Πόσοι γνωρίζουν σήμερα ότι επί 20 χρόνια στα τέλη του 17ου αιώνα η Ανατολική Στερεά ήταν ελεύθερη έπειτα από την εξέγερση των Επισκόπων, του Θηβών Ιεροθέου και του Σαλώνων (Αμφίσσης) Φιλοθέου;
πραγματικό όνομα Κωνσταντίνος Σαθόπουλος
Ο Κωνσταντίνος Σάθας (Αθήνα, 1842 – Παρίσι, 12 Μαΐου[1] 1914) ήταν από τους επιφανέστερους Έλληνες ιστορικούς της νεότερης Ελλάδας καθώς και από τους πρωτοπόρους των νεοελληνικών ερευνών. Επίσης συγκαταλέγεται στους θεμελιωτές των Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών στην Ελλάδα, μαζί με τον Αθανάσιο Παπαδόπουλο - Κεραμέα και τον Μανουήλ Γεδεών[2].
Γεννήθηκε στην Αθήνα αλλά καταγόταν από Γαλαξειδιώτικη οικογένεια αγωνιστών και γραμματοδιδασκάλων. Το 1860 τέλειωσε το γυμνάσιο Λαμίας και δύο χρόνια αργότερα εγγράφηκε στην Ιατρική σχολή Αθηνών. Γρήγορα όμως παράτησε τις σπουδές του για να ασχοληθεί με την ιστορία. Αφορμή στάθηκε η τυχαία ανεύρεση του «Χρονικού του Γαλαξειδίου», το οποίο ανακάλυψε σε μια κρύπτη στα ερείπια της μονής Σωτήρος. Ένα χρόνο αργότερα, το 1865, και ύστερα από σχολαστική επιμέλεια εξέδωσε το «Χρονικό του Γαλαξειδίου».[3]
Επίμονος, φιλόπονος, χαλκέντερος, επιθυμώντας διακαώς να βοηθήσει τους Νεοέλληνες ν’ αποκτήσουν εθνική αυτοπεποίθηση και ιστορική αυτογνωσία και υποστηριζόμενος ηθικά από τον ιστορικό Παύλο Λάμπρο
Σημαντικοί υποστηρικτές του έργου του ήταν ο Παύλος Λάμπρος, μεσαιωνολόγος και πατέρας του επίσης ιστορικού Σπυρίδωνα Λάμπρου, ο Κωνσταντίνος Λομβέρδος και ο Γεώργιος Αλ. Μαυροκορδάτος. Οι δύο τελευταίοι μάλιστα χρηματοδότησαν τις έρευνες του στα αρχεία της Κωνσταντινούπολης, της Βενετίας, της Φλωρεντίας κ.α. Μέχρι το 1895 καταφέρνει να εκδώσει πολυάριθμες μελέτες αλλά σταματάει ξαφνικά λόγω οικονομικών προβλημάτων. Το 1900 εγκαθίσταται στο Παρίσι, όπου και απεβίωσε το 1914, τυφλός και πάμφτωχος. Ήταν παντρεμένος με την Χαρίκλεια Μάγγου (1846-1923)[4].
"Πριν γεννηθώ, η Θεία Χαρή, έτσι τη λέγαμε, παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Σάθα κατά κόσμον γιατρό αλλά πρωτοπόρο μεσαιωνοδίφη, τότε που η έρευνα για το Βυζάντιο ήτανε βυθισμένη σε σκοτάδι. Χωρίς ειδική μόρφωση ιστορικού, επιδόθηκε στην παρουσίαση των σημαντικοτέρων βυζαντινών κειμένων που ήταν ακόμη ανέκδοτα και κοιμόντανε στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη και στη Εθνική των Παρισίων. Όλη του τη ζωή την πέρασε σε αυτές τις δύο πόλεις και στο Παρίσι δημοσίευσε τα περισσότερα έργα του. Τα 10.000 ναπολεόνια που είχε προίκα η θεία Χαρή, τα ξόδεψε για να εκδώσει όλο του το έργο, αποκλειστικά αφοσιωμένος σε αυτό."
Μία από τις πολλές επετείους του 2014 είναι και η συμπλήρωση 100 ετών από την εκδημία του Κωνσταντίνου Σάθα, ιστορικού ερευνητού με ειδίκευση στην εποχή της Φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας. Ο Σάθας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1842 (ή το 1840) και έζησε από την ηλικία των δύο ετών στο Γαλαξίδι. Σε αυτή την πόλη, που έγινε διάσημη για τη ναυτική τέχνη της, διασώζεται το σπίτι του και στο δημοτικό κοιμητήριο βρίσκεται ο τάφος του. Απεβίωσε το 1914 στο Παρίσι. Η προτομή του κοσμεί μία από τις πλατείες του Γαλαξιδίου.
Ο Σάθας εργάσθηκε για την ανόρθωση του έθνους μας μετά την απελευθέρωση. Οι ξένες προπαγάνδες οργίαζαν και οι Ελληνες αναζητούσαν τεκμήρια της διαχρονικής συνέχειάς τους. Ο Κωνσταντίνος Σάθας βρήκε, μελέτησε και εξέδωσε σε επτά τόμους τη «Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη» με πρωτότυπα κείμενα από συγγραφείς της βυζαντινής περιόδου και από τα χρόνια της πολλαπλής δουλείας σε Φράγκους και Τούρκους.
Κείμενα όπως το «Χρονικό» του Λεοντίου Μαχαιρά αποδεικνύουν το ελληνορθόδοξο φρόνημα της Κύπρου μας διαμέσου των αιώνων, ενώ τα κείμενα του Καισαρίου Δαπόντε καταγράφουν την ελληνική συνείδηση των βλαχοφώνων της Μοσχόπολης στη Βόρειο Ηπειρο. Η εύρεση, η έκδοση και ο σχολιασμός τέτοιων κειμένων από τον Σάθα ήταν απαραίτητη κατά τον 19ο αιώνα και βοήθησε τους ιστορικούς να τεκμηριώσουν με πηγές αδιαμφισβήτητες την ιστορική πορεία και τη συνέχεια του Ελληνισμού.
Ο Κωνσταντίνος Σάθας απέδειξε ότι κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας δεν έγιναν μόνον δυο τρεις εξεγέρσεις των Ελλήνων, όπως γράφουν σήμερα μερικά σχολικά βιβλία. Το αδούλωτο φρόνημα των ορθόδοξων Ελλήνων (ή Ρωμηών ή Γραικών, όπως ελέγοντο τότε) οδήγησε σε τουλάχιστον 80 επαναστάσεις, με τοπικό κυρίως χαρακτήρα. Από τη Χειμάρρα της Ηπείρου έως την Κρήτη και από τη Ρούμελη έως την Κύπρο, ο Ελληνισμός, καθοδηγούμενος από τον ορθόδοξο κλήρο, βρισκόταν σε συνεχή επανάσταση. Τούτο καταγράφεται στο ογκώδες έργο του Σάθα «Τουρκοκρατουμένη Ελλάς», στο οποίο καταγράφει μαρτυρίες για γνωστές και άγνωστες εξεγέρσεις. Συνήθως οι Ελληνες περίμεναν βοήθεια από τους Ρώσους ή τους Βενετούς, αλλά πλήρωναν με εκτελέσεις και εξισλαμισμούς την εγκατάλειψη από τους «συμμάχους».
Πόσοι γνωρίζουν σήμερα ότι επί 20 χρόνια στα τέλη του 17ου αιώνα η Ανατολική Στερεά ήταν ελεύθερη έπειτα από την εξέγερση των Επισκόπων, του Θηβών Ιεροθέου και του Σαλώνων (Αμφίσσης) Φιλοθέου;
Αυτό ειδικά το βιβλίο του Σάθα, η «Τουρκοκρατουμένη Ελλάς», θα έπρεπε να μελετηθεί από ορισμένους ανιστόρητους ερευνητές της εποχής μας, οι οποίοι προσπαθούν να παρουσιάσουν την Τουρκοκρατία σαν μία περίοδο ευημερίας για τον Ελληνισμό!
Ο Κωνσταντίνος Σάθας τίμησε το Γαλαξίδι, στο οποίο έζησε, εκδίδοντας και καθιστώντας γνωστό για πρώτη φορά το «Χρονικό του Γαλαξειδίου», το οποίο συνέγραψε ο μοναχός Ευθύμιος.
Επίσης ο σπουδαίος αυτός ιστοριοδίφης μάς έδωσε σημαντικά στοιχεία για τους Ελληνες Αρβανίτες πολεμιστές, οι οποίοι μετά την Αλωση κατέφυγαν στη Βενετία και στρατολογήθηκαν ως μισθοφόροι. Στο έργο του «Ελληνες στρατιώται εν τη Δύσει και η αναγέννηση της ελληνικής τακτικής» καταγράφει τον θαυμασμό των Βενετών για τη γενναιότητα των Ελλήνων. Επίσης δίνει μαρτυρίες για την ελληνική συνείδηση και την ορθόδοξη πίστη των Αρβανιτών (ορθότερα αρβανιτοφώνων), οι οποίοι παρουσιάσθηκαν στη Γερουσία της Βενετίας, δήλωσαν Ελληνες και ορθόδοξοι και ζήτησαν να έχουν δικό τους ναό και δικό τους κοιμητήριο. Από την επιμονή τους γεννήθηκε η ελληνική κοινότητα της Βενετίας, η οποία έλαμψε επί μακρόν.
Το έθνος και η επιστήμη οφείλουν πολλά στον Κωνσταντίνο Σάθα, ο οποίος με την προβολή ντοκουμέντων βοήθησε την εθνική αυτογνωσία μας και έδωσε έτοιμο υλικό στους μεγάλους ιστορικούς της εποχής του. Ιστορία είναι η μελέτη των πηγών και όχι τα ιδεολογήματα των ψευδοπροοδευτικών.
Κωνσταντίνος Χολέβας 2014
Επί πολλές δεκαετίες το ογκώδες (υπερβαίνει τις 15.000 σελίδες) και σπουδαιότατο έργο του Σάθα παραγκωνίστηκε συστηματικά από το νεοβυζαντινό κατεστημένο, ενώ οι «λόγιοι» υπηρέτες του προσπάθησαν και εξακολουθούν να προσπαθούν, με κάθε ευκαιρία που τους δίνεται ή την δημιουργούν οι ίδιοι, να υποτιμήσουν την εγκυρότητα του μεγάλου αυτού εθνικού ιστορικού (πατώντας στο γεγονός ότι κατά κανόνα δεν ανέφερε για κάθε φράση που έγραφε τις λεγόμενες «πηγές», το κατεξοχήν φετίχ της σύγχρονης επιστημονικοφανούς «Ιστορίας»). Ο ίδιος άλλωστε είχε τονίσει πως «η (πραγματική) Ιστορία του ελληνικού έθνους ούτε εις τα ανύπαρκτα των ελληνικών μονών αρχεία, ούτε εις τα γελοία έγγραφα της τουρκικής διοικήσεως πρέπει να αναζητηθή», ενώ τον ίδιο ακριβώς βρώμικο πόλεμο κάνουν ακόμα και σήμερα οι επίγονοι των πολεμίων του Σάθα με τους ελάχιστους σύγχρονους ιστορικούς που με πολύ μεγάλο προσωπικό κόστος τολμούν και αμφισβητούν την δήθεν «ελληνικότητα» του Βυζαντίου.
Βλάσης Γ. Ρασσιάς, 2009
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ:
«Νεκρικά δάκρυα επί του τάφου του Δημητρίου Λ. Ράλλη», ποίηση, 1859
«Γνωμικά διαφόρων σοφών περί έρωτος», 1860
«Χρονικόν ανέκδοτον του Γαλαξειδίου» (επιμέλεια), 1865
«Ελληνικά Ανέκδοτα», 2 τόμοι, 1867
«Επικρίσεως Ελεγχος», 1867
«Νεοελληνική Φιλολογία: Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων από της καταλύσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της Ελληνικής Εθνεγερσίας 1453-1821», 1868
«Τουρκοκρατούμενη Ελλάς: Ιστορικόν δοκίμιον περί των προς αποτίναξιν του Οθωμανικού ζυγού επαναστάσεων του Ελληνικού Έθνους 1453 – 1821», 1869
«Ιστορικαί Διατριβαί», 1870
«Δοκίμιον περί του πατριάρχου Ιερεμίου Β’ 1572 – 1594», 1870
«Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη», 7 τόμοι, 1872 – 1894
«Ειδήσεις τίνες περί εμπορίου και φορολογίας εν Ελλάδι επί Τουρκοκρατίας», 1878 – 1879
«Ιστορικόν Δοκίμιον περί του Θεάτρου και της μουσικής των Βυζαντινών, ήτοι εισαγωγή εις το Κρητικόν Θέατρον», 1878
«Κρητικόν Θέατρον, ή συλλογή ανεκδότων και αγνώστων δραμάτων», 1879
«Μνημεία Ελληνικής Ιστορίας», 9 τόμοι, 1880 – 1888
«Χρονικόν Κύπρου» (επιμέλεια), 1882
«Έλληνες στρατιώται εν τή Δύσει», 1887
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου