Ένα κουίζ που θα σου μάθει να μιλάς σωστότερα
Ψάξαμε και βρήκαμε τα δέκα συχνότερα λάθη στη χρήση της ελληνικής γλώσσας. Μήπως τα κάνεις κι εσύ; Για ψάξ’ το! Μπορείς να βρεις τη σωστή απάντηση στο κουίζ που ακολουθεί; Ή μόνο (λάθος) λόγια είσαι;
1) Έμεινε στο Παρίσι (τεσσεράμισι – τεσσεράμιση) χρόνια, και γαλλικά δεν έμαθε. Πόσο γκάου!
Σωστή απάντηση:
Έμεινε στο Παρίσι τεσσεράμισι χρόνια, και γαλλικά δεν έμαθε. Πόσο γκάου!
Το –μισι είναι πονεμένη ιστορία. Γενικά θυμόμαστε πως αν είναι δεύτερο συνθετικό αριθμητικών, τότε μένει άκλιτο, σταθερό, ίδιο, βρε αδελφέ: τρεισήμισι, τεσσεράμισι, πεντέμισι κ.λ.π. Αν όμως είναι δεύτερο συνθετικό του «ένας» ή «μία», τότε κλίνεται κανονικά: ενάμισης αιώνας, μιάμιση μπουγάτσα κ.λ.π.
Το –μισι είναι πονεμένη ιστορία. Γενικά θυμόμαστε πως αν είναι δεύτερο συνθετικό αριθμητικών, τότε μένει άκλιτο, σταθερό, ίδιο, βρε αδελφέ: τρεισήμισι, τεσσεράμισι, πεντέμισι κ.λ.π. Αν όμως είναι δεύτερο συνθετικό του «ένας» ή «μία», τότε κλίνεται κανονικά: ενάμισης αιώνας, μιάμιση μπουγάτσα κ.λ.π.
2) Αυτή η τύπισσα είναι σπουδαία (καλλιτέχνις – καλλιτέχνιδα). Η καλύτερη performer που υπάρχει αυτή τη στιγμή σε αυτό εδώ το θέατρο.
Σωστή απάντηση:
Αυτή η τύπισσα είναι σπουδαία καλλιτέχνιδα. Η καλύτερη performer που υπάρχει αυτή τη στιγμή σε αυτό εδώ το θέατρο.
Σκηνοθέτιδα, καλλιτέχνιδα, αυτός είναι ο σωστός τύπος κι ΟΧΙ «σκηνοθέτις» και «καλλιτέχνις». Τα θηλυκά τέτοιου τύπου στη δημοτική γλώσσα προκύπτουν από την αιτιατική της αρχαίας. Στα αρχαία η κλίση ήταν: Ονομαστική: η καλλιτέχνις, Γενική: της καλλιτέχνιδος, Αιτιατική: την καλλιτέχνιδα. Το θυμόμαστε πιο εύκολα από το όνομα Ελπίδα. Στα αρχαία κλίνεται ως εξής: η Ελπίς, της Ελπίδος, την Ελπίδα. Στη δημοτική χρησιμοποιείται μόνο το «Ελπίδα». Π.χ. Ελπίδα του θεάτρου χαρακτηρίστηκε η ανερχόμενη σκηνοθέτιδα.
Σκηνοθέτιδα, καλλιτέχνιδα, αυτός είναι ο σωστός τύπος κι ΟΧΙ «σκηνοθέτις» και «καλλιτέχνις». Τα θηλυκά τέτοιου τύπου στη δημοτική γλώσσα προκύπτουν από την αιτιατική της αρχαίας. Στα αρχαία η κλίση ήταν: Ονομαστική: η καλλιτέχνις, Γενική: της καλλιτέχνιδος, Αιτιατική: την καλλιτέχνιδα. Το θυμόμαστε πιο εύκολα από το όνομα Ελπίδα. Στα αρχαία κλίνεται ως εξής: η Ελπίς, της Ελπίδος, την Ελπίδα. Στη δημοτική χρησιμοποιείται μόνο το «Ελπίδα». Π.χ. Ελπίδα του θεάτρου χαρακτηρίστηκε η ανερχόμενη σκηνοθέτιδα.
3) Θα κάνω παρέλαση στις (25 του Μάρτη – 25 Μάρτη) και θα ντυθώ Μπουμπουλίνα.
Σωστή απάντηση:
Θα κάνω παρέλαση στις 25 του Μάρτη και θα ντυθώ Μπουμπουλίνα. Εναλλακτικά: Θα κάνω παρέλαση στις 25 Μαρτίου. Το «25 Μάρτη» είναι λάθος, γιατί η δημοτική χρειάζεται άρθρο.
4) Είχα (αποτανθεί – αποταθεί) για το θέμα μου στο υπουργείο, αλλά με γράψανε κανονικά!
Σωστή απάντηση:
Είχα αποταθεί για το θέμα μου στο υπουργείο, αλλά με γράψανε κανονικά!
Κλασικό πρόβλημα, κλασικό ανάλογο παράδειγμα το «μεγεθύνω», «μεγεθύνομαι». Δεν υπάρχει νι ανάμεσα στο έψιλον και το θήτα, δεν υπάρχει «μεγενθύνω», ακούς; Γιατί το κοτσάρεις; Γιατί μπερδεύεσαι με τη «μεγέθυνση», που όντως έχει νι. Το «μέγεθος» όμως δεν έχει, αυτό να θυμάσαι, οκ; Πρόβλημα σού δημιουργεί και η «ωρίμαση», που τη λες και τη γράφεις «ωρίμανση». Βλέπεις στο «ωριμάζω» κανένα νι; Βλέπεις; Άντε μην τα πάρω τώρα!
Κλασικό πρόβλημα, κλασικό ανάλογο παράδειγμα το «μεγεθύνω», «μεγεθύνομαι». Δεν υπάρχει νι ανάμεσα στο έψιλον και το θήτα, δεν υπάρχει «μεγενθύνω», ακούς; Γιατί το κοτσάρεις; Γιατί μπερδεύεσαι με τη «μεγέθυνση», που όντως έχει νι. Το «μέγεθος» όμως δεν έχει, αυτό να θυμάσαι, οκ; Πρόβλημα σού δημιουργεί και η «ωρίμαση», που τη λες και τη γράφεις «ωρίμανση». Βλέπεις στο «ωριμάζω» κανένα νι; Βλέπεις; Άντε μην τα πάρω τώρα!
5) (Υπόγραψε – υπέγραψε) το κωλόχαρτο, να φύγουμε από δω μέσα!
Σωστή απάντηση:
Υπόγραψε το κωλόχαρτο, να φύγουμε από δω μέσα!
Αχ αυτές οι προστατικές! Λοιπόν, οι προστακτικές δεν παίρνουν αύξηση, όπως και κανένας εργαζόμενος στις μέρες μας! Σε απλά ελληνικά. Όταν προστάζουμε κάποιον να κάνει κάτι, σκεφτόμαστε το ρήμα στον ενεστώτα. Τι θέλουμε να κάνει ο Τάκης; Να υπογράψει το κωλόχαρτο. «Υπογράφω» το ρήμα, «Υπόγραψε, Τάκη!» Ή θέλουμε ο Τάκης να καταθέσει κανένα φράγκο στο λογαριασμό μας. «Καταθέτω» το ρήμα, «Κατάθεσε, Τάκη!». Ανάλογα, λέμε: «Αντίγραψε την κόλλα μου, μη μασάς!», «Διάγραψε αυτόν τον παπάρα από το φουμπού σου!» Ξέρω πως κάποιες από αυτές τις προστατικές συνηθίσαμε να τις λέμε λάθος και πλέον δεν μας κάθεται καλά το σωστό. Τάκη, επανάλαβε το σωστό πολλές φορές, επίμενε σου λέω!
Αχ αυτές οι προστατικές! Λοιπόν, οι προστακτικές δεν παίρνουν αύξηση, όπως και κανένας εργαζόμενος στις μέρες μας! Σε απλά ελληνικά. Όταν προστάζουμε κάποιον να κάνει κάτι, σκεφτόμαστε το ρήμα στον ενεστώτα. Τι θέλουμε να κάνει ο Τάκης; Να υπογράψει το κωλόχαρτο. «Υπογράφω» το ρήμα, «Υπόγραψε, Τάκη!» Ή θέλουμε ο Τάκης να καταθέσει κανένα φράγκο στο λογαριασμό μας. «Καταθέτω» το ρήμα, «Κατάθεσε, Τάκη!». Ανάλογα, λέμε: «Αντίγραψε την κόλλα μου, μη μασάς!», «Διάγραψε αυτόν τον παπάρα από το φουμπού σου!» Ξέρω πως κάποιες από αυτές τις προστατικές συνηθίσαμε να τις λέμε λάθος και πλέον δεν μας κάθεται καλά το σωστό. Τάκη, επανάλαβε το σωστό πολλές φορές, επίμενε σου λέω!
6) Τα παλιά τα χρόνια η Ελλάδα (εξήγε – εξήγαγε) ροδάκινα και κεράσια, πλέον θα (εξάγει – εξαγάγει) μόνο μυαλά. Τα παλιά τα χρόνια η Ελλάδα (παρήγε – παρήγαγε) αυτοκίνητα (θυμάσαι το Πόνι;), φέτος (παρήγε – παρήγαγε) ανέργους.
Σωστή απάντηση:
Τα παλιά τα χρόνια η Ελλάδα εξήγε ροδάκινα και κεράσια, πλέον θα εξάγειμόνο μυαλά. Τα παλιά τα χρόνια η Ελλάδα παρήγε αυτοκίνητα (θυμάσαι το Πόνι;), φέτος παρήγαγε ανέργους.
Άγω - αγάγω, πίκρα! Πρακτικός κανόνας: χρησιμοποιούμε τα «αγ – ηγ» όταν κάτι γίνεται πολλές φορές, ενώ τα «αγάγ – ήγαγ» όταν κάτι γίνεται μία φορά, ή όταν προηγείται το έχω.
Άγω - αγάγω, πίκρα! Πρακτικός κανόνας: χρησιμοποιούμε τα «αγ – ηγ» όταν κάτι γίνεται πολλές φορές, ενώ τα «αγάγ – ήγαγ» όταν κάτι γίνεται μία φορά, ή όταν προηγείται το έχω.
7) Η ατμόσφαιρα (γίνονταν – γινόταν) όλο και πιο ηλεκτρισμένη. Λέξη από τα χείλη μας δεν έβγαινε.
Σωστή απάντηση:
Η ατμόσφαιρα γινόταν όλο και πιο ηλεκτρισμένη. Λέξη από τα χείλη μας δεν έβγαινε.
Ίσως το πιο συχνό λάθος, να μπερδεύουμε το τρίτο ενικό του παρατατικού με το τρίτο πληθυντικό. Για να το αποφύγουμε, αρκεί να σκεφτόμαστε κάθε φορά για πόσα πρόσωπα μιλάμε. Ο παππούς (ένας) θυμόταν ιστορίες από τον πόλεμο. Οι παππούδες μου (πολλοί) θυμόνταν ιστορίες από τον πόλεμο.
Ίσως το πιο συχνό λάθος, να μπερδεύουμε το τρίτο ενικό του παρατατικού με το τρίτο πληθυντικό. Για να το αποφύγουμε, αρκεί να σκεφτόμαστε κάθε φορά για πόσα πρόσωπα μιλάμε. Ο παππούς (ένας) θυμόταν ιστορίες από τον πόλεμο. Οι παππούδες μου (πολλοί) θυμόνταν ιστορίες από τον πόλεμο.
8) Φυλούσε σκοπιά με το όπλο (παρά πόδας – παρά πόδα)
Σωστή απάντηση:
Φυλούσε σκοπιά με το όπλο παρά πόδα.
Ένα είναι το πόδι!
Ένα είναι το πόδι!
9) Πήγε να (υποβάλει – υποβάλλει) την αίτησή του για κοινωνικό τιμολόγιο και τον έδιωξαν κακήν κακώς. Μα με τέτοιο εκκαθαριστικό!
Σωστή απάντηση:
Πήγε να υποβάλει την αίτησή του για κοινωνικό τιμολόγιο και τον έδιωξαν κακήν κακώς. Μα με τέτοιο εκκαθαριστικό!
Το βάλλω δημιουργεί πολλές απορίες ως προς το ένα ή τα δύο του λάμδα. Κι εδώ ισχύει ό,τι και με το "άγ –ηγ". Βάλλω με δύο λάμδα για πολλές φορές,βάλω με ένα λάμδα για μία φορά. Tip πρακτικό, για να μην μπλέκουμε με χρόνους και θέματα και εγκλίσεις (τι σου λέω τώρα). Αντικαθιστάς στο μυαλό σου το βάλλω και τα σύνθετά του με ένα άλλο ρήμα, π.χ. αντί «υποβάλλω αίτηση», σκέφτεσαι το «καταθέτω αίτηση». «Πήγε να καταθέσει την αίτησή του…». Εφόσον ακούς το σίγμα στο «καταθέσει», χρησιμοποιείς ένα λάμδα. «Καταθέτω την αίτησή μου και περιμένω απάντηση». Δεν ακούς σίγμα στο «καταθέτω», άρα δύο λάμδα.
Το βάλλω δημιουργεί πολλές απορίες ως προς το ένα ή τα δύο του λάμδα. Κι εδώ ισχύει ό,τι και με το "άγ –ηγ". Βάλλω με δύο λάμδα για πολλές φορές,βάλω με ένα λάμδα για μία φορά. Tip πρακτικό, για να μην μπλέκουμε με χρόνους και θέματα και εγκλίσεις (τι σου λέω τώρα). Αντικαθιστάς στο μυαλό σου το βάλλω και τα σύνθετά του με ένα άλλο ρήμα, π.χ. αντί «υποβάλλω αίτηση», σκέφτεσαι το «καταθέτω αίτηση». «Πήγε να καταθέσει την αίτησή του…». Εφόσον ακούς το σίγμα στο «καταθέσει», χρησιμοποιείς ένα λάμδα. «Καταθέτω την αίτησή μου και περιμένω απάντηση». Δεν ακούς σίγμα στο «καταθέτω», άρα δύο λάμδα.
10) Ορθογραφία:
Βεβαρυμένος ή βεβαρημένος; / Δωσίλογος ή δοσίλογος; / Καταχώριση ή καταχώρηση; / Πληροί ή πληρεί; (π.χ. τις προϋποθέσεις); / Παρεισφρέω ή παρεισφρύω; / Αποθανατίζω ή απαθανατίζω; / Κοινοτοπία ή κοινοτυπία; /Ανταπεξέρχομαι ή αντεπεξέρχομαι;
Σωστές απαντήσεις:
Βεβαρημένος / Δοσίλογος; / Καταχώρηση; / Πληροί / Παρεισφρέω / Απαθανατίζω / Κοινοτοπία / Αντεπεξέρχομαι. Όταν τα γράφουμε στον υπολογιστή, μας διορθώνει η αυτόματη διόρθωση. Όταν χρησιμοποιούμε όμως τις συγκεκριμένες λέξεις στον προφορικό λόγο, θέλει προσοχή. Στο κάτο κάτο Αίληνες ίμασται, την αγαπάμαι τιν αιληνηκή γλόσα!
http://www.athensvoice.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου