“Η δύναμη του παιχνιδιού” από τη Δέσποινα Παπαϊωάννου

Διοίκηση Δομής Φωκίδας

Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής & Ψυχικής Υγείας

Παιδί και παιχνίδι

“Η δύναμη του παιχνιδιού”

από τη Δέσποινα Παπαϊωάννου, εικαστική ψυχοθεραπεύτρια 

Στις μέρες μας το ελεύθερο παιχνίδι των παιδιών έχει περιοριστεί. Ο χρόνος που τα παιδιά παίζουν έχει συρρικνωθεί και άλλες δραστηριότητες ψυχαγωγικού ή παιδαγωγικού χαρακτήρα παίρνουν τη θέση του. Συχνά, τα παιδιά περνούν αρκετό χρόνο μπροστά από οθόνες (τάμπλετ, υπολογιστής κ.ά.).

Πέρα από την ποσοτική μείωση, το παιχνίδι έχει περιοριστεί και ως προς το περιεχόμενο. Το παιχνίδι στη φύση και γενικότερα το παιχνίδι σε εξωτερικό χώρο, το παιχνίδι στις γειτονιές και το παιχνίδι με μεικτές ηλικιακές ομάδες τείνει να εμφανίζεται μόνο στις πλατείες των καλοκαιρινών διακοπών.

Το  ελεύθερο, αδόμητο παιχνίδι συχνά αντιμετωπίζεται ως χαμένος χρόνος, ενώ στην πραγματικότητα παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και τη μάθηση των παιδιών.

Τι είναι το παιχνίδι;

Ο Peter Gray (2013) ορίζει το παιχνίδι ως μια δραστηριότητα που την έχουν επιλέξει τα παιδιά και είναι αυτοκατευθυνόμενη, έχει εσωτερικά κίνητρα, κατευθύνεται από εσωτερικούς κανόνες, και προϋποθέτει φαντασία. Είναι μια διαδικασία στην οποία το παιδί είναι ενεργητικό, σε εγρήγορση, αλλά δεν έχει ένταση και εκνευρισμό.

Το παιχνίδι είναι η φυσική δραστηριότητα των παιδιών. Ο Αμερικανός ψυχαναλυτής και παιδαγωγός Eric Erikson, πολύ γνωστός για τις θεωρίες περί ανθρώπινης ανάπτυξης, έλεγε ότι «το παιχνίδι είναι το πιο φυσικό μέτρο αυτό-ίασης που διαθέτει η παιδική ηλικία».

Τα παιδιά διευρύνουν συχνά την αυτογνωσία τους μέσα από το παιχνίδι χρησιμοποιώντας τη δραστηριότητα του παιχνιδιού για να διερευνήσουν  την ταυτότητά τους, να αναλύσουν και  να επαναπροσδιορίσουν τις καθημερινές  εμπειρίες τους και να κατανοήσουν τους άλλους και το περιβάλλον τους. Βελτιώνουν και διατηρούν τη σωματική και ψυχική τους υγεία. Έχουν την ευκαιρία να σχετισθούν με άλλα παιδιά. Βελτιώνουν την αυτοπεποίθησή τους αναπτύσσοντας νέες δεξιότητες. Έχουν ευκαιρίες να παίξουν μαζί με τα παιδιά όλων των ικανοτήτων. Χτίζουν την ψυχική ανθεκτικότητά τους μέσα από την ανάληψη ρίσκου, την πρόκληση, την επίλυση συγκρούσεων, τη διαχείριση καινούργιων καταστάσεων. Προωθούν τη μάθηση, τη φαντασία, την ανεξαρτησία και τη δημιουργικότητα. Μαθαίνουν να περιμένουν τη σειρά τους, να αντέχουν να χάνουν, να διεκδικούν τη νίκη με κανόνες, να εκτονώνουν την ένταση και να συνεργάζονται στο πλαίσιο της ομάδας. Έχουν ευκαιρίες για κοινωνική αλληλεπίδραση και έχουν την  αίσθηση του «ανήκειν» στην ευρύτερη κοινότητα προωθώντας την κοινωνική συνοχή.

Ο ρόλος του παιχνιδιού είναι ζωτικής σημασίας για τα παιδιά, αλλά το παιχνίδι είναι κάτι που το χρειαζόμαστε σε όλη μας τη ζωή για να συνεχίσουμε να μαθαίνουμε και να  αναπτυσσόμαστε. Τονίζει τη διαδικασία έναντι του αποτελέσματος και προσφέρει εσωτερική ικανοποίηση. Η επαφή με το παιχνίδι ενισχύει τις ικανότητές μας να προσαρμοζόμαστε, να πειραματιζόμαστε, να λύνουμε προβλήματα και ν’ αλλάζουμε (Malchiodi C., 2009).

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς και οι «μεγάλοι»;

Δώστε στα παιδιά την ευκαιρία να παίξουν, παρέχοντας τακτικές ευκαιρίες για παιχνίδι και κυρίως σε εξωτερικό χώρο.

Αφήστε το παιδί να χρησιμοποιήσει τη φαντασία του σχετικά με τα υλικά που θα χρησιμοποιήσει για το παιχνίδι του. Παρέχετε επαρκή και κατάλληλα, όχι απαραίτητα ακριβά, υλικά για παιχνίδι.

Ενισχύστε την περιέργεια και την ανεξαρτησία των παιδιών.

Γίνετε ευέλικτοι και αποκτήστε παιχνιδιάρικη διάθεση.

Γίνετε κι εσείς παιδιά με τα παιδιά σας στο παιχνίδι.

Ακολουθήστε τα παιδιά σε δραστηριότητες που επιλέγουν, αφήνοντάς τους την πρωτοβουλία.

Η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας με τις παρεχόμενες υπηρεσίες της στηρίζει τα παιδιά και την οικογένεια. Αναγνωρίζοντας τη σημασία του παιχνιδιού, στο πλαίσιο της πρωτογενούς πρόληψης, μέσω του προγράμματος Αγωγής Κοινότητας, η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας λειτουργεί Παιδότοπους (εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης για παιδιά), σε συνεργασία με τους τοπικούς συλλόγους, την τοπική αυτοδιοίκηση, τα σχολεία και τους συλλόγους γονέων και κηδεμόνων.

Οι Παιδότοποι είναι δραστηριότητα που απευθύνεται σε παιδιά και αποσκοπεί στην προαγωγή της ελεύθερης έκφρασής τους, στη δημιουργική απασχόλησή τους και κυρίως στην καλλιέργεια του ομαδικού πνεύματος, της αλληλοϋποστήριξης και της συνεργατικότητας.

Η δράση είναι «ανοιχτή», δηλαδή μπορούν να συμμετέχουν όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο και την καταγωγή τους. Συνήθως, οι δράσεις απευθύνονται σε παιδιά σχολικής ηλικίας, αν και συχνά αφορούν και εφήβους και κάποιες φορές τους γονείς, τους παππούδες και τις γιαγιάδες των παιδιών ή ενδεχομένως και όλη την κοινότητα.

Ο παιδότοπος περιλαμβάνει ομαδικές εικαστικές δράσεις (ζωγραφική σε ομάδες ή μεμονωμένα, κατασκευές, χειροτεχνίες), αφηγήσεις, ομαδικά κινητικά παιχνίδια και παραδοσιακά παιχνίδια. Αξιοποιούνται η τέχνη, ο πολιτισμός και ο αθλητισμός, ως σημαντικά μέσα σύσφιξης των δεσμών της κοινότητας. Οι παιδότοποι πραγματοποιούνται στην πλατεία του χωριού ή σε άλλο κεντρικό σημείο της κοινότητας. Τα παιδιά που συμμετέχουν μένουν στο χωριό ή παραθερίζουν. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά των πόλεων δεν κινούνται αυτόνομα και δεν παίζουν ποτέ στο δρόμο της γειτονιάς τους. Επίσης, η ακτίνα από το σπίτι τους όπου τα παιδιά επιτρέπεται να παίζουν χωρίς επίβλεψη έχει μειωθεί κατά 90% από το 1970. 

Η πλατεία ή το προαύλιο του σχολείου λειτουργούν ως γειτονιά, ως μεταβατικός χώρος από την παιδική στην ενήλικη ζωή και προσφέρει στα παιδιά μια πιο θετική εικόνα για τον ευρύτερο χώρο στον οποίο ζουν, τα κάνει να νιώθουν ευπρόσδεκτα και ασφαλή, δίνοντας την αίσθηση της κοινότητας και του «ανήκειν».

Το φετινό Καλοκαίρι, στη Φωκίδα, θα πραγματοποιηθούν οι παρακάτω παιδότοποι:

Ευπάλιο, 11 Ιουλίου 2017, 18.30 σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ευπαλίου

Ερατεινή, 20 Ιουλίου 2017, 19.00 σε συνεργασία με τον Σύλλογο Γυναικών Ερατεινής, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ερατεινής και τον Σύλλογο Γυναικών Πανόρμου

Κίρρα, 30 Ιουλίου 2017, 19.00, σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο «Ομάδα Εθελοντών Οι Φίλοι της Κίρρας», στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Πολιτισμού

Πεντεόρια, 1 Αυγούστου 2017, 19.30 σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πεντεορίων

Λιδωρίκι, 2 Αυγούστου 2017, 18.00 σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Λιδωρικίου

Αγία Ευθυμία, 7 Αυγούστου 2017, 19.00 σε συνεργασία με τον Σύλλογο Αγιοευθυμιωτών, στο πλαίσιο των τοπικών εκδηλώσεων «Σκαρίμπεια»

Γαλαξείδι, 17 Αυγούστου 2017, 19.30 σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Γαλαξειδίου

………………

Για τη σύνταξη του κειμένου αντλήθηκαν πληροφορίες και από τον ενδιαφέροντα ιστότοπο www.paizontas.gr