Εμμηνόπαυση & Διατροφή

Αν μπορούσαμε να διακρίνουμε τη ζωή μιας γυναίκας με βάση την αναπαραγωγική φάση στην οποία βρίσκεται, θα βλέπαμε ότι περίπου το 1/3 της ζωής της καταλαμβάνει η φάση της εμμηνόπαυσης. Παρόλο που είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο στη ζωή μιας γυναίκας, πόσα τελικά γνωρίζουμε για αυτό και πόσο προετοιμασμένη είναι μια γυναίκα για τις αλλαγές που θα συμβούν στο σώμα της την περίοδο αυτή; Ας δούμε όμως λίγο τα πράγματα από την αρχή και ας ξεκινήσουμε με κάποιους ορισμούς για να γίνουν πιο κατανοητοί κάποιοι όροι.

Τι είναι η εμμηνόπαυση;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η εμμηνόπαυση ορίζεται ως οριστική διακοπή της έμμηνου ρύσεως, η οποία είναι αποτέλεσμα της απώλειας της δραστηριότητας των ωοθυλακίων των ωοθηκών. Συνήθως εμφανίζεται στα 49 έως 52 έτη και διαγιγνώσκεται μετά 12 συνεχόμενους μήνες απουσίας έμμηνου ρύσεως, χωρίς αυτό να οφείλεται σε άλλο αιτιολογικό παράγοντα.

Τι είναι η κλιμακτήριος;

Η κλιμακτήριος ή αλλιώς περιεμμηνόπαυση είναι μια περίοδος που προηγείται της εμμηνόπαυσης και χαρακτηρίζεται από μεταβολές στην διάρκεια και στη συχνότητα της έμμηνου ρύσεως. Διαρκεί περίπου 4 έτη και είναι η φάση όπου παρατηρούμε τα πρώτα συμπτώματα και τις αλλαγές στο σώμα μας.

Ποια είναι τα συνηθέστερα συμπτώματα;

Τα πρώτα, κιόλας, συμπτώματα κάνουν την εμφάνισή τους στο στάδιο της κλιμακτηρίου και ενώ κάποια υποχωρούν με την πάροδο του χρόνου και το πέρασμα στην εμμηνόπαυση, κάποια άλλα μπορεί να παραμείνουν και να συνεχίζουν να μας προβληματίζουν.

Το πιο σύνηθες σύμπτωμα αλλά και ευρέως γνωστό είναι οι αγγειοκινητικές διαταραχές, δηλαδή το αίσθημα της έξαψης και εφίδρωσης αλλά της νυχτερινής εφίδρωσης. Εμφανίζεται σε μεγάλο ποσοστό των γυναικών, περίπου 60-80%, κατά τη διάρκεια της κλιμακτηρίου και συνήθως υποχωρεί λίγα χρόνια μετά την έναρξη της εμμηνόπαυσης.

Η ουρογεννητική ατροφία είναι ένα συμπτώματα που εμφανίζεται, επίσης, στην κλιμακτήριο αλλά επιδεινώνεται κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση. Η ξηρότητα, ο κνησμός αλλά και ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή είναι τα συχνότερα προβλήματα. Συνήθως αντιμετωπίζεται με τοπικά σκευάσματα ορμονικής θεραπείας (όπως κρέμες, υπόθετα κα).

Πολλές από μας στην εμμηνόπαυση αντιμετωπίζουμε προβλήματα και διαταραχές ύπνου. Βιώνουμε δυσκολία στην έλευση του ύπνου αλλά και στη διάρκεια του. Η νυχτερινή εφίδρωση, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, αλλά και το άγχος, η ποιότητα ζωής, η μειωμένη σωματική δραστηριότητα και τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τον ύπνο και την ποιότητά του.

Τέλος, όπως πολύ συχνά αναφέρεται, πολλές από εμάς έχουμε έντονες εναλλαγές στην ψυχική μας διάθεση. Είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται και συνδέεται με τα προηγούμενα συμπτώματα που έχουν αναφερθεί και εμφανίζεται κατά την κλιμακτήριο αλλά συνήθως υποχωρεί μετά την εμμηνόπαυση.

Αλλαγή στο σωματικό βάρος ή αλλαγή στη σύσταση σώματος;

Ίσως έχουμε παρατηρήσει το νούμερο στη ζυγαριά να ανεβαίνει και πολλές από εμάς σκεφτόμαστε ότι οφείλεται στην κλιμακτήριο και στην εμμηνόπαυση. Όμως αυτό είναι κάτι που δεν ισχύει! Η αύξηση του σωματικού βάρους οφείλεται στην αύξηση της ηλικίας αλλά και στην μείωση της σωματικής δραστηριότητας. Όμως, αυτό που συμβαίνει στην εμμηνόπαυση είναι η αλλαγή στη σύσταση σώματος, δηλαδή μείωση της μυϊκής μάζας και παράλληλα αύξηση του λιπώδους ιστού, κυρίως στην κοιλιακή χώρα. Η αλλαγή στη σύσταση σώματος οφείλεται στις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν στον οργανισμό μας και κυρίως στην μείωση των οιστρογόνων. Εκτός του αισθητικού αποτελέσματος που απασχολεί τις περισσότερες από εμάς, η αύξηση της περιφέρειας μέσης εγκυμονεί πολλούς κινδύνους για την υγεία, αφού είναι γνωστό ότι συνδέεται με την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Ποιες εξετάσεις πρέπει να κάνω τώρα που μπαίνω στην εμμηνόπαυση;

Ο καρκίνος του μαστού κατέχει τα υψηλότερα ποσοστά καρκίνου σε εμάς τις γυναίκες και ιδιαίτερα στις μέσης ηλικίας. Ωστόσο, αν διαγνωστεί εγκαίρως μπορεί να είναι πλήρως ιάσιμος. Γι αυτό το λόγο προτείνεται για τις γυναίκες χωρίς οικογενειακό ιστορικό καρκίνου, να πραγματοποιείται μαστογραφία κάθε 2-3 χρόνια, ενώ για εκείνες τις γυναίκες με ιστορικό καρκίνου του μαστού στην οικογένεια να εξετάζονται κάθε χρόνο.

Ένα ακόμη πρόβλημα που ακούμε συχνά να αναφέρεται μαζί με την εμμηνόπαυση είναι η οστεοπόρωση. Για την έγκαιρη διάγνωση και την έναρξη θεραπείας συστήνεται η μέτρηση οστικής πυκνότητας στη μέση ή στο ισχίο, έτσι ώστε να γίνει μια εκτίμηση της πιθανότητας για την εμφάνιση της οστεοπόρωση.

Τέλος, είναι πολύ σημαντική η εκτίμηση του κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα καθώς η συγκεκριμένη φάση της ζωής συνδέεται με αύξηση του ποσοστού των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να υποβαλλόμαστε ετησίως βιοχημικές εξετάσεις για τον προσδιορισμό του σακχάρου, των λιπιδίων καθώς και μέτρηση της αρτηριακής πίεσης.

Ποια είναι σχέση της οστεοπόρωσης με την εμμηνόπαυση;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η οστεοπόρωση ορίζεται ως μια ασθένεια που χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική μάζα καθώς και αλλοιώσεις στην αρχιτεκτονική του οστού, το οποίο οδηγεί σε αυξημένη πιθανότητα για κάταγμα. Οστεοπενία είναι μια κατάσταση που προηγείται της οστεοπόρωσης με τιμές της οστικής μάζας χαμηλότερες από τις φυσιολογικές.

Η οστεοπόρωση και τα οστεοπορωτικά κατάγματα σε μεγάλη ηλικία συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας. Η οστική μας μάζα αυξάνεται και φτάνει τη μέγιστη τιμή της περίπου στα 20 με 25 έτη, έκτοτε σταθεροποιείται και με την πάροδο του χρόνου ξεκινά η μείωση της. Στην εμμηνόπαυση η μείωση των οιστρογόνων επηρεάζει το ρυθμό μείωσης της οστικής μάζας. Μεγαλύτερο κίνδυνο για την εμφάνιση οστεοπόρωσης ή κάποιου κατάγματος που σχετίζεται με την οστεοπόρωση έχουν οι γυναίκες που εμφάνισαν πρόωρη εμμηνόπαυση ή έχουν ιστορικό οστεοπόρωσης ή οστεοπορωτικού κατάγματος στην οικογένειά τους.

Πρέπει να αλλάξω κάτι στη διατροφή μου;

Οι διατροφικές ανάγκες μας δεν διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό συγκριτικά με όταν βρισκόμασταν στην αναπαραγωγική ηλικία. Ωστόσο, για την πρόληψη της αύξηση του σωματικού βάρους, καλό είναι να μειώσουμε την ενεργειακή μας πρόσληψη, δηλαδή να καταναλώνουμε λιγότερες θερμίδες καθημερινά συγκριτικά με παλαιότερα. Η κατανάλωση συγκεκριμένων ομάδων τροφίμων προτείνεται σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα.

Συστάσεις για κατανάλωση ομάδων τροφίμων
Ομάδα τροφίμων	Διατροφική σύσταση	Ισοδύναμο μερίδας
Λαχανικά	4 μερίδες/ ημέρα	150-200g 1 φλ. μαγειρεμένα λαχανικά 2 φλ. πράσινα φυλλώδη λαχανικά
Φρούτα	3 μερίδες/ ημέρα	120-200g 1 μέτριου μεγέθους φρούτο 2 μικρά φρούτα
Δημητριακά και πατάτες	5-6 μερίδες/ ημέρα	1 φέτα ψωμί ½ φλ. ζυμαρικά ή ρύζι ½ φλ. δημητριακά 1 πατάτα μέτριου μεγέθους
Γάλα και γαλακτοκομικά	3 μερίδες/ ημέρα	1 ποτήρια γάλα 1 κεσεδάκι γιαούρτι 30g ή 2 κουταλιές σούπας τυρί
Κόκκινο κρέας	Έως 1 μερίδα/ εβδομάδα	120g μαγειρεμένο κόκκινο κρέας
Λευκό κρέας	1-2 μερίδες/ εβδομάδα	120g μαγειρεμένο λευκό κρέας
Αυγά	Έως 4/ εβδομάδα	1 αυγό
Ψάρια και θαλασσινά	2-3 μερίδες/ ημέρα	150g. μαγειρεμένο ψάρι ή θαλασσινά
Όσπρια	Τουλάχιστον 3 μερίδες/ ημέρα	1 φλιτζάνι μαγειρεμένα στραγγισμένα όσπρια
Προστιθέμενα λίπη και έλαια	3-5 μερίδες/ ημέρα	1 κουταλιά σούπας ελαιόλαδο ή άλλα φυτικά έλαια 1 χούφτα ξηροί καρποί 10-12 ελιές

Η πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D από τα τρόφιμα θα πρέπει να αξιολογείται από διαιτολόγο, ο οποίος μπορεί να κρίνει και να προτείνει συμπληρωματική χορήγηση για την πρόληψη της οστεοπόρωσης. Η συμπληρωματική χορήγηση των υπόλοιπων βιταμινών και ιχνοστοιχείων δεν είναι απαραίτητη.

Ποια είναι τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε ασβέστιο;

Για να αυξήσουμε την πρόσληψη ασβεστίου καθημερινά, καλό θα είναι να προσθέσουμε στα γεύματά μας αλλά και στα ενδιάμεσα σνακ τρόφιμα που είναι πλούσια σε ασβέστιο. Τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε ασβέστιο είναι, φυσικά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως το γάλα, το γιαούρτι και τα διάφορα τυριά.

Επίσης, καλή πηγή ασβεστίου είναι τα αμύγδαλα και το γάλα αμυγδάλου αλλά και το σπανάκι και το μπρόκολο. Ακόμη, μια καλή συμβουλή είναι να καταναλώνουμε τα μικρά ψάρια μαζί με το κόκκαλο που καλή πηγή ασβεστίου.

Ιδέες για να εμπλουτίσουμε σε ασβέστιο τα γεύματά μας
Πρωινό	1 ποτήρι γάλα αγελάδας ή αμυγδάλου 1 γιαούρτι 1 τοστ με τυρί
Μεσημεριανό/ Βραδινό	1 σαλάτα βραστό μπρόκολο ή σπανάκι Τυρί* Μικρά ψάρια με το κόκκαλο
Σνακ	1 χούφτα αμύγδαλα 1 γιαούρτι 1 κράκερ με τυρί*

* στο μέγεθος ενός σπιρτόκουτου

Περιεκτικότητα τροφίμων σε ασβέστιο
Τρόφιμο	Ποσότητα	Ενέργεια (kcal)	Ασβέστιο (mg)
Γάλα 1,5% λιπαρά	250ml	117	325
Γιαούρτι 2%	200g	146	183
Γραβιέρα	30g	117	287
Παρμεζάνα	30g	119	242
Φέτα	30g	75	140
Αμύγδαλα	30g	160	80
Γάλα αμυγδάλου	250ml	60	300
Σπανάκι*	1 φλιτζάνι	41	245
Μπρόκολο*	1 φλιτζάνι	54	60

*βρασμένο

Πόση άσκηση πρέπει να κάνω;

Στα πλαίσια της πρόληψης της αύξησης του σωματικού βάρους, η άσκηση θα πρέπει να υπάρχει ιδανικά καθημερινά στις συνήθειες μας. Περίπου 30 λεπτά μέτριας έντασης άσκηση, όπως έντονο περπάτημα ή κολύμπι, σε συνδυασμό με κάποιες ασκήσεις με αντιστάσεις, όπως βαράκια, λάστιχα, yoga, pilates κα, έτσι ώστε να έχουν τα οστά μας μεγαλύτερη οστική πυκνότητα.

Που μπορώ να απευθυνθώ αν εμφανίσω συμπτώματα εμμηνόπαυσης;

Σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν τμήματα και ειδικά ιατρεία σε δημόσια αλλά και ιδιωτικά νοσοκομεία, τα οποία ασχολούνται αποκλειστικά με την εμμηνόπαυση και όλα τα νοσήματα που σχετίζονται με αυτή. Καλό θα είναι όλες οι γυναίκες που μπαίνουν στη φάση της εμμηνόπαυσης να πραγματοποιούν ετήσιους ελέγχους με σκοπό την πρόληψη.

Ιατρεία Κλιμακτηρίου και Εμμηνόπαυσης
Νοσοκομείο	Ονομασία τμήματος	Διεύθυνση	Τηλέφωνο
Αρεταίειο Νοσοκομείο	Τμήμα Κλιμακτηρίου Εμμηνόπαυσης	Β. Σοφίας 76, Αθήνα	2107286284
Νοσοκομείο «Αττικόν»	Τμήμα Εμμηνόπαυσης	Ρίμινι 4, Χαϊδάρι	21 0583 1000
Νοσοκομείο «Έλενα Βενιζέλου»	Ιατρείο Εμμηνόπαυσης, Ορμονικής θεραπείας και Οστεοπόρωσης	Πλατείας Έλενα Βενιζέλου 2	2132051366
Νοσοκομείο «Ρέα»	Ιατρείο Κλιμακτηρίου Εμμηνόπαυσης και Οστεοπόρωσης	Λ. Συγγρού 383	2109495250-1
Νοσοκομείο «Παπαγεωργίου»	Εξωτερικό Ιατρείο Εμμηνόπαυσης και Οστεοπόρωσης	Δήμος Παύλου Μελά, Θεσσαλονίκη	2313323390
Νοσοκομείο Ηρακλείου	Τμήμα Εμμηνόπαυσης και Κλιμακτηρίου	Βούτες Ηρακλείου Κρήτης	2810542107-108