Δραχμοφιλία και δραχμολαγνεία δια πάσαν νόσον

Η συζήτηση για το νόμισμα απασχολεί τον ελλαδικό δημόσιο χώρο, πράγμα καθόλα φυσιολογικό εν μέσω κρίσης. Πρέπει όλα να συζητούνται, σοβαρά όμως και υπεύθυνα. Δυστυχώς, όπως και σε πάμπολλες άλλες περιπτώσεις, μια σοβαρή συζήτηση στη χώρα μας γίνεται ασόβαρα. Αντί να σκεφτόμαστε ελεύθερα και υπεύθυνα, εξοκείλαμε στη δραχμοφιλία και τη δραχμολαγνεία. Ωςδραχμοφιλία εννοώ μία μορφή φαντασίωσης, η οποία περιγράφει επαναλαμβανόμενα και επίμονα οράματα ότι η επάνοδος στη δραχμή θα οδηγήσει τους Έλληνες στη γη της επαγγελίας, όπου θα τρέχουν ποταμοί με γάλα και μέλι. Ως δραχμολαγνεία αναφέρω την έντονη επιθυμία για τη δραχμή, την ικανοποίηση κάποιου μόνο με το νόμισμα, όχι με το τι μπορεί να κάνει με αυτό.

Οι δηλώσεις του κ. Ξυδάκη περί δραχμής δεν αποτελούν ατυχές παράδειγμα, όπως ο ίδιος έσπευσε να διευκρινίσει αργότερα. Είναι η επιτομή του φετιχισμού πολυπληθούς πια μέρους της ελλαδικής κοινωνίας με τη δραχμή. Ο κ. Ξυδάκης, λέγοντας ότι «Είχαμε δραχμή και πριν το ευρώ... Το 1910, το 1912, το 1930, το 1960 κάτι έκανε μια χώρα, κάπως ζούσαμε, ζούσαμε και σε άλλες περιόδους. Εγώ τη βάζω ιστορικά τη συζήτηση αυτή», έγινε ο κατεξοχήν εκφραστής του νεοελληνικού συντηρητισμού. Ακριβώς επειδή, με το να τη θεμελιώσει ιστορικά, θέλησε να δώσει κύρος σε μια αφελή συζήτηση, να της δώσει δηλαδή θεωρητική βάση. Ο κ. Ξυδάκης όμως δεν δημιούργησε το θέμα. Εξέφρασε μεγαλοφώνως αυτό που συζητούν εδώ και αρκετό καιρό πολλοί Έλληνες. Η δραχμοφιλία ριζώνει για τα καλά στην κοινωνία μας, επειδή στην Ελλάδα υπάρχει ανέκαθεν πρόσφορο έδαφος για παρόμοια οράματα.

Στη χώρα μας υφέρπει ένας ιδιότυπος συντηρητισμός, από συστάσεως κράτους, ο οποίος έχει γιγαντωθεί μετά την κρίση. Βασικές του εκδοχές είναι η συστηματικά άρνηση της προόδου, η αρχαιολατρία ως εξιδανίκευση του παρελθόντος, ο επαρχιωτισμός ως αδυναμία κατανόησης του πραγματικού μεγέθους της Ελλάδας στο σύγχρονο διεθνές περιβάλλον. Καρπός της αλληλόδρασης των παραπάνω χαρακτηριστικών, στη συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία, είναι η δραχμοφιλία και η δραχμολαγνεία, η τάση θεοποίησης της δραχμής και απόδοσης σε αυτή, σ' ένα νόμισμα, υπερφυσικών δυνάμεων. Αφού μας τέλειωσαν οι άνθρωποι-Μεσσίες, ήλθε η σειρά μεσσιανοποίησης της δραχμής. Ένα νόμισμα θα μας σώσει. Να γυρίσουμε στα παλιά, σε αυτά που ξέρουμε. Ή καλύτερα, σε αυτά που νομίζουμε ότι ξέρουμε.

Η δραχμοφιλία συνδέθηκε στο φτωχό μου το μυαλό με την περίεργη λατρεία των 80's που κατέκλυσε την Ελλάδα εσχάτως, με αφορμή την έκθεση Gr80s. Επισκέφθηκα την έκθεση και συνάντησα εκεί μια παρέα φοιτητών μου. Συζητώντας μαζί τους συνειδητοποίησα ότι η δεκαετία του 1980, η Ελλάδα της δραχμής, έχει αποκτήσει στα μάτια τους διάσταση μυθική. Είχαν την εντύπωση ότι η Ελλάδα του '80 ήταν το λιγότερο κάτι αντίστοιχο της Αθήνας του Περικλή. Μάλιστα ένας εξ αυτών μου είπε: «Είστε τυχεροί όσοι ζήσατε τότε. Ανεμελιά, δουλειές, λεφτά. Εμείς τίποτε από αυτά δεν θα απολαύσουμε». Όταν του απάντησα ότι τώρα πληρώνουμε τον πικρό λογαριασμό, μου αντιγύρισε: «Δεν έχει σημασία. Εσείς τουλάχιστον το ζήσατε. Εγώ δεν θα το ζήσω ποτέ. Μακάρι να είχα γεννηθεί και εγώ τότε». Η συζήτηση έκλεισε με ένα στίχο από το τραγούδι των Sonata Antarctica, με τον τίτλο ΠΑΣΟΚ: «Το '81 θα 'ρθει ξανά... μόνο ΠΑΣΟΚ, μόνο λεφτά».

Όσοι ζήσαμε τη δεκαετία του 1980 και τη δραχμή, οφείλουμε να μοιραστούμε με ειλικρίνεια τις εμπειρίες μας, ώστε οι μύθοι που κυκλοφορούν να μην θρέφουν την ανοησία στη νεολαία και την ευρύτερη κοινωνία. Στην Ελλάδα του 1970 και του 1980, στη μεταπολίτευση και την πρώτη περίοδο της ΕΟΚ (σημερινή ΕΕ), υπήρχε φτώχεια. Πολλοί συμμαθητές μου έρχονταν στο σχολείο με μπαλωμένο παντελόνι, γιατί οι γονείς τους δεν είχαν χρήματα για να τους αγοράσουν άλλο. Επίσης, το ένα παντελόνι ή τη μια φούστα που είχαν τα παιδιά το έπλεναν το Σάββατο για να πάνε στο σχολείο τη Δευτέρα με το ίδιο, αλλά καθαρό. Τηλεόραση είχε ένα σπίτι στα δέκα και ήταν σύνηθες φαινόμενο να μαζεύονται σε ένα σπίτι πολλοί μαζί για να παρακολουθήσουν σημαντικά γεγονότα ή τηλεοπτικές σειρές. Αυτοκίνητο κατείχαν ελάχιστοι άνθρωποι και ήταν οικεία η εικόνα ημιφορτηγών με ανθρώπους στην καρότσα, οι οποίοι ανέβαιναν για να πάνε στο γήπεδο ή στην παραλία για μπάνιο. Πλυντήριο δεν υπήρχε στα περισσότερα σπίτια και οι νοικοκυρές έπλεναν στο χέρι. Και τα αγαθά αυτά δεν τα απολαμβάναμε όχι γιατί δεν είχαμε χρήματα. Είχαμε πάμπολλα, αλλά δραχμές, που δεν είχαν καμιά αξία εκτός Ελλάδας. Οπότε για να αγοράσεις εισαγόμενα αγαθά έπρεπε να είσαι πλούσιος. Ή να γίνεις λαμόγιο, να φας από το κράτος. Ο Ελληνοαμερικάνος που επέστρεφε στο χωριό κερνούσε το καφενείο με 2-3 δολάρια και όλοι τον προσκυνούσαν σαν Θεό επί Γης. Ήταν λεφτάς, παραλής. Ασχέτως αν στις ΗΠΑ δούλευε μεροκάματο. Η δραχμή ήταν πατσαβούρα σε σχέση με το δολάριο. Αν μάλιστα ανήκε στη μέση τάξη των ΗΠΑ, με λίγες οικονομίες έχτιζε παλάτι στην Ελλάδα ή αγόραζε για μια χούφτα δολάρια περιουσίες, αφού τα δολάρια μεταφράζονταν σε τσουβάλια δραχμές.

Επισκέφθηκα την έκθεση Gr80s και συνάντησα εκεί μια παρέα φοιτητών μου. Συζητώντας μαζί τους συνειδητοποίησα ότι η δεκαετία του 1980, η Ελλάδα της δραχμής, έχει αποκτήσει στα μάτια τους διάσταση μυθική. Είχαν την εντύπωση ότι η Ελλάδα του '80 ήταν το λιγότερο κάτι αντίστοιχο της Αθήνας του Περικλή.

Επίσης, οι κομπίνες, η χυδαιότητα και η κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος είναι η αξιακή συνεισφορά των 80's. Θυμάμαι παιδί στο χωριό μου να φωνάζει η γραμματέας του συνεταιρισμού στο μεγάφωνο: «Ελάτε να πάρετε λεφτά από την ΕΟΚ». Οι επιδοτήσεις που δίνονταν για να εκσυγχρονιστεί η γεωργική οικονομία και να ενισχυθεί η μεταποίηση γίνονταν προίκες κορασίδων, ακίνητα στις πόλεις και προσανάμματα στα μπουζούκια. Λεφτά, δραχμές. Και πληθωρισμός 20-30%. Αλλά το τυπογραφείο να είναι καλά. Και επίσης υποτιμήσεις.Μια ωραία νύχτα μαθαίναμε ότι χάσαμε 10, 15, 20% των χρημάτων μας για να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Αλλά δεν πείραζε. Μετά παίρναμε αύξηση. Σε χαρτιά, σε δραχμές.

Και όλο αυτό το περιβάλλον δεν ήταν μόνο οικονομία. Ήταν ανελευθερία, φόβος, κοινωνική καθυστέρηση. Ο Κων. Μητσοτάκης, όταν ανέλαβε την ηγεσία της ΝΔ το 1985, έπρεπε να διαπραγματευτεί σκληρά με την κυβέρνηση για να του δοθεί χρόνος στο δελτίο ειδήσεων της ΕΡΤ, ώστε να απευθυνθεί στο λαό. Για να ανοίξει μη κρατικό ραδιόφωνο έπρεπε να γίνουν μάχες στους λόφους γύρω από την Αθήνα. Η τηλεόραση ξεκινούσε να εκπέμπει στις 5 το απόγευμα και έκλεινε στις 12. Ο κομματάρχης θείος μου περηφανευόταν δημοσίως για το ότι έστειλε στην Ορεστιάδα τον εφοριακό που τον συνέλαβε να κλέβει και ο κλαδάρχης της γειτονιάς μου πέτυχε να απολυθεί ο πατέρας μου από ιδιωτική εταιρεία, επειδή πήγε σε προεκλογική συγκέντρωση αντίπαλου κόμματος.

Θα μπορούσα να εξιστορήσω αναρίθμητες άλλες ιστορίες παρόμοιου περιεχομένου και χαρακτήρα. Κατανοώ ότι πολλοί θα έχουν αντεπιχειρήματα και θα πουν ότι τη δεκαετία του '80 τρώγαμε με χρυσά κουτάλια και έφαγε ο κοσμάκης κρέας. Να θυμίσω όμως ότι τα λεφτά που μοίρασε ο Αντρέας ήταν εκείνα της ΕΟΚ, τα οποία μετέτρεπε σε δραχμές και μετά εξαϋλώνονταν από τον καλπάζοντα πληθωρισμό. Δεν ήταν χρήματα που δημιούργησε η ελληνική οικονομία επειδή υπήρχε εθνικό νόμισμα. Όσοι νοσταλγούμε τις μέρες της δραχμής και προσπαθούμε να πείσουμε τη νεολαία -που δεν έχει εμπειρία- ότι ήταν ημέρες δόξας, όσοι εξ ημών των μεγαλυτέρων έχουμε ασθενή ή επιλεκτική μνήμη, ας προσπαθήσουμε να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας πρώτα από όλα και μετά με τα παιδιά μας. Οι νέοι ας μην παρασύρονται από εύκολες κουβέντες και μυθολογίες. Οι δραχμόφιλοι και οι δραχμολάγνοι ας εξηγήσουν καθαρά στον ελληνικό λαό τι σημαίνει δραχμή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ευρώ μπορεί να έχουν πολλά προβλήματα, αλλά είναι αλλαγή παραδείγματος για την Ελλάδα. Η δραχμή είναι νόμισμα, το ευρώ είναι κράτος. Αυτό το κράτος, το ευρώ, δεν βολεύει πολλούς στην Ελλάδα, ιδίως στις ηγέτιδες τάξεις, γιατί δεν τους αφήνει να μας γυρίσουν πίσω στα ζοφερά 80's. Σε μια Ελλάδα της υστέρησης, που θα λυμαίνονται δίχως εμπόδια οι παράγοντες και τα τσιράκια τους. Η οποία, όπως η Ελλάδα του '80, θα απέχει παρασάγγας από τον προηγμένο κόσμο.

Και όπως δήλωσε χθες ο κ. Ξυδάκης στη Βουλή, μνημονεύοντας τον Ασδραχά,«είμαστε ένας ιστορικός λαός και έχουμε χρέος στη μνήμη μας». Ακριβώς αυτό: στην καθολική και ειλικρινή μνήμη.

Περισσότερα στο Twitter: Γιώργος Στείρης: www.twitter.com/gsteiris

Γιώργος Στείρης 

Επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας, ΕΚΠΑ

http://www.huffingtonpost.gr/