Σαν σήμερα το 1831, ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας δολοφονείται εν ψυχρώ από τον Κωνσταντίνο και τον Γεώργιο Μαυρομιχάλη έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα.
Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου του 1831 και ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελληνικής Πολιτείας, Ιωάννης Καποδίστριας, ετοιμάζεται να πάει στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα για την πρωινή λειτουργία, συνοδευόμενος από την ασφάλειά του.
«Εάν οι Μαυρομιχαλαίοι θέλουν να με δολοφονήσουν ας με δολοφονήσουν. Τόσο το χειρότερον δι’ αυτούς. Θα έλθη κάποτε η μέρα κατά την οποίαν οι Έλληνες θα εννοήσουν την σημασίαν της θυσίας μου», απαντούσε σε όσους του εφιστούσαν να προσέχει τη συγκεκριμένη οικογένεια.
Φτάνοντας στην εκκλησία ο κυβερνήτης είδε τους Μαυρομιχαλαίους και ένιωσε ταραχή. Ο Κυβερνήτης βγάζει το καπέλο του προκειμένου να εισέλθει ασκεπής στην εκκλησία και τότε ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης τον αρπάζει από το αριστερό χέρι και τον πυροβολεί στην βάση του κρανίου. Την ίδια στιγμή, ο νεαρός Γιώργης τον μαχαιρώνει στα δεξιά της βουβωνικής χώρας. Ο Ιωάννης Καποδίστριας πέφτει νεκρός, δίχως να προλάβει να πει λέξη ενώ ο μονόχειρας σωματοφύλακάς του τον αφήνει να πέσει μαλακά στο έδαφος και κυνηγά τους φονιάδες του.
Ο Καποδίστριας δεν έτρεφε αυταπάτες σχετικά με την έκταση ως προς την οποίαν οι μεγάλες δυνάμεις ήταν πρόθυμες να ακρωτηριάσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία προς όφελος της αλυτρωτικής φιλοδοξίας. Εξάλλου, η εδαφική έκταση δεν ήταν το κύριο μέλημα του Κυβερνήτη. Ενώπιων μιας κατεστραμμένης χώρας, η συλλογή φόρων και η δημιουργία δημόσιων υπηρεσιών είχε απόλυτη προτεραιότητα.
Η δολοφονία του Καποδίστρια, το 1831, στο Ναύπλιο οδήγησε σε μια περίοδο εμφύλιων συγκρούσεων μεταξύ φατριών οι οποίες μάχονταν για θέσεις επιρροής πριν φθάσει στην έρημη, πλέον, χώρα, ξένος μονάρχης. Ο Κυβερνήτης πίστευε στην πεφωτισμένη, όχι απαραίτητα δημοκρατική διακυβέρνηση αλλά η πατρική του αγάπη προς τη μεγάλη πλειοψηφία των ακτημόνων αγροτών και τα σχέδια αναδιανομής των εθνικών γαιών σ’ αυτούς τον κατέστησαν λαϊκό ήρωα. Ο θάνατος του αποτέλεσε πλήγμα για τους αόρατους αγρότες της Ελλάδας οι οποίοι αισθάνονταν ότι έχασαν τον μόνο ειλικρινή προστάτη τους.
Οι αναφορές των προκριτών και των μεγαλοαρματωλών στο λαό δεν φανερώνουν πάντοτε δημοκρατική ευαισθησία. Ο «λαός» της εποχής δεν ήταν το θεσμοθετημένο όργανο της συνταγματικής πολιτείας των μεταγενέστερων χρόνων. Κατά τον μεγάλο πρόκριτο, Κανέλλο Δεληγιάννη, ο «λαός ουδέποτε εσυλλογίσθη περί ελευθερίας, μητ’ αισθάνεται τι εστί πατριωτισμός{…} οι εγκριτώτεροι και νοημονέστεροι είναι εκείνοι οίτινες έχοντες επιρροήν, πλούτη και άλλα πλεονεκτήματα{…} αυτούς ακολουθούν πάντες. (Κ. Δ. Απομνημονεύματα, τομ. Α, σελ. 99, 173).
Ο απαίδευτος και άκληρος λαός που συνέχισε κατά τον Κοραή να προσμένει τους Ρώσους για να φέρουν όχι τον φωτισμό αλλά την άδεια να χτίζει εκκλησίες δεν ήταν άξιος μεγάλης προσοχής από τους ηγέτες της κοινωνίας.
Ο σημαντικότερος από τους φωτισμένους αγωνιστές, ο Φαναριώτης Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ήταν πιθανότητα ο μόνος κατάλληλος μαζί με τον Καποδίστρια να χειριστούν τις εξωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας. Η φατριαστική αντίληψη της πολιτικής αντί του σεβασμού για τις αντιθέσεις του πολιτικού ανταγωνιστή, αποτελούν και στην περίπτωση αυτή προϊόν της ελληνικής προ- νεωτερικής κοινωνίας.
Ο Καποδίστριας δεν έτρεφε αυταπάτες σχετικά με την έκταση ως προς την οποίαν οι μεγάλες δυνάμεις ήταν πρόθυμες να ακρωτηριάσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία προς όφελος της αλυτρωτικής φιλοδοξίας. Εξάλλου, η εδαφική έκταση δεν ήταν το κύριο μέλημα του Κυβερνήτη. Ενώπιων μιας κατεστραμμένης χώρας, η συλλογή φόρων και η δημιουργία δημόσιων υπηρεσιών είχε απόλυτη προτεραιότητα.
Το κάλεσμα για τη συγκρότηση τακτικού στρατού αγνοήθηκε από τους μεγάλους οπλαρχηγούς και τους ατάκτους τους. Προτίμησαν να συνεχίζουν να αντλούν πόρους από τις περιοχές της εξουσίας τους, από το να γίνουν δημόσιοι υπάλληλοι. Κατάφερε, όμως, ο Καποδίστριας να καταστείλει την πειρατεία και σε κάποιον βαθμό τη ληστεία και να καθιερώσει τη δημόσια πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στις οποίες απέδιδε μεγάλη σημασία για την άνοδο των αγροτικών τάξεων.
Ο κύριος στόχος του Κυβερνήτη, η μεταμόρφωση της Ελλάδας σε μια νεωτερική χώρα από την κατακερματισμένη της μορφή, υπήρξε η συγκέντρωση της εξουσίας μέσα σε ένα ενιαίο κράτος αλλά και μια συγκεντρωτική κυβέρνηση. Στην επιδίωξη του αυτή συνάντησε τη μεγαλύτερη αντίδραση από παραδοσιακές δυνάμεις της χώρας.
Η φιλοδοξία της Μάνης, με επικεφαλής τη φάρα των Μαυρομιχαλαίων, να αποκτήσει δικό της τελωνείο, έγινε η αφορμή για τη δολοφονία του.
* Ο κ. Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
1 σχόλιο:
Λιθοι,πλίνθοι,ξύλα κ κέραμοι, ατακτος ερριμενα...
Δημοσίευση σχολίου