Αιολικά στην Ήπειρο – η τοποθέτηση του Περιφερειάρχη στο Περιφερειακό Συμβούλιο

«Η αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής είναι παγκόσμιο ζήτημα το οποίο δεν επιτρέπει και δεν δικαιολογεί εξαιρέσεις από τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες που πρέπει να αναληφθούν. Είναι μια πρόκληση στην οποία έχει ανταποκριθεί η Ελλάδα δημιουργώντας Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οποίο στοχεύει στην αυξημένη διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας και ιδιαίτερα στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας η οποία το 2030 θα πρέπει να ανέρχεται στο 60%.

Η αιολική ενέργεια είναι μια από τις βασικές ανανεώσιμες πηγές, οι οποίες θα συμβάλλουν στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και στην ενεργειακή αυτονομία της χώρας. Άρα κανείς δεν μπορεί να είναι εξ αρχής αντίθετος σε μια τέτοια δραστηριότητα.

Ο περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέξανδρος Καχριμάνης.

Είναι αλήθεια ότι κατά καιρούς έχουν ακουστεί διάφορα επιχειρήματα για επιπτώσεις στα είδη, στα οικοσυστήματα, στη βιοποικιλότητα, στο περιβάλλον γενικότερα. Ορισμένα εκφράζουν μια φοβικότητα που δεν συμβαδίζει με την πραγματικότητα, αλλά σε κάθε περίπτωση αρμόδιοι να τοποθετηθούν επί αυτών είναι οι ειδικοί.

Δεδομένο είναι ότι η εγκατάσταση των αιολικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνοδεύεται από εκχέρσωση βλάστησης, έργα διάνοιξης νέου οδικού δικτύου, δημιουργία νέων τεχνητών επιφανειών στις πλατείες όπου εγκαθίσταται οι πυλώνες και έργα μεταφοράς της ενέργειας.

Τα έργα αυτά αλλάζουν τη χρήση της γης και αλλοιώνουν ριζικά το τοπίο, ενώ η αλλοίωση αυξάνει γεωμετρικά όσο περισσότερες είναι οι ανεμογεννήτριες και όσο υψηλότεροι είναι οι πυλώνες τους.

Από το σημείο αυτό αρχίζει ο έντονος προβληματισμός μας: Θέλουμε καθαρή ενέργεια, αλλά προϋπόθεση είναι τα έργα αυτά να γίνονται με σεβασμό στο περιβάλλον και με σωστή χωροθέτηση.

Θα πρέπει δηλαδή να δίνονται απαντήσεις στα ερωτήματα: πού μπορούν να γίνουν αιολικά πάρκα, πόση ισχύ μπορεί να έχουν και κυρίως ποιες θα είναι οι επιπτώσεις τους επί των άλλων δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στις ίδιες περιοχές επεμβάσεων.

Το πρόβλημα θα είναι τεράστιο στην Ήπειρο, καθώς διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μεγάλη κινητικότητα για έκδοση νέων αδειών. Η αιφνιδιαστική για μας υποβολή της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το αιολικό πάρκο στο Περιστέρι, ήταν η αφορμή να ερευνήσουμε το ζήτημα, έχοντας καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μπορεί να λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις η εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε όλη την Ήπειρο, εν αγνοία και άνευ συναίνεσης- στις περισσότερες περιπτώσεις- των τοπικών κοινωνιών.

Κάτι τέτοιο δεν μπορούμε να το επιτρέψουμε. Είναι αναγκαίο να ληφθούν πρόνοιες ώστε να σταματήσει η έκδοση αδειών που βρίσκεται σε εξέλιξη, για τις οποίες κανένας από εμάς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει τι ακριβώς σχεδιάζεται και κατά δεύτερο λόγο ποιοι είναι οι επενδυτές. Τα μέτρα πρέπει να στοχεύουν στην προστασία των περιοχών φυσικού κάλλους αλλά και στη σωστή κατανομή τους.

Εν ολίγοις δεν μπορούμε να καταστρέφουμε και να επιφέρουμε ριζικές αλλοιώσεις στο φυσικό περιβάλλον της Ηπείρου, να καταστρέψουμε παραγωγικές, τουριστικές, φυσιολατρικές δραστηριότητες για να κατασκευάσουμε κάτι άλλο που είναι αμφίβολο αν θα έχει και ισοδύναμα οικονομικά οφέλη για τις ίδιες περιοχές.

Η καταστροφή δε θα είναι ακόμη πιο επιβαρυντική για περιοχές στις οποίες δεν υπάρχει υψηλή βλάστηση, η οποία με την πάροδο του χρόνου θα μπορούσε να καλύψει την αλλοίωση που θα προκληθεί με την κατασκευή νέων δρόμων, πλατειών κλπ.

Τα στοιχεία είναι άκρως ανησυχητικά: Από δεδομένα που ζήτησα από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Τμήμα ΒΕΤ), όπου είναι σε εξέλιξη σχετική έρευνα, σήμερα στην Περιφέρεια Ηπείρου, όπως προκύπτει από το αρχείο της ΡΑΕ, θεωρούνται ότι βρίσκονται στο στάδιο της κατασκευής τρία έργα:

• Θέση Βάρκο, Δήμος Μετσόβου = 3ΜW
• Θέση Κρανιές-Καραβαμιά-Έλατος, Δήμοι Πωγωνίου, Ζίτσας = 50 MW
• Θέση Αγραχλαδιά-Πρ.Ηλίας-Πέτρα-Χάιδως, Δήμος Πωγωνίου = 39.6 MW

Εξ όσων γνωρίζω και τα τρία έργα έχουν τεθεί ήδη σε λειτουργία, έστω και δοκιμαστική.

Εκείνο όμως που μας προκαλεί ανησυχία είναι ότι υπάρχουν εκκρεμείς αιτήσεις για εγκατάσταση ΑΣΠΗΕ άλλων 69 μονάδων συνολικής ισχύος 1.500 περίπου MW! Πράγμα που σημαίνει ότι αν προχωρήσει η έκδοση αδειών με τη σημερινή διαδικασία, δεν θα μείνει βουνοκορφή της Ηπείρου χωρίς να έχει πάνω της ανεμογεννήτρια!

Το εν ισχύει Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας» (ΕΠΧΣΑΑ -ΑΠΕ), αποδείχθηκε ακατάλληλο για την Ελλάδα. Ξεκίνησε πριν από 13 χρόνια, έχει καταγγελθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Διαδικασία επί παραβάσει, υπόθεση 2014/4073) και δεν έδωσε λύση στο πρόβλημα. Υπάρχουν βέβαια και οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων ή και οι μελέτες ειδικής οικολογικής αξιολόγησης όταν οι ΑΣΠΗΕ εμπίπτουν στο δίκτυο Φύση 2000, αλλά πολύ συχνά ούτε αυτές είναι κατάλληλες για να δώσουν λύσεις.

Ειδικά για το δίκτυο Φύση 2000, ο νόμος προβλέπει (άρθρο 6 Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ) πως «οι αρμόδιες εθνικές αρχές συμφωνούν για το οικείο σχέδιο μόνον αφού βεβαιωθούν ότι δεν θα παραβλάψει την ακεραιότητα του τόπου περί του οποίου πρόκειται και, ενδεχομένως, αφού εκφρασθεί πρώτα η δημόσια γνώμη». Όπως γίνεται αντιληπτό η βιομηχανική ανάπτυξη των ΑΣΠΗΕ δεν συνάδει με τους στόχους του Natura 2000.

Υπάρχει και το θέμα των τοπικών κοινωνιών. Δεν είναι δυνατόν να μην ερωτώνται για έργα, όπως τα μεγάλα αιολικά πάρκα, που αλλοιώνουν το τοπίο, εμποδίζουν ήδη ανεπτυγμένες δραστηριότητες για ποιοτική κτηνοτροφία, δασοκομία, μελισσοκομία κ.α., τους στερούν δηλαδή πόρους χωρίς την ίδια στιγμή να έχουν κανένα αντισταθμιστικό άμεσο όφελος. Άλλωστε η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στις αποφάσεις που λαμβάνονται για τον τόπο τους, προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το τοπίο.

Η ορεινή Ήπειρος, έχει περιοχές που κατά τη γνώμη μας μπορούν να αξιοποιηθούν για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων, μέσης ισχύος που δεν θα επηρεάζουν αρνητικά ούτε το περιβάλλον, ούτε τις γεωργικές και τουριστικές δραστηριότητες. Περιοχές στις οποίες θα μπορούν να τοποθετηθούν ανεμογεννήτριες ισχύος 1 MW και ύψος 50 μέτρων, που δεν απαιτούν εκτεταμένες διαμορφώσεις.

Εκείνο όμως που δεν μπορεί να γίνει είναι ανάπτυξη μεγάλων αιολικών πάρκων σε τόπους ιδιαίτερης φυσικής, οικολογικής, πολιτιστικής αξίας που δεν συνάδει και με το όραμα της Περιφέρειας Ηπείρου, όπως αυτό εκφράζεται και στην Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης.

Να θυμίσουμε ότι το μοντέλο της Ηπείρου στηρίζεται σε τρεις καίριους πυλώνες:

• τον πρωτογενή τομέα και τον τομέα της μεταποίησης για ποιοτικά τοπικά προϊόντα με διεθνή προοπτική εξαγωγών.
• την βιομηχανία της εμπειρίας, συμπεριλαμβάνοντας τον τουρισμό και τον πολιτισμό, αναδεικνύοντας το μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό κεφάλαιο της περιοχής
• τη σύνδεση της επιστημονικής γνώσης με την κοινωνία μέσω της καινοτομίας και των σύγχρονων τεχνολογιών, με επίκεντρο το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Σήμερα υπάρχουν περιοχές στις οποίες οι τοπικές κοινωνίες αναπτύσσονται συνδυάζοντας την κτηνοτροφία, δασοκομία, μεταποίηση, τα τοπικά προϊόντα, τον τουρισμό, τον πολιτισμό και τον οικοτουρισμό.

Υπάρχουν κι άλλες περιοχές όπου, με επίκεντρο το τοπίο τους, ο τουρισμός και ο πολιτισμός είναι η βαριά τους βιομηχανία,

Και τέλος υπάρχουν άλλες περιοχές που στηρίζουν την αναπτυξιακή τους προοπτική στο τοπίο, στην άγρια φυσική τους ομορφιά και στον ανερχόμενο οικοτουρισμό, και οι οποίες κινδυνεύουν να υποβαθμιστούν πλήρως σε περίπτωση που τους στερήσουν το φυσικό τους περιβάλλον.

Συμπερασματικά, η θέση μου είναι ότι η βιομηχανική ανάπτυξη των Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ενέργειας στο μέγεθος που προγραμματίζεται να γίνει στην Ήπειρο χωρίς τη συγκατάθεση της Περιφέρειας, Δήμων, Κοινοτήτων και των τοπικών κοινωνιών είναι ανεπίτρεπτη.

Με βάση όλα τα παραπάνω η πρόταση που προτείνω να διαβιβαστεί στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας περιλαμβάνει τα εξής:

• Η αδειοδότηση έργων ΑΠΣΗΕ να γίνεται εκτός του δικτύου Natura 2000
• Η αδειοδότηση των έργων ΑΣΠΗΕ να γίνεται μόνο με τη συγκατάθεση των τοπικών κοινωνιών, ήτοι της Περιφέρειας, Δήμων και Κοινοτήτων.
• Η διαδικασία αδειοδότησης νέων έργων ΑΣΠΗΕ να αρχίσει μετά την ολοκλήρωση του νέου εθνικού στρατηγικού σχεδίου χωροταξίας των ΑΣΠΗΕ, όπου θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη όλα τα κριτήρια τεχνικής, περιβαλλοντικής, πολιτιστικής και κοινωνικο-οικονομικής υφής.
• Να γίνουν αδειοδοτήσεις ΑΣΠΗΕ κατά προτεραιότητα σε οικολογικά υποβαθμισμένες περιοχές της Περιφέρειας, σε εγγύτητα με το οδικό δίκτυο, οι οποίες δεν θα περιλαμβάνουν τοπία υψηλής αισθητικής, πολιτιστικής, ιστορικής ή άλλης αξίας και δεν θα απειλούν την τοπική οικονομία.
• Να ληφθεί μέριμνα για σοβαρά αντισταθμιστικά μέτρα με τη σημαντική μείωση των λογαριασμών του ρεύματος στους κατοίκους του Δήμου/Δήμων όπου εγκαθίστανται οι ΑΣΠΗΕ.

Τέλος η Περιφέρεια Ηπείρου καλεί την Ελληνική Πολιτεία γενικότερα να εξετάσει σοβαρά το θέμα (α) της δυναμικότερης πολιτικής εξοικονόμησης ενέργειας σε όλους οικονομικούς τομείς, και (β) της παροχής κινήτρων για την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ εντός του αστικού ιστού κατά προτεραιότητα, με τους καταναλωτές να έχουν ενεργό και κεντρικό ρόλο στις ενεργειακές αγορές του μέλλοντος, με βάση το Ευρωπαϊκό πακέτο «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους».»

πηγή