Λεπτομέρειες από το Μουσείο του Καΐρου, λίγο πριν κλείσει οριστικά

Εκτός από πολλά πέτρινα ή γρανιτένια αγάλματα που υψώνονται μνημειακά και μαύρα, συναντά κανείς πολλά φτιαγμένα από ξύλο και επιχρωματισμένα με λεπτά και ποικίλα χρώματα. Το ξύλο ήταν σπάνιο στη χώρα, γι' αυτό και θεωρείτο πιό πολύτιμο. 

Ένας φωτογραφικός περίπατος στο αμύθητο Μουσείο της Πλατείας Ταχρίρ, λίγους μήνες πριν μεταφερθεί στο φαραωνικό νέο κτίριο, δίπλα στις Πυραμίδες. 

Το παλιό Μουσείο του Καΐρου, στην πλατεία Ταχρίρ, στεγάζει τις συλλογές της αρχαίας Αιγύπτου από τα τέλη του 19ου αιώνα. Είναι το δεύτερο πιο επισκέψιμο σημείο της Αιγύπτου μετά τις πυραμίδες. Δεκάδες χιλιάδες θησαυροί απαράμιλλης ομορφιάς και ανεκτίμητης αξίας φυλάσσονται εκεί, πολλά από τα οποία δεν είναι προσβάσιμα για το κοινό. Σε λίγα χρόνια, το Μουσείο θα πάψει να στεγάζεται εδώ. Και ήδη, τα σημάδια της εγκατάλειψης είναι φανερά στον επισκέπτη. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2020 τα εκθέματα θα μεταφερθούν όλα στο νέο εντυπωσιακό Μουσείο του Καΐρου στις Πυραμίδες. 

ΤΕΛΟΣ ΕΠΟΧΗΣ Η μεγαλοπρέπεια και η μακροβιότητα του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού γοήτευε ήδη από την αρχαιότητα. Από το 1400 π.Χ. ο βασιλιάς Τούθμωσις Δ' πραγματοποιούσε ανασκαφές στη Γκίζα ενώ ο Ηρόδοτος άφησε μία λεπτομερή αφήγηση της περιήγησής του στην Αίγυπτο το 450 π.Χ.

ΣΤΙΣ ΟΧΘΕΣ ΤΟΥ ΝΕΙΛΟΥ  Ο Νείλος έχει υπάρξει η ζωοδόχος πηγή των περιοχών από τις οποίες διέρχεται, για μεγάλο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας. Η εύφορη κοιλάδα του, με τις περιοδικές πλημμύρες, έδωσε στους ανθρώπους την ευκαιρία να αναπτύξουν μια σταθερή, πάγια αγροτική οικονομία και μια πιο περίτεχνη, συγκεντρωτική κοινωνία που έγινε ακρογωνιαίος λίθος στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού 

STRIKE A POSE! Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έδιναν μεγάλη σημασία στην υγιεινή και την εμφάνιση. Οι περισσότεροι έκαναν μπάνιο στο Νείλο και χρησιμοποιούσαν σαπούνια με υφή πάστας από ζωικό λίπος και κιμωλία. Οι άντρες ξύριζαν ολόκληρο το σώμα τους για καθαριότητα· αρώματα και ευωδιαστές αλοιφές κάλυπταν τις κακοσμίες και απάλυναν το δέρμα. 

Οι αρχαίοι κάτοικοι του Νείλου είχαν μια ιδεοληπτική σχέση με το θάνατο. Για τους Αιγυπτίους, ο θάνατος δεν αποτελούσε το τέλος της ανθρώπινης ύπαρξης, καθώς αυτή είχε τη δυνατότητα να αναγεννάται διαρκώς με την ανατολή της καινούργιας ημέρας. 

Όλα τα μνημειώδη οικοδομήματα των αρχαίων Αιγυπτίων, από τους περίτεχνους τάφους έως τις θαυμαστές πυραμίδες και τους ναούς-«οίκους των θεών», αποτελούν αδιαμφισβήτητες αποδείξεις ενός πολιτισμού-μαυσωλείου, προορισμένου για να υμνήσει όχι τη ζωή σε αυτόν τον κόσμο, αλλά το θάνατο και την πορεία μετά από αυτόν. Στο «Βιβλίο των Νεκρών», ένα από τα σημαντικότερα νεκρικά corpora του Νέου Βασιλείου, ο θάνατος χαρακτηρίζεται ως η «νύχτα ανάδυσης στη ζωή». 

ΤΟ ΑΝΘΟΣ ΤΟΥ ΛΩΤΟΥ: Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι παρατήρησαν ότι το άνθος του λωτού κλείνει τη νύχτα και βυθίζεται κάτω από το νερό. Με την αυγή της επόμενης ημέρας, έβλεπαν την ανάδυση και το άνοιγμα του άνθους, ακριβώς όπως συμπεριφέρεται και ο Ήλιος στην πορεία του στον ουράνιο θόλο. Αυτή η ιδιότητα του λωτού, να βυθίζεται τη νύχτα και να αναδύεται από το νερό το πρωί, άγγιξε το συμβολικό τρόπο σκέψης και τη θρησκευτική πίστη των αρχαίων Αιγυπτίων. Τη συγκεκριμένη ιδιότητα του φυτού την εισέπραξαν ως μια μορφή ευλάβειας προς τον ήλιο, όμοια ακριβώς με τον τρόπο που οι άνθρωποι της εποχής εκείνης προσμένανε την καθημερινή επανεμφάνιση του Ήλιου στον ορίζοντα. 

ΨΥΧΗ ΚΑΙ ΣΩΜΑ   Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν πως ο κάθε άνθρωπος αποτελείται από το φυσικό και το πνευματικό μέρος του. Έτσι πέρα από το σώμα, το κάθε άτομο είχε επίσης την σκιά του (σουτ), την ψυχή του (μπα), την ζωτική δύναμη του (κα), καθώς και το όνομα του. Η πηγή των σκέψεων και των συναισθημάτων θεωρούνταν η καρδιά, αντί για το κεφάλι. 

Τα αιγυπτιακά κείμενα κατά κανόνα αντιμετωπίζουν τη διάλυση του κόσμου σαν πιθανότητα προς αποφυγή, και για αυτό το λόγο δεν την περιγράφουν συχνά με λεπτομέρεια. Όμως, πολλά κείμενα αναφέρονται στην ιδέα ότι ο κόσμος, μετά από αμέτρητους κύκλους αναγέννησης, είναι προορισμένος να τελειώσει. 

Το τέλος αυτό περιγράφεται σε ένα εδάφιο των Κειμένων των Σαρκοφάγων και σε ένα με μεγαλύτερη λεπτομέρεια, στο Βιβλίο των Νεκρών, στο οποίο ο Ατούμ λέει ότι μια μέρα θα διαλύσει τον εύτακτο κόσμο και θα τον επιστρέψει στην αρχέγονη, στατική κατάστασή του, στα νερά του χάους. 

ΜΙΑ ΚΑΡΕΚΛΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΤΑΓΧΑΜΩΝ: Στο μουσείο υπάρχουν 4.500 αντικείμενα που αποτελούσαν στο σύνολό τους το θησαυρό του Τουταγχαμών. Ανακαλύφθηκαν το 1922 στην Κοιλάδα των Βασιλέων, κοντά στο Λούξορ, από τους Βρετανούς Χάουαρντ Κάρτερ και Λόρδο Κάρναβον. Η μούμια του φαραώ, ωστόσο, που πέθανε σε ηλικία 19 ετών το 1324 π.Χ. αφού βασίλευσε εννέα χρόνια, παραμένει μέσα στον τάφο της στην Άνω Αίγυπτο, γιατί είναι ιδιαίτερα εύθραυστη. 

ΑΛΛΑΓΗ ΕΔΡΑΣ  Μετά τον θάνατο του ανθρώπου, τα πνευματικά χαρακτηριστικά που κατείχε απελευθερώνονταν από το σώμα του και μπορούσαν να μετακινηθούν αυτόνομα, ωστόσο χρειάζονταν ένα σώμα -ή υποκατάστατο σώματος όπως άγαλμα- ως μόνιμη έδρα. 

Η ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΩΝ ΦΑΓΙΟΥΜ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΟΜΗ ΖΩΗ ΤΟΥΣ: Το προσδόκιμο ζωής κυμαινόταν περίπου στα 35 για τους άντρες και τα 30 για τις γυναίκες, αλλά η ενηλικίωση ήταν δύσκολο να συμβεί καθώς ένα τρίτο του πληθυσμού περίπου πέθαινε σε βρεφική ηλικία. 

«Πρώτα βγάζουν από τα ρουθούνια τον εγκέφαλο μ' έναν σιδερένιο γάντζο, ένα μέρος του δηλαδή, και τον υπόλοιπο χύνοντας μέσα φάρμακα.

Ύστερα, με κοφτερή αιθιοπική πέτρα, σχίζουν τη λάπα, βγάζουν έξω όλα τα εντόσθια, καθαρίζουν την κοιλιά, την πλένουν με φοινικόκρασο και την καθαρίζουν πάλι με τριμμένα μυρωδικά.

Κατόπιν, γεμίζουν την κοιλιά με αγνή τριμμένη σμύρνα, κανέλα και άλλα μυρωδικά, εκτός από λιβανωτό, και την ξαναράβουν. Αφού λοιπόν τα κάνουν αυτά, ταριχεύουν τον νεκρό με νίτρο και τον φυλάνε εβδομήντα ημέρες.

Η ταρίχευση δεν επιτρέπεται να κρατήσει περισσότερο.

Και όταν περάσουν οι εβδομήντα ημέρες, πλένουν τον νεκρό, και του τυλίγουν όλο του το σώμα με ταινίες κομμένες από λινό ύφασμα, αλειμμένες από κάτω με κόμμι, που οι Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούν πολύ αντί για κόλλα.

Τότε τον παίρνουν οι δικοί του, φτιάχνουν ένα καλούπι σε σχήμα ανθρώπου, και όταν το φτιάξουν, βάζουν μέσα τον νεκρό, και κλεισμένον έτσι τον φυλάνε στον νεκρικό θάλαμο αφού τον ακουμπήσουν ορθό στον τοίχο».

ΗΡΟΔΟΤΟΣ, ΙΣΤΟΡΙΑΙ

ΤΟ ΓΑΛΑΖΙΟ ΤΟΥ LAPIS LAZULI: Οι Αιγύπτιοι είχαν έναν ημιπολύτιμο λίθο, το lapis lazuli, που το έκαναν εισαγωγή από την περιοχή του σημερινού Αφγανιστάν και πολλές φορές τον άλεθαν για να φτιάξουν τη χρωστική ουσία. Επειδή όμως ήταν σχεδόν είδος πολυτελείας έψαχναν τρόπο παρασκευής συνθετικής χρωστικής ουσίας. Έτσι κατέληξαν στο χαλκό. Το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα της αρχαίας αιγπυτιακής Τέχνης προκύπτει από το βασικό συστατικό του, τον χαλκό και ποικίλει από το ανοιχτό γαλάζιο μέχρι το βαθύ μπλε ανάλογα με την επεξεργασία. Αν είναι χοντροκομμένος τότε το χρώμα που βγαίνει είναι πλούσιο, σκούρο μπλε, ενώ αν έχει τριφτεί καλά βγαίνει ένα απαλό γαλάζιο. 

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΟΥ ΠΑΕΙ ΠΟΛΥ  Παρά τις κολακευτικές σωματικές διαπλάσεις που απεικονίζονται σε τοίχους ταφικών μνημείων και κυρίως σε αγάλματα, οι υπέρβαρες μούμιες πολλών μελών της ανώτερης τάξης δείχνουν τα αποτελέσματα μιας ασυλλόγιστης ζωής. Στην πραγματικότητα, οι πλούσιοι που είχαν κυρίως το προνόμιο να μνημειώνονται δεν πρέπει να είχαν τόσο γρανιτένια κορμιά. 

ΑΚΕΦΑΛΟ Σε μια ξεχασμένη άκρη του αχανούς μουσείου, ένα συλημένο (;) ξύλινο άγαλμα. Διακρίνονται οι εγκοπές στις οποίες στερεωνόταν το ελλείπον κεφάλι. 

ΤΑ 10 ΧΡΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΙΓΥΠΤΙΩΝ: Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν 10 χρώματα στην χρωματική τους παλέτα: Άσπρο, μαύρο, γκρίζο (από την ανάμιξη των δυο προηγουμένων), βαθύ κίτρινο, σκούρα ώχρα, γήινο καφετί, κόκκινη γη, πράσινο του μαλαχίτη, βιολετιά γη και αιγυπτιακό μπλε. 

Κάθε μέρα ο ήλιος ανέτειλε και έδυε, φέρνοντας το φως στη γη και κανονίζοντας τις ανθρώπινες δραστηριότητες. 

Κάθε χρόνο ο Νείλος πλημμύριζε, ανανεώνοντας την γονιμότητα του εδάφους επιτρέποντας έτσι την μεγάλη παραγωγή να συντηρήσει τον αιγυπτιακό πολιτισμό. 

Έτσι, οι Αιγύπτιοι είδαν το νερό και τον ήλιο ως σύμβολα της ζωής  και αντιλήφθηκαν το χρόνο ως μια σειρά φυσικών κύκλων. 

ΜΙΑ ΞΥΛΙΝΗ ΣΑΡΚΟΦΑΓΟΣ Ως Βιβλίο των Νεκρών αναφέρονται αρχαία αιγυπτιακά κείμενα, γραμμένα αρχικά πάνω στις σαρκοφάγους και αργότερα σε παπύρους που θάβονταν μαζί με το νεκρό, στο εσωτερικό των σαρκοφάγων. Το κείμενο συχνά ήταν γραμμένο για κάποιο συγκεκριμένο άτομο και έτσι κανένα αντίγραφο δεν είναι ολόιδιο με κάποιο άλλο. Τα Βιβλία των Νεκρών περιέχουν συλλογές από επωδούς, αριθμούς και μαγικές επικλήσεις για χρήση από τους νεκρούς στη μεταθανάτια ζωή. Είχαν το ρόλο να καθοδηγήσουν τους νεκρούς στις διάφορες δοκιμασίες που θα συναντούσαν πριν φθάσουν στον Κάτω Κόσμο (Ντουάτ). Υπάρχουν περίπου 200 μαγικές επικλήσεις 

ΤΟ ΜΑΤΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ: Το Μάτι του Ώρου ή και ουτζάτ είναι ένα αρχαίο Αιγυπτιακό σύμβολο προστασίας, βασιλικής εξουσίας και καλής υγείας. Το μάτι προσωποποιείται στην θεά Ουατζέτ. Το Μάτι του Ώρου είναι παρόμοιο με το Μάτι του Ρα, που ανήκει σε διαφορετικό θεό, το Ρα, αλλά αντιπροσωπεύει πολλές από τις ίδιες έννοιες. Τα ταφικά φυλακτά συχνά είχαν το σχήμα του Ματιού του Ώρου που είχε σκοπό να προστατέψει τον νεκρό στη μετά θάνατον ζωή και να απομακρύνει το κακό. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ναυτικοί και οι ναυτικοί της Μέσης Ανατολής συχνά ζωγράφιζαν το σύμβολο αυτό στην πλώρη του καραβιού τους για να εξασφαλίσουν ασφαλές ταξίδι στη θάλασσα. 

Η φιλόξενη κοιλάδα του Νείλου περιβαλλόταν από έρημο, στην οποία κατοικούσαν άνθρωποι που οι Αιγύπτιοι θεωρούσαν ως απολίτιστους. Για αυτό το λόγο, οι Αιγύπτιοι είδαν τον τόπο τους ως ένα απομονωμένο μέρος σταθερότητας, ή μάατ, περικυκλωμένο και απειλούμενο από το χάος

Η ΙΕΡΗ ΑΓΕΛΑΔΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ: Εκείνο που συμβαίνει με τα ιερά ζώα στην Αίγυπτο είναι λογικό να φαίνεται σε πολλούς παράδοξο και άξιο να ερευνηθεί. Οι Αιγύπτιοι σέβονται σε βαθμό υπερβολής μερικά ζώα, όχι μόνο ζωντανά αλλά και πεθαμένα. (...)  Στα παραπάνω πρέπει να προστεθούν και όσα υπολείπονται σχετικά με τις τελετές για τον ιερό ταύρο τον ονομαζόμενο ΄Απι. ΄Όταν, λοιπόν, πεθάνει και θαφτεί με μεγαλοπρέπεια , οι εντεταλμένοι ιερείς αναζητούν ένα μοσχάρι με χαρακτηριστικά παραπλήσια του απελθόντος. ΄Οταν βρεθεί, σταματάει το πένθος και οι αρμόδιοι ιερείς οδηγούν το μοσχάρι πρώτα στη Νειλόπολη, όπου το τρέφουν επί σαράντα μέρες, έπειτα το βάζουν σε πολυτελή θαλαμηγό που φέρει επιχρυσωμένη καμπίνα και το ανεβάζουν σαν θεό στη Μέμφιδα, στο τέμενος του Ηφαίστου. Τις προηγούμενες σαράντα ημέρες το βλέπουν μόνο γυναίκες, που στέκονται αντίκρυ του και του δείχνουν, σηκώνοντας τα ρούχα τους, τα γεννητικά τους όργανα, ενώ όλο τον υπόλοιπο καιρό τους είναι απαγορευμένο να εμφανίζονται σ΄ετούτο το θεό. Αιτία για τη λατρεία τούτου του μοσχαριού σύμφωνα με μερικούς είναι ότι πεθαίνοντας ο ΄Οσιρις, η ψυχή του μπήκε σ΄αυτό τον ταύρο και μέχρι σήμερα περνάει στα επόμενα ζώα με τον ίδιο τρόπο. Άλλοι, πάλι, υποστηρίζουν ότι όταν σκοτώθηκε ο ΄Οσιρις από τον Τυφώνα, η ΄Ισις μάζεψε τα μέλη του και τα έβαλε μέσα σε ξύλινη αγελάδα, τυλιγμένη με ύφασμα, από την ονομασία του οποίου ονομάστηκε Βούσιρις και η πόλη. Υπάρχουν και πολλές ακόμη ιστορίες για τον ΄Απι , αλλά θα πήγαινε πολύ να τις αναφέραμε όλες.―Διόδωρος Σικελιώτης Βίβλος Α΄

FASHIONISTAS Ο ρουχισμός κατασκευαζόταν από απλά φύλλα λινού που αποχρωματίζονταν για να λευκανθούν, και μέλη της ανώτερης τάξης και των δύο φύλων φορούσαν περούκες, κοσμήματα και καλλυντικά. Τα παιδιά δε φορούσαν ρούχα μέχρι την ωρίμανσή τους, περίπου στην ηλικία των 12, και σε αυτή την ηλικία τα αγόρια υποβάλλονταν σε περιτομή και τους ξύριζαν το κεφάλι. Οι μητέρες ήταν υπεύθυνες για τη φροντίδα των παιδιών, ενώ ο πατέρας κέρδιζε το οικογενειακό εισόδημα 

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΤΟΥ ΦΑΓΙΟΥΜ Άριστα διατηρημένα εξαιτίας του ξηρού κλίματος της αιγυπτιακής ερήμου, τα πορτραίτα Φαγιούμ είναι ζωγραφισμένα είτε με την εγκαυστική τεχνική ή με την τεχνική της τέμπερας. Οι τεχνικές αυτές προέρχονται από την αρχαιοελληνική ζωγραφική παράδοση, που συνεχίστηκε στις πρωτοχριστιανικές εγκαυστικές εικόνες που φυλάσσονται σήμερα στη μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά 

ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΜΕ ΑΠΟ ΕΝΑ ΔΑΚΡΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ: Η προέλευση των ανθρώπων δεν αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό στις ιστορίες της δημιουργίας για τους αρχαίους Αιγυπτίους. Σε κάποια κείμενα, οι πρώτοι άνθρωποι ξεπετάγονται από τα δάκρυα που ο Ρα-Ατούμ ή το θηλυκό αντίστοιχο του, το Μάτι του Ρα, χύνει σε μια στιγμή αδυναμίας και άγχους, προϊδεάζοντας για την ελαττωματική φύση των ανθρώπων και το βαρύ φορτίο από λύπες που θα κουβαλούν δια βίου στην αδύναμη πλάτη τους. 

www.lifo.gr

Φωτό.: Στάθης Τσαγκαρουσιάνος/ LIFO : " Τα στοιχεία όλα αντλήθηκαν από πλήθος πηγές ή εγκυκλοπαίδειες και δεν είναι προϊόν προσωπικής έρευνας."



ΔΕΙΤΕ ΕΝΑ VIDEO ΜΕ ΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗΣ, ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΘΗΣΑΥΡΩΝ ΣΤΟ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ