Μια διαφορετική ιστορία απ΄ τα χρόνια της Ιταλογερμανικής κατοχής στην Ιτέα ( Δήμου Γ.Παπαδήμα )

Θες ο εγκλεισμός λόγω κορονοϊού , θες η πίεση των ενενήντα ενός ετών  που κουβαλάω ,  μου έφεραν στην μνήμη τα δύσκολα χρόνια της κατοχής που έζησα σαν μικρό παιδί στην μικρή τότε , πόλη μου , την Ιτέα.

Αποφάσισα να διηγηθώ στους σημερινούς νεολαίους της πόλης και ειδικότερα στους απογόνους των κατοχικών Ιτιωτών , μιας και αποτελούν πλέον την μειοψηφία των πολιτών αυτής της πόλης , περιστατικό του πως η πόλη μας κατάφερε την ύστατη στιγμή να μη συμπεριληφθεί στις μαρτυρικές πόλεις της πατρίδας μας .

Λόγω της γεωστρατηγικής της θέσης , στο λιμάνι της Ιτέας είχε εγκατασταθεί Ιταλικό τάγμα με υπηρεσίες Φινάντζας-Λιμεναρχείου και Καραμπιναρίας-Αστυνομίας. Για την εξυπηρέτηση των υπηρεσιών αυτών , είχε προηγηθεί η επίταξη του κεντρικού παραλιακού οικοδομικού τετραγώνου μαζί με το τότε ξενοδοχείο “Ερμής” , σημερινό “Γαλήνη” , αφού εκδιώχθηκαν όλοι οι ντόπιοι ένοικοι .

Η οχύρωση του οικοδομικού αυτού τετραγώνου πραγματοποιήθηκε με την κατασκευή πετρόκτιστου τείχους ύψους 3 μέτρων και στις δύο Βόρειες γωνίες του κατασκεύασαν δύο πολυβολεία.

Είσοδος υπήρχε μόνον μία , στο ανατολικό τμήμα του τείχους επί της παραλιακής λεωφόρου.

Οι Ιταλοί κατακτητές , σαν Μεσογειακός λαός εμφορούμενος από την ψυχολογία του ηττημένου (Αλβανικό μέτωπο) , σύντομα συμφιλιώθηκε με την τοπική κοινωνία και ενσωματώθηκε στην καθημερινότητά της ψωνίζοντας από την αγορά της δίνοντας “φιλί ζωής” στα φυτοζωούντα καταστήματα τροφίμων της εποχής με μοναδικά προϊόντα φάβα , μαύρη σταφίδα και κρασί.

Στην Ιτέα , ποτέ δεν έφεραν δύναμη “μελανοχιτώνων” που εσυγκροτείτο από τα “σκουπίδια” της Ιταλικής κοινωνίας πιστά στον Μουσολίνι και  την μεγαλομανή ιδεολογία του.

Τα στρατοπεδεύοντα λοιπόν , στην Ιτέα , Ιταλικά στρατεύματα , γνώριζαν και έτρεμαν στην σκέψη ότι τα γύρω βουνά ήταν γεμάτα “Μαλανδρινο-αντάρτες” 

..Ανοίγω μια παρένθεση : Επ αυτού θα σας διηγηθώ ένα απίστευτο περιστατικό που συνέβη εκείνη την εποχή . Οι αντάρτες του ΕΑΜ με καπετάνιο τον Νικηφόρο έπιασαν αιχμάλωτους μια ομάδα Ιταλών σε μάχη κοντά στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία Χρισσού , τους αφόπλισαν και τους άφησαν ελεύθερους να επιστρέψουν στην μονάδα τους. Σε αυτή την ομάδα ήταν και ένας καραμπινιέρος από την δύναμη του σταθμού της Ιτέας.Αυτός ο αστυνομικός στην σύντομη αιχμαλωσία του αναγνώρισε τον πρώτο μου εξάδελφο Δήμο Δεσύλλα που ήταν αντάρτης του Νικηφόρου. Όταν επέστρεψε στην Ιτέα ζήτησε να συναντηθεί με την θεία μου. Δεν μπορώ να ξέρω αν αυτό έγινε εν γνώσει της υπηρεσίας του ή ήταν προσωπική πρωτοβουλία.

Απερίγραπτος ήταν ο φόβος που περάσαμε όλοι οι συγγενείς μόλις το μάθαμε . Η συνάντηση έγινε στο σπίτι της θείας μου .Ο Ιταλός καραμπινιέρος μετέφερε τους χαιρετισμούς του αντάρτη γιού της και της είπε ότι όταν τον απελευθέρωσαν του χάρισε τον μανδύα του για να μη κρυώνει … Αυτά είναι τα απίστευτα των πολέμων…Η ανθρωπιά απέναντι στην παραφροσύνη του πολέμου…Κλείνω την παρένθεση.

Αυτή λίγο πολύ ήταν η κατάσταση με την Ιταλική κατοχή στην Ιτέα μέχρι την 6/9/1943 που η Ιταλία συνθηκολόγησε και το “φρούριο” , όπως αποκαλούσαμε το περιτοιχισμένο οικοδομικό τετράγωνο εγκαταλείφθηκε με αρκετά στρατιωτικά εφόδια καθώς και ζώα συνοδείας όπως άλογα και μουλάρια . Το “φρούριο” λοιπόν αυτό διεκδίκησαν τόσον η μαχητική ομάδα του ΕΛΑΣ Ιτέας όσον και ένας λόχος ανταρτών του 5/42 συντάγματος ευζώνων , που στρατοπέδευε στον “Αγιαννάκη”. Ευτυχώς , αποφεύχθηκε η αδελφοκτόνα σύρραξη , αλλά λόγω της ηλεκτρισμένης ατμόσφαιρας υπήρξε ένα δυστυχές συμβάν με τον φόνο ενός παιδιού και τον βαρύ τραυματισμό δύο άλλων . Να σημειώσω πως ήμουν παρών στο εν λόγω περιστατικό.

Τα λάφυρα ανήκαν δικαιωματικά σ αυτούς που πολέμησαν τους κατακτητές και έτσι έγινε , αφού μεσολάβησε ένα …ελεύθερο εξάμηνο για το Νομό Φωκίδας!

Ένα βράδυ , στην σκηνή του κινηματογράφου “REX”  , που βρισκότανε εντός “φρουρίου” , παιζόταν ένα θεατρικό έργο με θέμα τον “Κόμη Μοντεχρήστο” από ερασιτεχνικό θίασο νέων παιδιών οργανωμένων στο ΕΑΜ . Η παράσταση διακόπηκε με την είδηση ότι η μεγάλη Γερμανική φάλαγγα περνούσε το στενό στο “Ζεμενό” και κατευθυνόταν προς την Φωκίδα.

Το τι πανικός επικράτησε δεν περιγράφεται . Το πρωί , δύναμη από το γερμανικό τάγμα είχε εγκατασταθεί στο “φρούριο” της Ιτέας. Οι Γερμανοί , μόνοι πλέον σε τρία μέτωπα , έχοντας προαισθανθεί το τέλος του πολέμου με την επερχόμενη ήττα τους , προετοίμαζαν το δρόμο της διαφυγής τους προς τα Βόρεια. Το λιμάνι της Ιτέας το χρειάζονταν για να μεταφέρουν δια θαλάσσης τις στρατιωτικές δυνάμεις της Πελοποννήσου , όπως και έγινε στην περίοδο της οπισθοχώρησης τους.

Η οχύρωση  του “φρουρίου “ δεν τους ικανοποιούσε γιαυτό έπιασαν και συρματόπλεξαν την μισή Ιτέα με φράκτη 150Χ100 και σε κάθε γωνιά του τετραγώνου της περίφραξης στον έσω παράλληλο δρόμο του φράκτη έχτισαν πολυβολεία που επάνδρωναν κάθε βράδυ , μετά την απαγόρευση της κυκλοφορίας.

Επίσης , εκτός Ιτέας , εγκατέστησαν στον αυχένα Παρνασσού-Γκιώνας μια διλοχία και ένα φυλάκιο στα “Τοπολιάτικα αμπέλια” για να κρατούν τον δρόμο , από Λαμία προς το λιμάνι Ιτέας , ανοιχτό.

Τις μάχες των ανταρτών του ΕΛΑΣ εναντίον αυτών των δυνάμεων της Γερμανικής κατοχής , έχω περιγράψει στο παρελθόν στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο της Φωκίδας.

Επειδή ο χώρος εντός του “φρουρίου” δεν επαρκούσε , επίταξαν και από ένα δωμάτιο σπιτιού που βρισκόταν μέσα στον φράκτη της περίφραξης προκειμένου να κοιμούνται την νύχτα οι Γερμανοί αξιωματικοί.

Ο αξιωματικός που έκανε χρήση του δικού μας σπιτιού ήταν γερμανοφορεμένος Ουκρανός . Για την ιστορία αναφέρω ότι οι μισοί Ουκρανοί υποδέχτηκαν στην χώρα τους τους Γερμανούς ως απελευθερωτές , ενώ οι άλλοι μισοί συμμάχησαν με τους Ρώσους και τους πολέμησαν με λύσσα αφήνοντας χιλιάδες νεκρούς τόσον στο πεδίο της μάχης όσον και μεταξύ των αμάχων.

Στην παραλιακή οικία του Νιάχα (σημερινό κατάστημα 50/50) οι Γερμανοί έστειλαν για επίταξη έναν αξιωματικό τους που παρόλο ότι είναι σημαντικός για την εξιστόρηση μου , δεν γνωρίζω περισσότερα προσωπικά του στοιχεία προκειμένου να γραφτεί με χρυσά γράμματα το όνομα του για την ανθρωπιά του , όπως θα περιγράψω παρακάτω.

Στην οικογένεια Νιάχα ο εν λόγω αξιωματικός παρέδωσε ένα κατάλογο με τα ονόματα 34 Ιτιωτών , οργανωμένων στο ΕΑΜ προκειμένου να ειδοποιηθούν έγκαιρα και να απομακρυνθούν από την Ιτέα γιατί στο “μπλόκο” της επόμενης ημέρας σχεδίαζαν την σύλληψη και την εξόντωσή τους.

Την λίστα είχε συντάξει και στείλει κάποιος Ιτιώτης “νοικοκύρης-εθνικιστής” , όπως συνήθιζαν να αποκαλούνται οι προσκυνημένοι προδότες της κατοχής που δυστυχώς μέχρι σήμερα παραμένει άγνωστος ..αλλά χαραγμένος στο μυαλό μου σαν προδότης της πατρίδας μου.

Η οικογένεια Νιάχα , αν και οργανωμένη στην αντίσταση παρέδωσε τον εν λόγω κατάλογο σε φιλικό τους άτομο αλλά άσχετο με την αντίσταση που ευτυχώς όμως το παρέδωσε έγκαιρα στον θείο μου , αδελφό της μητέρας μου , Απόστολο Κουρούμαλη υπεύθυνο του ΕΑΜ που δια νυχτός φυγάδευσε τους αντάρτες της λίστας στα γύρω χωριά (Δεσφίνα-Τριταία-Γαλαξείδι).

Την επομένη το πρωί , η Ιτέα ξύπνησε μπλοκαρισμένη από τους Γερμανούς. Η διαταγή ήταν , όλοι οι άρρενες κάτοικοι της πόλης πάνω από 12 ετών να παρουσιαστούν στον χώρο του “φρουρίου” . Ανάμεσα στους συγκεντρωθέντες και εγώ σε ηλικία 13 ετών που λόγω αναστήματος έδειχνα πολύ μεγαλύτερος.

Οι Γερμανοί , άρχισαν να εκφωνούν τα ονόματά μας από καταλόγους που είχαν προμηθευτεί από το δημοτολόγιο της Κοινότητας και όσοι παρευρισκόμενοι ,  απαντούσαμε με ένα “παρών”.

Δυστυχώς δύο(2) απ΄την λίστα των τριάντα τεσσάρων (34) ήσαν παρόντες επειδή παράκουσαν τις εντολές του θείου μου υπευθύνου του ΕΑΜ . Αυτοί ήσαν οι Αθανάσιος Ευθ.Μανδρέκας και ο Γεώργιος Τζίβας .

Πανικός , αμηχανία όλων μας , για την τύχη των δύο συμπατριωτών μας . Κάποιος απ το πλήθος έριξε την ιδέα να συγκεντρωθούμε όλοι στην Ανατολική γωνία του οικοδομικού τετραγώνου όπου εκεί κατέληγε ο κεντρικός αγωγός λυμάτων στην θάλασσα ώστε να κρυφτούν μέσα σ΄αυτόν και τα μεσάνυχτα κολυμπώντας να μπορέσουν να διαφύγουν από την περίφραξη . Ευτυχώς το σχέδιο έπιασε και έτσι την γλύτωσαν τότε , οι δύο αυτοί συμπατριώτες μου , που δεν αξιολόγησαν τις εντολές του θείου μου Αποστόλη Κουρούμαλη. 

Ο θείος μου που “άλλους έσωσε , εαυτόν δεν ηδυνήθει σώσαι” ...

Μια μέρα , περπατώντας στο πεζοδρόμιο μπροστά στην εκκλησία σταμάτησε ένα Γερμανικό αυτοκίνητο που μέσα του επέβαινε γερμανοφορεμένος από την Άμφισσα και τον κατέδειξε στους συνεπιβαίνοντες Γερμανούς με τα λόγια “αυτός είναι ο Απόστολος Κουρούμαλης που καταζητάτε” .

Μετά την σύλληψη του , οδηγήθηκε στις φυλακές Λιβαδειάς απ όπου ένα πρωϊνό ,  μαζί με τον επίσης συμπατριώτη μου Κοσμά Τριάντη , οδηγήθηκαν και εκτελέστηκαν από απόσπασμα στον χώρο εκτελέσεων στον “Καρακόλιθο” , εκεί που σήμερα είναι στημένο το μνημείο της Εθνικής αντίστασης.

Ο θείος μου εγκατέλειψε τρία ανήλικα παιδιά χωρίς σπίτι και πόρους επιβίωσης . Τα παιδιά επέζησαν με την φροντίδα των αδελφών Κορφιάτη ( αδελφών της μητέρας τους).

Αν και δεν είχαν καμμία ιδεολογική σχέση με τα πιστεύω του εκτελεσθέντος πατέρα τους , για πολλά χρόνια δεν τους επέτρεπαν να μεταναστεύσουν στον Καναδά που ήταν η επιθυμία τους . Τελικά τα κατάφεραν και τα τρία αυτά παιδιά μπόρεσαν να προκόψουν και να ευημερήσουν στην πλούσια αυτή Δημοκρατική χώρα .

Ο Ιωάννης και ο Ηλίας έχουν πεθάνει ο δε Ανάργυρος βρίσκεται εν ζωή.

Αυτή ήταν η ανταμοιβή της “Ελλάδας των προδοτών” στα παιδιά των θυμάτων της Εθνικής Αντίστασης.

Δήμος Γ.Παπαδήμας , Ιτέα -Μάρτιος 2021