Το χωριό - φάντασμα του Μόρνου

Το Κάλλιο είναι χωριό του νομού Φωκίδας του δήμου Λιδωρικίου. Το χωριό βρισκόταν αρχικά στον χώρο, στον οποίο δημιουργήθηκε το 1980 η τεχνητή λίμνη που προέκυψε από τη κατασκευή του φράγματος του Μόρνου. Για τον λόγο αυτό το χωριό μεταφέρθηκε σε άλλη θέση πάνω από τις όχθες της λίμνης ενώ ο παλιός οικισμός καλύφθηκε από τα νερά της λίμνης. Κάθε φορά που η στάθμη της λίμνης κατεβαίνει λόγω ξηρασίας αποκαλύπτεται μέρος του χωριού.

Το Κάλλιο στο παρελθόν είχε Σλαβική ονομασία. Ονομαζόταν Βελούχοβο, ονομασία που διατήρησε μέχρι το 1916 οπότε και μετονομάστηκε σε Κάλλιο[2]. Το νέο όνομα το πήρε από παρακείμενη αρχαία πόλη. Το χωριό έχει πληθυσμό 90 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2001.

Ιστορικά στοιχεία.

Βορειοδυτικά του Λιδορικίου, στη θέση του κάστρου του Βελούχοβου, βρισκόταν η αρχαία Καλλίπολις ή Κάλλιον, η ανατολικότερη αιτωλική πόλη, κέντρο της κοινότητας των Καλλιέων και πιθανότατα ολόκληρου του αιτωλικού έθνους των Οφιονέων. Το Κάλλιον κατοικήθηκε από τα γεωμετρικά χρόνια αλλά μόλις τον 4ο αι. π.Χ. ιδρύθηκε ως αστικό κέντρο, όπως συνέβη και με τις άλλες αιτωλικές πόλεις, που άρχισαν να οργανώνονται στην πολιτική ομοσπονδία της Αιτωλικής Συμπολιτείας. Η νέα πόλη προστατεύθηκε με τείχος και σε αυτή συγκεντρώθηκαν οι θρησκευτικές, οικονομικές και πολιτικές δραστηριότητες των αγροτικών οικισμών. Η κάτοικοί της, οι Καλλιείς, αναφέρονται από το Θουκιδίδη (3.96.3) ως το ανατολικότερο μέρος της αιτωλικής φυλής των Οφιονέων, ενώ ο Παυσανίας (10.22.6) και ο Στέφανος Βυζάντιος (που ονομάζει την πόλη Σόλλιον και Φάκιον) αναφέρουν το Κάλλιον ως την πρωτεύουσά τους. Στην ελληνιστική περίοδο, σύμφωνα με επιγραφικές μαρτυρίες, η πόλη ονομαζόταν Καλλίπολις.

Το Κάλλιον βρισκόταν σε στρατηγική θέση κοντά στη δίοδο της κοιλάδας του άνω Δάφνου και στο πέρασμα του «Στενού›, που αποτελούσαν το μοναδικό δρόμο από τη Θεσσαλία και την κοιλάδα του Σπερχειού προς το εσωτερικό της Αιτωλίας και τη Ναύπακτο. Το δρόμο αυτό ακολούθησαν και οι Γαλάτες το 279 π.Χ. κατά την εισβολή τους στην Αιτωλία, που κατέληξε στην άλωση και καταστροφή του Καλλίου και στις θηριωδίες σε βάρος των κατοίκων του, αλλά και στη φοβερή εκδίκηση των Αιτωλών (Παυσ. 10.22.3-7). Μετά τη γαλατική επιδρομή οι Καλλιείς ανοικοδόμησαν την πόλη τους και κατάφεραν να έχουν ενεργή συμμετοχή στα ιστορικά γεγονότα. Μετά τα μέσα του 2ου αι. π.Χ. το Κάλλιο εξαφανίζεται από τις πηγές και μόνο τον 9ο αι. μ.Χ. αναφέρεται ως έδρα του επισκόπου το Λιδορίκι, που διαδέχθηκε το Κάλλιο ως διοικητικό κέντρο της ορεινής Δωρίδας. Το 14ο και 15ο αιώνα αναφέρεται μόνο το κάστρο του Λιδορικίου, που μάλλον ταυτίζεται με τα μεσαιωνικά ερείπια των κτηρίων και της οχύρωσης, που σώζονται στη θέση της αρχαίας ακρόπολης.

Σήμερα, μετά τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν τα έτη 1977-1979 από τον καθηγητή Π. Θέμελη, τα δημόσια κτίσματα της πόλης και τα νεκροταφεία έχουν κατακλυσθεί από τα νερά της τεχνητής λίμνης του Μόρνου.

Συντάκτης: Α. Τσαρούχα, αρχαιολόγος

Υπηρεσιακή Μονάδα: Ι΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων

-----------------------------------------

Κείμενα:  http://el.wikipedia.org και www.green-e.gr

Φωτογραφία: Φωκίδα εχθές, σήμερα, αύριο