Τρίτη 18 Ιουνίου 2024

Έρευνα PISA: Οι έλληνες μαθητές στην ομάδα με τις χαμηλότερες επιδόσεις στη δημιουργική σκέψη

Δέσμη πολιτικών του υπουργείου Παιδείας με αφορμή τα αποτελέσματα



Ανακοινώθηκαν νωρίτερα σήμερα, Τρίτη, τα αποτελέσματα για τις επιδόσεις των μαθητών που συμμετείχαν στην έρευνα του Διεθνούς Προγράμματος PISA για το 2022 (Programme for International Student Assessment – PISA 2022) σε ένα πρόσθετο πεδίο, εκείνο της «Δημιουργικής Σκέψη» («Creative Thinking»).

Η Ελλάδα, στο νέο αυτό πεδίο κατατάχθηκε στην ομάδα χωρών που σημειώνουν χαμηλότερες επιδόσεις από τον μέσο όρο της επίδοσης στις χώρες του ΟΟΣΑ. Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα βρίσκεται στην 38η θέση, μεταξύ 64 χωρών, έχοντας επίδοση 27 μονάδες (μ.ο. 33 μονάδες).

Την πρωτιά κατέκτησε η Σιγκαπούρη (41 μονάδες), ενώ στη δεύτερη θέση βρέθηκαν η Κορέα και ο Καναδάς (38 μονάδες). Ακολουθούν η Αυστραλία (37 μονάδες), η Νέα Ζηλανδία, η Εσθονία και η Φιλανδία (36 μονάδες), η Δανία, η Λετονία και το Βέλγιο (35 μονάδες), και η Πολωνία με την Πορτογαλία (34 μονάδες).

Οι χώρες αυτές, όπως σημειώνεται από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) σε σχετικό δελτίο Τύπου, είναι εκείνες οι οποίες επιτυγχάνουν υψηλές επιδόσεις και στα βασικά γνωστικά αντικείμενα που εξετάζει η έρευνα PISA (Μαθηματικά, Κατανόηση Κειμένου, Φυσικές Επιστήμες).

Αξίζει να σημειωθεί ότι ως Δημιουργική Σκέψη ορίζεται στην έρευνα η ικανότητα ενός ατόμου να επινοεί, να αξιολογεί και να βελτιώνει ιδέες, οι οποίες μπορεί να καταλήγουν σε πρωτότυπες και αποτελεσματικές λύσεις, στην παραγωγή νέας γνώσης και σε γόνιμη έκφραση της φαντασίας.

Όπως ανακοίνωσαν από κοινού το υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και το ΙΕΠ, στοχεύουν στην περαιτέρω ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης των μαθητών, «με μία ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων». «Οι σημερινές ανακοινώσεις δείχνουν τον δρόμο για τις αλλαγές που θα υιοθετηθούν από το προσεχές σχολικό έτος», αναφέρουν.

Δέσμη μέτρων για την προαγωγή της Δημιουργικής Σκέψης των μαθητών στην Ελλάδα

Τάξη

Το ΙΕΠ, όπως ανακοίνωσε, δρομολογεί δέσμη πολιτικών με στόχο την προαγωγή της δημιουργικής σκέψης των μαθητών, με εκκίνηση εφαρμογής το ερχόμενο σχολικό έτος 2024-25 και με βάση τα παραπάνω ευρήματα της έρευνας.

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με το ΙΕΠ, η δέσμη των μέτρων περιλαμβάνει:

  1. Καθιέρωση οριζόντιου χαρακτήρα δράσεων στο επίπεδο των Προγραμμάτων Σπουδών που ενισχύουν τη δημιουργική σκέψη. Σε αυτό το πλαίσιο, θα ενταχθεί ένα Πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας, κατά το οποίο θα γίνεται ανάγνωση και ανάλυση λογοτεχνικών βιβλίων, τα οποία θα διανεμηθούν δωρεάν σε κάθε μαθητή όλων των τάξεων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Επιπλέον, θα ενταχθεί το Πρόγραμμα «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» που έχει ως επίκεντρο την ενασχόληση των παιδιών με σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα.
  1. Στο πλαίσιο των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων, θα γίνει περαιτέρω προώθηση της θεματικής ενότητας «Δημιουργώ και Καινοτομώ» σε όλες τις τάξεις που εφαρμόζονται τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων. Η εν λόγω θεματική έχει ως στόχο ακριβώς την καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης και της πρωτοβουλίας μέσα από δράσεις STEM/Ρομποτικής, Επιχειρηματικότητας, κ.λπ.
  2. Αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων στον σχεδιασμό και την αξιοποίηση δημιουργικών ιδεών και λύσεων ειδικά στα καλλιτεχνικά μαθήματα.
  3. Ανάπτυξη Τράπεζας Θεμάτων στη λογική των ερωτήσεων και της φιλοσοφίας της έρευνας PISA.
  4. Ενσωμάτωση δραστηριοτήτων στους οδηγούς των εκπαιδευτικών όλων των μαθημάτων και ιδιαίτερα στα βασικά αντικείμενα που εξετάζει η έρευνα PISA (κατανόηση κειμένου, μαθηματικά, φυσικές επιστήμες), όπως είναι η διερεύνηση ανοικτού τύπου προβλημάτων, η αποτύπωση εναλλακτικών λύσεων και ιδεών, κτλ.

Επιπλέον, υποστηρικτικά με τις παραπάνω παρεμβάσεις, σχεδιάζονται προγράμματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών σε παιδαγωγικές και διδακτικές πρακτικές που ενισχύουν τη δημιουργική σκέψη των μαθητών, καθώς επίσης και αποθετήριο μαθησιακών πόρων και ενδεικτικών σεναρίων μαθήματος από το οποίο μπορούν να αντλήσουν ιδέες για ανάλογες δραστηριότητες οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και όλων των μαθημάτων.

Παράλληλα, από το υπουργείο Παιδείας και το ΙΕΠ εκτιμάται ότι θα συνδράμουν αποφασιστικά η ολοκλήρωση της εγκατάστασης 36.000 διαδραστικών πινάκων σε κάθε σχολική αίθουσα από την Ε΄ Δημοτικού έως και την Γ΄ Λυκείου εντός του 2024, καθώς επίσης και η εφαρμογή του πολλαπλού βιβλίου.

Τέλος, εξετάζεται η ενσωμάτωση σε όλες τις εξετάσεις (ενδοσχολικές, προαγωγικές, απολυτήριες) ενός τουλάχιστον θέματος που να εξετάζει τη δημιουργική σκέψη (όπως δείχνει το παράδειγμα του προγράμματος PISA του ΟΟΣΑ μπορεί η συγκεκριμένη δεξιότητα να αξιολογηθεί με εγκυρότητα και αξιοπιστία).

Επιμέρους αποτελέσματα

Γενικά, στην Ελλάδα, οι μαθητές/τριες διακρίθηκαν σχετικά περισσότερο στην παραγωγή πρωτότυπων ιδεών και στην οπτική έκφραση, ενώ υστέρησαν στην επίλυση επιστημονικών προβλημάτων. Σε επίπεδο ΟΟΣΑ, οι μαθητές/τριες ήταν καλύτεροι/ες στη δημιουργική έκφραση (γραπτή και οπτική) από την επίλυση προβλημάτων (κοινωνικών ή επιστημονικών).

Στην Ελλάδα και στον ΟΟΣΑ, τις υψηλότερες επιδόσεις στη Δημιουργική Σκέψη είχαν τα κορίτσια, οι μαθητές/τριες με υψηλότερο κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο, οι μαθητές/τριες σε σχολεία με υψηλότερο κοινωνικο-οικονομικό προφίλ, οι μαθητές/τριες που δεν έχουν μεταναστευτικό υπόβαθρο, οι μαθητές/τριες σε αστικές περιοχές και αυτοί/ες που φοιτούν σε Γενικά Λύκεια.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ (και στην Ελλάδα), η επίδραση του κοινωνικο-οικονομικού υπόβαθρου στη δημιουργική σκέψη είναι μικρότερη από αυτή στα βασικά αντικείμενα του PISA.

Η άποψη των παιδιών για τον εαυτό τους, επίσης, φαίνεται να επηρεάζει τις επιδόσεις τους. Κατά μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ, και στην Ελλάδα σε κάπως μικρότερο βαθμό, οι περισσότεροι μαθητές/τριες πιστεύουν ότι μπορούν να είναι δημιουργικοί/ές σε κάθε μάθημα, όχι μόνο στην Τέχνη. Αυτή η πεποίθηση είναι πιο διαδεδομένη μεταξύ των κοριτσιών, των μαθητών/τριών από ευνοημένα κοινωνικο-οικονομικά περιβάλλοντα και των μαθητών/τριών σε σχολεία υψηλότερου κοινωνικο-οικονομικού προφίλ. Οι μαθητές/τριες με αντίστοιχες απόψεις επιτυγχάνουν καλύτερες επιδόσεις.

Περίπου οι μισοί μαθητές/τριες σε επίπεδο ΟΟΣΑ πιστεύουν ότι μπορούν να βελτιώσουν τη δημιουργικότητά τους, ενώ 6 στους 10 πιστεύουν το ίδιο για την ευφυΐα τους. Αντίθετα, στην Ελλάδα, οι μαθητές/τριες δεν υιοθετούν στην πλειοψηφία τους την αντίληψη περί δυνατότητας βελτίωσης αυτών τους των χαρακτηριστικών (μόνο 4 στους 10 υιοθετούν την εν λόγω αντίληψη). Επίσης, στην Ελλάδα, η εν λόγω αντίληψη δεν επηρεάζεται από το κοινωνικό υπόβαθρο των μαθητών/τριών, ενώ στον ΟΟΣΑ τα κορίτσια και οι μαθητές/τριες από ευνοημένα περιβάλλοντα είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν την αντίληψη ότι έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν τόσο τη δημιουργικότητά τους όσο και την ευφυΐα τους. Η αντίληψη για τη δυνατότητα βελτίωσης τόσο της δημιουργικότητας όσο και της ευφυΐας (growth mindset) συνδέεται θετικά με τις επιδόσεις των μαθητών/τριών.

Οι μαθητές/τριες σε επίπεδο ΟΟΣΑ εμφανίζουν υψηλά επίπεδα δημιουργικής αυτεπάρκειας, δεκτικότητας σε προκλήσεις, δεκτικότητας στην Τέχνη και σε νέες εμπειρίες, φαντασίας και διάθεσης για περιπέτειες. Οι μαθητές/τριες στην Ελλάδα σημείωσαν υψηλότερα επίπεδα σε αυτές τις στάσεις και τα χαρακτηριστικά σε σχέση με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Αυτές οι στάσεις επηρεάζουν θετικά τις επιδόσεις στη Δημιουργική Σκέψη, αλλά εξηγούν μικρό μέρος της διακύμανσης των σχετικών επιδόσεων. Οι στάσεις αυτές εκδηλώνονται πιο έντονα σε ευρύτερες δημιουργικές προκλήσεις παρά σε σχολικές δραστηριότητες (π.χ. επίλυση δύσκολων σχολικών προβλημάτων, ενασχόληση με δημιουργικές δραστηριότητες στο πλαίσιο σχολικών εργασιών). Σε όλες τις χώρες, τα κορίτσια, οι μαθητές/τριες από υψηλά κοινωνικά στρώματα και όσοι/ες φοιτούν σε σχολεία υψηλότερου κοινωνικο-οικονομικού προφίλ επιδεικνύουν περισσότερο αυτές τις στάσεις.

Πώς επηρεάζουν τα κοινωνικο-συναισθηματικά χαρακτηριστικά

Τα χαρακτηριστικά που εξετάστηκαν περιλαμβάνουν την περιέργεια, την επιμονή, τη στοχοπροσήλωση, την ικανότητα υιοθέτησης εναλλακτικών οπτικών, την αυτοπεποίθηση να εκτίθενται σε νέες εμπειρίες, τη συνεργατικότητα, την αντοχή στο άγχος και τον έλεγχο συναισθημάτων.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, οι μαθητές/τριες σε επίπεδο ΟΟΣΑ επιδεικνύουν αυτά τα χαρακτηριστικά περισσότερο σε ευρύτερες δημιουργικές προκλήσεις παρά σε σχολικές δραστηριότητες. Αγόρια, μαθητές/τριες από προνομιούχα κοινωνικά στρώματα και σχολεία με υψηλότερο κοινωνικο-οικονομικό προφίλ παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα αυτών των χαρακτηριστικών. Οι μαθητές/τριες στην Ελλάδα αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα περιέργειας, επιμονής, στοχοπροσήλωσης, υιοθέτησης εναλλακτικών οπτικών και αυτοπεποίθησης σε νέες εμπειρίες σε σχέση με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, αλλά αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες στη διαχείριση του άγχους και τον έλεγχο των συναισθημάτων τους.

Τα χαρακτηριστικά που επηρεάζουν θετικά τη δημιουργική σκέψη είναι η περιέργεια, η επιμονή, η στοχοπροσήλωση, η υιοθέτηση εναλλακτικών οπτικών και η αυτοπεποίθηση αναφορικά με τη συμμετοχή σε νέες εμπειρίες.

Προσδοκίες για σπουδές και επαγγελματικό μέλλον

Σύμφωνα με την έρευνα PISA 2022, oι μαθητές/τριες στην Ελλάδα έχουν αρκετά υψηλότερες εκπαιδευτικές προσδοκίες σε σχέση με τους μαθητές/τριες στον ΟΟΣΑ ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά αυτούς/ές που δηλώνουν ότι προσδοκούν να σπουδάσουν στο μέλλον σε μεταπτυχιακό ή ακόμα και διδακτορικό επίπεδο (43,9% στον ΟΟΣΑ έναντι 60,1% στην Ελλάδα).

Σε επαγγελματικό επίπεδο, ένα μικρότερο ποσοστό μαθητών/τριών (5,2% έναντι 6.1% στον ΟΟΣΑ) σκοπεύει να εργαστεί στο μέλλον στον πολιτιστικό ή δημιουργικό τομέα. Μεγαλύτερη φιλοδοξία να εργαστούν στους αντίστοιχους τομείς έχουν τα κορίτσια και οι μαθητές/τριες από υψηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα.

Τόσο οι υψηλές εκπαιδευτικές προσδοκίες όσο και η φιλοδοξία να εργαστεί κάποιος/α στον πολιτιστικό ή τον δημιουργικό τομέα έχει θετική επίπτωση στις επιδόσεις του/της στη δημιουργική σκέψη.

Η επιρροή των σχολικών πρακτικών

Σύμφωνα με την έρευνα, η αντίληψη ότι υπάρχουν πολλαπλοί τρόποι για να είναι ένα άτομο δημιουργικό και ότι αυτό μπορεί να εκφραστεί σε οποιοδήποτε μάθημα είναι ευρέως διαδεδομένη μεταξύ των διευθυντών/τριών των σχολείων όλων των χωρών, ανεξαρτήτως του τύπου σχολείου. Οι διευθυντές/τριες θεωρούν ότι οι μαθητές/τριες τους είναι δημιουργικοί/ες και απολαμβάνουν τα δημιουργικά projects. Ωστόσο, στην Ελλάδα, οι διευθυντές/τριες είναι πιο συγκρατημένοι στις αξιολογήσεις τους αναφορικά με το κατά πόσο οι μαθητές τους είναι δημιουργικοί και απολαμβάνουν τα δημιουργικά projects σε σύγκριση με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ.

Στις χώρες του ΟΟΣΑ, οι μαθητές/τριες δηλώνουν ότι οι εκπαιδευτικοί εφαρμόζουν πρακτικές που ευνοούν τη δημιουργικότητα. Στην Ελλάδα, όμως, αυτές οι πρακτικές εφαρμόζονται λιγότερο, με τη χώρα να εμφανίζει ως προς αυτή την παράμετρο συγκριτικά χαμηλότερες επιδόσεις..

Τόσο στις υπόλοιπες χώρες του ΟΟΣΑ, όσο και στην Ελλάδα, τα κορίτσια, οι μαθητές/τριες ιδιωτικών σχολείων και αυτοί/ες από υψηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα δηλώνουν ότι οι εκπαιδευτικοί τους εφαρμόζουν περισσότερο δημιουργικές πρακτικές. Οι μαθητές που φοιτούν σε σχολεία γενικής εκπαίδευσης δηλώνουν ότι εφαρμόζονται λιγότερο δημιουργικές πρακτικές σε σύγκριση με αυτούς που φοιτούν σε σχολεία τεχνικής-επαγγελματικής εκπαίδευσης. Επίσης, οι μαθητές που βιώνουν περισσότερες δημιουργικές παιδαγωγικές πρακτικές στα σχολεία τους έχουν ελαφρώς καλύτερες επιδόσεις στη δημιουργική σκέψη.

Σύμφωνα με τους διευθυντές/τριες, στην Ελλάδα προσφέρονται λιγότερες δημιουργικές δραστηριότητες σε σχέση με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, αλλά οι μαθητές συμμετέχουν περισσότερο όταν αυτές προσφέρονται.

Οι μαθητές/τριες στην Ελλάδα φαίνεται να συμμετέχουν περισσότερο από άλλες χώρες του ΟΟΣΑ σε εξωσχολικές δημιουργικές δραστηριότητες, κυρίως τα αγόρια, και οι μαθητές/τριες δημόσιων σχολείων και ΕΠΑΛ. Η συμμετοχή αυτή όμως δε φαίνεται να επηρεάζει τη δημιουργική σκέψη.

Τέλος, οι μαθητές/τριες στα Ελληνικά σχολεία χρησιμοποιούν λιγότερο τις ψηφιακές τεχνολογίες για μαθησιακούς σκοπούς στο σχολείο, αλλά η χρήση τους, εντός και εκτός σχολείου, έχει θετική επίδραση στη δημιουργική σκέψη, ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιούνται για ψυχαγωγία εκτός σχολείου. Ωστόσο, η χρήση για ψυχαγωγικούς λόγους εντός σχολείου έχει αρνητική επίδραση.

Λίγα λόγια για την έρευνα

Στην κύρια έρευνα PISA 2022 έλαβαν μέρος περίπου 690.000 μαθητές και μαθήτριες από 81 χώρες (38 χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ και 43 επιπλέον χώρες) εκπροσωπώντας περίπου 29 εκατομμύρια 15χρονων μαθητών και μαθητριών. Από τις χώρες αυτές, οι 64 συμμετείχαν στην εξέταση του πεδίου της δημιουργικής σκέψης ενώ 74 χώρες συγκέντρωσαν δεδομένα σχετικά με τον βαθμό στον οποίο καλλιεργείται η δεξιότητα αυτή στο εκπαιδευτικό τους σύστημα, μέσω ερωτηματολογίων προς μαθητές/τριες, εκπαιδευτικούς και διευθυντές/θύντριες σχολείων. Την Ελλάδα εκπροσώπησαν στην κύρια έρευνα 6.578 μαθητές και μαθήτριες γεννημένοι/ες το 2006, από 242 σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Γυμνάσια, Γενικά Λύκεια και ΕΠΑΛ) όλης της χώρας.

Στο πλαίσιο της αξιολόγησης, ζητήθηκε από τους μαθητές και τις μαθήτριες να εκφράσουν τη δημιουργική τους σκέψη σε τέσσερα πεδία:

  1. Έκφραση μέσω γραπτής γλώσσας (π.χ. παραγωγή μιας ιδέας για μια ιστορία με ερέθισμα έναν τίτλο/θέμα)
  2. Έκφραση μέσω οπτικής γλώσσας με τη βοήθεια ειδικού λογισμικού (π.χ. δημιουργία ενός λογότυπου για έναν οργανισμό)
  3. Επίλυση προβλημάτων κοινωνικού χαρακτήρα (π.χ. επινόηση ιδεών για την επίλυση προβλημάτων κοινωνικού χαρακτήρα, όπως η μείωση της κίνησης στους δρόμους μεγαλουπόλεων ή η βελτίωση της πρόσβασης ΑμεΑ σε έναν δημόσιο χώρο)
  4. Επίλυση ανοικτού τύπου επιστημονικών προβλημάτων (π.χ. παροχή πιθανών ερμηνειών για ένα φαινόμενο και αξιολόγηση πειραματικών σχεδιασμών) Συγκεκριμένα, αποτιμήθηκε η ικανότητα των παιδιών να παράγουν ποικίλες ιδέες (ικανότητα επινόησης κατά το δυνατόν περισσότερων διαφορετικών ιδεών σχετικών με ένα θέμα), να παράγουν δημιουργικές και πρωτότυπες ιδέες (ικανότητα επινόησης ιδεών ή προσεγγίσεων που δεν είναι συνηθισμένες ή συμβατικές) και να αξιολογούν και να βελτιώνουν ιδέες (ικανότητα αξιολόγησης δεδομένων ιδεών και βελτίωσης ή ανάπτυξής τους με τρόπους που δεν θεωρούνται συνηθισμένοι).

Πηγή: ΑΠΕ

Δεν υπάρχουν σχόλια: