Η Ελένη Σικελιανός, δισέγγονη του σπουδαίου ποιητή, μιλά αποκλειστικά στη LiFO, σε μία από τις σπάνιες επισκέψεις της στην Ελλάδα
Πρωινό Σαββάτου, φτάνω με ανοιξιάτικο καιρό σε μια εξαιρετικά προνομιακή θέση της περιοχής των Δελφών, πολύ κοντά στον αρχαιολογικό χώρο και με ασύγκριτη θέα στον Παρνασσό, στην κοιλάδα της Άμφισσας και στη θάλασσα.
Μπροστά μου βρίσκεται η παλιά διώροφη κατοικία του Άγγελου και της Εύας Σικελιανού, στην οποία στεγάζεται το Μουσείο Δελφικών Εορτών. Χτίστηκε το διάστημα 1924-1926 από ντόπιους μάστορες υπό την επίβλεψη της Εύας Σικελιανού.
Πρόκειται για μια τοποθεσία φυσικού κάλλους με έντονο το αρμονικό στοιχείο, που αναδίδει ενέργεια. Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία συναρπάζουν το βλέμμα του επισκέπτη με το που θα διαβεί το κατώφλι της εμβληματικής κατοικίας.
Η λαξευμένη λιθοδομή, τα τοξωτά ανοίγματα και οι κίονες χωρίς ραβδώσεις θυμίζουν τα νεογοτθικού ύφους σπίτια στο Bar Harbor, όπου η νεαρή Εύα περνούσε τα καλοκαίρια της.
Την ημέρα της επίσκεψής μου βρισκόταν στους Δελφούς η δισέγγονη του κορυφαίου ποιητή, Ελένη Σικελιανός, στο πλαίσιο του 4ου Οικονομικού Φόρουμ, όπου συμμετείχε ως ομιλήτρια.
Ήταν μία από τις σπάνιες φορές, αφού ζει μόνιμα στις ΗΠΑ, οπότε ήταν μια καλή ευκαιρία να μας ξεναγήσει στο σπίτι του σπουδαίου ποιητή αλλά και να συζητήσουμε με ένα πρόσωπο που θεωρείται από τις τελευταίες γνήσιες απογόνους των Σικελιανών.
Πρόκειται για μια τοποθεσία φυσικού κάλλους με έντονο το αρμονικό στοιχείο, που αναδίδει ενέργεια. Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία συναρπάζουν το βλέμμα του επισκέπτη με το που θα διαβεί το κατώφλι της εμβληματικής κατοικίας. Η λαξευμένη λιθοδομή, τα τοξωτά ανοίγματα και οι κίονες χωρίς ραβδώσεις θυμίζουν τα νεογοτθικού ύφους σπίτια στο Bar Harbor, όπου η νεαρή Εύα περνούσε τα καλοκαίρια της.
Στο μικρό πλάτωμα που βρίσκεται έξω από την καγκελόπορτα του κήπου του μουσείου υπάρχει η ανάγλυφη προτομή της Εύας Σικελιανού, που ο γλύπτης Γιάννης Παππάς σμίλεψε σε στήλη από μάρμαρο.
Πλησιάζοντας, διαβάζω τους χαραγμένους στίχους από τη «Σίβυλλα» του Άγγελου Σικελιανού: «Νότος, Βοριάς, Ανατολή και Δύση, Μέγας Σταυρός κι απάνω του, του ανθρώπου το πνέμα βλέπω τώρα καρφωμένο. Μα θα ληθεί κι' ο αγέρας π' ανασαίνω μες την ψυχή μου εγώ την ώρα τούτη για όλες θα πνέψει τις ψυχές».
Για την ιστορία, να θυμίσουμε ότι από το 1933, οπότε η Εύα Σικελιανού αναχωρεί για την Αμερική, το σπίτι παύει να κατοικείται, εγκαταλείπεται και σταδιακά ερημώνει. Τη δεκαετία του '60 απαλλοτριώθηκε υπέρ του ΕΟΤ και το 1985 το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών ανέλαβε την αποκατάστασή του στην αρχική του μορφή.
Τον Ιούλιο του 1991 πραγματοποιήθηκαν τα επίσημα εγκαίνια του Μουσείου Δελφικών Εορτών που λειτούργησε υπό την εποπτεία του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών Κέντρου έως το 2011.
Μετά την επιστροφή του κτιρίου στον ΕΟΤ από το Κέντρο Δελφών, η κατοικία των Σικελιανών παραχωρήθηκε στον δήμο Δελφών, στον οποίο το Κέντρο δάνεισε αντικείμενα της συλλογής του, ώστε ο χώρος να επαναλειτουργήσει ως Μουσείο Δελφικών Εορτών, υπό τη δική του εποπτεία και ευθύνη πλέον.
Ένα άλλο εντυπωσιακό γλυπτό είναι εκείνο του Χρήστου Καπράλου, από κράμα χαλκού, που απεικονίζει ολόσωμο τον Άγγελο Σικελιανό σε κατατομή και δεσπόζει σε εξωτερικό τοίχο του μουσείου.
Επίσης, στον κήπο είναι τοποθετημένη η μαρμάρινη προτομή του ποιητή και πάνω στη στήλη που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Γιώργος Μαλτέζος είναι χαραγμένοι δύο στίχοι από το «Δελφικό Λόγο» που έγραψε ο Σικελιανός το 1927: «Δελφοί, το πλέγμα των ναών / η συντυχιά της φύσης / εδώ ανταμώνονται της γης σε μια, οι τρανές αισθήσεις».
Βέβαια, οι αναφορές στην ποίηση του Άγγελου Σικελιανού είναι συχνές. Π.χ. περπατώντας ο επισκέπτης στον διάδρομο του ισογείου, αντικρίζει το ποίημα «Στυγός Όρκος» σε πέντε χειρόγραφες σελίδες με μολύβι, που ο ποιητής συνέθεσε το 1939.
Στη διπλανή μεγάλη αίθουσα του ισογείου το βλέμμα προσελκύει ο περίφημος αργαλειός της Εύας Σικελιανού, δωρεά της Άννας Σικελιανού, μαζί με την πιανόλα της.
Στον ίδιο χώρο υπάρχει βιτρίνα με ρούχα καθημερινής χρήσης που ύφαινε και φορούσε, πάντοτε στο ύφος της αρχαιοελληνικής ενδυμασίας. Πρόκειται για ιμάτια, πανωφόρια και χιτώνες με πτυχώσεις, μαιάνδρους και αρχαία μοτίβα, από βαμβάκι και μαλλί.
Όπως μας ενημερώνει η υπεύθυνη του Μουσείου, Γιούλη Φέκα: «Η υφαντική τέχνη, που πρωτοδιδάχθηκε η Εύα στο Παρίσι, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον σχεδιασμό και την εκτέλεση των θεατρικών κοστουμιών του "Προμηθέα Δεσμώτη" και των "Ικετίδων" αλλά και στα ρούχα καθημερινής χρήσης που φορούσε η ίδια. Ύφανε μόνη της πολυάριθμες και πολυκέντητες θεατρικές ενδυμασίες με διακοσμητικά στοιχεία που εμπνεύστηκε και αντέγραψε από αρχαία αγγεία».
Η πιανόλα της Εύας Σικελιανού, μάρκας Grunert με αντίστοιχο μηχανισμό και χάρτινο μουσικό κύλινδρο στην ειδική εσοχή, φυλάχθηκε για σειρά ετών από τον Αλέξανδρο Κολομβότσο, επιστάτη του σπιτιού μετά την οριστική αναχώρηση της Εύας. Το 1992 βρήκε τη θέση της στο Μουσείο.
Εντοπίζω, επίσης, τη γύψινη νεκρική προσωπίδα του ποιητή, έργο του γλύπτη Θανάση Απάρτη, που εκτίθεται στον διάδρομο του ισογείου αλλά και πολυάριθμες φωτογραφίες από τη ζωή του ζευγαριού.
Μάλιστα, στον επάνω όροφο υπάρχει φωτογραφικό υλικό από τη Nelly's, η οποία απαθανάτισε με τον φακό της τους αθλητικούς και γυμνικούς αγώνες των Β' Δελφικών Εορτών (1930) στο Αρχαίο Στάδιο των Δελφών. Περιλάμβαναν τα αρχαία αγωνίσματα του σταδίου, του διαύλου, του οπλίτη δρόμου, της δισκοβολίας, του ακοντισμού και του άλματος εις μήκος με αλτήρες.
Στον ίδιο χώρο υπάρχει βιτρίνα με ρούχα καθημερινής χρήσης που ύφαινε και φορούσε, πάντοτε στο ύφος της αρχαιοελληνικής ενδυμασίας. Πρόκειται για ιμάτια, πανωφόρια και χιτώνες με πτυχώσεις, μαιάνδρους και αρχαία μοτίβα, από βαμβάκι και μαλλί.
Όπως μας ενημερώνει η υπεύθυνη του Μουσείου, Γιούλη Φέκα: «Η υφαντική τέχνη, που πρωτοδιδάχθηκε η Εύα στο Παρίσι, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον σχεδιασμό και την εκτέλεση των θεατρικών κοστουμιών του "Προμηθέα Δεσμώτη" και των "Ικετίδων" αλλά και στα ρούχα καθημερινής χρήσης που φορούσε η ίδια. Ύφανε μόνη της πολυάριθμες και πολυκέντητες θεατρικές ενδυμασίες με διακοσμητικά στοιχεία που εμπνεύστηκε και αντέγραψε από αρχαία αγγεία».
Η πιανόλα της Εύας Σικελιανού, μάρκας Grunert με αντίστοιχο μηχανισμό και χάρτινο μουσικό κύλινδρο στην ειδική εσοχή, φυλάχθηκε για σειρά ετών από τον Αλέξανδρο Κολομβότσο, επιστάτη του σπιτιού μετά την οριστική αναχώρηση της Εύας. Το 1992 βρήκε τη θέση της στο Μουσείο.
Εντοπίζω, επίσης, τη γύψινη νεκρική προσωπίδα του ποιητή, έργο του γλύπτη Θανάση Απάρτη, που εκτίθεται στον διάδρομο του ισογείου αλλά και πολυάριθμες φωτογραφίες από τη ζωή του ζευγαριού.
Μάλιστα, στον επάνω όροφο υπάρχει φωτογραφικό υλικό από τη Nelly's, η οποία απαθανάτισε με τον φακό της τους αθλητικούς και γυμνικούς αγώνες των Β' Δελφικών Εορτών (1930) στο Αρχαίο Στάδιο των Δελφών. Περιλάμβαναν τα αρχαία αγωνίσματα του σταδίου, του διαύλου, του οπλίτη δρόμου, της δισκοβολίας, του ακοντισμού και του άλματος εις μήκος με αλτήρες.
 |
| Φωτογραφία της Εύας Σικελιανού στους Δελφούς |
 |
| O Άγγελος σικελιανός με την Εύα Πάλμερ-Σικελιανού. Φωτο: Μουσείο Μπενάκη |
 |
| Ο κήπος του μουσείου. Διακρίνεται η προτομή του Άγγελου Σικελιανού.
Επιπρόσθετα, ξεχωρίζει μια χειρόγραφη με μολύβι παρτιτούρα με τον μονόλογο του «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου, στο πρωτότυπο κείμενο και στα αρχαία ελληνικά, τα σχέδια θεατρικών κοστουμιών από την Εύα Σικελιανού καθώς και οι φωτογραφίες από τη θριαμβευτική περιφορά του Άγγελου και της Εύας Σικελιανού στο Αρχαίο Στάδιο των Δελφών πάνω σε ασπίδες του Πυρρίχιου Χορού.
Σύμφωνα με την κ. Φέκα: «Τα κοστούμια όλων των ηθοποιών ήταν εμπνευσμένα από παραστάσεις αγγείων της κλασικής εποχής, σε σχέδια της Εύας και υφασμένα από την ίδια. Οι Ωκεανίδες, ειδικά, εντυπωσίαζαν με τα κοστούμια τους από μεταξωτό υφαντό σε όλες τις αποχρώσεις της, θάλασσας, πράσινο, βαθύχρωμο μπλε, μενεξεδένιο, γαλακτερό γαλάζιο. Στο Μουσείο εκτίθενται, επίσης, το γραφείο του ποιητή, η πολυθρόνα του δίπλα στο τζάκι και ένα μπαστούνι περιπάτου. Να υπενθυμίσουμε ότι στο σπίτι των Δελφών ο Άγγελος Σικελιανός έζησε κατά διαστήματα την περίοδο 1926-1933. Μετά την αναχώρηση της Εύας, δεν επέστρεψε ποτέ, ούτε μόνος ούτε με τη δεύτερη σύζυγό του, Άννα Σικελιανού. Ο Σικελιανός, με χρόνια οικονομικά προβλήματα και ταλαιπωρημένη υγεία, πέθανε στην Αθήνα στις 19 Ιουνίου 1951. Ο τάφος του είναι στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών. Μετά τον θάνατό του ο Νίκος Καζαντζάκης είπε: «Τώρα η Ελλάδα άδειασε». Η Εύα Πάλμερ-Σικελιανού ήταν Αμερικανίδα μελετήτρια του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, χορογράφος και ιστορικός του χορού, με αξιοσημείωτο έργο στο τομέα της προαγωγής του ελληνικού χορού, του θεάτρου, της μουσικής καθώς και της υφαντικής τέχνης. Με τον Έλληνα ποιητή παντρεύτηκαν στην Αμερική το 1907.
«Τον είδα για πρώτη φορά να στέκεται στον καυτό ήλιο έξω από την πόρτα μου. Ακόμη και όταν πέρασε μέσα από τη ζώνη του φωτός στο κέντρο του δωματίου προς τη σκιά της άκρης διατηρούσε τη λάμψη του» γράφει η Εύα για την πρώτη φορά που συνάντησε τον όμορφο σαν Έλληνα θεό νεαρό Άγγελο Σικελιανό, που ήταν ο αγαπημένος των αθηναϊκών λογοτεχνικών κύκλων.
Μαζί διοργάνωσαν τις Δελφικές Εορτές, εκδηλώσεις τέχνης, θεάτρου και μουσικής που διεξάγονταν στον ομφαλό της γης. Ήταν μια ιδέα που στόχευε στην ανάδειξη και προβολή μιας ισορροπημένης αίσθησης διαφωτισμού και θα εξυπηρετούσε την εδραίωση της ειρήνης και της αρμονίας στην Ελλάδα και τον κόσμο. Οι πρώτες Δελφικές Εορτές πραγματοποιήθηκαν στις 9 Μαΐου 1927, με εκδηλώσεις που απλώνονταν σε αρκετές ημέρες. Οι προετοιμασίες είχαν αρχίσει σχεδόν τρία χρόνια νωρίτερα και επιφύλασσαν τόσο απογοητεύσεις όσο και απροσδόκητες επιτυχίες. Ζητήθηκε η οικονομική στήριξη και συνεργασία του ελληνικού κράτους, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, επιχειρήσεων και συλλόγων-ομάδων παρόμοιου ενδιαφέροντος. Η Εύα Πάλμερ ξόδεψε χρήματα από την περιουσία που είχε κληρονομήσει από τους γονείς της και επιπλέον εξασφάλισε δάνεια. Στην πορεία συνάντησε απάθεια, ευθεία αντίθεση στην όλη ιδέα και μόνο κάποιες φορές ενθάρρυνση και υποστήριξη. Αυτό που επιθυμούσε το ζευγάρι ήταν να διαδοθεί το μήνυμα της αρμονίας σε ανθρώπους διαφορετικών εθνικών, θρησκευτικών και πολιτικών πεποιθήσεων. Παρά τον χωρισμό τους, η Εύα και ο Άγγελος Σικελιανός συνέχισαν να αλληλογραφούν και παρέμειναν καλοί φίλοι. Έναν χρόνο μετά τον θάνατο του πρώην συζύγου της η Εύα Σικελιανού επέστρεψε στην Ελλάδα. Δύο εβδομάδες μετά την άφιξή της υπέστη ένα μοιραίο εγκεφαλικό επεισόδιο τη στιγμή που παρακολουθούσε μια θεατρική παράσταση στους Δελφούς. Πέθανε σε ηλικία 77 ετών και, σύμφωνα με την επιθυμία της, τάφηκε στους Δελφούς, μαζί με τη μητέρα της.   |
H Ελένη Σικελιανός γεννήθηκε το 1965 στην Καλιφόρνια. Έχει κληρονομήσει το γονίδιο της ποίησης και παράλληλα διδάσκει δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο του Ντένβερ, στο Κολοράντο, όπου ζει με τον συγγραφέα Laird Hunt και την κόρη τους Εύα.
Στη συνάντησή μας διακρίνω μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα με κυρίαρχα χαρακτηριστικά την απλότητα και το φωτεινό βλέμμα. Είναι μια γυναίκα που κουβαλά ως πολύτιμο υλικό τη μυθιστορηματική ζωή της ιστορικής οικογένειάς της.
Παρόλο που δεν ευτύχησε να γνωρίσει τον προπάππου της, έμαθε γι' αυτόν μέσα από τα οικογενειακά άλμπουμ, τις αφηγήσεις και τα βιβλία της οικογενειακής βιβλιοθήκης.
Όταν τη ρωτώ πώς αισθάνεται όταν επιστρέφει στους Δελφούς και στο σπίτι του Άγγελου και της Εύας Σικελιανού, εκείνη, με ένα νοσταλγικό χαμόγελο, απαντά: «Νιώθω μια ξεχωριστή σύνδεση με του Δελφούς, βαθύτερη από τον οικογενειακό δεσμό».
Κατά τη διάρκεια της συμμετοχής της στο Φόρουμ με εντυπωσίασε το ενδιαφέρον της για την κλιματική αλλαγή αλλά και το ότι, πέρα από τη δική της ομιλία, επέλεξε να παρακολουθήσει πάνελ με θέμα την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών ζητημάτων και τους τρόπους διαχείρισης των φυσικών καταστροφών.
Από τα πρώτα χρόνια της ζωής της πειραματιζόταν με την ποίηση, ώσπου στην ηλικία των 19 ετών έγραψε το πρώτο της ποίημα, κατά το παρθενικό της ταξίδι στην Ελλάδα. Σήμερα θεωρείται ήδη μια αναγνωρισμένη και πολυβραβευμένη ποιήτρια.
H Ελένη Σικελιανός κουβαλά ως πολύτιμο υλικό τη μυθιστορηματική ζωή της ιστορικής οικογένειάς της
—Τι είναι αυτό που αγαπάτε στην ποίηση;
Είναι εκατοντάδες πράγματα. Η ποίηση αποτελεί μία από τις πιο όμορφες επινοήσεις της ανθρώπινης γλώσσας και είναι η αιτία που μας φέρνει πιο κοντά στην πιθανότητα να αποδεσμευτούμε από τη βαρύτητα και την προσωρινότητα.
Κυρίως, όμως, μας ωθεί στην πιθανότητα να ζούμε στον αέρα, αν όχι στιγμιαία. Η ποίηση χαρίζει μελωδία και ανυψώνει τις συνηθισμένες λέξεις. Δημιουργεί χώρο για τη φαντασία.
Για μένα, η ποίηση δίνει τη δυνατότητα να αντιληφθούμε τη γλώσσα έξω από την πρακτική της χρήση. Προσωπικά, μου δείχνει τον τρόπο να μαθαίνω, να μιλώ και να νιώθω στον μέγιστο βαθμό.
— Υπάρχει κάτι από τις οικογενειακές ιστορίες που έχει επηρεάσει τον τρόπο που σκέφτεστε;
Η οικογένειά μου έχει κάποιες υπέροχες, λαμπρές κληρονομιές και μερικές ιδιαίτερα οδυνηρές. Ο ρομαντικός ποιητής Τζoν Κιτς είχε αναφερθεί στην «αρνητική ικανότητα», δηλαδή την ικανότητα να σκέφτεται κανείς αντιφατικά πράγματα, χωρίς το ένα να ακυρώνει το άλλο.
Είναι εκείνη η ικανότητα με την οποία αντιμετωπίζει κανείς τις αβεβαιότητες, τους δισταγμούς και τα μυστήρια, χωρίς να πορεύεται λαχανιασμένος πίσω από τους ρυθμούς της λογικής. Η οικογένειά μου, λοιπόν, μου έδωσε την ευκαιρία να εξασκήσω τη συγκεκριμένη αρετή.
— Γράφοντας το «Βιβλίο του Τζον», αποκαλύψατε άγνωστες πτυχές της οικογενειακής σας ζωής αλλά και της σχέση με τον πατέρα σας Τζον. Για πόσο καιρό σας επηρέαζε ο πατέρα σας;
Ήταν ο γιος του Γλαύκου, του μοναχογιού του Άγγελου Σικελιανού, που ακολούθησε τη µητέρα του Εύα στην Αμερική. Ο πατέρας μου ήταν ένας άνθρωπος ευφυής, ταλαντούχος μουσικός, λάτρης της φύσης αλλά και αντιδραστικός, εκκεντρικός και με πολλούς εθισμούς.
Το 2001, έχοντας ζήσει επί τρία χρόνια άστεγος στους δρόμους της Αλμπουρκέρκης, πέθανε σ' ένα δωμάτιο ξενοδοχείου από υπερβολική δόση.
Είναι ένα πρόσωπο που συνεχίζει να με επηρεάζει. Αυτό που αλλάζει είναι ο τρόπος με τον οποίο συμβαίνει αυτό στο πέρασμα του χρόνου. Σήμερα είναι νεκρός.
Ωστόσο, εξακολουθεί να ασκεί επιρροή στο πώς διαχειρίζομαι την ανάμνησή του αλλά και στο πώς μπορώ να αναγνωρίσω ποια μέρη της ύπαρξής μου προέρχονται απ' αυτόν.
Θεωρώ, πάντως, ότι έχει έρθει η στιγμή που μπορώ όχι μόνο να «γυαλίσω» τα δώρα που μου άφησε αλλά και να αφήσω στην άκρη τα λιγότερο χρήσιμα κομμάτια του εαυτού του.
— Πώς σχολιάζετε την Ελλάδα της οικονομικής κρίσης; Προφανώς είναι αποκαρδιωτικό να παρακολουθώ τις κοινωνικές δομές ενός ολόκληρου έθνους να ξεφτίζουν. Ξέρετε, δεν έχω συνηθίσει να βλέπω την ολοένα αυξανόμενη έλλειψη στέγης στην Ελλάδα, τουλάχιστον όχι με τόσο προφανή τρόπο.
Αυτό που μου λέει ο «χρησμός», μια και βρισκόμαστε στους Δελφούς, είναι πως κανείς δεν πρέπει να είναι άστεγος. Υπάρχουν αρκετά σπίτια για να στεγάσουν τους πάντες, υπάρχει αρκετό φαγητό για να τραφούν όλοι. Αυτό που μας ταλαιπωρεί διεθνώς, λοιπόν, είναι το μέγιστο πρόβλημα της ανακατανομής του πλούτου. Πώς θα το λύσουμε, αλήθεια;
— Πώς είναι το να ζει κανείς στην Αμερική του Tραμπ; Είναι σαν να βρίσκεσαι στην παλαιολιθική εποχή, σαν να σε κλοτσούν στο πρόσωπο, σαν όλα όσα ήλπιζες για τον κόσμο να παίρνουν φωτιά, σαν να βλέπεις ένα νήπιο να ξεσπά σε εθνικό επίπεδο, χωρίς να υπάρχει ενήλικας στο δωμάτιο.
Είναι σαν να γίνεσαι μάρτυρας της επικράτησης των πιο βασικών ανθρώπινων ενστίκτων. Όλη σου η ύπαρξη υφίσταται ένα σοκ.
Είναι εκατοντάδες πράγματα. Η ποίηση αποτελεί μία από τις πιο όμορφες επινοήσεις της ανθρώπινης γλώσσας και είναι η αιτία που μας φέρνει πιο κοντά στην πιθανότητα να αποδεσμευτούμε από τη βαρύτητα και την προσωρινότητα.
Κυρίως, όμως, μας ωθεί στην πιθανότητα να ζούμε στον αέρα, αν όχι στιγμιαία. Η ποίηση χαρίζει μελωδία και ανυψώνει τις συνηθισμένες λέξεις. Δημιουργεί χώρο για τη φαντασία.
Για μένα, η ποίηση δίνει τη δυνατότητα να αντιληφθούμε τη γλώσσα έξω από την πρακτική της χρήση. Προσωπικά, μου δείχνει τον τρόπο να μαθαίνω, να μιλώ και να νιώθω στον μέγιστο βαθμό.
— Υπάρχει κάτι από τις οικογενειακές ιστορίες που έχει επηρεάσει τον τρόπο που σκέφτεστε;
Η οικογένειά μου έχει κάποιες υπέροχες, λαμπρές κληρονομιές και μερικές ιδιαίτερα οδυνηρές. Ο ρομαντικός ποιητής Τζoν Κιτς είχε αναφερθεί στην «αρνητική ικανότητα», δηλαδή την ικανότητα να σκέφτεται κανείς αντιφατικά πράγματα, χωρίς το ένα να ακυρώνει το άλλο.
Είναι εκείνη η ικανότητα με την οποία αντιμετωπίζει κανείς τις αβεβαιότητες, τους δισταγμούς και τα μυστήρια, χωρίς να πορεύεται λαχανιασμένος πίσω από τους ρυθμούς της λογικής. Η οικογένειά μου, λοιπόν, μου έδωσε την ευκαιρία να εξασκήσω τη συγκεκριμένη αρετή.
— Γράφοντας το «Βιβλίο του Τζον», αποκαλύψατε άγνωστες πτυχές της οικογενειακής σας ζωής αλλά και της σχέση με τον πατέρα σας Τζον. Για πόσο καιρό σας επηρέαζε ο πατέρα σας;
Ήταν ο γιος του Γλαύκου, του μοναχογιού του Άγγελου Σικελιανού, που ακολούθησε τη µητέρα του Εύα στην Αμερική. Ο πατέρας μου ήταν ένας άνθρωπος ευφυής, ταλαντούχος μουσικός, λάτρης της φύσης αλλά και αντιδραστικός, εκκεντρικός και με πολλούς εθισμούς.
Το 2001, έχοντας ζήσει επί τρία χρόνια άστεγος στους δρόμους της Αλμπουρκέρκης, πέθανε σ' ένα δωμάτιο ξενοδοχείου από υπερβολική δόση.
Είναι ένα πρόσωπο που συνεχίζει να με επηρεάζει. Αυτό που αλλάζει είναι ο τρόπος με τον οποίο συμβαίνει αυτό στο πέρασμα του χρόνου. Σήμερα είναι νεκρός.
Ωστόσο, εξακολουθεί να ασκεί επιρροή στο πώς διαχειρίζομαι την ανάμνησή του αλλά και στο πώς μπορώ να αναγνωρίσω ποια μέρη της ύπαρξής μου προέρχονται απ' αυτόν.
Θεωρώ, πάντως, ότι έχει έρθει η στιγμή που μπορώ όχι μόνο να «γυαλίσω» τα δώρα που μου άφησε αλλά και να αφήσω στην άκρη τα λιγότερο χρήσιμα κομμάτια του εαυτού του.
— Πώς σχολιάζετε την Ελλάδα της οικονομικής κρίσης; Προφανώς είναι αποκαρδιωτικό να παρακολουθώ τις κοινωνικές δομές ενός ολόκληρου έθνους να ξεφτίζουν. Ξέρετε, δεν έχω συνηθίσει να βλέπω την ολοένα αυξανόμενη έλλειψη στέγης στην Ελλάδα, τουλάχιστον όχι με τόσο προφανή τρόπο.
Αυτό που μου λέει ο «χρησμός», μια και βρισκόμαστε στους Δελφούς, είναι πως κανείς δεν πρέπει να είναι άστεγος. Υπάρχουν αρκετά σπίτια για να στεγάσουν τους πάντες, υπάρχει αρκετό φαγητό για να τραφούν όλοι. Αυτό που μας ταλαιπωρεί διεθνώς, λοιπόν, είναι το μέγιστο πρόβλημα της ανακατανομής του πλούτου. Πώς θα το λύσουμε, αλήθεια;
— Πώς είναι το να ζει κανείς στην Αμερική του Tραμπ; Είναι σαν να βρίσκεσαι στην παλαιολιθική εποχή, σαν να σε κλοτσούν στο πρόσωπο, σαν όλα όσα ήλπιζες για τον κόσμο να παίρνουν φωτιά, σαν να βλέπεις ένα νήπιο να ξεσπά σε εθνικό επίπεδο, χωρίς να υπάρχει ενήλικας στο δωμάτιο.
Είναι σαν να γίνεσαι μάρτυρας της επικράτησης των πιο βασικών ανθρώπινων ενστίκτων. Όλη σου η ύπαρξη υφίσταται ένα σοκ.
— Η Εύα Σικελιανού πέθανε από ανακοπή κατά τη διάρκεια μιας θεατρικής παράστασης στους Δελφούς, έναν χρόνο μετά τον Άγγελο Σικελιανό. Πώς ορίζετε την αγάπη;
Δεν νομίζω ότι μπορούμε να ορίσουμε πραγματικά την αγάπη. Το βέβαιο είναι ότι πρόκειται για ένα από τα πιο ανθεκτικά και στοιχειώδη ανθρώπινα δώρα. Η σχέση της Εύας και του Άγγελου αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Αυτό που γνωρίζουμε, όμως, σήμερα είναι πως η Εύα προτιμούσε να μοιράζεται τη σεξουαλική της ζωή με γυναίκες.
Κι όμως, παρέμενε αφοσιωμένη, διανοητικά και πνευματικά, στον Άγγελο. Και μπορούμε να πούμε ακόμη ότι εκείνος ήταν που της ενέπνευσε ένα όραμα. Δεν καταλαβαίνω την αγάπη περισσότερο απ' ό,τι τον θάνατο.
— Θα θέλατε να γυρίσετε μόνιμα στην Ελλάδα; Τι είναι αυτό που αγαπάτε, αλλά και τι σας ενοχλεί όταν επιστρέφετε;
Μακάρι να μπορούσα να περνάω περισσότερο χρόνο στην Ελλάδα. Μου αρέσει πολύ να βρίσκομαι εδώ, αγαπώ τους ανθρώπους, τη γλώσσα, την οποία εύχομαι να ήξερα καλύτερα, τη φύση, τα βουνά και τη θάλασσα.
Και, φυσικά, αγαπώ την ευγένεια και το μεγαλείο του πνεύματος. Αυτό που με ενοχλεί είναι ο τρόπος με τον οποίο βλέπω ‒όσο μου επιτρέπει η περιορισμένη γνώση μου σχετικά‒ να διαχειρίζονται τις δομές της εξουσίας.
Είναι πολλή η δουλειά που πρέπει να γίνει στον κόσμο γενικότερα, με την έννοια της εξέτασης και αναθεώρησης των εξουσιών που σχετίζονται με το χρήμα, τη φυλή, την εθνικότητα και το γένος.
— Μπορεί να γίνει καλύτερος ο κόσμος μας;
Ο κόσμος μας πάντοτε μπορεί να γίνεται καλύτερος και με κάθε τρόπο. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να δουλέψουμε όλοι για να τον αλλάξουμε.
Ας ξεκινήσουμε με την αφύπνιση σχετικά με το περιβαλλοντικό ζήτημα και τη θλιβερή πραγματικότητα της οικολογικής κατάντιας. Ας φροντίσουμε ουσιαστικά τις θάλασσες, τη γη, τα ζώα και τον αέρα. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο που ζούμε. Ποιες πρωτοβουλίες μπορεί να αναλάβει ο καθένας μας στη γειτονιά του;
Σε ένα από τα πάνελ του Φόρουμ των Δελφών συμμετείχε ένας άντρας που εντόπιζε και απομάκρυνε τα πλαστικά απορρίμματα στη Σύρο και τώρα το νησί έχει αλλάξει συνήθειες. Επίσης, πρέπει πρέπει να γίνει ανακατανομή του πλούτου. Κανείς δεν χρειάζεται να είναι πολυεκατομμυριούχος και κανείς δεν πρέπει να πεινάει. Πρέπει να βρούμε τρόπους να είμαστε ενεργοί πολίτες.
πηγή
Δεν νομίζω ότι μπορούμε να ορίσουμε πραγματικά την αγάπη. Το βέβαιο είναι ότι πρόκειται για ένα από τα πιο ανθεκτικά και στοιχειώδη ανθρώπινα δώρα. Η σχέση της Εύας και του Άγγελου αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Αυτό που γνωρίζουμε, όμως, σήμερα είναι πως η Εύα προτιμούσε να μοιράζεται τη σεξουαλική της ζωή με γυναίκες.
Κι όμως, παρέμενε αφοσιωμένη, διανοητικά και πνευματικά, στον Άγγελο. Και μπορούμε να πούμε ακόμη ότι εκείνος ήταν που της ενέπνευσε ένα όραμα. Δεν καταλαβαίνω την αγάπη περισσότερο απ' ό,τι τον θάνατο.
— Θα θέλατε να γυρίσετε μόνιμα στην Ελλάδα; Τι είναι αυτό που αγαπάτε, αλλά και τι σας ενοχλεί όταν επιστρέφετε;
Μακάρι να μπορούσα να περνάω περισσότερο χρόνο στην Ελλάδα. Μου αρέσει πολύ να βρίσκομαι εδώ, αγαπώ τους ανθρώπους, τη γλώσσα, την οποία εύχομαι να ήξερα καλύτερα, τη φύση, τα βουνά και τη θάλασσα.
Και, φυσικά, αγαπώ την ευγένεια και το μεγαλείο του πνεύματος. Αυτό που με ενοχλεί είναι ο τρόπος με τον οποίο βλέπω ‒όσο μου επιτρέπει η περιορισμένη γνώση μου σχετικά‒ να διαχειρίζονται τις δομές της εξουσίας.
Είναι πολλή η δουλειά που πρέπει να γίνει στον κόσμο γενικότερα, με την έννοια της εξέτασης και αναθεώρησης των εξουσιών που σχετίζονται με το χρήμα, τη φυλή, την εθνικότητα και το γένος.
— Μπορεί να γίνει καλύτερος ο κόσμος μας;
Ο κόσμος μας πάντοτε μπορεί να γίνεται καλύτερος και με κάθε τρόπο. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να δουλέψουμε όλοι για να τον αλλάξουμε.
Ας ξεκινήσουμε με την αφύπνιση σχετικά με το περιβαλλοντικό ζήτημα και τη θλιβερή πραγματικότητα της οικολογικής κατάντιας. Ας φροντίσουμε ουσιαστικά τις θάλασσες, τη γη, τα ζώα και τον αέρα. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο που ζούμε. Ποιες πρωτοβουλίες μπορεί να αναλάβει ο καθένας μας στη γειτονιά του;
Σε ένα από τα πάνελ του Φόρουμ των Δελφών συμμετείχε ένας άντρας που εντόπιζε και απομάκρυνε τα πλαστικά απορρίμματα στη Σύρο και τώρα το νησί έχει αλλάξει συνήθειες. Επίσης, πρέπει πρέπει να γίνει ανακατανομή του πλούτου. Κανείς δεν χρειάζεται να είναι πολυεκατομμυριούχος και κανείς δεν πρέπει να πεινάει. Πρέπει να βρούμε τρόπους να είμαστε ενεργοί πολίτες.
Info Το «Βιβλίο του Τζον» της Ελένης Σικελιανός κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου