" Δημιουργική σκέψη " , του Σαράντη Μιχαλόπουλου

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

Πριν λίγες μέρες διάβασα ένα άρθρο του συμπολίτη Χ.Βανδώρου, το οποίο μου άρεσε πολύ. Και μου άρεσε για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι αυτή καθ’ εαυτή η ιδέα που εύστοχα περιγράφεται από τον τίτλο : ΦΩΚΙΔΑ, μήπως σαν το GUZZING ; Ο δεύτερος είναι τα σχόλια που έγραψαν δύο άνθρωποι και που θα μπορούσαν να συνοψιστούν στη φράση του ενός «αν δεν είχαμε τους Δελφούς, θα είχαμε γίνει Λάρυμνα».

Από μία πρώτη θεώρηση, οδηγείται κάποιος στο συμπέρασμα ότι στο άρθρο και τα σχόλια διατυπώνονται δύο εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις, δηλαδή της «βιομηχανικής» και της «τουριστικής» ανάπτυξης της Φωκίδας.

Εγώ, προσπερνώντας την επιφάνεια, βλέπω αντιθέτως ένα «κοινό παρονομαστή» στις δύο αυτές απόψεις. Βλέπω τον κοινό στόχο που είναι η ανάπτυξη της περιοχής. Οι διαφορετικοί δρόμοι που μπορούν να οδηγήσουν στην ζητούμενη ανάπτυξη δεν είναι κατ’ ανάγκη δύο δρόμοι που ο ένας αποκλείει τον άλλο. Μπορούν να συνυπάρξουν, όπως και εγώ έγραψα σε σχετικό μου άρθρο, που φιλοξένησε το ΚΑΡΤΕΡΙΑ.

Όμως, στο άρθρο του Χ.Βανδώρου υπάρχει κάτι πολύ σημαντικότερο από αυτό που εκ πρώτης όψεως φαίνεται. Υπάρχει η ιδέα της αναζήτησης λύσεων με την τόσο εύκολη και απλή μέθοδο του παραδειγματισμού από κάποιους άλλους που έχουν προηγηθεί.

Συνηθίζουμε να λέμε την έκφραση «την Αμερική την ανακάλυψαν άλλοι, δεν χρειάζεται να την ανακαλύψουμε πάλι εμείς». Και εννοούμε με αυτό ότι πολλές ιδέες που κάποια φωτεινά για την εποχή τους ή για τον τόπο τους μυαλά ανακάλυψαν, μπορούν να αποτελέσουν για μας ένα σίγουρο οδηγό για να εξετάσουμε αν αυτές οι ιδέες μπορούν να εφαρμοστούν και σε μας.

Στην επιστήμη της Διοίκησης υπάρχει ένα ολόκληρο κεφάλαιο που αναφέρεται στη λεγόμενη «δημιουργική σκέψη», δηλαδή στην εξέταση κάποιων προβλημάτων με τρόπο που πράγματα, φαινομενικά αδύνατα, γίνονται δυνατά. Το παρακάτω παράδειγμα είναι ενδεικτικό του τι εννοούμε όταν λέμε να κάνουμε τα αδύνατα, δυνατά, δηλαδή να βρίσκουμε λύσεις εκεί που εκ πρώτης όψεως δεν φαίνεται ότι υπάρχουν.

Υπάρχουν οι παρακάτω εννέα τελείες και εκείνο που μας ζητείται είναι να τις ενώσουμε μονοκονδυλιά με τέσσερες ευθείες γραμμές.

Αν το προσπαθήσουμε, το πιθανότερο είναι να καταλήξουμε στο ότι «αυτό δεν γίνεται». Ο λόγος που οδηγούμαστε σε αυτό το συμπέρασμα είναι ότι προσπαθούμε να επιλύσουμε το πρόβλημα κινούμενοι σε ένα νοητό πλαίσιο που ορίζουν οι εξωτερικές τελείες. Όμως, το νοητό αυτό πλαίσιο σε καμία περίπτωση δεν έχει τεθεί σαν περιορισμός. Απλώς, είναι φυσική τάση του ανθρώπινου νου να θεωρεί ότι, αφού δόθηκε αυτό το σχήμα, δηλαδή το εξωτερικό τετράγωνο, και η λύση του πρέπει να αναζητηθεί μέσα στο τετράγωνο αυτό.

Αν συνειδητοποιήσουμε ότι ο παραπάνω περιορισμός είναι δικό μας δημιούργημα και όχι στοιχείο του προβλήματος, τότε εύκολα βρίσκουμε ότι υπάρχει λύση, λύση που στηρίζεται στο να «βγούμε έξω από το κουτί» :

Εκείνο λοιπόν που είναι ιδιαίτερα σημαντικό στο άρθρο του Χ.Βανδώρου είναι η αναφορά σε ένα παράδειγμα που κάπου αλλού εφαρμόστηκε και είχε θετικά αποτελέσματα. Με την ίδια λογική, θα μπορούσε κανείς να αναζητήσει και άλλα πολλά παραδείγματα αυτών που λέμε «καλές πρακτικές» και να εξετάσει το κατά πόσο κάποιες από αυτές θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και σε μας.

Κάτι τέτοιο, έχει το πλεονέκτημα να βρίσκουμε «έτοιμες λύσεις», χωρίς κόπο και κόστος. Αντίθετα, είναι λάθος να μην εξετάζουμε αυτές τις λύσεις ή να τις απορρίπτουμε εκ προοιμίου επειδή κινούνται σε κατεύθυνση αντίθετη προς τη δική μας. Για παράδειγμα, μπορεί η Φωκίδα να μην έχει τα στοιχεία που θα την κάνουν ανταγωνιστική με την Κίνα ή μπορεί η εκμετάλλευση του βωξίτη να μην έχει μέλλον καθώς από άλλες πηγές προσφέρονται ανταγωνιστικότερες τιμές, όμως, ούτε ασήμαντες είναι οι σχετικές δραστηριότητες για την τοπική οικονομία, ούτε είναι δεδομένο ότι δεν μπορούν να αναζητηθούν και άλλες δραστηριότητες, που σήμερα φαντάζουν εκτός πραγματικότητας.

Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να φτιαχτούν σε «φτωχές» περιοχές της Ελλάδας, όπως λέμε ότι είναι η Φωκίδα, τεχνολογικά ερευνητικά κέντρα που θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν αντίστοιχα κέντρα άλλων χωρών, ακόμη και των πιο προηγμένων. Και αυτό, διότι τέτοια κέντρα γίνονται πετυχημένα, όχι από το εργατικό κόστος, αλλά από τα μυαλά που εργάζονται σ’ αυτό. Και στο θέμα των μυαλών, δεν νομίζω ότι η χώρα μας έχει να ζηλέψει πολλά από άλλες χώρες.

Με όλα αυτά που παραθέτω, σε καμία περίπτωση δεν παραγνωρίζω ότι υπάρχουν και άλλοι τομείς που η Φωκίδα μπορεί να αξιοποιήσει, έχοντας μάλιστα και συγκριτικό πλεονέκτημα. Έχω αναφερθεί σε κάποια από αυτά σε προηγούμενη καταγραφή. Όμως, θεωρώ ότι είναι λάθος να μένουμε προσκολλημένοι στο δίλλημα «βιομηχανία ή τουρισμός». Άλλα πράγματα πρέπει να μας ανησυχούν και να μας προβληματίζουν. Και ένα από αυτά  είναι ότι δεν υπάρχει, όχι μόνο στη Φωκίδα αλλά και σε όλη τη χώρα, κάποιος μηχανισμός συγκέντρωσης και επεξεργασίας ιδεών, όχι μόνο καινούργιων και καινοτόμων, αλλά και ιδεών άλλων, που πριν από μας «ανακάλυψαν την Αμερική». Ιδεών που μπορεί να μας δείξουν το δρόμο για μία ανάπτυξη, ίσως έξω από τα συνηθισμένα αλλά που μπορεί να προσφέρει πολλά στον τόπο.

Να λοιπόν πεδίο δόξης λαμπρό για όλους όσους ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη του τόπου. Να ενώσουν όλοι τις δυνάμεις τους για να κινητοποιηθούν Πολιτεία και Φορείς, σε πνεύμα συναγωνιστικό και όχι ανταγωνιστικό, ώστε τα αδύνατα να γίνουν δυνατά. Για το καλό του τόπου, το καλό της Πατρίδας, το καλό των πολιτών. Και σ’ αυτό, η «δημιουργική σκέψη» είναι το κλειδί.