Στην Αρχαία Σπάρτη δεν συναντάμε τη ποικιλία και την
εντέλεια των αστυνομικών αρχών της Δημοκρατίας των Αθηνών. Αυτό διότι ο
πολιτισμός της Σπάρτης ήταν κατώτερος αυτού της Αθήνας αλλά και ο κοινωνικός
βίος των Σπαρτιατών ήταν πολύ περιορισμένος σε εκδηλώσεις και ασχολίες
.Στενότερα απολυταρχικό τυγχάνει το πολίτευμα της αρχαίας Σπάρτης ,που
περιελάμβανε κυρίως τη βασιλική εξουσία, τη βουλή των Γερόντων και την Αγορά
του Δήμου , ενώ τη πραγματική εξουσία ασκούσαν μια επιτροπή που ονομάζονταν
"Έφοροι".
Στους ιστορικούς χρόνους οι έφοροι αποτελούσαν μια αρχή
αυτοτελή και παντοδύναμη. Εκλέγονταν κάθε χρόνο από όλους τους ενήλικες
Σπαρτιάτες και δίκαζαν τις αστικές και εγκληματικές υποθέσεις. Από κοινού με τη
Γερουσία δίκαζαν ακόμη και τους βασιλείς. Όλη η εσωτερική και εξωτερική
διακυβέρνηση της χώρας βρισκόταν στα χέρια των Εφόρων, έτσι κατ΄ ακολουθία η
αστυνομική εξουσία αποτελούσε αντικείμενο της μέριμνας αυτών.
Οι ιστορικές πληροφορίες δεν διασαφηνίζουν σε ποια ειδικά
θέματα είχε τη μέριμνα η αστυνομία στην Αρχαία Σπάρτη. Όπως αναφέρει όμως ο
Πλούταρχος, η εποπτεία της Δημόσιας Τάξης είχε ανατεθεί στους εφόρους που είχαν
την εξουσία και να δικάζουν. Για την εκτέλεση των έργων τους οι Έφοροι
χρησιμοποιούσαν τους "Ιππείς" , ένα σώμα τριακοσίων επίλεκτων
πολιτών. Υπήρχε ακόμη αρχή εντεταλμένη για την επίβλεψη των νέων, που
ονομάζονταν "Παιδονόμοι". Ο Ησύχιος αναφέρει ότι υφίστατο στη Σπάρτη
Αρχή για την ευκοσμία των γυναικών , και επιφορτισμένοι με τα καθήκοντα αυτά
ήταν οι "Αρμόσυνοι".
Από επιγραφές που έχουν βρεθεί σε αρχαιολογικές ανασκαφές ,
προκύπτει ότι στην Αρχαία Σπάρτη λειτουργούσε αγορανομική υπηρεσία , τα όργανα
της οποίας ονομάζονταν "Εμπέλωροι", καθώς και αγρονομική υπηρεσία τα
όργανα της οποίας ονομάζονταν "Παιδιανόμοι". Οι υπηρεσίες των
"Εμπέλωρων" και των "Παιδιανόμων" αντικαταστάθηκαν κατά
τους Ρωμαϊκούς χρόνους από τις υπηρεσίες των "Αγορανόμων", που είχαν
σαν αποστολή και πάλι την επιμέλεια της αγοράς και οι αγρονόμοι την επιμέλεια
των αγροτικών ζητημάτων.
Υπήρχε επίσης ο "Επί της Κρυπτείας Τεταγμένος" το
έργο του οποίου ήταν η εποπτεία των Ειλώτων, που αποτελούσε συνεχή απειλή κατά
των Σπαρτιατών. Αν επιχειρήσουμε να κατανείμουμε το αστυνομικό υλικό που
έχει συλλεχθεί από την Αρχαία Σπάρτη, κατά κατηγορίες , σύμφωνα με το πολίτευμα
της Νομοθεσίας του Λυκούργου, που επικρατούσε, και γενικά το Σπαρτιατικό
σύστημα καταλήγουμε στις εξής κατηγορίες Αστυνομικής Επιμέλειας:
Α) Γενικής
Αστυνομίας.
Αυτή ασκείτο κυρίως από τους Εφόρους, οι οποίοι πλην των
άλλων καθηκόντων είχαν και την εποπτεία για την αγωγή και τη συμπεριφορά των
νέων , για την επιθεώρηση της αγοράς και τον έλεγχο των τιμών των τροφίμων ,
για την επιτήρηση των ξένων και την απέλαση των ανεπιθυμήτων προσώπων από τη
Σπάρτη καθώς και την επιτήρηση των Ειλώτων. Στην ειρηνική περίοδο ασκούσαν
αστυνομικά καθήκοντα ενώ σε περίοδο πολέμου ήταν στο πλευρό του βασιλέα σαν
σωματοφύλακες. Η υπηρεσία του αποτελούσε, τόσο σε καιρό ειρήνης όσο και σε
καιρό πολέμου, ύψιστη τιμή.
Β) Αστυνομία των Ηθών
Ήταν μια περίεργη για τις σημερινές αντιλήψεις αστυνομία, η
οποία είχε σαν μέλημα την ανατροφή των νέων και νεανίδων, το σεβασμό προς τους
μεγαλύτερους, τη λειτουργία των συσσιτίων, την υποχρεωτική επιβολή του γάμου,
την απαγόρευση της αγαμίας, τα μέτρα κατά τη ταφή των νεκρών και το
διακανονισμό του πένθους, την απαγόρευση της αποδημίας κ.λ.π. Μέριμνα για
εφαρμογή διατάξεων περί των ηθών δεν υπήρχε στην Αρχαία Σπάρτη καθότι το
πολιτικό και κοινωνικό σύστημα που επικρατούσε απέκλειε απολύτως την ύπαρξη
τέτοιων ζητημάτων. Οι "Αρμόσυνοι" ήταν η αρχή που επιτηρούσε την
ευκοσμία των γυναικών, μια ευκοσμία που διαφέρει με τα σημερινά δεδομένα αφού η
πορνεία , οι βιασμοί, οι αποπλανήσεις, οι απαγωγές και άλλα παρεμφερή αδικήματα
δεν απασχολούσαν τη κοινωνία των αρχαίων Σπαρτιατών . Οι νεαρές γυναίκες εφόσον
ήταν άγαμες θεωρούνταν ιερά πρόσωπα και γι'αυτό δεν διέτρεχαν κανένα κίνδυνο
από τους νέους, μάλιστα υποχρεούνταν να χορεύουν γυμνές ενώπιόν τους χωρίς να
θεωρείται προσβολή αυτό για τη δημόσια αιδώ. Η μοιχεία ήταν κατά κάποιο τρόπο
ανεκτή και επιβεβλημένη αφού ο αποκλειστικός σκοπός του γάμου ήταν η δημιουργία
αρίστων απογόνων. Κατέβαλλαν ιδιαίτερη προσπάθεια για την αναπαραγωγή αρίστων
απογόνων και δεν θεωρούνταν ανέντιμο να προσκαλούν εύρωστους νέους για να
συνευρεθούν με τις νεαρές γυναίκες τους για την απόκτηση εύρωστων και υγιών
παιδιών.
Γ) Αστυνομία της
Αγορανομίας.
Ήταν μια διαφορετική από τη σημερινή αντίστοιχη υπηρεσία
αφού απαγόρευε κάθε εκδήλωση πλούτου και υποχρέωνε όλους ανεξαιρέτως να
μετέχουν στα κοινά συσσίτια ακόμη και τους βασιλείς. Η νομοθεσία του Λυκούργου
κατήργησε τα χρυσά και ασημένια νομίσματα και αντί αυτών άφησε μόνο τα
σιδερένια τα οποία ήταν μεγάλου βάρους και μικρής αξίας. Οι
"Εμπέλωροι", "Παιδιανόμοι" και "Αγρονόμοι"
ασχολούνταν με την επιτήρηση των βασικών βιοτικών αγαθών και των καλλιεργειών.
Δ) Αστυνομία Γενικής
Ασφάλειας
Η Αστυνομία της γενικής ασφάλειας ήταν εμπιστευμένη στους
Εφόρους οι οποίοι λάμβαναν μέτρα για την προστασία της πολιτείας από κινδύνους
που προέρχονταν από τους "περίοικους" και τους "Είλωτες".
Ενάντια του κινδύνου των Ειλώτων χρησιμοποιούντο οι ενήλικες πολίτες, οι οποίοι
για να αποκτήσουν τα δικαιώματα του πολίτη της Σπάρτης έπρεπε να αποδείξουν
έμπρακτα ότι ήταν ικανοί γι΄αυτό. Καιροφυλακτούσαν στα δάση και τα πλέον
απομακρυσμένα σημεία, οπλισμένοι με εγχειρίδια και με τροφή για λίγες ημέρες
και επιτίθονταν κρυφά στους διερχόμενους ανύποπτους Είλωτες και τους σκότωναν
"εν ψυχρό" από την ανάγκη να αποκτήσουν θάρρος και τόλμη ώστε να
θεωρηθούν ικανοί πολίτες και αντάξιοι των ενηλίκων. Κατά των Ειλώτων που όπως
προαναφέρθηκε αποτελούσε συνεχή απειλή για τους Σπαρτιάτες χρησιμοποιούσαν μια
μυστική κατά κάποιο τρόπο αστυνομία η οποία ονομαζόταν "Κρυπτείας",
με κύριο μέλημα την εποπτεία τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου