Άγνωστες πτυχές του 1821. Η μουσική των αγωνιστών, έργα τέχνης και κειμήλια για πρώτη φορά στο «ψηφιακό φως. Το News24/7 στους συντελεστές του πιο φιλόδοξου εγχειρήματος που αναμένεται να λανσαριστεί του 2021.
1821. Η μεγάλη ελληνική και ευρωπαϊκή Επανάσταση. Πόσα γνωρίζουμε πράγματι για τα 400 χρόνια σκλαβιάς; Πώς διήγαγαν την καθημερινότητά τους οι αγωνιστές; Τι μουσική άκουγαν και ποιοι θρήνοι έχουν διασωθεί μετά τις πολύνεκρες μάχες; Πόσα ανεξερεύνητα γράμματα και επιστολές του Μακρυγιάννη ή του Κολοκοτρώνη δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας; Ποιες αλήθειες κρύβουν οι μετακινήσεις πληθυσμών και τα προσφυγικά ρεύματα του 19 αιώνα; Και τελικά, πώς η Ελληνική Επανάσταση «επικοινώνησε» με τις παράλληλες επαναστάσεις σε Λατινική Αμερική και Μεσόγειο;
Ανεξερεύνητη ιστοριογραφία, ανεκμετάλλευτα αρχεία και τεκμήρια που στοιβάζονται «θαμμένα» σε αποθήκες στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, σε Μουσεία και Βιβλιοθήκες, μουσική, βίντεο, πίνακες ζωγραφικής, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, δημοτικά τραγούδια, κειμήλια και ποικίλα έργα τέχνης συναντώνται για πρώτη φορά στα χρονικά σε έναν ενιαίο ιστότοπο. Απώτερος στόχος; Να ανανεωθεί και να εμπλουτιστεί η ιστορική έρευνα και μελέτη γύρω από το 1821, να δοθεί νέα πνοή στην εκπαίδευση και να «ξεκλειδωθούν» αχαρτογράφητα πεδία έρευνας. «Άλλη Ιστορία έγραψαν οι ιστορικοί του 1910 και άλλη φιλοδοξούμε να γράψουμε εμείς», συμφωνούν οι συντελεστές του πρωτοποριακού ψηφιακού εγχειρήματος που ακούει στο όνομα «Ελληνική Επανάσταση 1821: Ψηφιακό Αρχείο».
Ανεξερεύνητη ιστοριογραφία, ανεκμετάλλευτα αρχεία και τεκμήρια συναντώνται για πρώτη φορά σε έναν ενιαίο ιστότοπο, προκειμένου να εμπλουτιστεί η ιστορική έρευνα του 1821
Οι πτυχές της τότε δημόσιας διοίκησης, οι τρόποι είσπραξης φόρων, το οικονομικό και επαγγελματικό προφίλ των αγωνιστών που αιτήθηκαν χρηματική αποκατάσταση μετά το τέλος της Επανάστασης, οι μέθοδοι χρηματοδότησης των στρατιωτικών ομάδων των οπλαρχηγών και οι μετακινήσεις πληθυσμών, βρίσκουν «καταφύγιο» στο φιλόδοξο εγχείρημα που πρόκειται να λανσαριστεί τον Μάρτιο του 2021, κατά την επέτειο των 200 χρόνων από τον Αγώνα Απελευθέρωσης και τη σύσταση του Ελληνικού Κράτους. Ήδη στην κατεύθυνση αυτή εργάζονται εντατικά πάνω από 15 ερευνητές (ιστορικοί, αρχειονόμοι, ερευνητές, παλαιογράφοι, προγραμματιστές) ενώ το συνολικό κόστος αγγίζει κατά προσέγγιση, τα 400.000 ευρώ.
«Το 2021 θα γίνουν άπειρα πράγματα που θα εγείρουν ερωτήματα για το 1821 από την Εκκλησία, τα σχολεία και πολλά μουσεία. Η επιστημονική κοινότητα όμως, τι; Έπρεπε να πρωτοπορήσουμε. Από το να στήσουμε λοιπόν μία απλή έκθεση με ημερομηνία λήξης, σκεφτήκαμε ότι ένα ψηφιακό αρχείο ανοιχτό σε όλους και μάλιστα δίγλωσσο θα ήταν το καλύτερο έργο – παρακαταθήκη για τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Και μάλιστα χωρίς να έχει τέλος, αφού κάθε φορά που θα παρουσιάζονται καινούργια στοιχεία, θα καταχωρούνται στη βάση δεδομένων, με στόχο τον εμπλουτισμό της. Σύνθετο έργο. ‘Πατήσαμε’ όμως ως προς την τεχνογνωσία πάνω στο αντίστοιχο ψηφιακό αρχείο του ‘Καποδίστρια’ (2015). Ψάξαμε τους αρχειακούς συνομιλητές μας και ξεκινήσαμε σύμφωνα συνεργασίας με την απαραίτητη νομική παρασκευή περί δικαιωμάτων (ιδιοκτησίας και πρόσβασης)», αναφέρει η Ελένη Σταμπόγλη, ιστορικός, εκδότρια και μέλος της επιστημονικής επιτροπής του Έργου «Η Ελληνική Επανάσταση 1821: Ψηφιακό Αρχείο».
Σκεφτήκαμε ότι ένα ψηφιακό αρχείο ανοιχτό σε όλους και μάλιστα δίγλωσσο θα ήταν το καλύτερο έργο – παρακαταθήκη
Πίσω από το εμβληματικό έργο – παρακαταθήκη κρύβεται το Κέντρο Έρευνας Ανθρωπιστικών Επιστημών (ΚΕΑΕ, Research Centre for the Humanities – RCH) και το News24/7 «τρύπωσε» στα γραφεία του, προκειμένου να ανακαλύψει τις δυσκολίες του εγχειρήματος, τα στάδια της έρευνας, αλλά και όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τα «αποκαλυπτήρια» το 2021 που θα δώσουν νέα δυναμική στην ιστορική έρευνα για την πολύπαθη περίοδο προ και μετά της ίδρυσης του Ελληνικού Κράτους.
Ποιος όμως ο βασικός στόχος του φιλόδοξου έργου που στοχεύει να γίνει κτήμα Ελλήνων και ξένων ερευνητών; Αρχικά, η δημιουργία διαδικτυακής υποδομής που θα διασυνδέει για πρώτη φορά σε ένα νέο, ενιαίο ψηφιακό περιβάλλον, αρχειακό υλικό που αφορά το 1821 και που μέχρι πρότινος ήταν δύσκολα προσβάσιμο και κατακερματισμένο σε ποικίλα αποθετήρια.
«Η ψηφιοποίηση και τεκμηρίωσή του, αλλά και η συγκρότηση πληρέστερων καταλόγων επιμέρους αρχειακών συλλογών θα αναδείξουν ανεξερεύνητες περιοχές που θα διευρύνουν την υπάρχουσα ιστοριογραφική παραγωγή, θα δώσουν νέο υπόβαθρο, πάνω στο οποίο μπορούν να ξεδιπλωθούν παράλληλες δράσεις (εκθέσεις, συνέδρια, εκδόσεις), θα φιλοξενήσουν νέες προσεγγίσεις για θέματα που αφορούν το 1821 και κυρίως, θα αποτελέσουν το έναυσμα για έναν σύγχρονο κι έγκυρο επιστημονικά δημόσιο λόγο για το 1821», εξηγεί η κα Σταμπόγλη και συμπληρώνει ότι «για επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, το οργανωτικό σύστημα ή αλλιώς η μικρή ψηφιακή βιβλιοθήκη θα φιλοξενεί αρχεία, αντικείμενα, οπτικοακουστικό υλικό, καθώς και νέες, αυτοτελείς έρευνες. Μάλιστα, η πρόσβαση των επισκεπτών θα είναι ελεύθερη, μέσω της δημιουργίας ειδικών διαδικτυακών εφαρμογών, οι οποίες θα αξιοποιούν σύγχρονους τρόπους ψηφιακών παρουσιάσεων, π.χ. ψηφιακές εξιστορήσεις, ψηφιακά εκθέματα και εκδόσεις».
«Το ψηφιακό αρχείο θα χωρίζεται ανά θεματικές ενότητες και σίγουρα ανά συνεργαζόμενο φορέα, προκειμένου κάθε επισκέπτης να βρίσκει άμεσα τις πληροφορίες που αναζητά, ενώ θα υπάρχουν συνδετικά κείμενα με επεξηγηματικές πληροφορίες, προκειμένου με τα κατάλληλα key words, να ανασύρονται τα επιθυμητά αρχεία και τεκμήρια ανά πάσα στιγμή», υπογραμμίζει η κα Σταμπόγλη και εξηγεί ότι «δεν θα υπάρχει δυνατότητα εκτύπωσης όλων των αρχείων. Αυτό θα βασίζεται κατεξοχήν στη σύμβαση για τα πνευματικά δικαιώματα με τον εκάστοτε φορέα».
Η ψηφιοποίηση και τεκμηρίωση του υλικού θα διευρύνει την ιστοριογραφική παραγωγή και θα δώσει το έναυσμα για έναν σύγχρονο κι έγκυρο επιστημονικά δημόσιο λόγο για το 1821
Πολύτιμοι συνεργάτες και αρωγοί του Έργου είναι εκτός από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ), η Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδος και η Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, με το Μορφωτικό Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), το Μουσείο Μπενάκη, το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) - Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, το Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακοπούλου, το Κέντρο Ελληνικής Μουσικής «Φοίβος Ανωγειανάκης» και το Κέντρο Νέου Ελληνισμού (Centrum Modernes Griechenland/CeMoG) του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου (Freie Universität Berlin).
Μέχρι το τέλος του 2017 μάλιστα ολοκληρώθηκε η ψηφιοποίηση και μεταξύ άλλων, η επεξεργασία του Αρχείου Αγώνα (ΓΑΚ), το Αρχείο Κοπανίτσα από τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, περίπου 50 με 70 έργα τέχνης - ανάμεσά τους προσωπογραφίες και εικόνες από μάχες -, το Αρχείο Καραϊσκάκη, μέρος του Αρχείου Σπυρομήλιου, αλλά και σχετική Έρευνα με θέμα «Τα Τραγούδια και η Μουσική του Αγώνα». Ήδη η Επιστημονική Επιτροπή έχει εκπονήσει αναλυτικό χρονοδιάγραμμα και για τις επόμενες φάσεις, με στόχο τη διεύρυνση των συνεργασιών και των θεματικών ενοτήτων.
Οι δράσεις του ΚΕΑΕ ωστόσο, δεν σταματούν εδώ. «Προτείναμε στην εκπαιδευτική κοινότητα μία δράση Τοπικής Ιστορίας. Ζητάμε δηλαδή από τους μαθητές να μας πουν ποιο μουσείο, δημοτική βιβλιοθήκη επισκέφθηκαν, ποιες ιστορίες θυμούνται από εκθέματα ή αν γνωρίζουν αρχεία που φυλάγονται παλιά έγγραφα. Την ίδια στιγμή, τους ζητάμε να μάς αποστείλουν πληροφορίες για αγάλματα σε πλατείες, ονόματα δρόμων, φορεσιές, κειμήλια ή μνημεία πεσόντων και τελικά, να τα συμπληρώσουν στο Δελτίο Ερευνητή. Με αυτό τον τρόπο, το μάθημα της Ιστορίας γίνεται πιο διαδραστικό και ελκυστικό, αλλά και η μάθηση περισσότερο ενεργή. Ήδη πολλά σχολεία ‘αγκάλιασαν’ την πρωτοβουλία, καθώς η ανάγκη να ξεφύγουν οι μαθητές από το σχολικό εγχειρίδιο και να εμπλακούν περισσότερο στην εκπαιδευτική διαδικασία, κρίνεται επιτακτική».
Ζητάμε από μαθητές να μάς αποστείλουν πληροφορίες για αγάλματα σε πλατείες, ονόματα δρόμων, φορεσιές, κειμήλια ή μνημεία πεσόντων
Οι πόροι
Το πρόγραμμα «Ψηφιακό Αρχείο 1821» εντάχθηκε το 2016 στην πλατφόρμα crowdfunding ACT4Greece της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος και εξασφαλίστηκε κατ’ αυτόν τον τρόπο η πρώτη χρηματοδότηση των 64.000 ευρώ.
«Σε συνεργασία με την Εθνική Τράπεζα φιλοδοξούμε να οργανώσουμε σειρά από εκδηλώσεις πρόκλησης ενδιαφέροντος, στοχεύοντας σε περαιτέρω άντληση κεφαλαίων», λέει η κα Σταμπόγλη.
Επιπλέον, το Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες θα συμβάλει με την χρηματοδότηση μέρους των Ερευνών για τα επόμενα 4 χρόνια.
«Υπολογίζοντας τις δαπάνες του προγράμματος μέχρι και την άνοιξη του 2021, καταλήγουμε στο ποσό των 400.000 ευρώ (100.000 ευρώ ανά έτος), το οποίο θα καλύψει την εργασία πενήντα περίπου νέων ερευνητών στο διάστημα αυτό».
«Έχουμε τη βεβαιότητα ωστόσο, ότι για ένα τέτοιο έργο εθνικής εμβέλειας θα βρούμε αρωγούς», αναφέρει η κα Σταμπόγλη και εξηγεί ότι «ήδη το Ίδρυμα Λάτση, το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το Ίδρυμα Κωνσταντακόπουλου χρηματοδοτούν την προσπάθεια, ενώ ενδιαφέρον έχει εκφράσει και το Ίδρυμα Λασκαρίδη. Συνεργαζόμαστε επίσης και με το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών στο Βανκούβερ».
Εν αρχή ην ο Ιωάννης Καποδίστριας
Πίσω στο 2015. Τότε που επιστημονική ομάδα «έστησε» το ψηφιακό αρχείο «Ιωάννης Καποδίστριας» - με αφορμή την επαναλειτουργία του μουσείου Καποδίστρια στην Κέρκυρα. Ήταν τότε που τέθηκε το ερώτημα «γιατί η ιστοριοβιογραφική έρευνα στην Ελλάδα είναι τόσο πίσω», με την απάντηση να υποδηλώνει ότι ο κατακερματισμός των τεκμηρίων και η γεωγραφική διασπορά τους είναι τόση, ώστε πλέον η ιστορική έρευνα να καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη.
«Πήραμε τότε λοιπόν την απόφαση να συγκροτήσουμε επιστημονική Επιτροπή υπό τον ιστορικό και καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Κρήτης Χρήστο Λούκο – ο κατεξοχήν ‘Καποδιστριολόγος’ στην Ελλάδα, όπως τον αποκαλούν - και να σχεδιάσουμε μία ψηφιακή εφαρμογή που θα συνένωνε σε ενιαία βάση δεδομένων, τα κατά τόπους αρχεία και τεκμήρια από συλλογές όλης της Ελλάδας για τον Καποδίστρια».
Το όραμα μπήκε σε χαρτιά και μολύβια, σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε το φθινόπωρο του 2015 (και μετά από τρία συνεχή χρόνια εντατικής έρευνας), σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. «Συγκροτήθηκε η ομάδα εργασίας, βρέθηκε η χρηματοδότηση, προσκλήθηκαν οι νέοι ερευνητές και καταχωρήθηκαν στη βάση, σπάνια αρχεία και συλλογές που είχαν σχέση με τον Καποδίστρια ή περί τον Καποδίστρια. Πλέον, τα αποτελέσματα της έρευνας είναι προσβάσιμαμέσω της ιστοσελίδας του μουσείου του Καποδίστρια, αναδεικνύοντας την πλούσια ερευνητική, πολιτισμική και εκπαιδευτική του διάσταση καθώς συγκεντρώθηκε άφθονο υλικό. Από χάρτινα τεκμήρια, έργα τέχνης, μέχρι αναφορές σε κτίρια, ταινίες και εκπαιδευτικές προτάσεις».
Τι είναι το ΚΕΑΕ
Το ΚΕΑΕ (Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες) κλείνει τρία χρόνια ζωής και είναι ανεξάρτητο ερευνητικό κέντρο, το οποίο ιδρύθηκε για να «θεραπεύσει» την υποχρηματοδότηση στον κλάδο των Ανθρωπιστικών Επιστημών.
Το ΚΕΑΕ είναι με λίγα λόγια Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία, με βασικό σκοπό τη χρηματοδότηση της έρευνας στις ανθρωπιστικές επιστήμες, μέσα από μια διαδικασία δημόσιων προσκλήσεων προς νέες ερευνήτριες και νέους ερευνητές - κατόχους διδακτορικών τίτλων για την υποβολή ερευνητικών προτάσεων. Οι προτάσεις αυτές αξιολογούνται από ειδικούς επιστήμονες του κάθε πεδίου που εργάζονται σε Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα της Ελλάδας ή άλλων χωρών.
Συνακόλουθα, το ΚΕΑΕ έχει ως στόχους, μεταξύ άλλων, τη διατύπωση ατζέντας για την πολυσχιδή σημασία των ανθρωπιστικών επιστημών, τη διεξαγωγή δημόσιας συζήτησης για τα αποτελέσματα των ερευνών, αλλά και την περαιτέρω διάδοση και διάχυσή τους προς την επιστημονική κοινότητα και στο ευρύ κοινό μέσα από τη διοργάνωση ημερίδων, συνεδρίων και συναντήσεων, τη δημιουργία ενός χώρου για την ανάδειξη νέων ερευνητικών τάσεων και θεωρητικών αναζητήσεων στο πλαίσιο της διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας.
Σημαντική δραστηριότητα του ΚΕΑΕ είναι η επικοινωνία και η συνεργασία με αντίστοιχα Κέντρα και Ιδρύματα διεθνώς με στόχο την ανταλλαγή υποτρόφων, τη συνδιοργάνωση ερευνητικών προγραμμάτων και άλλων επιστημονικών δραστηριοτήτων.
«Σε όλο τον κόσμο, τα τελευταία χρόνια, οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες, υποχρηματοδοτούνται έναντι των Θετικών. Ακόμη και στις προτεραιότητες της Ε.Ε., οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες, υποτιμήθηκαν. Και ποτέ τα χρήματα δεν δίνονται αυτοτελώς για ιστορικά project, αλλά πάντα συνδυαστικά με άλλες Επιστήμες, όπως π.χ. για την Ιστορία του Κλίματος. Και αυτό είναι σίγουρα ανησυχητική εξέλιξη, γιατί εν τέλει οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες διαμορφώνουν πολίτες σκεπτόμενους», καταλήγει η κα Σταμπόγλη.
Οι δε πόροι του ΚΕΑΕ πηγάζουν από εταίρους – συνεργάτες και Κοινωφελή Ιδρύματα, όπως το «Σταύρος Νιάρχος» και το «Ίδρυμα Λάτση».
Η επιστημονική επιτροπή
Επιστημονική Υπεύθυνη Έργου: Άντα Διάλλα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Τμήμα θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της ΑΣΚΤ
Δέσποινα Βαλατσού, Δρ. Ιστορίας ΕΚΠΑ (ειδίκευση: Digital Humanities και Digital History)
Γιώργος Καλαούζης, Μηχανικός Η/Υ, Τμήμα Αρχιτεκτόνων και Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Ιουλία Πεντάζου, Δρ. Αρχιτεκτονικής Παν.Θεσσαλίας (ειδίκευση: σχεδιασμός πολιτισμικών και εκπαιδευτικών ψηφιακών εφαρμογών)
Ελένη Σταμπόγλη, Ιστορικός, εκδότρια (εκδόσεις Καλειδοσκόπιο)
Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε ΕΔΩ για την επίσημη ιστοσελίδα στο Facebook ή ΕΔΩ για το crowdfunding στο Act4Greece
Υποστηρίξτε το πρόγραμμα μέσα από το ΚΕΑΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου