.
Ανάλυση
– του Παναγιώτη Χατζηπλή*
Το τελευταίο διάστημα ανακινείται όλο και πιο πολύ το θέμα της ψήφου από το εξωτερικό. Δεν είναι κάτι νέο. Τουλάχιστον από το 2007 αν όχι παλιότερα είχε υποσχεθεί η τότε κυβέρνηση ότι θα προωθούνταν άμεσα και έκτοτε το έχουν υποσχεθεί και πολλοί άλλοι….
Βέβαια παλιότερα η ψήφος αφορούσε μόνο τους ομογενείς, δηλαδή ξενιτεμένους άλλων εποχών που λείπουν πολλά χρόνια, πολλοί εκ των οποίων ίσως και να μην είναι εγγεγραμμένοι σε εκλογικούς καταλόγους ή να έχουν κάποια απόσταση από τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα ειδικά όταν μιλάμε για τις εποχές πριν έρθει το διαδίκτυο. Τους ομογενείς αυτούς το πολιτικό σύστημα και η κοινωνία τους θυμάται συχνά σε στιγμές ανάγκης, ως παράδειγμα προς μίμηση και για ιστορίες λαϊκής κατανάλωσης ενώ δυσπιστία και προβλήματα αποσιωπώνται.
Κοντά σε αυτούς έχουν προστεθεί πλέον οι 600.000 νεομετανάστες της κρίσης, το απάνθισμα ίσως της Ελληνικής κοινωνίας. Αυτοί είναι εγγεγραμμένοι στους καταλόγους, μπορούν να διατηρούν άμεση επαφή με την Ελλάδα, να ενημερώνονται και έχουν άποψη. Μπορεί βρίσκονται σε χώρες όπου θεωρείται δεδομένο η ψήφος από το εξωτερικό. Πλέον το θέμα μπαίνει σε νέα βάση και η διεκδίκησή του γίνεται πιο επιτακτική.
Όμως αυτούς τους Έλληνες, ομογενείς ή νεομετανάστες, παρά τις κολακευτικές αναφορές πολλοί στο πολιτικό κατεστημένο αλλά και στην κοινωνία τους αντιμετωπίζουν ουσιαστικά υποτιμητικά, ως Έλληνες δεύτερης κατηγορίας στερώντας τους την ψήφο όταν έχουν σε ισχύ πολιτικά δικαιώματα στην Ελλάδα.
Πέρα από τεχνικά θέματα, η άρνηση παροχής ψήφου συνδέεται με πολλές προκαταλήψεις δηλωτικές της νοσηρότητας του παλαιοκομματισμού που χρεοκόπησε την Ελλάδα και διεκδικεί μόνος αυτός ίσως απ’ όλη την κοινωνία μαζί με ορισμένους ολιγάρχες και μεταπράτες το δικαίωμα να μείνουν αλώβητοι μέσα στην κρίση και να διατηρήσουν κεντρική θέση στην άσκηση της εξουσίας. Είναι σαν να έχουν εκτοπιστεί οι ομογενείς και μετανάστες στο εξωτερικό σαν να τους έχουν ξεγράψει ενσυνείδητα, να μην τους θέλουν να γυρίσουν ή να έχουν σχέση με την Ελλάδα. Είναι όμως καιρός να αλλάξει….
Πάντοτε η ξενιτιά ήταν διέξοδος αποσυμπίεσης, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για άλλες χώρες, τόπος επώασης ιδεών αλλά και πηγή αντιδράσεων και ανανέωσης μέσω των προσλαμβανουσών περιστάσεων. Στην περίπτωση της Ελλάδας σήμερα συμβάλλει προοδευτικά στην μείωση του συντελεστή εξάρτησης (δηλαδή τουλάχιστον τις γεννήσεις και τον πληθυσμό κάτω των 15 και προοδευτικά τον πληθυσμό). Κάτι σαν γενοκτονία δηλαδή που συμπληρώνεται με την πτώση των συνθηκών ζωής για τις μεγαλύτερες ηλικίες… Από την άλλη οι νεομετανάστες αλλά και οι προηγούμενοι μετανάστες ίσως είναι ένα είδος αντιφρονούντες. Πάντοτε οι μετανάστες διακρίνονται από δυναμικότητα αλλά οι πρόσφατοι του braindrain είναι και μορφωμένοι. Αντιδρούν στην πεποίθηση του ότι η Ελλάδα δεν μπορεί σε αυτό που κάποιοι θέλουν να αποκαλούν ψωροκώσταινα που διατηρεί αναποτελεσματικές λύσεις, μετριότητες και δυναστείες στο πιλοτήριο της εγχώριας οικονομικής πραγματικότητας. Θέλουν, μια καλύτερη ζωή και πλέον έχουν όλα τα προσόντα να την διεκδικήσουν. Υπό αυτό το πρίσμα ναι, ενοχλούν… Είναι όμως έτσι;
Αλλά ας δούμε πρώτα μερικά στοιχεία για την διαδικασία
Το δικαίωμα ψήφου από το εξωτερικό- Νομικές Πτυχές και Επιχειρήματα
Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Sympraxis-Kappa Research του 2017 περίπου το 65% των Ελλήνων στην Ελλάδα συμφωνούν με την παροχή δυνατότητας ψήφου από το εξωτερικό και το 75% αυτών στο εξωτερικό ενώ το ποσοστό είναι μεγαλύτερο στους πρόσφατα ξενιτεμένους, σχεδόν 100%. Λογικό…, αυτό είναι κάτι που συμβαίνει στις περισσότερες χώρες όπου βρίσκονται, είναι ήδη εγγεγραμμένοι σε καταλόγους και έχουν πολύ πρόσφατη την εμπειρία ενώ αυτό που τους χωρίζει από το να ψηφίσουν είναι ένα αεροπορικό εισιτήριο. Στο παρελθόν δε, κάποια κόμματα ίσως πλήρωναν για αυτό.
Κατά το Άρθρο 51, παρ. 4 του Συντάγματος αναγνωρίζεται το δικαίωμα της ψήφου από το εξωτερικό η οποία όμως προϋποθέτει νομοθετική ρύθμιση που θα εγκριθεί από τα 2/3 των βουλευτών: «Oι βουλευτικές εκλογές διενεργούνται ταυτόχρονα σε ολόκληρη την Επικράτεια. Νόμος που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια. Ως προς τους εκλογείς αυτούς η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο, εφόσον η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων διενεργείται όποτε αυτό γίνεται και σε ολόκληρη την Επικράτεια.» Μια τέτοια ρύθμιση δεν έχει γίνει ακόμα παρόλο που τα δύο μεγαλύτερα κόμματα του δίπολου φαίνεται να μην την αποκλείουν και βρίσκουν τρόπους να την αποφεύγουν τα τελευταία χρόνια.
Όλες σχεδόν οι χώρες της ΕΕ έχουν θεσπίσει το δικαίωμα ψήφου από το εξωτερικό εκτός από Ελλάδα και Ιρλανδία και Μάλτα. Υπάρχει μήπως μια σχέση μεταξύ Ιρλανδίας και Ελλάδας; Ελλάδα και Ιρλανδία έχουν το μεγαλύτερο αριθμό του πληθυσμού τους εκτός συνόρων, 17,5% και 6,6% αντίστοιχα (το ποσοστό της Ελλάδα ανέρχεται πλέον στο 10% του ενεργού πληθυσμού). Αυτό μήπως δημιουργεί αμηχανία σε κάποιους ότι οι ξενιτεμένοι θα επηρεάζουν δυσανάλογα τα τεκταινόμενα εντός της χώρας τους; Όμως η Πορτογαλία που το 14,0% των πολιτών της ζει εκτός συνόρων τους παρέχει δυνατότητα ψήφου όπως και η Πολωνία με 9,1%.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές προσπάθειες διεκδίκησης του δικαιώματος ψήφου. Αυτό θεωρώ ότι γίνεται με αγνά κίνητρα και όχι από διαφόρους «ψηφοπατέρες» μέσα ή έξω. Μπορώ να πω μάλιστα ότι διάφορες ομογενειακές οργανώσεις δεν έχουν επιδείξει ιδιαίτερο ζήλο γύρω από το θέμα. Ίσως και κάποιες χώρες υποδοχής να βλέπουν καχύποπτα αυτή την εξέλιξη. Πάντως σε αυτά τα πλαίσια έχουν γίνει αγωγές από ιδιώτες σε Ελληνικά δικαστήρια (Φραγκούλης Φράγκος 2018) και Διεθνή δικαστήρια (Σιταρόπουλος 2012) για παραβίαση δικαιώματος ψήφου και εκστρατείες στα social media (πχ #Icannotvote, #EimaiKaiGoEdo, #myrightmyvote) και συλλογή πάνω από 78.000++ υπογραφών στο avaaz (Δικαίωμα ψήφου στους Έλληνες του εξωτερικού μαζί με εκστρατεία για επιστροφή-braingain)
Σύμφωνα με τη γνωμάτευση του διεθνούς δικαστηρίου στην προσφυγή Σιταρόπουλου (2012) προϋποθέσεις για την συμμετοχή των ξενιτεμένων στην ψηφοφορία είναι η συμμετοχή στον διάλογο και στη διαμόρφωση των θέσεων των κομμάτων. Κάτι τέτοιο με τη σειρά του προϋποθέτει την επέκταση της πολιτικής και προεκλογικής διαδικασίας στο εξωτερικό αλλά και παρουσία αντιπροσώπων στο εξωτερικό. Επίσης προϋπόθεση αποτελεί το να επηρεάζονται από τις αποφάσεις της ψήφου. Αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι καλύπτεται από το ενδιαφέρον τους για την χώρα, την προστασία της ταυτότητας τους (πχ σε περιπτώσεις δυσφήμησης της Ελλάδας στο εξωτερικό όπως έγινε κατά κόρο στα πρώτα χρόνια της κρίσης με αρνητικό αντίκτυπο στους ξενιτεμένους) την διόρθωση των λόγων που φύγαν στο εξωτερικό ή τη διαμόρφωση οικονομικών συνθηκών που θα τους επιτρέψει να γυρίσουν.
Σε ποιο χειροπιαστό επίπεδο εμπλοκή με τις συνθήκες στην Ελλάδα θα μπορούσε να σημαίνει τη φορολογία. Δηλαδή αν οι ξενιτεμένοι καταβάλλουν φόρους στην Ελλάδα ή αν φορολογούνται στην Ελλάδα για τα εισοδήματα που έχουν κερδίσει στο εξωτερικό, τότε πρέπει να έχουν δικαίωμα άποψης για το ύψος και την χρήση τους. Είναι δηλαδή το περίφημο αίτημα στην εξέγερσης των αποικιών της Αμερικής κατά της Αγγλικής αυτοκρατορίας “no taxation without representation” (κανένας φόρος χωρίς εκπροσώπηση). Στην περίπτωση της Ελλάδας οι κάτοικοι του εξωτερικού δεν πληρώνουν για εισοδήματα στο εξωτερικό. Από την άλλη μπορεί να είναι κάποιος φορολογικά κάτοικος της Ελλάδας αλλά να πρέπει να βρίσκεται εκτός για σημαντικά διαστήματα και ειδικά κατά σύμπτωση την περίοδο των εκλογών. Τι γίνεται τότε; Τέλος, φόρους πληρώνουν όλοι όσοι έχουν ακίνητα στην Ελλάδα ανεξαρτήτως αν είναι μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού καθώς και σε άλλες περιπτώσεις παρόλο που μπορεί να είναι για μεγάλα διαστήματα στο εξωτερικό. Αλλά και στο παρελθόν που δεν πληρώνανε φόρο οι ξενιτεμένοι, στέλναν εμβάσματα. Τα οποία ήταν και πολύ σημαντικά για την οικονομία. Γίνεται και σήμερα αν και σε μικρότερο ποσοστό (περίπου 18%). Δεν είναι και αυτό μια συμμετοχή;
Το θέμα όμως της «ένταξης» σε ένα καθεστώς που να επιβαρύνονται από τις αποφάσεις τους είναι από τα βασικά επιχειρήματα κάποιων αρνητών της ψήφου. Αν θέλαν θα μπορούσαν να προτείνουν συνεπώς μια φορολογία ή εισφορά, σίγουρα χαμηλότερη όμως από αυτή των κατοίκων, μιας πού οι ξενιτεμένοι δεν χρησιμοποιούν τις υποδομές ή δεν λαμβάνουν συντάξεις. Θα μπορούσε μόνο να αντιστοιχεί στις δαπάνες για εξωτερική πολιτική, εθνική άμυνα ή παιδεία. Ή αυτή η δαπάνη να αντισταθμίζεται από πιθανές επενδύσεις, φιλανθρωπίες και άλλες εισροές κεφαλαίων (πχ αγορές παγίων ή καταθέσεις) κάτι που είναι το ζητούμενο. Τώρα βέβαια αυτή η εισφορά κάτι θυμίζει από το poll tax στην Αμερική το οποίο καταργήθηκε τo 1964 γιατί απέτρεπε την ψήφο για τους πιο φτωχούς.
Από την άλλη η αποφυγή φορολογίας στο εξωτερικό και απλοποίηση του πλαισίου είναι κάτι που μελετάται και από τις ΗΠΑ αφού δημιουργεί γραφειοκρατικά αντικίνητρα για την απασχόληση Αμερικανών από πολυεθνικές διεθνώς ενώ πολλοί φθάνουν μέχρι του σημείου να αποποιηθούν την υπηκοότητά τους για το λόγο αυτό. Παράλληλα μια φορολόγηση στο εξωτερικό θα ανοίξει έναν ολόκληρο γύρο πολυπλοκότητας λόγω της ενδεχόμενης κατάρτισης και υπογραφής συνθηκών αποφυγής διπλής φορολόγησης σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά θα αυξήσει και τον φόρτο λειτουργίες για τις εφορίες. Πως μπορούν αλήθεια να ελέγξουν τα έσοδα κάποιου στο εξωτερικό και αναλόγως με το αν πληρώνει ή όχι φόρους να μπαίνει και να βγαίνει στους εκλογικούς καταλόγους; Δηλαδή αν κάποιος δεν πλήρωσε για τρία χρόνια πριν τις εκλογές και πληρώσει τον τέταρτο ψηφίζει ή όχι; Πολύπλοκα πράγματα. Από την άλλη και πολλοί Έλληνες στην Ελλάδα δεν πληρώνουν φόρους, αν είναι κάτω από το αφορολόγητο επίπεδο, αλλά και πάλι ψηφίζουν.
Oι αντιρρήσεις ή έστω προβληματισμοί για την παροχή δικαιώματος ψήφου από το εξωτερικό είναι αρκετές αλλά εκφράζονται περισσότερο σε ιδιωτικό επίπεδο και δύσκολα ανοιχτά. Ένα τέτοιο αντιπροσωπευτικό άρθρο εμφανίστηκε μαζί με την τελευταία ανακίνηση του θέματος την άνοιξη του 2018 στην Αυγή (Γιατί να ψηφίζουν οι ομογενείς; Αυγή 18 Μαΐου 2018). Για κάποιο λόγο αναφέρεται στους ομογενείς αδιαφορώντας ίσως για τους νεομετανάστες του braindrain. Με ποια λογική και ποιο κουράγιο αλήθεια να στραφείς εναντίον φίλων και γνωστών σου που έχουν μεταναστεύσει πρόσφατα. Γενικά οι δύο όροι συγχέονται. Άλλο οι ομογενείς άλλο οι νεομετανάστες. Οι μεν έχουν ρίζες στο εξωτερικό οι δε ίσως και είναι παροδικά ή πρόσφατα εκεί άρα θα μπορούσαν να ψηφίζουν αν ταξίδευαν Ελλάδα.
Σε γενικές γραμμές πάντως η ψήφος των ομογενών αναπαράγει ή στηρίζεται σε στερεότυπα, ίσως με βάση ταινίες ή ειδήσεις ή προσωπικές εμπειρίες εάν δεν είναι κάτι κακόβουλο. Λέει λοιπόν ο αρθρογράφος ότι η ψήφος αυτή θα εξουδετερώνει την ψήφο των γηγενών, ότι δεν έχουν σχέση και γνώση της Ελλάδας ή ίσως η σχέση αυτή είναι ιδεαλιστική!! Γιατί δηλαδή, κανένας πρέπει να μην αγαπά, να μη νιώθει περήφανος ή να έχει αρνητική άποψη για την χώρα του για να είναι σε επαφή με την πραγματικότητα; Ενδιαφέρον… Θα βγαίναν άραγε κάποιοι από τους προοδευτικούς δικαιωματιστές να αρνηθούν π.χ. το δικαίωμα ψήφου στον Αντετοκούμπο που προβάλλει την Ελλάδα από το εξωτερικό;
Λέει επίσης το άρθρο ότι είναι πιο εύποροι οι ομογενείς άρα θα ψηφίζουν με συγκεκριμένα κριτήρια και επίσης για αυτό το λόγο φοβούνται την δημιουργία κόμματος από τους πλούσιους ομογενείς που θα επηρεάζει τα πράγματα. Πρώτα απ’όλα από ποια μελέτη προκύπτει ότι είναι πιο εύποροι; Από την άλλη, πως ξέρουμε ότι οι πλούσιοι ομογενείς έχουν όρεξη να ασχοληθούν με μια χώρα μακριά; Μάλλον απίθανο ακούγεται αφού δεν έχουν ασχοληθεί ιδιαίτερα ή επενδύσει τουλάχιστον ως τώρα. Ίσως να θέλουν να αποφύγουν και την γραφειοκρατική και φορολογική εμπλοκή. Αλλά και κατά την Επανάσταση του 1821 πολλοί πλούσιοι έμποροι στην Ευρώπη και οι εφοπλιστές στο Λονδίνο απείχαν. Η Φιλική Εταιρία δημιουργήθηκε από μικροεπιχειρηματίες. Υπάρχουν και πολλοί άποροι ή μικρομεσαίοι ομογενείς, και ίσως πολλοί από αυτούς αγαπάνε περισσότερο την Ελλάδα. Τέτοιες θέσεις εκτός από αντιπατριωτικές και αντισυνταγματικές (δηλαδή ως προς την διάκριση του δικαιώματος ανάλογα με το εισόδημα) είναι και γελοίες. Όσο για τον φόβο κατάχρησης της δυνατότητας χρηματοδότησης υπάρχουν και νομοθετικοί τρόποι περιορισμού τέτοιων περιπτώσεων.
Τέλος αναφέρεται ότι δεν θα μπορούν οι ομογενείς να έχουν μια σωστή άποψη αφού δεν είναι ενημερωμένοι. Κι εδώ θα πούμε ότι ενημερώνονται. Πλέον με το internet δεν είναι δύσκολο. Όσοι θέλουν να ενημερωθούν θα ενημερωθούν, και αυτοί είναι που θα μπουν και στον κόπο να ψηφίσουν. Γιατί όμως να πάει να ψηφίσει κάποιος που δεν ενδιαφέρεται; Για πλάκα; Εδώ ακόμα και στις εκλογές των ΗΠΑ ή στην ΕΕ τα ποσοστό αποχής είναι 50% γιατί να’ναι μεγαλύτερο για τις εκλογές πιο μακριά;
Εν τέλει για το πόσο ενδιαφέρονται οι ομογενείς το δείχνουν οι εκδηλώσεις στο εξωτερικό, τα μικρά παιδιά με σημαιάκια στις γιορτές. Γιατί σάμπως δεν είχαν πάντα οι ομογενείς συμμετοχή στα κοινά ακόμα κι όταν δεν υπήρχε το internet; Δεν είχαν συμβολή στην Επανάσταση του 1821, στις διαδηλώσεις κατά την χούντα; Γιατί το κάναν; Είχαν κανέναν λόγο ή όφελος; Αντιθέτως μάλιστα στοχοποιήθηκαν. Το έκαναν όμως από ενδιαφέρον. Αυτοί δεν μπήκαν μπροστά στα Συλλαλητήρια για τη Μακεδονία όταν όλο το εγχώριο πολιτικό κατεστημένο ήταν συμμέτοχο ή αδρανές ενώ η πλειοψηφία του κόσμου εναντιωνόταν όπως φάνηκε από τα συγκλονιστικά συλλαλητήρια του Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 2018; Γιατί να εκτεθούν σε στοχοποίηση και έξοδα εκεί που κάθονται μια χαρά στην χώρα τους; Από μαζοχισμό ή για πλάκα;
Αυτοί που θα’χουν μπει στον κόπο να διατηρήσουν τα πολιτικά δικαιώματά τους ή να τα αποκτήσουν θα ενδιαφέρονται. Ειδικά για κάποιον που γεννήθηκε στο εξωτερικό δεν είναι κάτι το αυτονόητο να έχει και μια δεύτερη υπηκοότητα. Στο κάτω κάτω είναι και μια γραφειοκρατική επιβάρυνση αν μη τι άλλο(πχ υποβολή φορολογικών δηλώσεων). Βλέπε για παράδειγμα κάποιος με γονέα υπήκοο άλλης χώρας που ζει στην Ελλάδα. Έχει κάποιο λόγο να διατηρεί δικαιώματα σε άλλη χώρα και να ψηφίζει; Μόνο να έχει κάποιο σκοπό ή κάποιο έστω συναισθηματικό ενδιαφέρον.
Τέλος η ψήφος στο εξωτερικό σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρχει κάλυψη από τα ΜΜΕ της ομογένειας και πολιτική εκστρατεία στο εξωτερικό. Όχι μόνο μέσω της δορυφορικής αναμετάδοσης αλλά και τοπική παρουσία δημοσιογράφων, συνεντεύξεων και ρεπορτάζ. Αλλά και από την άλλη, σάμπως στην Ελλάδα ενημερώνονται όλοι οι ψηφοφόροι στον ίδιο βαθμό; Μπορεί να ζούνε στην Ελλάδα αλλά έχουν αντίληψη για τα οικονομικά ή γεωπολιτικά; Η μήπως δεν αποφασίζουν με βάση το συναισθηματισμό, επικρατούσες τάσεις, προπαγάνδα, ή ακόμα χειρότερα με ιδία κίνητρα (δηλ. ρουσφέτι…) καμιά φορά. Από την άλλη ίσως οι ίδιοι που θέλουν να στερήσουν το δικαίωμα ψήφου από το εξωτερικό είναι αυτοί που μεταξύ σοβαρού και αστείου πιστεύουν ότι δεν πρέπει να ψηφίζουν όλοι και στο εσωτερικό …. Παράλληλα για να λειτουργήσει το πολίτευμα θα πρέπει να υπάρχουν γραφεία των κομμάτων και αντιπρόσωποι τους στο εξωτερικό καθώς και βουλευτές που θα πρέπει τουλάχιστον να κάνουν κάποιες περιοδείες εκεί.
Τελικά μήπως όλα αυτά είναι απλά προφάσεις εναντίον της ψήφου; Μήπως φοβούνται ότι αυτοί που έφυγαν (ή διώχθηκαν) όπως οι 600.000 του braindrain θα αποκτήσουν ρόλο; Και αν ναι, δεν είναι κάτι θεμιτό; Δεν πρέπει να έχουν μια άποψη για το τρόπο που φύγαν ή για τον λόγο που θα τους κάνει να γυρίσουν; Από την άλλη δεν θέλουμε να διατηρήσουν οι ξενιτεμένοι τη σχέση με την πατρίδα; Δεν θέλουμε να γυρίσουν; Δεν επιζητούμε επενδύσεις και συνεργασίες; Γίνεται χωρίς αντιπροσώπευση;
Άλλοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να ψηφίζουν μόνο όσοι λείπουν μέχρι 10 χρόνια ή να εκλέγουν λίγες έδρες, 2-3 (άλλη αντισυνταγματικότητα λόγω μη αντιπροσωπευτικότητας της ψήφου ειδικά αφού πλέον οι νεομετανάστες αντιπροσωπεύουν το 10% των ψήφων άρα αναλογικά κοντά στις 30 έδρες). Βέβαια η αναφορά σε 2-3 βουλευτές ίσως είναι κατάλοιπο παλαιότερων προτάσεων που αφορούσαν μόνο την ομογένεια όταν δηλαδή δεν είχε φύγει το braindrain και αποσκοπούσαν στο να εκπροσωπηθούν τα μεγάλα ομογενειακά κέντρα (πχ Νέα Υόρκη, Γερμανία, Αυστραλία, Ν.Αφρική). Όσο για τον χρόνο μπορώ να πω από προσωπική εμπειρία, απ’ όσο έχω ζήσει και έχω δει στο εξωτερικό, ότι δεν αλλάζει με το χρόνο. Τουναντίον, τουλάχιστον για αυτούς που ενδιαφέρονται εξ αρχής. Από την άλλη ακόμα και αν θεσπιστεί πως θα εφαρμοστεί; Θα μετρούνται μέρες απουσίας; Αν κάποιος έφυγε πχ πριν 8 χρόνια, γύρισε για μισό χρόνο και μετά ξανάφυγε μήπως μηδένισε η περίοδος απουσίας;
Τέλος, κάποιοι λένε ότι δεν θέλουν να εισάγουν την ψήφο στον εξωτερικό ή τον κομματισμό για να μην τσακώνονται μεταξύ τους οι ομογενείς. Οπότε καλύτερα να γίνεται το πολύ μια αντιπροσωπευτική εκλογή 2-3 υπερκομματικών βουλευτών. Ακόμα κι αν γίνει έτσι τότε με ποια κοινοβουλευτική ομάδα θα συντάσσονται αυτοί; Και γιατί θεωρείται ότι πρέπει να τσακώνονται δηλαδή οι ομογενείς; Γιατί, δεν «τσακώνονται» αν είναι ενταγμένοι σε αντίπαλα κόμματα στις χώρες του εξωτερικού; Από την άλλη αντιπαλότητες υπάρχουν έτσι κι αλλιώς κάτι που εν τέλει είναι μέσα στα υγιή πλαίσια της δημοκρατίας και της κοινωνίας. Στο παρελθόν για παράδειγμα και χωρίς να ψηφίζει η ομογένεια της Αμερικής είχε διχαστεί και αυτή μεταξύ βενιζελικών και βασιλικών ή μεταξύ AHEPA και GAPA στις δεκαετίες του 1910-20. Η διαφωνία είναι δείγμα υγιούς ενδιαφέροντος, αυτό που δεν πρέπει να υπάρχει είναι παρεκτροπές. Επίσης οι ομογενείς λειτουργούν τις περισσότερες φορές σε χώρες με αυστηρά θεσμικά πλαίσια και υψηλό πολιτικό πολιτισμό. Αυτό λογικά θα καθορίσει την συμπεριφορά τους και στα Ελληνικά θέματα. Εξάλλου αν παρεκτραπούν δεν θα υπάρχει παρέμβαση των τοπικών αρχών; Ίσως δε η ώσμωση και η μεταφορά εμπειριών από πολιτικές διαδικασίες στο εξωτερικό να ωφελήσει και τις πολιτικές πρακτικές και τον κοινοβουλευτισμό στην Ελλάδα.
Κλείνοντας, η πιο πρόσφατη προσπάθεια για εισαγωγή της ψήφου ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2018 με την ανάθεση σε επιτροπή εμπειρογνωμόνων να το εξετάσει. Τα θέματα που θα την απασχολούσαν αφορούσαν το ποιοι ψηφίζουν (δηλαδή τα χρονικά όρια απουσίας), για το τι ψηφίζουν δηλαδή αν η ψήφος τους θα μετράει το ίδιο ή μόνο για 2-3 βουλευτές ενδεικτικά, αν θα γίνεται με σταυρό ή με λίστα και τέλος τα διαδικαστικά δηλαδή αν θα γίνεται με φυσική παρουσία (στα προξενεία) ή επιστολικά. Το πόρισμα παραδόθηκε τον Απρίλιο του 2019. Κατά τα δημοσιεύματα φαίνεται ότι προτάθηκε να ψηφίζουν με φυσική παρουσία και με ειδικές λίστες (Επικρατείας και όχι στους καταλόγους που είναι εγγεγραμμένοι στην Ελλάδα) και οι έδρες να κυμαίνονται ανάλογα με τον αριθμό των εγγεγραμμένων ενώ δεν πρότειναν χρονικό περιορισμό απουσίας.
Πολλοί πίστευαν ή έλπιζαν ότι θα θεσμοθετούνταν η ψήφος για αυτές της εκλογές. Φευ! Τελικά ούτε αυτή την φορά θα γίνει κάτι ενώ προσπαθούν να κάποιοι καταλάβουν τα υψηλά ποσοστά αποχής. Από 16% το 1985 σε 44% το 2015….
Υπάρχει όμως υπόσχεση από την ΝΔ να γίνει στην επόμενη βουλή. Όπως έχουν υποσχεθεί και στο παρελθόν…. Όμως με την αναθεώρηση του Συντάγματος που έχει δρομολογηθεί από την επόμενη Βουλή (και έχει συμπεριληφθεί το άρθρο 54) υπάρχει ελπίδα να γίνει δυνατή η θεσμοθέτηση της ψήφου εξωτερικού με απλή πλειοψηφία 151 από την μεθεπόμενη βουλή κατά κάποιους. Οπότε μόνο η κυβερνητική πλειοψηφία θα φτάνει, κάτι που θα εξαλείψει αντιδράσεις ή προφάσεις. Οψόμεθα..
Αποτελέσματα Εκλογών στο Εξωτερικό
Για να δούμε όμως και πως ψήφισαν οι του εξωτερικού και κατά πόσο οι ανησυχίες κάποιων είναι δικαιολογημένες… Βέβαια η μόνη δυνατότητα για να εξαχθούν συμπεράσματα είναι από τις Ευρωεκλογές, όπου επιτρέπεται η ψήφος από το εξωτερικό.
Στις τελευταίες ευρωεκλογές λοιπόν ψήφισαν περίπου 13.000 με εγγεγραμμένους 14.900 δηλ. περίπου το 80%. Καθόλου παράξενο αφού για να μπει κάνεις στον κόπο να εγγραφεί, γιατί για κόπο πρόκειται, πρέπει να πάει στο προξενείο τις περιορισμένες ώρες που είναι ανοιχτό και να χάσει χρόνο από την δουλειά του και χρήματα για εισιτήρια, μάλλον είναι αποφασισμένος. Όμως αυτοί οι 14.900 αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό συμμετοχής, γύρω στο 2-3%, λαμβάνοντας υπόψη τους 600.000 μόνο των νεομεταναστών από τους οποίους ίσως το 80% είναι στην ΕΕ. Τελικά η αποχή ήταν συντριπτική. Και στις προηγούμενες Ευρωεκλογές του 2014 εγγράφηκαν 14.944 να ψηφίσουν και τελικά ψήφισαν 10.096 (ποσοστό επί των εγγεγραμμένων 68%). Μήπως εγγράφονται ή ψηφίζουν οι ίδιοι και οι ίδιοι;
Ο μεγαλύτερος αριθμός των εγγεγραμμένων ήταν στην Γερμανία (όπου και οι περισσότεροι μετανάστες και νεομετανάστες) και ακολούθησαν Μ. Βρετανία, Κύπρος, Γαλλία, Δανία, Ολλανδία. Μα σημειωθεί ότι άλλες Ευρωπαϊκές χώρες έδωσαν το δικαίωμα ψήφου και από εκτός της ΕΕ π.χ. στις ΗΠΑ (λογικό αφού παρέχουν δυνατότητα ψήφου από το εξωτερικό). Αυτό δεν έγινε για τους Έλληνες πχ της Αμερικής. Θα μπορούσαν μήπως να το διεκδικήσουν και οι Έλληνες εκεί ή να ψήφιζαν μέσω προξενείων άλλων Ευρωπαϊκών χωρών σε τρίτες χώρες (πχ προξενεία της Σουηδίας στις ΗΠΑ); Ελπίζουμε να έχει λυθεί το θέμα σύντομα ώστε να μη χρειαστεί να το εξετάσουμε.
Για τους λόγους της «αποχής» κάποιοι από τους διαμένοντες στο εξωτερικό επικαλέστηκαν την δύσκολη διαδικασία, ότι δηλαδή έπρεπε να πάνε γραφτούν αυτοπροσώπως στα προξενεία (εκεί όπου ψηφίζανε κιόλας). Από την άλλη κάποιοι εγράφησαν και ψήφισαν σαν «Ευρωπαίοι». Ίσως ήταν ευκολότερο, ίσως νιώθανε πιο κοντά στην χώρα που μένουν. Ίσως νομίζουν ότι σε πανευρωπαϊκό επίπεδο οι βουλευτές θα κυνηγήσουν ανάλογες θέσεις που θα επηρεάσουν και την Ελλάδα κατά τον ίδιο τρόπο ανεξαρτήτως της καταγωγής. Δηλαδή ο σοσιαλιστής Ισπανός θα ψηφίσει μέτρα που θα αυξήσουν το κοινωνικό κράτος στην Ελλάδα ή ότι ο συντηρητικός Γερμανός θα ψηφίσει μέτρα για την ελάττωση της φορολογίας στην Ελλάδα. Αν μόνο λειτουργούσαν έτσι οι οικονομίες ή η ΕΕ…. Δεν είναι έτσι όμως.
Εν πάσει περιπτώσει, όσο αφορά τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών στο εξωτερικό δεν είναι πολύ διαφορετικά από αυτά στην Ελλάδα. Το 80% ψήφισε τα επτά πρώτα κόμματα σε σχέση με το 82% στην Ελλάδα (συμπεριλαμβάνουμε αυτά που εξέλεξαν Ευρωβουλευτές μαζί με το ΜΕΡΑ25 που το έχασε για λίγο). Υπήρξε μικρότερο ποσοστό σε σχέση με την Ελλάδα στον ΣΥΡΙΖΑ και ανάλογο στην ΝΔ. Σε σχέση με τις εκλογές του 2014 υπήρξε άνοδος, αλλά μικρότερη για τη ΝΔ και πτώση του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι ότι τρίτο κόμμα ήταν το ΚΚΕ και μάλιστα με μεγαλύτερο ποσοστό από την Ελλάδα. Αυτό εξηγείται, σύμφωνα με δημοσιεύματα, από την μεγάλη παρουσία ψηφοφόρων του ΚΚΕ στην Γερμανία για κάποιο λόγο. Επίσης το ΠΟΤΑΜΙ πήρε μεγαλύτερο ποσοστό στο εξωτερικό απ’ότι στην Ελλάδα. Μήπως λόγω φιλο-ευρωπαϊσμού λόγω εργασίας ή της διαβίωσης στο εξωτερικό; Από εκεί και πέρα η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ πήρε μικρότερο ποσοστό από την επικράτεια αλλά δεν είχε κάλυψη στο εξωτερικό και μπήκε τελευταία στιγμή στην εκλογική μάχη για την Ευρωβουλή.
Ένα άλλο αξιοπρόσεχτο συμπέρασμα είναι ότι υπήρξε μικρότερο ποσοστό στο συστημικό-μνημονιακό δίπολο μαζί με τους συνεργάτες του (δηλ ΝΔ, ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΕΛ): 57% στο εξωτερικό σε σχέση με 65% στην Ελλάδα (ή 62% με 66% αν συμπεριληφθεί και το μνημονιακό ΠΟΤΑΜΙ). Άρα σίγουρα οι ψήφοι στο εξωτερικό είναι πιο αντισυστημικοί/ανεξάρτητοι.
Πάντως δεν μπορούμε να βγάλουμε κάποια αξιόπιστα συμπεράσματα από αυτές τις ψηφοφορίες λόγω της μεγάλης αποχής. Όμως ίσως είναι δυνατό να κάνουμε μερικές υποθέσεις αν δούμε και τα αποτελέσματα των εκλογών στην Ελλάδα.
Βλέπουμε έτσι ότι στο σύνολο των ψήφων τα ποσοστά των συστημικών-μνημονιακών κόμματων, των κατά καιρούς κομμάτων του διπόλου της διακυβέρνησης να πέφτουν αλλά να πέφτει και ο αριθμός των ψήφων τους. Αυτό μπορεί να οφείλεται στους Έλληνες του braindrain που φεύγουν σταδιακά. Αυτό μπορεί να σημαίνει δύο πράγματα:
- Ότι οι Έλληνες τουλάχιστον στην Ελλάδα γίνονται σταδιακά πιο αντισυστημικοί
- Αυτοί που φύγαν είναι συστημικοί οπότε για αυτό μειώθηκαν οι αντίστοιχοι ψήφοι.
Αν αυτοί που φεύγουν είναι κυρίως συστημικοί, ίσως το κάνουν γιατί πιστεύουν ότι τα μνημόνια είναι η ενδεδειγμένη λύση αλλά δεν μπορούν να τα υπομένουν ή έχουν καλύτερες επιλογές; Αυτό μπορεί να ακούγεται ωφελιμιστικό ή ηττοπαθές. Ίσως κάποιοι πιστεύουν ότι «φταίνει οι άλλοι», αυτοί που μείναν, που ίσως είναι αυτοί που πρέπει να «πληρώσουν». Μπορεί να υπάρχουν τέτοιες απόψεις. Αν αυτοί που τις εκφέρουν επιδεικνύουν γενιτσαρικές ή εθνικά αγνωστικιστικές αντιλήψεις, δηλαδή ότι πρώτα είναι Ευρωπαίοι και μετά Έλληνες ή ταύτισης με την «Ευρώπη» και την χώρα που τους φιλοξενεί και όχι την Ελλάδα, αυτοί ίσως έχουν πάψει να ενδιαφέρονται, να έχουν κόψει συναισθηματικούς ή άλλους δεσμούς οπότε να μην μπουν καν στον κόπο να ψηφίσουν. Από την άλλη η πτώση των συστημικών μπορεί να οφείλεται στις μεγαλύτερες ηλικίες που μειώνονται επίσης σταδιακά και οι οποίες κατά τις δημοσκοπήσεις είναι περισσότερο συστημικές και οπαδοί των μεγάλων κομμάτων.
Από την άλλη θα ήταν λογικό οι Έλληνες του εξωτερικού να είναι περισσότερο αντισυστημικοί ή ριζοσπαστικοί στην ψήφου τους επειδή δεν έχουν κάποιο άμεσο «λαμβάνειν» από τα κόμματα του κατεστημένου που ελέγχουν το κράτος στην μεταπολίτευση και εν πολλοίς κυβερνούν με το ρουσφέτι. Κατά την προσωπική μου άποψη ο Ελληνικός λαός, παρά τις κατηγόριες ότι άγεται και φέρεται, έχει καλή αντίληψη των γεγονότων και της αδυναμίας αλλαγής των «πραγμάτων». Ξέρει τους περιορισμούς που θέτει η κυριαρχία του συστημικού δίπολου (κόμματα καρτέλ κατά τους Katz, Mair). Απλά ίσως δεν είναι πεπεισμένοι ότι οι αντισυστημικοί είναι ειλικρινείς ή αποτελεσματικοί ή ότι θα τους αφήσουν να δράσουν οπότε εξαργυρώνουν την ψήφο τους για το ρουσφέτι ή ίδιο όφελος (άμεσο ή έμμεσο μέσω μιας συγκεκριμένης πολιτικής) που μπορούν να δώσουν τα μεγάλα κόμματα εξουσίας ή επηρεάζονται από καλύτερες πρακτικές πολιτικού μάρκετινγκ (αναφερόμαστε δηλαδή στη θεωρία περί Μεταδημοκρατίας του Crouch ή τα περί ολιγαρχικού καπιταλισμού όπου τα κόμματα και η ηγετική κοινωνική κάστα ελέγχουν τον πολιτικό γίγνεσθαι μέσω των συμμετεχόντων στο διάλογο και συγκέντρωσης της άδηλης εξουσίας στους κύκλους της ελίτ). Τελικά μπορεί να είναι μια συναλλαγή: οι πολιτικοί υποκρίνονται ότι θέλουν να σώσουν τον λαό και ο λαός υποκρίνεται ότι τους πιστεύει και στην πορεία εισπράττουν οι μεν την καρέκλα και οι δε το αντίδωρο του ψήφου…. Αντίθετα οι ξενιτεμένοι δεν πρέπει να έχουν ανάγκη το ρουσφέτι (εκτός από περιπτώσεις διορισμού για επάνοδο, ή ρουσφετιού για συγγενείς και φίλους στην Ελλάδα).
Σε περίπτωση που οι νεομετανάστες είναι αντισυστημικοί είτε γιατί βλέπουν ότι τα κόμματα αυτά χρεοκόπησαν την χώρα είτε γιατί δεν έχουν ανάγκη το ρουσφέτι τότε το δίπολο της διακυβέρνησης έχει λόγο να μην τους θέλει να εμπλακούν….. Αν μη τι άλλο η ψήφος στο εξωτερικό θα αυξήσει το κόστος των εκλογών και της πολιτικής διαδικασίας (πχ υποστήριξη ΜΜΕ στο εξωτερικό κλπ) για τα ηγεμονεύοντα πολιτικά συμφέροντα.
Προτάσεις
Προσωπικά υποστηρίζω το δικαίωμα της ψήφου από το εξωτερικό εκτιμώντας ότι αυτό θα ενισχύσει τις σχέσεις με την μητέρα πατρίδα αλλά το βλέπω και ως βάση για ΜΜΕ, επιχειρήσεις συνεργασία που θα δυναμώνει μέσα από ΜΜΕ, εταιρίες, επιτροπές άρα και άνοιγμα της αγοράς για την Ελλάδα και της απασχόληση (μέσω κοινών προγραμμάτων και ανταλλαγής εργαζομένων και προγράμματα εργασιακής εμπειρίες (secondement) ακόμα και εκτός της ΕΕ (είναι δυνατό με τις ΗΠΑ).
Υποστηρίζω την ψήφο με αναλογικότητα, χωρίς χρονικούς περιορισμούς. Ένα θέμα που αξίζει να μελετηθεί είναι το πως θα μπορούν να αντιπροσωπεύονται μεγάλες συγκεντρώσεις μακροχρόνια εγκατεστημένων ομογενών μέσω τοπικών βουλευτών (πχ σε μεγάλα κέντρα της ομογένειας όπως Νέα Υόρκη, Γερμανία, Καναδάς, Αυστραλία). Βέβαια θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι αυτοί οι εκπρόσωποι θα είναι ανεξάρτητοι από παρεμβολές τρίτων χωρών. Επίσης θέμα προς μελέτη είναι αν θα ψηφίζουν οι υπόλοιποι μέσα από ξεχωριστή λίστα επικρατείας (για να έχουν μεγαλύτερη αντιπροσώπευση) ή στους καταλόγους που είναι εγγεγραμμένοι στην Ελλάδα (το οποίο είναι το πιο εύκολο). Από την άλλη είναι και θέμα προς διερεύνηση. Αν κάτι δεν λειτουργήσει σωστά βέβαια, μπορεί να αλλάξει η νομοθεσία.
Όμως όποια και να είναι η διαδικασία αυτή η τόνωση της συνεργασίας και των ουσιαστικών σχέσεων και διαλόγου με την ομογένεια και το braindrain θα είναι και το μεγαλύτερο όφελος. Περισσότερο από την συμμετοχή που ίσως να είναι μικρή πιστεύω τελικά. Παράλληλα μαζί με άλλα μέτρα για την ομογένεια στη σύσφιξη των σχέσεων, στην αλληλοκατανόηση πέρα από προσχηματικές φιλοφρονήσεις ή καταπιεσμένα παράπονα, στην ανταλλαγή εμπειριών στην εμπορική, ακαδημαϊκή συνεργασία, στην περιφρούρηση της Ελληνικής ταυτότητας και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στο εξωτερικό. Και τέλος ίσως αυτό βοηθήσει και στην επιστροφή στην πατρίδα κάποια στιγμή μια που είναι κάτι που χρειάζεται για την ανάπτυξη αλλά και για να επουλώσει τις πληγές στις οικογένειες, την κοινωνία και σε προσωπικό επίπεδο.
Εν κατακλείδι είναι θέμα ηθικό, πατριωτικό και δημοκρατίας.
——————————————————————————-
Ο Παναγιώτης Χατζηπλής είναι χρηματοοικονομικός αναλυτής και σύμβουλος επιχειρήσεων σε εξαγορές, συγχωνεύσεις, επιχειρηματικό σχεδιασμό και άντληση κεφαλαίων. Έχει ζήσει για πολλά χρόνια στην Νέα Υόρκη εργαζόμενος στο συμβουλευτικό τμήμα των Deloitte και PriceWaterhouseCoopers και ανεξάρτητα. Μέσα από αυτή την εμπειρία έχει δραστηριοποιηθεί έντονα στην Ελληνοαμερικανική ομογένεια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου