KAPTEPIA: Ζώδια, πλανήτες και φανταστικά τέρατα σε έναν αρχαίο αιγυπτιακό ναό

Πέμπτη 6 Απριλίου 2023

Ζώδια, πλανήτες και φανταστικά τέρατα σε έναν αρχαίο αιγυπτιακό ναό

Τα ανάγλυφα μιας οροφής αιγυπτιακού ναού ήρθαν στο φως μετά την συντήρησή του και μας αποκαλύπτουν ένα κόσμο ζωδίων και φανταστικών ζώων.

Αναπαραστάσεις των ζωδίων που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση των δώδεκα ωρών της νύχτας. Φωτ.: Ahmed Emam / Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων.

Η βρωμιά, η αιθάλη και τα περιττώματα πουλιών καλύπταν για αιώνες τα όμορφα ανάγλυφα της οροφής ενός αρχαίου αιγυπτιακού ναού. Μετά από πολλά χρόνια, οι εργασίες συντήρησης στον αφιερωμένο στον «κριοκέφαλο» θεό της γονιμότητας Κνουμ και σε άλλους θεούς ναό, ηλικίας 2.200 ετών, αποκάλυψαν 12 ανάγλυφα που αναπαριστούν τα ζώδια της Βαβυλώνας, καθώς και απεικονίσεις αστέρων και αστερισμών που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι για τη μέτρηση του χρόνου, όπως και τα "επτά βέλη" της θεάς Σεκχμέτ.

Οι εικόνες βρέθηκαν σκαλισμένες στην οροφή του ναού της Έσνα, ο οποίος ολοκληρώθηκε γύρω στο 250 π.Χ. Η κατασκευή του ναού, που βρίσκεται περίπου 60 χιλιόμετρα νότια του Λούξορ, ξεκίνησε κατά την πτολεμαϊκή εποχή, ωστόσο συνεχίστηκε για αιώνες. Το μόνο που απομένει σήμερα είναι ο προθάλαμος, ή πρόναος, ο οποίος τοποθετήθηκε κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, υπό την κυριαρχία του αυτοκράτορα Κλαύδιου μεταξύ 41 και 54 μ.Χ..

Tα ανάγλυφα αποκαλύφθηκαν από μια ομάδα αποκατάστασης, αποτελούμενη από αρχαιολόγους του αιγυπτιακού Υπουργείου Τουρισμού και Αρχαιοτήτων και του γερμανικού Πανεπιστημίου του Tübingen, η οποία καθάρισε τις επιφάνειες του ναού για να αποκαλύψει τα 12 αστρολογικά μοτίβα που είναι ιδιαίτερα ασυνήθιστα για έναν χώρο λατρείας στην Αίγυπτο.

«Οι αναπαραστάσεις του ζωδιακού κύκλου είναι πολύ σπάνιες σε αιγυπτιακούς ναούς», δήλωσε ο Christian Leitz, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Tübingen, ο οποίος εξήγησε ότι ο βαβυλωνιακός ζωδιακός κύκλος εισήχθη πιθανότατα στην Αίγυπτο κατά τη διάρκεια της πτολεμαϊκής κυριαρχίας μεταξύ 305 και 30 π.Χ..

«Ο ζωδιακός κύκλος χρησιμοποιήθηκε για τη διακόσμηση ιδιωτικών τάφων και σαρκοφάγων και είχε ιδιαίτερα σημασία σε αστρολογικά κείμενα, και το ίδιο ισχύει για τα ωροσκόπια που βρέθηκαν χαραγμένα σε κεραμικά όστρακα», πρόσθεσε ο Daniel von Recklinghausen, ερευνητής του Tübingen. «Ωστόσο, είναι σπάνιο να εμφανίζονται στη διακόσμηση ναών».

Ένα από τα ζώδια, που απεικονίζει τον Σκορπιό. Φωτ.: Ahmed Emam / Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων.

Πέρα από τα ζώδια που ήρθαν στο φως, η προσπάθεια αποκατάστασης έφερε στο φως έναν θησαυρό άλλων ανάγλυφων, που συμπεριλαμβάνουν απεικονίσεις των πλανητών Δία, Κρόνου και Άρη. Βρέθηκαν επίσης πολλές θεότητες και φανταστικά ζώα, όπως ένα φίδι με κεφάλι κριού, ένα πουλί με κεφάλι κροκόδειλου και ένα ακόμη φίδι με τέσσερα φτερά. Επιπλέον, οι ερευνητές ανακάλυψαν κάποιες άγνωστες μέχρι πρότινος επιγραφές, οι οποίες είχαν καλυφθεί από αιθάλη.

Η αποκατάσταση στο ναό της Έσνα ξεκίνησε το 2018 και περιλάμβανε τον καθαρισμό και τον επαναχρωματισμό των επιφανειών του μνημείου. Στην πορεία, η ομάδα κατέγραψε μια σειρά από ευρήματα, μεταξύ των οποίων βρίσκεται και μια πολύχρωμη τοιχογραφία που αποτελείται από 46 απεικονίσεις των αιγυπτιακών θεών, όπως της γυπαετοκέφαλης θεάς Nekhbet και της φιδοκέφαλης θεάς Wadjet ως πουλιά με απλωμένα φτερά. Ανάμεσά τους βρίσκονται επίσης και ζωγραφισμένες επιγραφές που περιγράφουν λεπτομερώς βασιλικούς τίτλους και αποτυπώνουν τους αστερισμούς που είναι χαραγμένοι στην οροφή του ναού.

Αναπαράσταση του Τοξότη. Φωτ.: Ahmed Emam / Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων.

Πριν από μερικά χρόνια, οι εργασίες στον ναό αποκάλυψαν για πρώτη φορά τα αρχαία αιγυπτιακά ονόματα των αστερισμών, όπως Mesekhtiu (Μεγάλη Άρκτος), Sah (Ωρίωνας) και έναν άγνωστο μέχρι σήμερα αστερισμό με το όνομα Apedu n Ra. Άλλες διακοσμήσεις περιλαμβάνουν τα "επτά βέλη" της λεοντοκέφαλης θεάς του πολέμου Σεκχμέτ (Ισχυρή), καθώς και αγγελιοφόρους που προσωποποιούσαν την οργή της και μπορούσαν να φέρουν είτε προστασία, είτε καταστροφή. Η θεά Σεκχμέτ είναι μία από τις σημαντικότερες θεές της Αρχαίας Αιγύπτου.