Φαινόμενο Λεξ: Ο 38χρονος που έκανε την μεγάλη ανατροπή στο ελληνικό ραπ

Ο καλλιτέχνης από τη Θεσσαλονίκη που αρνείται τον τίτλο «ποιητής του περιθωρίου» - Η αντεξουσιαστική ρητορική, οι γκρίζες ρίμες και το φθηνό εισιτήριο έδωσαν την ευκαιρία σε 20.000 άτομα να εκτονωθούν ύστερα από δυόμισι χρόνια στέρησης συναυλιακού ξεσαλώματος

Η συναυλία του ΛΕΞ την προηγούμενη Κυριακή στο γήπεδο της Νέας Σμύρνης διεκδικεί τον τίτλο της πλέον πολυσυζητημένης, αλλά και της πιο επιτυχημένης ως προς τη μαζικότητα προσέλευσης του κοινού, σε σύγκριση με κάθε άλλο live του φετινού καλοκαιριού. Ο ΛΕΞ αίφνης απασχολεί τα ΜΜΕ σαν φαινόμενο - και δη κατ' ουσίαν ανεξήγητο. Γι' αυτό, άλλωστε, πολλαπλασιάζονται οι απόπειρες ερμηνείας, αποκωδικοποίησης και κατάταξης του ράπερ από τη Θεσσαλονίκη στο σημερινό τοπίο της ελληνικής μουσικής σκηνής.

Αραγε, πώς κατάφερε ο ΛΕΞ να μαζέψει 20.000 άτομα (κατ' εκτίμηση) στη Νέα Σμύρνη; Και, μάλιστα, ενώ ο ίδιος είναι σχετικά άγνωστος στο ευρύτερο κοινό ή, τουλάχιστον, η μορφή του δεν είναι τόσο οικεία γενικότερα όσο π.χ. των τράπερ, οι οποίοι μονοπωλούν εσχάτως την επικαιρότητα.

Δείτε το βίντεο από την πρόσφατη συναυλία

Αλλά, βέβαια, ο ΛΕΞ δεν είναι τράπερ, ασχέτως εάν το ευρύτερο κοινό, όσοι δηλαδή δεν είναι αρκούντως εξοικειωμένοι με την κουλτούρα του χιπ χοπ και τις υποδιαιρέσεις της σε είδη, τείνουν αβασάνιστα να συγχέουν τον ΛΕΞ με τους τράπερ. Παρεμπιπτόντως, έναντι εκείνων ο ΛΕΞ δεν υπολείπεται σε δημοφιλία, καθώς σε βιντεοκλίπ των τραγουδιών του μπορεί κάποιος να δει στρατοσφαιρικές επιδόσεις, με θεάσεις στο YouTube που ξεπερνούν τα 15 εκατ. Ομως, η δική του προσέγγιση ανήκει σε ένα σύμπαν σημασιών διάφορο από εκείνο των τράπερ.

Οι ρίμες του ΛΕΞ είναι γκρίζες και άτεχνες, σαν τη θέα στον ακάλυπτο από μπαλκόνι πολυκατοικίας σε εργατική συνοικία - εξάλλου αυτές είναι οι παραστάσεις που γαλούχησαν τον ίδιο και αυτές αναπαράγει στα τραγούδια του. Επιπλέον, το εισιτήριο για το live της Νέας Σμύρνης κόστιζε μόλις 7 ευρώ και ιδιαίτερα για ένα πολύ νεανικό κοινό ήταν η καλύτερη δυνατή ευκαιρία να εκτονωθεί ύστερα από δυόμισι χρόνια στέρησης συναυλιακού ξεσαλώματος αυτού του είδους.

Επίσης, η ρητορική του ΛΕΞ είναι έντονα αντεξουσιαστική, προχωρώντας πολύ πέρα από συγκεκριμένα κόμματα και πολιτικές παρατάξεις - παρόλο που πολλά media, κυρίως όσα είναι πρόθυμα να εξυπηρετήσουν την αντιπολίτευση, έσπευσαν να προσδώσουν έναν συγκεκριμένο, υποτίθεται αντικυβερνητικό, χαρακτήρα στις αντιδράσεις του πλήθους.

Καλλιτέχνης-εμπόδιο

Οσον αφορά, δε, στο βασικό ερώτημα «πώς προέκυψε ξαφνικά ο ΛΕΞ;», μία από τις απαντήσεις εντοπίζεται, πιθανώς, στο προηγούμενο αθηναϊκό live του: πριν από 3 χρόνια, προ πανδημίας, τον Ιούλιο του 2019, ο ΛΕΞ είχε εμφανιστεί σε ένα κατάμεστο Θέατρο Πέτρας. Τότε, σε έναν χώρο κατά πολύ μικρότερο από το στάδιο της Νέας Σμύρνης και προτού κυκλοφορήσει το τελευταίο άλμπουμ του, ο ΛΕΞ είχε καταφέρει να συγκεντρώσει περίπου 10.000 θαυμαστές. Επομένως, το φαινόμενο ΛΕΞ υπήρχε και αναπτυσσόταν κάτω από το ραντάρ των κυρίαρχων τάσεων, εφόσον αυτός είναι ο τρόπος -ή το ήθος μάλλον- που έχει επιλέξει και τηρεί ο ίδιος με συνέπεια.

Ο ΛΕΞ -κατά κόσμον Αλέξης Λαναράς, ετών 38- είναι, λοιπόν, ράπερ και όχι τράπερ. Εχει διατελέσει μέλος άλλων χιπ χοπ γκρουπ από τη Θεσσαλονίκη, καθώς και καλλιτέχνης γκραφίτι. Οι δικές του ρίμες δεν αποθεώνουν το στυλ ζωής του Λατινοαμερικάνου εμπόρου ναρκωτικών, δεν εξυμνούν τα όπλα και δεν υποβιβάζουν το γυναικείο φύλο σε ένα κομμάτι διακοσμητικής σάρκας δίπλα στον εκάστοτε πρίγκιπα του θράσους, όπως εμμέσως αυτοπροσδιορίζονται οι τράπερ, διαγωνιζόμενοι μεταξύ τους σε υπερβολική δόση τατού και αυταρέσκειας, σαν τα «απόλυτα κακά παιδιά» κ.λπ.

Ταυτόχρονα, όμως, ο ΛΕΞ δεν κινείται εντελώς αντιδιαμετρικά προς τους τράπερ, όσο και αν αυτό ακούγεται παράδοξο. Με στίχους, φερ’ ειπείν, όπως «το καλύτερο Black Mirror επεισόδιο/Δεν είμαι καλλιτέχνης είμαι εμπόδιο/Με τα καινούρια μου Air Max μες στο Ηρώδειο» (από το «Varane», ένα κομμάτι με 8,8 εκατ. views στο YouTube), δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να πει ότι ο ΛΕΞ ακολουθεί πορεία προς την «έντεχνη» πλευρά του χιπ χοπ. Προς αποφυγήν τυχόν παρεξηγήσεων, ένας τράπερ, όπως π.χ. ο Snik, θα απαντούσε στον ΛΕΞ με ρίμες γεμάτες από βωμολοχίες αισχίστης υποστάθμης και εικόνες όπως «διψάνε οι βρωμιάρες που δεν έχουνε ευρώ/Μ' ένα φιλί νομίζει ότι θα την παντρευτώ/Εχω money, έχω drugs, είμαι dealer/Εχω άκρες να βουλώσω κάθε τρύπα/Εχω τις σφαίρες να ψεκάσω όλο το τμήμα» κ.ο.κ.

Δείτε το βίντεο:  Ο Γ. Πετρίδης για το πώς κατάφερε ο ράπερ Λεξ να μαζέψει 20.000 άτομα στη Νέα Σμύρνη

Στα τραγούδια του ο ΛΕΞ δεν αποφεύγει εντελώς τις αναφορές στον κόσμο της παρανομίας. Το «γκάνι» (όπλο), λόγου χάριν, επανέρχεται μερικές φορές στις ιστορίες που αφηγείται, αποτυπώνοντας το αγαπημένο του σκηνικό, «τους δρόμους». Το κατά πόσο στ' αλήθεια και πόσο συχνά γίνεται αυτόπτης μάρτυρας επεισοδίων με παράνομα όπλα και τα συμπαρομαρτούντα, μόνο ο ίδιος το γνωρίζει. Ανέκαθεν, όμως, οι νύξεις προς τη σκληρή εγκληματικότητα, η καθημερινότητα των συμμοριών, οι συγκρούσεις στον λεγόμενο υπόκοσμο, τα νταραβέρια κ.λπ. ανήκαν στη συνήθη μυθολογία του χιπ χοπ. Η οποία και διατηρείται από τη δεκαετία του ’70 ως σήμερα, εν μέρει ακόμη και για εθιμοτυπικούς λόγους.

Πριν από την εμφάνιση του ΛΕΞ επί σκηνής στη Νέα Σμύρνη, αδημονώντας να δοξάσει το ίνδαλμά του, το συγκεντρωμένο πλήθος άρχισε να τραγουδά εν χορώ το «Vittorio»: «Είμαι από τις περιοχές που κάνουν προσευχές/Να πέσουνε οι ΔΙ.ΑΣ. από τις μηχανές/Αυτό είναι για τους άνεργους στις εργατικές/Που όταν με βλέπουνε στο δρόμο λένε/Αποφυλακισμένοι που δε βρίσκουν δουλειά/Ληστεύουνε πουλιά για να ταΐσουν παιδιά».

Το «Vittorio» είναι ένα κομμάτι αφιερωμένο στον ιταλικό νεορεαλισμό και τον σκηνοθέτη του θρυλικού «Κλέφτη των Ποδηλάτων», Βιτόριο ντε Σίκα. Αυτό δείχνει πολλά για την καλλιτεχνική ταυτότητα του ΛΕΞ, καθώς φαίνεται ότι ακολουθεί συνειδητά τη συγκεκριμένη οπτική, μεταφέροντάς την στο δικό του πεδίο, το χιπ χοπ. Αντί λοιπόν για την αναιδή κενότητα των τράπερ, ο ΛΕΞ περιεργάζεται το κοινωνικό τοπίο γύρω του σε όσο βάθος μπορεί να φτάσει με τα πνευματικά εργαλεία που διαθέτει. Σίγουρα, πάντως, δεν μένει στη λουστραρισμένη επιφάνεια. Αντιθέτως, εμπνέεται από έναν προσωπικό κύκλο, νέων μεν, απόκληρων δε, ανθρώπων, οι οποίοι ζουν στα όρια της μικρο-παραβατικότητας, ανακατεύονται με ναρκωτικά, αράζουν σε διαλυμένα γήπεδα μπάσκετ και πάρκα της «Σαλούγκας» (Θεσσαλονίκη στη ραπ αργκό), παίζουν video games και χαζεύουν σειρές όπως το «Topboy» στο Netflix.

Υπό αυτή την έννοια, ο τίτλος που δόθηκε σε ένα βιβλίο αφιερωμένο στον καλλιτέχνη και το μέχρι στιγμής έργο του, δεν είναι διόλου άστοχος: «ΛΕΞ - Ενα αστέρι από τσιμέντο». Ακόμη και αυτός, άλλωστε, προέρχεται από δικό του στίχο.

ΛΕΞ Vs Active Member

Αν υποτεθεί ότι στην ελληνική σκηνή του χιπ χοπ το ένα άκρο καταλαμβάνει ο πατριάρχης του είδους, B.D. Foxmoor (Μιχάλης Μυτακίδης) των Active Member και στο άλλο συναγελάζεται αδιακρίτως η συνομοταξία των τράπερ, το στίγμα του ΛΕΞ θα τον τοποθετούσε κάπου στο μέσον της απόστασης. Εξυπακούεται, όμως, ότι το έργο του, αντικειμενικά, δεν μπορεί να συγκριθεί επ' ουδενί με αυτό του B.D. Foxmoor, αν μη τι άλλο λόγω όγκου και διάρκειας. Είναι χαρακτηριστικό, άλλωστε, ότι την Τρίτη 19 Ιουλίου οι Active Member γιορτάζουν στο Γκάζι 30 χρόνια καλλιτεχνικής ζωής με μια πανηγυρική συναυλία.

Τα τραγούδια που γράφει ασταμάτητα ο B.D. Foxmoor για παραπάνω από τρεις δεκαετίες δεν έχουν γεμίσει μόνο τα 22 επίσημα άλμπουμ των Active Member, αλλά και όλα όσα έχουν κυκλοφορήσει κατά καιρούς, είτε σαν προσωπικές εργασίες, είτε με παραλλαγμένα σχήματα. Πάντοτε όμως στον δημιουργικό πυρήνα βρίσκεται ο Μιχάλης Μυτακίδης, διαχρονικά η πιο σημαντική προσωπικότητα του ελληνικού χιπ χοπ. Είτε συμφωνεί κάποιος με τις απόψεις και τις επιλογές του, είτε διαφωνεί, η επιρροή του είναι πιο ισχυρή από οποιουδήποτε άλλου στον συγκεκριμένο χώρο. Από αυτή την άποψη, είναι αξιοπερίεργο το πώς ο ΛΕΞ κατόρθωσε να αποφύγει τη μοίρα άλλων επίδοξων «επιγόνων» του B.D. Foxmoor, ανθρώπων που εμπνεύστηκαν από τη στιχοπλοκή, το μουσικό γούστο και τη φιλοσοφία του, αλλά που εν τέλει συνεθλίβησαν από το ειδικό βάρος του Μυτακίδη, αφού οποιαδήποτε απευθείας αναμέτρηση με τον ηγέτη των Active Member είναι εκ των προτέρων καταδικασμένη σε αποτυχία.

«Η μουσική των άμουσων»

Η περίπτωση του ΛΕΞ επαναφέρει το ζήτημα της διάκρισης ανάμεσα στις επιμέρους ομαδοποιήσεις καλλιτεχνών οι οποίοι, θεωρητικά τουλάχιστον, ανήκουν όλοι στον χώρο του χιπ χοπ, δηλαδή μιας μουσικής που βασίζεται στον ρυθμό της απαγγελίας, παρά στο τραγούδισμα των στίχων κατά τον κυρίαρχο, συμβατικό τρόπο. Τυπικά, το χιπ χοπ είναι «η μουσική των άμουσων», ένας τρόπος έκφρασης που προσφέρεται σε οποιονδήποτε φλέγεται από την επιθυμία να απευθύνει δημόσιο λόγο μέσω της τέχνης, αλλά δεν διαθέτει την απαιτούμενη κατάρτιση.

Δείτε το βιντεοκλίπ:  Λεξ - Airmax (prod  by DOF TWOGEE) | LEX - AIRMAX

Διότι το χιπ χοπ, τελείως σχηματικά, βασίζεται κατά το πλείστον σε δανεικές (ήτοι κλεμμένες) μουσικές φράσεις, ενώ πρωταγωνιστικό ρόλο σε κάθε κομμάτι διαδραματίζει ο λόγος, δηλαδή το ραπάρισμα. Με μια ακατάσχετη ροή στίχων, με εκατοντάδες λέξεις και όχι μόνο μερικές δεκάδες όπως στα συνηθισμένα τραγούδια, οι ράπερ ξεπήδησαν με τη δική τους φωνή από τα γκέτο, από τα έγκατα των αμερικανικών μεγαλουπόλεων. Και επέβαλαν ένα είδος μουσικής το οποίο ξέφυγε από το περιθώριο, φτάνοντας να εκτοπίσει -ή να ανταγωνιστεί ευθέως- ακόμη και τη ροκ.

Στην Ελλάδα, εκτός από την κοινότητα της low bap (δηλαδή μιας «επικράτειας» που δημιούργησε ο Μιχάλης Μυτακίδης, με τον εαυτό του σε ρόλο πνευματικού καθοδηγητή και ολίγον ηγεμόνα), τον Νίκο Βουρλιώτη, ο οποίος δοκίμασε το mainstream δρομολόγιο, τον άλλοτε στενό συνεργάτη του Μυτακίδη, Νικήτα Κλιντ με τις «Ρόδες», το «Θηρίο», μεταξύ δεκάδων άλλων μεμονωμένων καλλιτεχνών, γκρουπ κ.λπ., το χιπ χοπ απευθυνόταν σε ένα συγκεκριμένο κοινό. Καθόλου αμελητέο σε μέγεθος και οπωσδήποτε αφοσιωμένο, κάτι που άλλαξε άρδην με την εμφάνιση των τράπερ, την τελευταία δεκαετία περίπου. Διότι με την άνοδο και την κυριαρχία τους στο προσκήνιο, άθελά τους, οι τράπερ παρέσυραν προς τα πάνω ολόκληρη τη σκηνή του εγχώριου χιπ χοπ.

Ετσι, το κοινό ανανεώθηκε και άρχισε να εξερευνά νέα πρόσωπα και συγκροτήματα, σε βαθμό που κάποιος σήμερα να μη γνωρίζει ούτε ένα τραγούδι του B.D. Foxmoore, αλλά να ξέρει απέξω τα 3 άλμπουμ του ΛΕΞ. Ενός καλλιτέχνη που μοιάζει να έχει κάνει τη μεγάλη ανατροπή, επιμένοντας να αρνείται τον τίτλο «ποιητής του περιθωρίου», ο οποίος του αποδίδεται από ένθερμους θαυμαστές. Ο ίδιος ο ΛΕΞ αυτοπροσδιορίζεται απλώς σαν «ένας ράπερ στην Ελλάδα σήμερα. Αυτό. Η διαφορά είναι ότι άλλοι λένε ότι ραπάρουν επειδή είναι ράπερ. Εγώ λέω ότι είμαι ράπερ επειδή ραπάρω».

ΠΗΓΗ