Ξανά στην επικαιρότητα η μελέτη του Αμερικανού καθηγητή πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο Τζον Τζ. Μερσχάιμερ, ένα βιβλίο που αναλύει το ψέμα στη διεθνή πολιτική σκηνή.
Ο Αμερικανός καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο Τζον Τζ. Μερσχάιμερ.
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΙΟ ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥΣ ΕΚΦΡΑΣΤΕΣ της ρεαλιστικής σχολής σκέψης στις διεθνείς σχέσεις κι από εκείνους που αντιτάχθηκαν δημοσίως στον πόλεμο κατά του Ιράκ, ο Αμερικανός καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο Τζον Τζ. Μερσχάιμερ μπήκε πρόσφατα και στα στόματα ανθρώπων που αγνοούσαν την ύπαρξή του.
Αφορμή, η αναδημοσίευση από τον Economist ενός παλιότερου άρθρου του στο περιοδικό Foreign Affairs το 2014, γραμμένο μήνες μετά την ρωσική εισβολή στην Κριμαία, εκτενή αποσπάσματα του οποίου δημοσιεύτηκαν κι εδώ, αρχής γενομένης από την Καθημερινή.
Στο συγκεκριμένο άρθρο ο Μερσχάιμερ υποστήριζε πως για εκείνη την κρίση στην Ουκρανία «οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους μοιράζονται το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης», θεωρώντας ως ρίζα του προβλήματος τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς.
Πολλοί θεώρησαν άστοχη μια τέτοια επιχειρηματολογία σήμερα, τη στιγμή που η Ουκρανία βάλλεται ανελέητα από τα πυρά του Πούτιν, ενώ άλλοι συνειδητοποίησαν τα όρια που μπορεί να έχει η αρχή της αυτοδιάθεσης και τις περίπλοκες διαδρομές που μας οδήγησαν στο σημείο να φοβόμαστε μια νέα παγκόσμια σύρραξη.
Ανάμεσα στα λιγοστά βιβλία του Μερσχάιμερ που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, περιλαμβάνεται και η μελέτη του «Γιατί οι πολιτικοί λένε ψέμματα» (μετ. Ν. Μπούρη, εκδ.Πατάκη, 2012). Τι κι αν το ψέμα καταδικάζεται συχνά ως αισχρή συμπεριφορά; Η Ιστορία έχει δείξει πως, πολύ συχνά, το ψέμα εκλαμβάνεται κι ως ένα χρήσιμο εργαλείο διακυβέρνησης.
Στη διεθνή σκηνή υπάρχουν πολλών λογιών ψεύδη, όπως πολλές είναι και οι αιτίες, οι αρνητικές πλευρές και τα δυνητικά οφέλη τους. Η πιο σημαντική διάκριση, πάντως, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι ανάμεσα σ' αυτά που επιστρατεύουν οι ηγέτες για να παραπλανήσουν άλλες χώρες ώστε να επιβιώσει η δική τους μέσα στο «πανδαιμόνιο των διακρατικών σχέσεων», και σ' εκείνα τα ψέματα που απευθύνουν στους δικούς τους λαούς, τα απείρως περισσότερα και πολύ πιο επικίνδυνα.
Ο Μερσχάιμερ ομολογεί πως όσο κι αν έψαξε δεν εντόπισε παρά μια χούφτα από ξεκάθαρες περιπτώσεις διακρατικής ψευδολογίας. Ανάμεσά τους, οι υπερβολικοί ισχυρισμοί του Χίτλερ για τη δύναμη της Βερμάχτ τη δεκαετία του ΄30 και οι αντίστοιχοι του Χρουτσόφ για τους σοβιετικούς πυραύλους επί Ψυχρού Πολέμου, ενώ δεν παραλείπει ν’ αναφερθεί και στα καθ' ημάς, για το πώς πετύχαμε την είσοδό μας στην Ευρωζώνη.
Ο Μερσχάιμερ ομολογεί πως όσο κι αν έψαξε δεν εντόπισε παρά μια χούφτα από ξεκάθαρες περιπτώσεις διακρατικής ψευδολογίας. Ανάμεσά τους, οι υπερβολικοί ισχυρισμοί του Χίτλερ για τη δύναμη της Βερμάχτ τη δεκαετία του ΄30 και οι αντίστοιχοι του Χρουτσόφ για τους σοβιετικούς πυραύλους επί Ψυχρού Πολέμου, ενώ δεν παραλείπει ν’ αναφερθεί και στα καθ' ημάς, για το πώς πετύχαμε την είσοδό μας στην Ευρωζώνη.
Τη μερίδα του λέοντος στο βιβλίο του κρατούν η πρακτική της «κινδυνολογίας» σε ειρηνικούς καιρούς, που αποσκοπεί στην παραπλάνηση της κοινής γνώμης και των απείθαρχων ελίτ που τη διαμορφώνουν, καθώς και οι «στρατηγικές συγκάλυψης» αμφιλεγόμενων πολιτικών επιλογών σε περιόδους κρίσης, που απευθύνονται τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό μέτωπο μιας χώρας.
Εξού και το βάρος που δίνεται στη μελέτη του για τα ψέματα των Ρούσβελτ, Τζόνσον και Μπους ως προς την εμπλοκή των ΗΠΑ στον Β' παγκόσμιο πόλεμο, τον πόλεμο του Βιετνάμ και την εισβολή στο Ιράκ αντίστοιχα, σ' εκείνα του Κένεντι για τη διευθέτηση της κρίσης των πυραύλων στην Κούβα που αποκαλύφθηκαν με καθυστέρηση τριάντα χρόνων ή στην απόπειρα του Ισραήλ ν' αρνηθεί τη σφαγή άμαχων Παλαιστινίων από τα στρατεύματα του Σαρόν, στην Κίμπια το 1953.
Στο βιβλίο του Μερσχάιμερ γίνεται επίσης λόγος για τους αυτο-δοξαστικούς, αυτο-αθωωτικούς ή ετερο-συκοφαντικούς «εθνικιστικούς μύθους», σ' ένα κεφάλαιο όπου και πάλι ΗΠΑ και Ισραήλ έχουν την τιμητική τους, ενώ δεν λείπουν παραδείγματα κι από τα λεγόμενα «φιλελεύθερα ψεύδη».
Τέτοιου είδους ήταν η ευνοϊκή παρουσίαση του Στάλιν από τις δυτικές ελίτ για να μη φανεί ότι ΗΠΑ και Βρετανία συνεργάζονται μ' έναν τύραννο για να νικήσουν έναν άλλο, και η απόπειρα να χρεωθεί στους Ναζί η δολοφονία χιλιάδων Πολωνών στο δάσος του Κατίν, ακόμα κι όταν Ρούσβελτ και Τσόρτσιλ πληροφορήθηκαν πως ήταν έργο σοβιετικών στρατευμάτων.
Αν έπρεπε εν τούτοις να κρατήσουμε μία μόνο παράγραφο από τη μελέτη του Μερσχάιμερ, ίσως θα έπρεπε να είναι τούτη:
«Εάν η ψευδολογία είναι διάχυτη σε μια δημοκρατία, μπορεί να αλλοτριώσει τους πολίτες σε σημείο που να χάσουν την πίστη τους στη δημοκρατική κυβέρνηση και να είναι διατεθειμένοι να ανεχθούν κάποια μορφή απολυταρχίας. Στο κάτω κάτω είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς πώς γίνεται να επιβιώσει για πολύ μια δημοκρατία στην οποία ο λαός δε σέβεται τους ηγέτες επειδή πιστεύει ότι είναι ένα μάτσο ψεύτες, ούτε σέβεται τους θεσμούς, επειδή πιστεύει ότι είναι βαθιά διεφθαρμένοι».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου