Επίσκοπος Σαλώνων Φιλόθεος

Ο Επίσκοπος Σαλώνων Φιλόθεος ήταν ένας από τους επισκόπους που έπαιξαν ρόλο στην εξέγερση της Στερεάς Ελλάδας, στα πλαίσια του Βενετοτουρκικού πολέμου, την περίοδο 1684-1699.

εννήθηκε το 1650. Το επώνυμό του ήταν Χαριτόπουλος και καταγόταν από την Αγία Ευθυμία Φωκίδας. Ο πατέρας του ονομαζόταν Ιωάννης και η μητέρα του Βιολέτα. Η οικογένεια είχε τέσσερα παιδιά, από τα οποία ο Φιλόθεος ήταν ο μεγαλύτερος. Το κοσμικό του όνομα ήταν Φίλιππος. Τα άλλα του αδέλφια ονομάζονταν Δημήτριος, Μαρία και Γιώργος. Η μητέρα και η αδελφή του πέθαναν από λοιμό. Μεγάλωσε στα Σάλωνα (Άμφισσα), όπου έλαβε και την εγκύκλιο μόρφωση. Χρίστηκε αρχιερέας Σαλώνων σε ηλικία 35 ετών.

Η εξέγερση στην Παρνασσίδα

Μετά τον Κρητικό πόλεμο (1645-1669) και την εξέγερση των Μανιατών στην Πελοπόννησο την περίοδο 1659-1667, οι Ενετοί ξεκίνησαν νέο πόλεμο εναντίον των Τούρκων, το 1684, αρχικά στα νησιά του Ιονίου, την Ήπειρο και στην περιοχή της Πελοποννήσου και αργότερα και στην Στερεά Ελλάδα. Αρχηγός των Ενετών ορίστηκε ο Φραντζέσκο Μοροζίνι.

Το 1687 ξεσπά επανάσταση και στην Στερεά Ελλάδα. Στην περιοχή της Παρνασσίδας, τον κύριο ρόλο παίζουν ο επίσκοπος Σαλώνων Φιλόθεος, ο οποίος συνεργαζόταν με τους Βενετούς, και ο αρματωλός Κούρμας, που κατέλαβε τα Σάλωνα, το Λιδωρίκι και τον Έπακτο (Ναύπακτος). Ο Φιλόθεος εκδιώξε τους Τούρκους από την περιοχη της Παρνασσίδας και στη συναίχεια πήγε στην Κόρινθο, οπού συνάντησε τον Μοροζίνι και του μετέφερε τα γεγονότα, ενώ συμμετείχε και σε συμβούλιο που έγινε εκεί για τις επόμενες κινήσεις που έπρεπε να γίνουν. Έπειτα, ανέλαβε την δοιήκηση της περιοχής των Σαλώνων. Μαζί με τον Κούρμα, αποφάσισαν να επιτεθούν το Ζητούνι (Λαμία), χωρις επιτυχία, ενώ επιτέθηκαν και ενάντια στο Ταλάντι (Αταλάντη).

Το 1697, ο μπέης της Μάνης Λιμπεράκης Γερακάρης, που εκείνη την εποχή πολεμούσε ακόμα στο πλευρό των Τούρκων κατά των Ενετών, μεταβαίνει στην Στερεα Ελλάδα. Ο Γερακάρης αρχικά αντιμετωπίζεται από τους Μεϊντάνη, Σπαθογιάννη και Λουδουρέκα στον Αχελώο και καταφεύγει στο Καρπενήσι. Στη συνέχεια αποφασίζει να επιτεθεί εναντίον των Σαλώνων, αφού πρώτα απέστειλε απειλητικές επιστολές εναντίον των κατοίκων της πόλης, ζητώντας την παράδοσή τους. Εκεί, ο Κούρμας και Φιλόθεος, επικεφαλής των αρματωλών και των εγχώριων, τον αντιμετωπίσαν σε μάχη έξω από την πόλη, αναγκαζοντάς τον να υποχωρήσει ξανά στο Καρπενήσι. Στην μάχη αυτή, όμως, ο Κούρμας πεθαίνει και ο Φιλόθεος τραυματίζεται σοβαρά στον λαιμό. Ύστερα από δέκα ημέρες πεθαίνει και αυτός.

Η διαθήκη του αδελφού του

Κύρια πηγή για την ζωή του επισκόπου Φιλόθεου, αποτελεί η διαθήκη του αδελφού του Δημήτριου. Ο Δημήτριος και ο Γεώργιος Χαριτόπουλος κατέφυγαν στην Ζάκυνθο, στο χωριό Καταστάρι. Στην διαθήκη του (γραμμένη το 1708) περιγράφει γεγονότα από τη ζωή του Φιλόθεου και δίνει στον αδελφό του Γεώργιο την εντολή να μεταφέρει τα οστά του Φιλόθεου, τα οποία έχει κρύψει σε κάποια σπηλιά, και τα δικά του, στην πατρίδα του, όταν αυτή θα είναι πια ελεύθερη, όπως τον είχε ορκίσει ο αδελός του.

Η πρώτη δhμοσίευση έγινε από τον Σάθα στο περιοδικό Χρυσαλλίς, το 1867. Την συμπεριέλαβε στο έργο του Θανάσης Διάκος ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης^[1], ενω ο Σάθας την συμπεριλαμβάνει και στο έργο του Τουρκορκατούμενη Ελλάδα.

Επιστολές του Φιλόθεου στον Μοροζίνι, περιλαμβάνονται στο Νέος Ελληνομνήμων του Σπ. Λάμπρου.

Παραπομπές

1. «...Καταίβηκε ὁ Φιλόθεος μὲ θυμιατὸ στὸ χέρι
   καὶ λιβανίζει κ᾿ εὐλογᾷ. Μαζί του κι ὁ Δημήτρης
   κρατώντας στὸ δισάκκι του κρυμμένα τοῦ Δεσπότη
   τ᾿ ἀγαπημένα λείψανα, σὰ νὰ ζητοῦσε ναὕρῃ
   λιγάκι χῶμα, ψυχικό, ἐλεύθερη μίαν ἄκρη
   γιὰ νὰ τὰ θάψῃ ὁ δύστυχος...» Απόσπασμα από το ποίημα του Αρ. Βαλαωρίτη "Αθανάσης Διάκος" (Ἆσμα Τέταρτον - Ἀποκάλυψις), από την Βικιθήκη

Βιβλιογραφία

• Σπ. Λάμπρου, «Νέος Ελληνομνήμων», τόμος ΙΒ'
• Κ. Σάθα, «Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα»
• Π. Καλονάρου, «Ιστορία της πόλης Αμφίσσης»