Καλόγερος, δοθιήνας, θυλακίτιδα, ψευδάνθρακας. Σπυρί από σταφυλόκοκκο

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr

Το δέρμα παρέχει προστασία από τα μικρόβια, αλλά δυνατό να προσβληθεί από βακτήρια, ιούς, ή μύκητες. Για να συμβεί αυτό πρέπει να υπάρχει ένα άνοιγμα η μια αμυχή από όπου θα μπουν τα μικρόβια. Φυσικά «ανοίγματα» όπως αυτά του θυλάκου της τρίχας ή των ιδρωτοποιών αδένων, αποτελούν την είσοδο των μικροβίων.

Τα αποστήματα των ιδρωτοποιών αδένων και των ριζών των τριχών παρατηρούνται ως επί το πλείστον στους καμπτήρες των αρθρώσεων και στις ρυτίδες του δέρματος και μπορούν να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία.
Αρχικά, δημιουργούνται μικρές κοκκινωπές διογκώσεις (οζίδια), από τις οποίες σχηματίζονται γρήγορα φυσαλίδες που ξεραίνονται και μοιάζουν με λέπια (εφελκίδες). Εάν δεν αντιμετωπιστούν, τα αποστήματα αυτά εξαπλώνονται ταχύτατα και συνενώνονται σε δοθιήνες. 

Δοθιήνας ή καλόγηρος (furuncle ή boil) είναι ένα ερυθρό, επώδυνο οζίδιο που περιέχει πύο, που ρέει αυτόματα και θεραπεύεται χωρίς  ή με σχηματισμό ουλής ανάλογα με το βάθος της βλάβης, σε μερικές ημέρες. 

Το κριθαράκι (κριθή) είναι μικρός δοθιήνας με σταφυλοκοκκική λοίμωξη των βλεφαρίδων.

Ο ψευδάνθρακας είναι μια λοίμωξη τριχικών θυλάκων που γειτνιάζουν (συλλογή πολλών δοθιήνων) και αρχίζει σαν οζίδιο, αυξάνει σε μέγεθος με ταυτόχρονη φλεγμονή και εξέρχεται πύο από πολλές θυλακικές οροφές. Ο ψευδάνθρακας δηλαδή είναι μια συλλογή δοθιήνων.

Ελκωτική πυοδερματίτιδα είναι η επιπλοκή της δοθιήνωσης από αντίδραση στον σταφυλόκοκκο μετά από τραυματισμό. Κλινικά παρουσιάζεται σαν ανώδυνη έλκωση με ελεύθερα όρια.

Η δοθιήνωση διαφέρει από την θυλακίτιδα στο ότι παρουσιάζει μεγαλύτερο βαθμό φλεγμονής, που επεκτείνεται πέρα από τον τριχικό θύλακο στο γύρω χόριο.

Η θυλακίτιδα συμβαίνει όταν τα τριχοθυλάκια πάθουν βακτηριακή μόλυνση. Το συχνότερο αίτιο της θυλακίτιδας είναι ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος (μπορεί να οφείλεται και σε μύκητες ή ιό)  ο οποίος προκαλεί είτε την επιπολής θυλακίτιδα (θυλακικό κηρίο του Bockhart ), είτε την εν τω βάθει.  Σοβαρές λοιμώξεις μπορούν να προκαλέσουν μόνιμη απώλεια μαλλιών και ουλές, ακόμη και ήπια θυλακίτιδα μπορεί να είναι δυσάρεστη και άσχημη 

Μπορεί ο ασθενής να πάσχει έντονα και να εμφανίζει και πυρετό.

Προκαλείται από λοίμωξη με χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο.

Εντοπίζεται συνήθως στη μύτη, στις μασχάλες και το περίνεο. Συχνότερη στους ενήλικες και τους εφήβους.

O  χρυσίζων σταφυλόκοκκος (Staphylococcus aureus) είναι ένα μικρόβιο που μπορεί να «ζει» στο δέρμα πολλών παιδιών και ενηλίκων, χωρίς να προκαλεί προβλήματα (φορείς σταφυλοκόκκου). Η «φωλιά» του είναι στα ρουθούνια της μύτης.

Υπό ορισμένες συνθήκες, ο σταφυλόκοκκος που «ζει ήσυχα» στο δέρμα, μπορεί να «φουντώσει» και να προκαλέσει λοίμωξη στο δέρμα

Οι σταφυλοκοκκικές λοιμώξεις οφείλονται στο σταφυλόκοκκο, ένα μικρόβιο που «κατοικεί» στο δέρμα μας και στους βλεννογόνους. Η προσβολή από σταφυλόκοκκο μπορεί να προσβάλλει ζωτικά όργανα.

Τι  λοιμώξεις προκαλεί ο σταφυλόκοκκος στο δέρμα

Οι πιο συχνές είναι:

– η θυλακίτιδα, που είναι το κοινό “σπυράκι με πύον”

– το μολυσματικό κηρίο, όπου το παιδί έχει πολλές βλάβες στο δέρμα του, σε διάφορα σημεία του σώματος.  Το μολυσματικό κηρίο ξεχωρίζει από ένα κιτρινωπό λέπι, που κολλάει πάνω στην υγρή βλάβη.

– ο δοθιήνας, που μοιάζει με ένα μεγάλο σπυράκι με πύον, πιο βαθειά στο δέρμα

– η κυτταρίτιδα, που είναι έντονη φλεγμονή πιο βαθιά στο δέρμα. Το δέρμα φαίνεται κόκκινο και πρησμένο και πονάει.

– σύνδρομο τοξικού σοκ, που είναι σοβαρή κατάσταση (με πυρετό και εξάνθημα), αλλά ευτυχώς σπάνια.

Η πιο σοβαρή επιπλοκή είναι η μόλυνση του αίματος από το βακτήριο.   Σε αποστήματα, δοθιήνες, και ψευδάνθρακες ελλοχεύει ο κίνδυνος της σηψαιμίας, καθώς η μόλυνση μπορεί να εξαπλωθεί μέσω των αρτηριών του αίματος σε ολόκληρο το σώμα. 
Επίσης υπάρχει πιθανότητα να ξανασχηματιστούν αποστήματα σε εσωτερικά όργανα με πολύ μικρά αιμοφόρα αγγεία, για παράδειγμα, σε εγκέφαλο, νεφρούς, πνεύμονες και οστά. Για το λόγο αυτό, εφόσον κάνουν την εμφάνιση τους τέτοιες βλάβες, θα πρέπει να επισκεφτείτε, το συντομότερο, κάποιο γιατρό.

Θεραπεία

Οι εν τω βάθει δοθιήνες απαιτούν χειρουργική επέμβαση ενώ όταν υποτροπιάζουν χρειάζεται αντιβίωση.

Επιφανειακά αποστήματα και δοθιήνες ανοίγουν τότε από μόνα τους εξωτερικά και αποβάλλουν υποκίτρινο παχύρρευστο πύον.

Όταν ο δοθιήνας ωριμάσει, πρέπει να παροχετεύεται το πύον που περιέχει.

Σε πολλαπλούς δοθιήνες ή σε ανοσοκαταστολή πρέπει να λαμβάνεται υλικό για καλλιέργεια (πύου) για να γίνει αντιβιόγραμμα και ο ασθενής πρέπει να πάρει τα ευαίσθητα αντιβιοτικά.
Η ερυθρομυκίνη και η φλουκλοξακιλλίνη είναι συνήθως αποτελεσματικές, αλλά τα αντιβιοτικά μπορούν να δοθούν αναλόγως της καλλιέργειας.
Μπορεί να χρειαστεί ο έλεγχος όλης της οικογένειας σε υποτροπιάζοντες δοθιήνες για ύπαρξη πηγής σταφυλόκοκκου. Σε υποτροπιάζοντες δοθιήνες ο ασθενής παίρνει αντιβιοτικά για 3 μήνες.
Τοπικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί μουπιροκίνη, για 5-7 ημέρες
Επίσης, στο καθημερινό λουτρό χρησιμοποιείται εξαχλωροφαίνιο. Πλύσεις ολόσωμα με χλωρεξιδίνη 2% ή 4%, ή μπάνιο σε νερό που έχει διαλυθεί χλωρίνη (1 κουταλάκι του τσαγιού για κάθε 4 λίτρα νερού), διάρκειας 15 λεπτών, δύο φορές την εβδομάδα, όσο διαρκεί η θεραπεία.

Πρόληψη

• Οι οδηγίες που δίδονται για την αποφυγή λοιμώξεων από σταφυλόκοκκο έχουν να κάνουν με την τήρηση των κανόνων καθαριότητας και ατομικής υγιεινής, με συχνό και σχολαστικό πλύσιμο των χεριών επί 2 λεπτά, ώστε να απομακρυνθούν όλοι οι λοιμογόνοι παράγοντες.
• Εκτός από τη χρήση ξυριστικών μηχανών και χρήση στενών ρούχων ενοχοποιούνται και παθολογικές καταστάσεις όπως ο διαβήτης, η παχυσαρκία αλλά και λήψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων.
• Τους καλοκαιρινούς μήνες όπου υπάρχει εκτεταμένη έκθεση στον ήλιο, λόγω της έκπτωσης της άμυνας του οργανισμού που προκαλείται από την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας, πρέπει να επιταθεί η προσοχή στην ορθή περιποίηση των μολύνσεων και των τραυματισμών του δέρματος.
• Επίσης υγιείς άνθρωποι, λόγω της διαταραχής της ανοσίας που προκαλεί η γρίπη, μπορεί να πάθουν σταφυλοκοκκικές πνευμονίες. Η κλινική εικόνα εισβάλλει απότομα με ρίγος, πυρετό (μέχρι 41οC), κακουχία, παραγωγικό βήχα και πλευρικό πόνο. Οι πολίτες που παρουσιάζουν αυτά τα συμπτώματα πρέπει να απευθύνονται στον θεράποντα γιατρό τους.
• Σε οποιαδήποτε αμυχή ή τραυματισμό του δέρματος, είναι αναγκαία η αντισηπτική περιποίηση του τραύματος. 
• Ανάπτυξη εμπυρέτου ή επέκταση της ερυθρότητας μετά από μόλυνση ή τραυματισμού του δέρματος πρέπει να οδηγήσει τον πάσχοντα στον κλινικό ιατρό (δερματολόγο, παθολόγο, παιδίατρο, γενικό ιατρό, κλπ), ώστε να τεθεί η διάγνωση και η θεραπεία της νόσου.
• Τέλος πρέπει να αποφεύγεται η κατάχρηση αντιβιοτικών φαρμάκων στις συνήθεις ιώσεις, λόγω ανάπτυξης ανθεκτικότητας των μικροβίων σε αυτά.
• Στο πλαίσιο της εκστρατείας ενημέρωσης του κοινού για την ορθή και ασφαλή χρήση των φαρμάκων, ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων τονίζει ότι τα αντιβιοτικά πρέπει πάντοτε να χορηγούνται με συνταγή και την καθοδήγηση του θεράποντος ιατρού. Ο ιατρός θα επιλέξει το συγκεκριμένο αντιβιοτικό που είναι ενδεδειγμένο για κάθε περίπτωση, θα καθορίσει τον τρόπο που πρέπει να λαμβάνεται, τη δοσολογία και θα υποδείξει το χρονικό διάστημα που θα διαρκέσει η θεραπεία.
• Τα αντιβιοτικά είναι πολύτιμα φάρμακα και η διαφύλαξη της αποτελεσματικότητάς τους μας αφορά όλους.
• Η κατανάλωση των αντιβιοτικών συνδέεται άμεσα με την δημιουργία της μικροβιακής αντοχής. Η επίδραση των αντιβιοτικών στις φυσιολογικές χλωρίδες του ανθρώπινου οργανισμού έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία αλλά και επικράτηση για μακρό χρονικό διάστημα ανθεκτικών μικροβίων.