" ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΕΣ" ( του Σαράντη Μιχαλόπουλου )

Παραθέτω δύο επώνυμα άρθρα για το θέμα των ανεμογεννητριών. Το ένα είναι του Βουλευτή των Κυκλάδων Νίκου Συρμαλένιου και το δεύτερο του ακαδημαϊκού και ομότιμου καθηγητή του ΕΜΠ Θεοδόση Τάσιου.

Θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για δύο διαφορετικές απόψεις. Όμως στην πραγματικότητα πρόκειται για μία και μόνη άποψη που λέει «Ναι στις νέες μορφές ενέργειας, αλλά με σεβασμό στο Περιβάλλον, στο όνομα του οποίου αυτές οι νέες μορφές ενέργειας αναπτύσσονται και προωθούνται».

Βέβαια, για να είναι ολοκληρωμένη (κατά το δυνατόν) η παρουσίαση του θέματος, θα έπρεπε να υπάρχει και μία ακόμη αναφορά στην οικονομική διάσταση αυτών των συγκεκριμένων εναλλακτικών πηγών ενέργειας, δηλαδή στο κόστος επένδυσης, στην κατανομή της σε εισαγόμενο εξοπλισμό και εγχώρια προστιθέμενη αξία, στο κόστος επιδότησης, στις αντιπαροχές προς τις τοπικές κοινωνίες και γενικά σε κάθε συμπληρωματικό στοιχείο που θα μας βοηθούσε να σχηματίσουμε μία καλύτερη εικόνα του πόσο τελικά πληρώνουμε (ή, πρέπει να πληρώνουμε) για να έχουμε καλύτερο περιβάλλον.

Ας αρκεστούμε όμως σήμερα στα δύο προαναφερθέντα άρθρα.

Ανεμογεννήτριες στις Κυκλάδες : Μύθοι και πραγματικότητα

Νίκος Συρμαλένιος Βουλευτής Κυκλάδων ΣΥΡΙΖΑ 

Το τελευταίο διάστημα στις Κυκλάδες παρακολουθούμε όλοι μια ολοένα εντεινόμενη κινητοποίηση των τοπικών κοινωνιών των νησιών ενάντια στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών.

Είναι γεγονός ότι το θέμα ξεκινάει εδώ και πολλά χρόνια, κυρίως όμως μετά το 2000, όταν στο όνομα της αξιοποίησης των ΑΠΕ, ως καθαρής ενέργειας που θα υποκαθιστούσε τον ρυπογόνο λιγνίτη και τον  λιθάνθρακα, δόθηκαν αφειδώς από την ΡΑΕ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας) δεκάδες άδειες για εγκατάσταση ανεμογεννητριών και αιολικών πάρκων στα νησιά, αλλά και εκατοντάδες άδειες στο σύνολο της χώρας. Βεβαίως ταυτόχρονα, ο στόχος αυτός υπηρετούσε και τις δεσμεύσεις της χώρας στα πλαίσια των στόχων και των χρονοδιαγραμμάτων της Ε.Ε.

Έτσι για τις Κυκλάδες, μόνο για τις ανεμογεννήτριες (εκτός των άλλων ΑΠΕ), εγκρίθηκαν τόσες πολλές άδειες, που όχι μόνο υπερκάλυπταν την αναγκαία αλλά και τη συνεχώς αυξανόμενη τοπική ζήτηση, λόγω τουρισμού, αλλά μπορούσαν να τροφοδοτήσουν και τις ενεργειακές ανάγκες της ηπειρωτικής χώρας. Άλλωστε, η ηλεκτρική διασύνδεση των Κυκλάδων – απολύτως αναγκαία για την αντικατάσταση των ρυπογόνων σταθμών με μαζούτ και τη σταθεροποίηση του συστήματος - αρχικά με την Εύβοια και στη συνέχεια με το Λαύριο, υπηρετεί εκτός των άλλων και αυτή την προοπτική. 

Σε αυτό το πλαίσιο και μετά τους αρχικούς μικρούς επενδυτές, αλλά και ην ίδια τη ΔΕΗ, που προχώρησαν σποραδικά και σε μικρές εγκαταστάσεις σε αρκετά νησιά, εμφανίστηκαν στην ενεργειακή αγορά και μεγάλοι “παίκτες”, με μεγαλεπήβολους στόχους και αξιώσεις, αντιμετωπίζοντας φυσικά τα νησιά και τις κορυφογραμμές τους ως τα καταλληλότερα ανεμολογικά πεδία για την παραγωγή εκατοντάδων MW με στόχο την τροφοδότηση της ηπειρωτικής χώρας, μέσω των υποθαλάσσιων ποντισμένων καλωδίων και φυσικά το κέρδος.

Φυσικά το πεδίο και το πλαίσιο ήταν ελεύθερο,

1.    γιατί δεν υπήρχε κανένα ουσιαστικό χωροταξικό πλαίσιο που θα έβαζε κανόνες (το πρώτο ειδικό χωροταξικό για τις ΑΠΕ κατέπεσε και δεν προχώρησε),

2.    γιατί υπήρχαν πρόθυμες κυβερνήσεις, ιδιαίτερα μέχρι το τέλος του 2014, για να υπηρετήσουν αυτούς τους στόχους.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα τέσσερα μεγάλα αιολικά πάρκα στην Άνδρο, στην Τήνο, στην Πάρο και στη Νάξο, αδειοδοτήθηκαν και κυρίως πήραν τους Περιβαλλοντικούς Όρους (ΑΕΠΟ) το Δεκέμβριο του 2013 και του 2014 αντίστοιχα.

Και όλα αυτά, με ουσιαστική άγνοια των τοπικών κοινωνιών και με ελάχιστη απλώς γνωμοδοτική διαβούλευση από τα δημοτικά συμβούλια αλλά και το περιφερειακό συμβούλιο. Από την αρχή, τόσο οι Δήμοι όσο και η Περιφέρεια Ν. Αιγαίου και με διοικήσεις διαφορετικού πολιτικού προσανατολισμού, εναντιώθηκαν σφόδρα, ενώ ταυτόχρονα προσέφυγαν και στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ), το οποίο έχει αναβάλει επανειλημμένως την εκδίκαση τους.

Τελευταία ημερομηνία προσδιορισμού της εκδίκασης στο ΣτΕ είναι η 3η Ιουνίου, αλλά οι μέχρι τώρα πληροφορίες συγκλίνουν σε νέα αναβολή. Όλα αυτά τα χρόνια, δεκάδες φορείς της κοινωνίας των πολιτών στις Κυκλάδες, Σύλλογοι και συλλογικότητες, με τις γραπτές παρεμβάσεις και την κινηματική τους δράση ενάντια την απαξίωση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος των νησιών, καθώς και της πολιτιστικής κληρονομιάς, συνέβαλαν στις αλλαγές σε συγκεκριμένα σημεία των ΑΕΠΟ.

Προφανώς, δεν είναι τυχαία η πολύ πρόσφατη Υπουργική Απόφαση του ΥΠΕΝ (25-5-2020) που, μετά από «διαβούλευση» και τις απαραίτητες κατά τον νόμο διοικητικές ενέργειες/εγκρίσεις τριών περίπου χρόνων, μεταξύ εταιρειών, δημόσιων υπηρεσιών, τοπικής αυτοδιοίκησης, τροποποιεί εκ νέου τους περιβαλλοντικούς όρους (ΑΕΠΟ) του Δεκεμβρίου 2014, ακριβώς για να φανεί, εν όψει της εκδίκασης στο ΣτΕ, ότι οι επενδυτές έχουν συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις των νησιωτών, κυρίως σε ότι αφορά την προστασία του περιβάλλοντος.

Τι κάνει όμως η τροποποιητική; Τροποποιεί την υπ' αρ. 177360/18.12.2014 Απόφαση του Υπουργού ΠΕΚΑ και μειώνει τον αριθμό των αιολικών πάρκων από εννέα (9) σε επτά (7), μειώνει τον αριθμό των ανεμογεννητριών, από 95 σε 76 με ισχύ 2,3MW η καθεμία, μειώνει τα συνοδά υποστηρικτικά έργα του οδικού δικτύου από 52,6 χιλιόμετρα σε περίπου 40 χιλιόμετρα. Πιο συγκεκριμένα, προβλέπει εγκατάσταση 33 ανεμογεννητριών στην Άνδρο, 16 στη Νάξο, 22 στην Πάρο και 5 στην Τήνο, μειώνοντας τον αριθμό τους στην Τήνο και στη Νάξο, ενώ τις αυξάνει στην Άνδρο και στην Πάρο.

Ουσιαστικά επιδιώκει να ρίξει στάχτη στα μάτια των τοπικών κοινωνιών, ότι τάχα δεν πρόκειται για εγκαταστάσεις μεγάλων φαραωνικών αιολικών πάρκων, αλλά για ολιγάριθμες μονάδες ανεμογεννητριών, που τάχα συνάδουν με το περιβάλλον των νησιών. Αποσιωπούν βεβαίως ότι πρόκειται για τεράστια μηχανικά τέρατα, ύψους 110 έως 120 μέτρων η καθεμία, που, εν σειρά και στις παρθένες κορυφογραμμές, δημιουργούν πέραν των άλλων ένα αποκρουστικό θέαμα. 

Το εύλογο ερώτημα που τίθεται είναι: Ωραία όλα αυτά, αλλά πώς η χώρα θα υποκαταστήσει τον άνθρακα και τι σημαίνει αξιοποίηση των ΑΠΕ στα πλαίσια των στόχων της Ε.Ε. με ορίζοντα το 2050; Και επίσης, ένα δεύτερο ερώτημα: Ήταν ωραία που η Πτολεμαΐδα και η Μεγαλόπολη σήκωσαν επί δεκαετίες το βάρος μιας ρυπογόνας ενέργειας για να τροφοδοτούν τις ανάγκες μιας ολόκληρης χώρας; Και ακόμη ένα τρίτο: Όταν λέτε ότι είστε υπέρ της αξιοποίησης των ΑΠΕ, τι σημαίνει αυτό, μήπως ότι συμφωνούμε όλοι, αρκεί να είναι έξω από τον τόπο διαμονής μας;;;

Είναι προφανές ότι τα ερωτήματα φαντάζουν και είναι λογικά. Όμως ένα ευνομούμενο και δημοκρατικό κράτος θα πρέπει να επιλύει τα προβλήματα μέσω ενός στρατηγικού ενεργειακού σχεδιασμού, βασισμένου στην κοινωνική διαβούλευση και το χωροταξικό σχεδιασμό. Η χώρα και το πολιτικό σύστημα και ιδιαίτερα όσοι κυβέρνησαν επί πολλά χρόνια, είχαν τις δυνατότητες να το κάνουν και δεν το έκαναν. Αφήσαν τη ΡΑΕ να εγκρίνει αφειδώς άδειες, ευνόησαν τους ισχυρούς οικονομικούς ομίλους και τέλος επιδίωξαν να κάνουν Ειδικό Χωροταξικό για τις ΑΠΕ, πότε;;; όταν είχαν όλα διευθετηθεί και αποφασιστεί, το πολύ πολύ καλούσαν και την τοπική αυτοδιοίκηση στο τέλος να γνωμοδοτήσει....Τώρα δε “το κερασάκι στην τούρτα”, με τον πρόσφατα ψηφισμένο νόμο για το περιβάλλον, τα αιολικά πάρκα μπορούν να εγκατασταθούν παντού, ακόμα και σε περιοχές Νατούρα, χωρίς άδεια, αλλά με μια απλή Βεβαίωση, που στην πορεία θα μετατραπεί σε κανονική άδεια... Παράλληλα, να υπενθυμίσουμε ότι ο Υπουργός κ. Χατζηδάκης και η κυβέρνηση, στη διαδικασία συζήτησης του νόμου, απέρριψαν τροπολογία υπογεγραμμένη από τον κ. Φόρτωμα βουλευτή Κυκλάδων της Ν.Δ. και από τον γράφοντα, με την οποία ζητούσαμε να μην εγκατασταθεί καμία ανεμογεννήτρια μέχρι την ολοκλήρωση του νέου Ειδικού Χωροταξικού.

Με τέτοιες επιλογές, είναι φυσικό οι πολίτες να αντιδρούν και οι αντιδράσεις είναι σίγουρο ότι θα ενταθούν και όχι μόνο στα τέσσερα νησιά. Οι πολίτες βασικά έχουν δίκιο, διότι βλέπουν το φάσμα της περιβαλλοντικής καταστροφής μπροστά τους, με συνέπεια βεβαίως οι εξαιρετικού κάλλους περιοχές να αλλοιωθούν δραματικά και να μην αποτελούν πλέον στοιχεία έλξης της επισκεψιμότητας, αλλά αντίθετα στοιχεία βιομηχανικού τοπίου, χωρίς μάλιστα το χαρακτηριστικό της βιομηχανικής ιστορικής παράδοσης.

Οι μεγάλες και εντυπωσιακές κινητοποιήσεις της Τήνου, αλλά και της Πάρου, ο ευρύτερος συντονισμός των νησιών που βρίσκεται σε εξέλιξη, ούτε μπορούν να αντιμετωπίζονται με συνεχόμενη κρατική καταστολή, ούτε μπορούν να ανασταλούν χωρίς εντυπωσιακές αλλαγές, από πλευράς της κυβερνητικής πολιτικής. Ευχής έργο θα ήταν να σταματήσει οποιαδήποτε έκδοση νέας άδειας, πριν ολοκληρωθεί το νέο Ειδικό Χωροταξικό για τις ΑΠΕ και ταυτόχρονα να ανασταλεί η εγκατάσταση των ήδη αδειοδοτημένων, ανεξάρτητα και από την όποια απόφαση του ΣτΕ. Παράλληλα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση των νησιών οφείλει να ενεργοποιηθεί άμεσα για να ολοκληρώσει διαδικασίες χρήσεων γης, όπου με βάση και το κριτήριο της φέρουσας ικανότητας, να διαμορφώσει ανά νησί την πρόταση της για το ποιες μορφές ΑΠΕ, πού, με ποια δυναμικότητα και με ποια μεγέθη, θα μπορούν να τοποθετηθούν και να λειτουργήσουν οι συγκεκριμένες ΑΠΕ. Έτσι, τα νησιά μπορούν να απαντήσουν υπεύθυνα και ταυτόχρονα να αναλάβουν το μερτικό που τους αναλογεί, στον στόχο εναρμόνισης της χώρας με την Ε.Ε., ενόψει του 2050.

Στην περίπτωση της Τήνου π.χ., η πάνδημη κινητοποίηση αυτοδιοίκησης, τοπικών φορέων και απλών πολιτών, με το δυναμισμό και την ομοψυχία της, ανέδειξε προς όλες τις κατευθύνσεις το πρόβλημα και το τι μπορεί να πετύχει.

Όμως, κατά τη γνώμη μου, αντίθετα με το φαίνεσθαι, ο πραγματικός κίνδυνος δεν προέρχεται από τη διαδικασία εγκατάστασης των τριών και μικρού σχετικά μεγέθους ανεμογεννητριών στην περιοχή Πράσσα, αλλά από τις επερχόμενες του Ομίλου Κοπελούζου, που για λόγους που προανέφερα, μειώνονται με την τροποποιητική από 20 σε 5… Και εδώ υπάρχουν συγκεκριμένες ευθύνες παραγόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης  του α’ και β’ βαθμού, φίλα προσκείμενων προς την κυβέρνηση, που αντιμετώπισαν το ζήτημα ισοπεδωτικά και με λαϊκισμό και με σύνθημα ούτε μία ανεμογεννήτρια στο νησί, γνωρίζοντας ότι επέρχεται πραγματική λαίλαπα που επικυρώθηκε βεβαίως με τον πρόσφατο περιβαλλοντικό νόμο, που μόνη η κυβερνητική πλειοψηφία και σε συνθήκες πανδημίας έφερε και ψήφισε στη βουλή.

Δεν νοείται λοιπόν κανένας πανηγυρισμός, ούτε πολύ περισσότερο οικειοποίηση των αγώνων από κανέναν και μάλιστα μπροστά στις επερχόμενες, δύσκολες για τα νησιά μας εξελίξεις. Ούτως ή άλλως, ο λαός έχει πάρει τις αποφάσεις του και θα συνεχίσει. Εμείς έχοντας πάντα το θάρρος της γνώμης μας, οφείλουμε να είμαστε μαζί του!!!

Το μίσος κατά της αιολικής ενέργειας

Θ.Π. Τάσιος είναι συγγραφέας, ομότιμος καθηγητής στο ΕΜΠ.

Όταν, πριν από 2.000 χρόνια περίπου, ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς αντικατέστησε τη μυϊκή ενέργεια του δούλου που λειτουργούσε την εμβολοφόρο αντλία του Κτησιβίου, με μια κινητήρια ανεμοφτερωτή, δεν μπορούσε να φαντασθεί τις προχωρημένες «αισθητικές» αντιλήψεις των μελλοντικών Ελλήνων ενάντια σ’ αυτό το πανέμορφο κινητό γλυπτό – χάρμα ιδέσθαι.

Διότι, πράγματι, κάμποσοι συμπολίτες μας, ενώ θαυμάζουν την κοντόχοντρη σιλουέτα ενός ανεμόμυλου, απεχθάνονται (λέει) τον υψηλόφρονα συμβολισμό μιας ανεμογεννήτριας – κι άντε να βρεις εσύ ερμηνεία αυτής της απίστευτης «ευαισθησίας» που μας έλαχε. Αλλά δεν πρόκειται περί αυτού: Στον βαθμό όπου αυτή η απαρέσκεια είναι ειλικρινής (και αποκλείεται να οφείλεται σε ενδεχόμενα πολιτικού αμοραλισμού, που θα θέσω στην κρίση σας σε λίγο), μπορεί απλώς να ερμηνευθεί όπως ερμηνεύεται και η πλειοψηφική προτίμηση προς ορισμένες κατηγορίες μουσικής. Κι άλλωστε, τα μείζονα πολιτικά-οικονομικά προβλήματα της χώρας (και του πλανήτη) δεν είναι δυνατόν να λύνονται με αποκλειστικώς... «αισθητικά» κριτήρια – ακόμα κι αν υποθέσομε ότι υπήρχε τέτοιο πρόβλημα, κι αν δεν είχε αυξηθεί κατά 30% η τουριστική επισκεψιμότητα των πάρκων αιολικής ενεργείας της Μ. Βρετανίας...

Το ουσιώδες όμως θέμα είναι να σταματήσομε να εκμεταλλευόμαστε την υγεία εκατοντάδων χιλιάδων κατοίκων των λιγνιτοφόρων περιοχών (που πνίγονται απ’ τους ρύπους του άνθρακος), κι εκατομμυρίων κατοίκων πόλεων που αδυνατούν να απολαύσουν καθαρή και φθηνή ενέργεια ηλεκτρικών αυτοκινήτων, λόγω της δουλείας μας στο πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο.

Το θέμα επίσης είναι ν’ απαλλαγούμε από την εξωφρενική ενεργειακή εξάρτηση της χώρας από το εξωτερικό: 70% της ενέργειάς μας έρχεται απέξω – κατά 50% υψηλότερο από τον μέσον ευρωπαϊκό όρο. Το σκάνδαλο τούτο συνιστά κίνδυνο εθνικό, συγκρίσιμο με τα χειρότερα σενάρια του εξ ανατολών κινδύνου.

Το θέμα, τέλος, είναι να κάνομε πράξη τη βούληση του ελληνικού λαού να πολεμήσει την επερχόμενη τραγωδία της Κλιματικής Αλλαγής. Πώς θα το πετύχουμε, όταν σέρνομε τη χώρα στην υπανάπτυξη των μόνων καθαρών πηγών, που είναι οι ανανεώσιμες, και στον μελλοντικό κίνδυνο να μη σεβαστούμε και τις δεσμεύσεις μας προς την Ε.Ε. – πάλι;

Και κυρίως, εύχομαι να μην ξανακουσθεί το αφελές επιχείρημα «ας πάνε να τις βάλουνε τις ανεμογεννήτριες “αλλού” ή, βρε παιδί μου, στη μέση της θάλασσας». Όποιος αγνοεί στοιχειώδη τεχνικο-οικονομικά δεδομένα, θα έπρεπε να αισθάνεται δισταγμό να πετάει κουβέντες: α) Υπάρχουν λεπτομερείς χάρτες και αυστηρές προϋποθέσεις αποδοτικότητας για την επιλογή των θέσεων των αιολικών πάρκων. Δεν μπορούν να εγκατασταθούν όπου να ’ναι. β) Στοιχειώδης προϋπόθεση βιομηχανικής εκμετάλλευσης είναι η οικονομική αποδοτικότητα: Αν το κόστος εγκατάστασης, λειτουργίας και μεταφοράς είναι δυσανάλογα υψηλό, κανείς δεν δικαιούται να το φορτώσει στις πλάτες του λαού μας. γ) Ύστερα από δεκάδες χρόνια διαλόγων, αντιδικιών και αναζήτησης ισόρροπων κριτηρίων, διαθέτομε επιτέλους μία από τις αυστηρότερες νομοθεσίες περί το όλον θέμα.

Με αυτά τα δεδομένα, παρά ταύτα, είμαι έτοιμος να δεχθώ τα εξής ελαφρυντικά για τους εχθρούς της αιολικής ενεργείας στην Ελλάδα: 1) Εμένα δεν μ’ αρέσει να βλέπω ανεμογεννήτρια. (Ωστόσο σε θερμοπαρακαλούμε να κάνεις μια μικρή παραχώρηση για το καλό των άλλων – αφού μάλιστα έχετε «ανεχθεί» όλη την ασχήμια των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων). 2) Εγώ ήθελα άλλες αξιοποιήσεις αυτών των περιοχών. (Ωστόσο, πέρασε πια η εποχή των αυθαιρέτων. Κι αν πράγματι παραβλάπτεται το προσωπικό μου επιτήδευμα, προβλέπονται αποζημιώσεις και αποκαταστάσεις από το 2010). 3) Εμείς θέλομε σε αυτά τα κορφοβούνια να πηγαίνουνε τουρίστες: Ε, λοιπόν, ρωτήστε να ιδείτε ότι όντως πηγαίνουν. 4) Ξέρετε, η μακρινή θέα αυτών των φτερωτών, παραβλάπτει την ιστορικότητα των αρχαιολογικών χώρων. (Εδώ αρκεί η πληροφορία ότι οι Έλληνες αρχαιολόγοι μεριμνούν). 5) Και με το ορνιθολογικό ζήτημα τι θα γίνει; Οι μετρήσεις όμως άλλα έχουν αποδείξει, εν συγκρίσει και με τους ψυκτικούς πύργους και τις καπνοδόχους και τα καλώδια υψηλής τάσεως της ΔΕΗ – αλλά και με την κυκλοφορία των αυτοκινήτων στους αυτοκινητοδρόμους. 6) Ναι, αλλά οι δρόμοι προσπέλασης αποψιλώνουν. (Έχουμε όμως ανάγκη κι από εκατοντάδες χιλιόμετρα ζωνών δασικής πυρασφαλείας…).

Είμαι ωστόσο έτοιμος και να αποδεχθώ την ακρίβεια όλων αυτών των ενστάσεων, και να θυμίσω ότι τα πολιτικά προβλήματα σύγκεινται από συγκρούσεις Αξιών – κι ότι η υγεία, η οικονομία των συμπολιτών μας καθώς κι η μελλοντική Πλανητική ευστάθεια, απαιτούν να κάνετε κι εσείς αγαπητοί συμπατριώτες έναν συμβιβασμό υπέρ σκοπού τεραστίως μεγαλύτερης σημασίας.

Και διότι ποτέ δεν θα δεχόμουν ότι μπορεί να υπάρξει (έστω και κατ’ ελάχιστον) φαινόμενο πολιτικού αμοραλισμού σ’ αυτή την προοδευτική χώρα μας.