Οι ΗΠΑ υπό τον Τραμπ στρέφονται τώρα ενάντια στην αρχιτεκτονική που οι ίδιες δημιούργησαν πριν από 80 χρόνια. Μπορεί η Ευρώπη να αρθρώσει ενιαία απάντηση;
 |
| Ο Εμανουέλ Μακρόν χαιρετάει τους εκπροσώπους των ΜΜΕ μετά τη διάσκεψη των Ευρωπαίων ηγετών στο Παρίσι, τη Δευτέρα. «Το ερώτημα, για την (γαλλική) κυβέρνηση και τις επόμενες, είναι πόσο πολιτικό κεφάλαιο είναι διατεθειμένες να δαπανήσουν για να λύσουν το δημοσιονομικό πρόβλημα», λέει ο Ζαν Πισανί-Φερί. [REUTERS/Gonzalo Fuentes] |
Ποιες είναι οι προοπτικές της διεθνούς διακυβέρνησης και της συλλογικής δράσης σε παγκόσμιο επίπεδο για την αντιμετώπιση των πιο κρίσιμων ζητημάτων που απειλούν την ανθρωπότητα; Αυτή είναι η κεντρική θεματική του νέου βιβλίου του πρώην υπουργού Οικονομικών Γιώργου Παπακωνσταντίνου και του διακεκριμένου Γάλλου οικονομολόγου Ζαν Πισανί-Φερί με τίτλο «Οι νέοι κανόνες του παιχνιδιού – Παγκόσμια διακυβέρνηση για έναν νέο κόσμο» (η ελληνική έκδοση κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος).
Ενόψει της παρουσίασής του, την ερχόμενη Τρίτη στο Μέγαρο Μουσικής, η «Κ» συνομίλησε μέσω βιντεοκλήσης με τον Πισανί-Φερί. Αναπόφευκτα, μεγάλο μέρος της συζήτησης είχε να κάνει με τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος μοιάζει αποφασισμένος να αναποδογυρίσει τη διεθνή τάξη πραγμάτων που οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες σχεδίασαν και υποστήριξαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο – και ο οποίος είναι ανοιχτά εχθρικός σε μορφές διεθνούς συνεργασίας και σε κοινούς κανόνες που περιορίζουν την ελευθερία κινήσεών του.
«Στο βιβλίο, ξεκινάμε με την παρατήρηση ότι η ανάγκη για συλλογική δράση έχει ενισχυθεί εξαιτίας του μεγέθους των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η διεθνή κοινότητα. Ο κόσμος είχε αρχίσει να γίνεται πιο κατακερματισμένος ήδη πριν (την επιστροφή του Τραμπ), λόγω γεωπολιτικών ανταγωνισμών, της σύγκρουσης μεταξύ Ευρώπης και Ουκρανίας, της πανδημίας – και, πιο πριν, λόγω της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, που διέλυσε την εμπιστοσύνη ότι η Δύση ξέρει τη συνταγή για την ευημερία».
Μετά τις 20 Ιανουαρίου, ωστόσο, «τα πράγματα έχουν επιδεινωθεί». «Τα πράγματα είναι χειρότερα από ό,τι περιμέναμε: Ο Τραμπ και η κυβέρνησή του είναι πιο συγκρουσιακοί, πιο επιθετικοί, πιο εχθρικοί προς την παγκόσμια διακυβέρνηση από οποιαδήποτε προηγούμενη αμερικανική κυβέρνηση».
Ο Γάλλος οικονομολόγος –καθηγητής στη Σχολή Διακυβέρνησης Hertie στο Βερολίνο και στο EUI στη Φλωρεντία, συνιδρυτής του Ινστιτούτου Bruegel και υπεύθυνος προγράμματος στην πρώτη εκστρατεία του Εμανουέλ Μακρόν για τη γαλλική προεδρία– παραπέμπει στη δήλωση του Μάρκο Ρούμπιο τον περασμένο μήνα, στην ακρόασή του στη Γερουσία για την επικύρωση του διορισμού του ως υπουργού Εξωτερικών. Η μεταπολεμική παγκόσμια τάξη, είπε ο Ρούμπιο, δεν είναι απλά ξεπερασμένη· είναι πλέον ένα όπλο που χρησιμοποιείται κατά των Ηνωμένων Πολιτειών. «Συνεπώς, αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται σε πόλεμο με την αρχιτεκτονική που οι ίδιοι δημιούργησαν πριν από 80 χρόνια. Την αντιλαμβάνονται ως περιοριστική της ικανότητας των ΗΠΑ να δράσουν σύμφωνα με το συμφέρον τους».
«Η Ε.Ε. πρέπει να είναι έτοιμη για αντίποινα (στο ζήτημα της επιβολής δασμών), να αναζητήσει συμμαχίες – αλλά εάν οι ΗΠΑ δείξουν ότι επιθυμούν κάποιον συμβιβασμό, δεν πρέπει να βλάψει τον εαυτό της», εξηγεί ο Ζαν Πισανί-Φερί.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, εξηγεί, «έχουν κουραστεί να σηκώνουν το βάρος των καθηκόντων» που συνεπάγεται η ηγεμονική τους θέση στο παγκόσμιο στερέωμα – παρότι συνοδεύεται και εξισορροπείται από εξίσου μεγάλα προνόμια. «Ο Τραμπ δεν είναι μια απόκλιση, όπως ανέφερε ο Μπάιντεν τo 2020. Είναι η αποκλίνουσα εκδοχή μιας τάσης που είναι πολύ πιο θεμελιώδης».
Παρότι τα δυσοίωνα σημάδια για τις προθέσεις του Τραμπ απέναντι στην Ευρώπη ήταν εμφανή εδώ και καιρό, ο Πισανί-Φερί χαρακτηρίζει «πραγματικό καμπανάκι» την ομιλία του Τζέι Ντι Βανς στο Μόναχο, που ήταν «ανοιχτά εχθρική προς την Ε.Ε.» και «ξεκάθαρα υποστηρικτική προς την AfD και τις άλλες δυνάμεις που θέλουν να διαλύσουν την Ε.Ε. εκ των έσω». «Αυτό ήταν πραγματικά ένα σοκ και δεν ξέρουμε πώς θα αντιδράσει σε αυτό η Ε.Ε.».
Πέρα από τη συγκυρία (τις επικείμενες γερμανικές εκλογές), υπογραμμίζει, υπάρχουν βαθύτεροι λόγοι για την αβεβαιότητα σχετικά με το πώς θα κινηθεί η Ενωση. «Θα δώσει μια ενιαία απάντηση ή θα αναλάβει δράση μόνο ένα υποσύνολο των κρατών-μελών;». Προ ημερών, ο Πισανί-Φερί και ο συμπατριώτης και συνάδελφός του Ολιβιέ Μπλανσάρ δημοσίευσαν μια ανάλυση (στο Bruegel και στο Ινστιτούτο Peterson) όπου τάσσονται, στο πλαίσιο του αποσταθεροποιητικού ρόλου του Τραμπ και λαμβάνοντας υπόψη ότι συχνά δεν είναι εφικτή η δράση σε επίπεδο των «27», υπέρ «συμμαχιών των προθύμων» μεταξύ κρατών-μελών της Ε.Ε. και τρίτων χωρών.
Μιλώντας στην «Κ», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην κλιματική αλλαγή και στη σημασία της συνεργασίας πάνω από όλα με την Κίνα, αλλά επίσης με χώρες όπως η Βραζιλία, η Ινδία κ.ά. Αναφέρεται επιπλέον στη διεθνή συμφωνία υπό το πλαίσιο του ΟΟΣΑ για την ελάχιστη φορολόγηση των εταιρικών κερδών: «Περίπου 40 χώρες έχουν δεσμευθεί να την εφαρμόσουν. Το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες διαφωνούν δεν είναι λόγος για να πεταχτεί στο καλάθι των αχρήστων».
Οι δασμοί
Ο Τραμπ έχει ανακοινώσει την επιβολή δασμών 25% στον ευρωπαϊκό χάλυβα και στο αλουμίνιο που εισάγεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ την περασμένη Τρίτη δήλωσε ότι εξετάζει το ενδεχόμενο αντίστοιχα υψηλών επιβαρύνσεων για εισαγόμενα αυτοκίνητα. Τα μέτρα για τον χάλυβα και το αλουμίνιο, αν δεν υπάρξει κάποια ανατροπή, θα τεθούν σε ισχύ στις 12 Μαρτίου. Πώς πρέπει να αντιδράσει η Ε.Ε.; Φοβάται ότι ο Αμερικανός πρόεδρος θα παρασύρει την παγκόσμια οικονομία, έστω βραχυπρόθεσμα, σε μια διολίσθηση στον προστατευτισμό και στον οικονομικό εθνικισμό;
«Είναι δύσκολο να ξεδιαλύνει κανείς, από αυτά που λέει, τι είναι απλώς δηλώσεις που έχουν σκοπό να προβοκάρουν και τι συνιστά πολιτική. Είδαμε ότι με το Μεξικό και τον Καναδά, ανακοίνωσε εξαιρετικά υψηλούς δασμούς, αλλά τους “πάγωσε” μία ημέρα πριν επιβληθούν, για ένα μήνα, δίνοντας χρόνο για διαπραγματεύσεις. Πολλοί Αμερικανοί οικονομολόγοι έχουν εξηγήσει ότι μια δασμολογική πολιτική δεν είναι προς το οικονομικό συμφέρον των ΗΠΑ. Η Ε.Ε., από την πλευρά της, πρέπει να τηρήσει σθεναρή στάση, να είναι έτοιμη για αντίποινα, να αναζητήσει συμμαχίες – αλλά εάν οι ΗΠΑ δείξουν ότι επιθυμούν κάποιον συμβιβασμό (που θα αποτρέψει τον εμπορικό πόλεμο), δεν πρέπει να βλάψει τον εαυτό της (μη αποδεχόμενη)».
Αν φτάσουμε στην εμπορική αντιπαράθεση, πρέπει η Ε.Ε. να αναζητήσει άλλες μορφές αντιποίνων πέραν των δασμών; Πρέπει, για παράδειγμα, να βάλει στο φορολογικό στόχαστρο τις αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας, των οποίων οι ιθύνοντες έχουν συμπαραταχθεί με τον Τραμπ και που (κάποιοι εξ αυτών) τον παροτρύνουν να πιέσει τις Βρυξέλλες να αμβλύνουν το ρυθμιστικό καθεστώς λειτουργίας τους στην Ε.Ε.; «Θα μπορούσε να λειτουργήσει αυτό – και θα έπληττε όσους στηρίζουν τον Τραμπ με λόγια και χρήμα. Θα δημιουργούσε μεγάλη ένταση, αλλά νομίζω ότι πρέπει να είμαστε έτοιμοι γι’ αυτό».
Το ευρύτερο πρόβλημα
Η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο έλαβε χώρα σε μια φάση που η Ε.Ε. επεξεργάζεται τις προτάσεις των εκθέσεων Λέτα (για την ενιαία αγορά) και Ντράγκι (για την ανταγωνιστικότητα) ώστε να δώσει νέα πνοή στην ασθμαίνουσα ευρωπαϊκή οικονομία. Πόσο επείγον, σε αυτή τη νέα εποχή, είναι να εφαρμοστούν οι προτάσεις αυτές;
Η ατζέντα Ντράγκι – Λέτα, απαντά ο Πισανί-Φερί, «απλώς έτυχε να συμπέσει» με την επάνοδο του Τραμπ. «Δεν συνδέεται με το τι συμβαίνει στην αμερικανική πολιτική – θα έπρεπε να το κάνουμε όποιος και να βρίσκεται στον Λευκό Οίκο. Δεν συμφωνώ με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν που, όταν παρουσίασε την “Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας”, είπε ότι είναι απάντηση στον Τραμπ. Οχι, είναι μία απάντηση στο χάσμα παραγωγικότητας και καινοτομίας μεταξύ της Ευρώπης και των ΗΠΑ, που διευρύνεται. Αρα είναι επείγον να προχωρήσουμε με αυτήν την ατζέντα, ό,τι και να συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες – έστω τα κράτη-μέλη που μπορούν». Αλλωστε, όπως παραδέχεται, «η Ε.Ε. είναι βαθιά διχασμένη» και «είναι βέβαιο ότι μέρος αυτής της ατζέντας θα αντιμετωπίσει έντονες αντιστάσεις».
Ο Γιάννης Παλαιολόγος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1979. Είναι απόφοιτος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, από όπου έλαβε πτυχίο Πολιτικής, Φιλοσοφίας και Οικονομικών και μεταπτυχιακό στη Φιλοσοφία. Έχει εργαστεί ως αρχισυντάκτης ειδικών εκδόσεων στην εφημερίδα City Press (2006-9) και διευθυντής στην εφημερίδα Free Sunday (2009-2012). To 2014 εκδόθηκε το βιβλίο του «The Thirteenth Labour of Hercules» με θέμα την ελληνική κρίση (Portobello Books, Λονδίνο). Ακολούθησε η ελληνική έκδοση (Εκδόσεις Εστία). Αρθρογραφεί στην Wall Street Journal, ενώ έχει συνεισφέρει άρθρα σε άλλα διεθνή μέσα, όπως η Washington Post, οι Financial Times και το Politico Europe, τα περιοδικά Time, New Republic και American Prospect. Το 2012 ήταν ο πρώτος νικητής του ελληνικού διαγωνισμού οικονομικής δημοσιογραφίας της Citi, για ρεπορτάζ του με θέμα τις διαπραγματεύσεις για το PSI. Εκπροσώπησε την Ελλάδα ως Marshall Memorial Fellow για την περίοδο 2015-6. Εκτός δημοσιογραφίας, ήταν συν-σεναριογράφος το θεατρικού «Μαμά Ελλάδα2» (2009-10), μία σάτιρα για τη διαφθορά και τη μη κάθαρση στη σύγχρονη Ελλάδα που έλαβε εκτεταμένη κάλυψη από το διεθνή Τύπο. Ήταν επίσης ο βασικός συντελεστής της εκδήλωσης «K Inspiration» για τα 100 χρόνια της Καθημερινής (2019).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου