Πολιτικά και ηθικά έχει ανοίξει ένα ζήτημα ουσίας για το κράτος, για τα στοιχειώδη πρωτόκολλα, την εμπιστοσύνη στους θεσμούς, και τις κρίσιμες ισορροπίες ανάμεσα σε θεσμικές και εξωθεσμικές εξουσίες.
ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΣΕ ΓΙΑ ΚΑΠΟΙΑ ΧΡΟΝΙΑ μετά τη Mεταπολίτευση, για κάποιους νεαρούς κομμουνιστές: τους δείχνεις, έλεγαν, το φεγγάρι κι αυτοί κοιτούν το δάχτυλο. Ήταν σκληρή κουβέντα. Δεν υπαινισσόταν πως οι άνθρωποι ήταν βλάκες, περισσότερο την τάση που έχει ο δογματικός νους να μη θέλει να πιστέψει οτιδήποτε χαλάει μια εξιδανικευμένη από αυτόν πραγματικότητα. Και, φυσικά, όλοι έχουμε πέσει στην παγίδα, λίγο πολύ, ιδίως μέσα στον ζήλο των πολιτικών παθών και της αντιπαράθεσης.
Αυτό τον καιρό έχει γίνει φανερό ότι υπήρξε ένας ή περισσότεροι μηχανισμοί και κάποια πρόσωπα που κινήθηκαν με τελείως αυθαίρετο τρόπο δίπλα ή πολύ κοντά στην κεντρική κυβέρνηση της χώρας. Δεν ξέρουμε αν το ένα ή άλλο όνομα από τα δεκάδες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας έπεσε όντως θύμα παρακολούθησης. Μπορεί να αμφιβάλουμε με κάποια κριτήρια για τον τάδε ή την δείνα μεμονωμένο.
Όμως τα στοιχεία είναι πολλά. Κάτι σοβαρό υπήρξε, κάτι που δεν μπορεί να θεωρηθεί απλό παράπτωμα ή άνευ σημασίας παρεκτροπή. Γιατί; Διότι μιλάμε για την καρδιά του κράτους, όχι για απομακρυσμένους δήμους ή μικρομεσαία στελέχη του Δημοσίου. Μπορούμε λοιπόν, σαν εκείνους τους ιδεοληπτικούς μιας άλλης εποχής, να βλέπουμε μόνο τα δάχτυλα που δείχνουν το φεγγάρι και όχι την ίδια τη σκοτεινή πλευρά της σελήνης;
Πολιτικά και ηθικά έχει ανοίξει ένα ζήτημα ουσίας για το κράτος, για τα στοιχειώδη πρωτόκολλα, την εμπιστοσύνη στους θεσμούς, τις κρίσιμες ισορροπίες ανάμεσα σε θεσμικές και εξωθεσμικές εξουσίες. Δεν μπορεί κανείς να επαναπαύεται στη ‒συνήθως‒ απίστευτα αργόσυρτη και νωθρή δικαστική διαχείριση της υπόθεσης για να πάρει θέση.
Όχι. Με όποιο κριτήριο, ηθικό, πολιτικό ή δημοσιογραφικό και ερευνητικό, αυτή η ιστορία είναι ζωτικής σημασίας. Τι κι αν κάποια από τα δάχτυλα που έχουν σηκωθεί δεν είναι αξιόπιστα ή κάποιες από τις φωνές έχουν το δικό τους μερίδιο σε δημαγωγικές, σκοτεινές, αντιδημοκρατικές σελίδες των τελευταίων χρόνων; Αυτό το γνωρίζουμε. Είναι μέρος της πολιτικής μάχης, ζωντανή ύλη αντιθέσεων που βγάζουν στον αέρα, μαζί με τα αυθεντικά ερωτήματα και κάθε λογής συμφέροντα, προσωπικές φιλοδοξίες, σχεδιασμούς παρασκηνίων.
Όμως, είπαμε, το φεγγάρι είναι πάντα πιο σημαντικό από τα δάχτυλα που το δείχνουν. Και εδώ πρέπει να σταθεί κανείς αν δεν θέλει να βλέπει τους θεσμούς σαν απλά εργαλεία για την ισχύ και την επιβεβαίωση της άλφα ή βήτα εξουσιαστικής φατρίας.
Δεν μπορούμε εξάλλου να ταυτιζόμαστε με τη μοίρα του ενός ή του άλλου πολιτικού προσώπου, ούτε καν με την τύχη των πολιτικών επιτελείων ‒ δεν είναι αυτός ο ρόλος του κριτικού, δημοκρατικού πολίτη, ούτε, ιδίως, των δημόσιων διανοούμενων μιας χώρας. Κάθε μέλος του πολιτικού προσωπικού και των αξιωματούχων, είτε είναι πρωθυπουργός είτε χαμηλόβαθμος υπάλληλος, δίνει λόγο για πράξεις και παραλείψεις, για την τύφλωση ή τις ευθύνες του.
Είναι όμως η Ελλάδα του 2022 μια αυταρχική χώρα; Μόνο στη φαντασία κάποιων που εδώ και χρόνια μιλούν με τεράστια ευκολία για χούντες και δικτατορίες, παραχαράζοντας στοιχειώδεις ορισμούς και την ίδια την εμπειρία. Αυτό καθιστά μπανάλ και γελοιοποιεί τις επώδυνες και τρομακτικές εμπειρίες των ανθρώπων που υποφέρουν σε αληθινά αυταρχικά καθεστώτα.
Το γεγονός όμως πως ζούμε σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία με πολλά προβλήματα και όχι σε αυταρχικό κράτος καθόλου δεν σημαίνει ότι το Predator και οι σχεδόν βέβαιες συνέργειες με την ΕΥΠ (ή κάποιον θύλακα της ΕΥΠ) αποτελούν απλά παραπτώματα.
Πολιτικά και ηθικά έχει ανοίξει ένα ζήτημα ουσίας για το κράτος, για τα στοιχειώδη πρωτόκολλα, την εμπιστοσύνη στους θεσμούς, τις κρίσιμες ισορροπίες ανάμεσα σε θεσμικές και εξωθεσμικές εξουσίες. Δεν μπορεί κανείς να επαναπαύεται στη ‒συνήθως‒ απίστευτα αργόσυρτη και νωθρή δικαστική διαχείριση της υπόθεσης για να πάρει θέση.
Αυτό δεν σημαίνει πως μπορεί να δικάζουν και μοιράζουν ποινές δημοσιογράφοι ή αγανακτισμένοι αντικυβερνητικοί. Αυτοί, ωστόσο, κάνουν τη δουλειά τους, μερικοί ερευνούν, κάποιοι έχουν προαποφασίσει πως ζούμε σε καθεστώς δικτατορίας, άλλοι όμως (κι αυτοί είναι πολύτιμοι) ανησυχούν και παρεμβαίνουν τολμηρά για να αποκαλυφθεί η αλήθεια. Πολλές στάσεις, διαφορετικές ηθικές της έρευνας, διαφορετικές ατζέντες και αξίες. Έτσι συμβαίνει στις δημοκρατίες, με ένα ρίσκο πάντα για σύγχυση, για υπερβολές ή γελοιότητες. Καμιά έκπληξη.
Δεν μπορούμε όμως, βρίσκοντας πρόφαση σε υπερβολές ή στα έργα και στις ημέρες ενός κομματιού του αντι-μητσοτακικού γαλαξία, να μην αισθανόμαστε την ανάγκη πραγματικών απαντήσεων και εξηγήσεων.
Από πού κι ως πού Λαβράνοι και Δημητριάδηδες και Ισραηλινοί πωλητές συστημάτων σφετερίστηκαν τέτοιες δυνατότητες; Ποιος νομιμοποιεί την ιδιωτικοποίηση των πιο ζωτικών λειτουργιών ενός κράτους; Πώς διαβάζουμε για αξιωματούχους των κυβερνητικών υπηρεσιών που δρουν ως ιδιώτες επιχειρηματίες, μεσολαβητές απίθανων κύκλων, φτηνοί πράκτορες;
Στις μεταπολιτευτικές δεκαετίες αναπτύχθηκαν διάφορες μορφές και σχήματα παρακρατικής και αντιθεσμικής εξουσίας. Δεν είναι τυχαία η μακροημέρευση μιας σκοτεινής πολιτικής τρομοκρατίας στη χώρα, η διαφθορά στην αστυνομία, τα παλαιότερα κύματα παρακολουθήσεων από τη δεκαετία του ’80 και εξής.
Συχνά αναφέρονται παραδείγματα από το παρελθόν για να σχετικοποιηθεί η σημασία αυτού που φανερώνεται σήμερα. Δεν είναι καθόλου ανώφελο το να θυμόμαστε, να θυμίζουμε, να κάνουμε πυκνές ή λεπτομερείς ιστορικές αναδρομές. Όχι όμως για να αφυδατώνεται η κρίση μας για τις ασχήμιες τις σημερινές αλλά για να έχουμε ευρεία συνείδηση των απειλών που δοκιμάζουν το πολιτικό μας συμβόλαιο από παλιά. Και σήμερα οι απειλές περνούν και από τις υποκλοπές και ιδίως από το σκάνδαλο της ανάμεικτης, κρατικο-ιδιωτικής τους εκπόρευσης.
Όλα δείχνουν πως, ανεξάρτητα από την ονοματολογία, το φαινόμενο είχε πάρει έκταση και απλώθηκε σαν ένας ακόμα ιός, παράλληλα με τον κορωνοϊό και τις επιπτώσεις του. Μια παρέα ή ομάδες τεχνικών της εξουσίας πήγαν να γίνουν μεταμοντέρνοι Τζέι Έντγκαρ Χούβερ. Το φεγγάρι είναι αυτή η αθέμιτη ιδιοποίηση εξουσίας και πόρων για σκοπούς ξένους προς τις ανάγκες της πολιτείας, άσχετους με τις προτεραιότητες για την ουσιαστική ασφάλεια και την κοινωνική πορεία της χώρας.
Είναι καλό να μην ξεχνάμε τον ρόλο πολλών από αυτούς που καταγγέλλουν και υπερθεματίζουν σε δημοκρατική ρητορεία. Όμως αυτοί είναι τα δάχτυλα. Το φεγγάρι ήταν ένας ιστός παρακολουθήσεων που ακόμα δεν έχουμε αντιληφθεί ούτε την έκταση ούτε τη λογική τους, αν υποθέσουμε πως υπήρχε «λογική» και όχι απλώς μια κουλτούρα ακραίας ανασφάλειας, συνδυασμένης με ανιστόρητη, εξουσιαστική αλαζονεία.
Οποιαδήποτε απολογητική ή εξωραϊστική προσέγγιση θα υποτιμούσε τις απαιτητικές φιλελεύθερες δημοκρατικές και πολιτειακές ευαισθησίες που δοκιμάστηκαν μέσα στην προηγούμενη δεκαετία των κρίσεων, στην ανάγκη για ένα άλλο κράτος αλλά και μια διαφορετική συνθήκη πολιτισμού στη χώρα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου