Θέλουμε τριτοβάθμια εκπαίδευση στη Φωκίδα; Αν θέλουμε πως πρέπει να είναι; ( Χ.Βανδώρου)

Άραγε θέλουμε τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Φωκίδα; και

Αν θέλουμε, πως πρέπει να είναι;

Αφορμές για ένα άρθρο υπάρχουν αρκετές.

Για απάντηση στα ερωτήματα του τίτλου, προσωπικά, ανέτρεξα στη σοφή σκέψη και γραφή ενός εκ των μεγαλυτέρων διανοουμένων της πατρίδας μας. Ο Κώστας Δουζίνας είναι Κοσμήτορας της Σχολής των Ανθρωπιστικών Σπουδών και Τεχνών του Birkbeck College του Λονδίνου και έχει συμμετοχή στην ίδρυση δύο νομικών σχολών στα Πανεπιστήμια Λονδίνου και Κύπρου. Έχει διδάξει σε διάφορα πανεπιστήμια στο Λονδίνο, στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στην Πράγα, στη Φλωρεντία και στο Πεκίνο. Είναι δε αρχισυντάκτης του περιοδικού «Law and Critique» και ο Διευθύνων Σύμβουλος του εκδοτικού οίκου Birkbeck Law Press. Το άρθρο του με τίτλο «Τι Πανεπιστήμιο θέλουμε», ευρίσκεται στον ιστότοπο TVXS στην διεύθυνση  https://tvxs.gr/news/ellada/ti-panepistimio-theloyme  Στο παρόν κείμενο ενσωμάτωσα ένα μέρος του άρθρου του για λόγους απλοποίησης.

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο αποφάσισα άλλη μια φορά να καταθέσω την ατελή άποψη μου έχει να κάνει με τις άδικες και αστήρικτες επικρίσεις κάποιων συμπολιτών μας ως προς την αναγκαιότητα  ύπαρξης των δυο πανεπιστημιακών τμημάτων του Γεωπονικού και του Ινστιτούτου Διεθνούς Εκπαίδευσης όπως ο νόμος Γαβρόγλου επιτάσσει, ΑΛΛΑ και για να αντικρουστεί η διαστρέβλωση από τον τοπικό βουλευτή  και το περιβάλλον του της μοναδικής αξίας αυτής της κατάκτησης για τον τόπο.  Παράλληλα να υπενθυμίσω στους  ποικιλώνυμους εκπροσώπους της τοπικής κοινωνίας ότι χρειάζεται περισσότερη γενναιότητα αν θέλουν να υπερασπιστούν τα κεκτημένα. Το πανεπιστήμιο μπορεί να το θεσμοθέτησαν ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Ηλ. Κωστοπαναγιώτου αλλά ανήκει στην Φωκίδα. Μπορεί και πρέπει να γίνει ο βασικότερος μοχλός ανάπτυξης μιας περιοχής που η πολιτική χρόνων δεν την ευνόησε.

Να υπενθυμίσω ότι το νομοσχέδιο Γαβρόγλου –αναμόρφωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης -, ξεκίνησε το 2017 και ολοκληρώθηκε το 2019.  Και το 2017 (αλλά και σήμερα), οι κακοπροαίρετοι κατηγορούσαν τον ΣΥΡΙΖΑ ότι πρόκειται για προεκλογικό μέτρο. Πολύ φυσικό αφού ο αρχηγός τους Μητσοτάκης κάθε εβδομάδα ζητούσε εκλογές! Να θυμίσω πως στη συζήτηση για το νομοσχέδιο ενεπλάκησαν Δήμοι, ιδρύματα, Σύγκλητοι, καθηγητές, φοιτητικοί σύλλογοι, σωματεία. Σε εμάς εδώ αρκούσε συνήθως Μόνο η καταγγελία, και ενδεχομένως η κρυφή ελπίδα να μη γίνει τίποτε για να μπορούν ευκολότερα να κρατούν την περιοχή υποταγμένη. Ο νυν βουλευτής της ΝΔ  εκφραζόταν κατά των δυο τμημάτων, το κόμμα του καταψήφισε και σαν κυβέρνηση η πρώτη ενέργεια ήταν η δήλωση για κατάργηση του 2^ου τμήματος . Τώρα με τον νόμο Κεραμέως έμμεσα θα καταργηθεί και το πρώτο. Οι δημοτικές παρατάξεις και σύλλογοι, δείχνουν ανεξήγητη(;) αδράνεια  και απάθεια σαν να πρόκειται για τετελεσμένο γεγονός. Οι πολίτες στη Φωκίδα δεν έχουν να περιμένουν τίποτε καλλίτερο αν χαθούν τα πανεπιστημιακά τμήματα. Οι ευκαιρίες δεν είναι άπειρες ούτε καθημερινές. Το Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας χάθηκε το 2013 με το σχέδιο Αθηνά. Ας μην επιτρέψουμε να χαθεί και η προσφορά στην περιοχή που έγινε με τον νόμο Γαβρόγλου.

Υπάρχουν και προφανώς καλόπιστοι πολίτες που θεωρούν την παιδεία θεραπαινίδα της οικονομίας. Με ύπουλο τρόπο καλοθελητές πολεμούν την ιδέα των δυο τμημάτων ποντάροντας στο αν θα βρουν εργασία και αν τους χρειάζεται η οικονομία της χώρας. Είναι οι ίδιοι που κάθε τόσο ξιφουλκούν για την 4^η , 5η   βιομηχανική επανάσταση, την «έξυπνη;» γεωργία αλλά την ίδια ώρα μπερδεύουν την παιδεία με την τεχνογνωσία. Ή ακόμη χειρότερο καταφέρονται ενάντια στην δημιουργία πανεπιστημιακών τμημάτων που θα αναβάθμιζαν το επίπεδο γενικών και ειδικών γνώσεων, του εργαστηριακού εξοπλισμού, μα κυρίως της κριτικής σκέψης ενάντια σε κάθε εργαλειοποίηση της γνώσης. Σαν απάντηση σε όλα αυτά για κάθε καλοπροαίρετο ας πάμε στο παρακάτω απόσπασμα του κ. Δουζίνα. (Σημείωση. Πρέπει να θυμούνται οι εκπρόσωποι φοιτητών ΤΕΙ Άμφισσας ότι η τροπολογία Κωστοπαναγιώτου για την δυνατότητα απόκτησης πανεπιστημιακού πτυχίου κατατέθηκε μετά από συνεργασία μαζί τους και παραβρέθηκαν στην συζήτηση κ ψηφοφορία στη βουλή μετά από πρόσκληση του Η. Κωστοπαναγιώτου)

…Οι αρχές της παιδείας (του Κ Δουζίνα)

1.     Η πανεπιστημιακή παιδεία έχει εγγενή όχι εργαλειακή αξία. Η επιτυχία της δεν εξαρτάται από οικονομικά ή άλλα εξωγενή αποτελέσματα. Δεν διδάσκουμε τους νέους για να «συνεισφέρουν» στην οικονομία, αλλά για να μάθουν να σκέπτονται, να κρίνουν και να εμβαθύνουν την κατανόηση εαυτού και κόσμου.

Η μάθηση και η μαθητεία δεν αποτελούν απλά τη μετάδοση και απομνημόνευση γνώσεων, αλλά τη δημιουργία χαρακτήρα, την δυνατότητα κρίνειν και κρίνεσθαι, την ταυτόχρονη κοινωνικοποίηση και εξατομίκευση του πολίτη. Έτσι θα συνεισφέρουν και στην οικονομία.

2.     Μαθαίνουν βέβαια οι φοιτητές γνώσεις και δεξιότητες που θα χρησιμοποιηθούν επαγγελματικά. Μια γενική σύγκλιση της παιδείας με τις ανάγκες αναπαραγωγής της κοινωνίας είναι λοιπόν δεύτερος στόχος. Αλλά όπως η εργασία δεν αποτελεί το σύνολο της ζωής έτσι και οι επαγγελματικές γνώσεις δεν εξαντλούν το έργο της μάθησης

Όταν το πανεπιστήμιο γίνεται επαγγελματική σχολή… τότε σταματάει να καλλιεργεί την επιστήμη και γίνεται τεχνογνωσία.

3.  Η πανεπιστημιακή έρευνα συμβάλλει στην ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας και στο άνοιγμα νέων οριζόντων στη γνώση. Αλλά βασικός της σκοπός είναι η καλλιέργεια  του χαρακτήρα με την εμβάθυνση στις  έννοιες και αξίες του αντικείμενου και τη βελτίωση της μαθητείας. Είναι λάθος επομένως να πριμοδοτούμε αποκλειστικά την έρευνα που έχει άμεσο υλικό ή οικονομικό αντίκτυπο ή να θεωρούμε το ερευνητικό  δυναμικό υπηρέτη της οικονομίας.

Η οικονομική ανάπτυξη χρειάζεται γιατί μας επιτρέπει να πετυχαίνουμε αυτά που είναι σημαντικά για τον καθένα. Η κατανόηση του Όμηρου ή του Σαίξπηρ, της Βυζαντινής εικονομαχίας ή του Καβάφη είναι εξ ίσου πολύτιμες με την καλλιέργεια της ρομποτικής, της νανοτεχνολογίας ή της χρηματοπιστωτικής μηχανικής.

… Μια πλούσια κοινωνία που έχει ξεχάσει την παράδοσή της και έχει αποδομήσει τις αξίες της στο όνομα οικονομικών πλεονασμάτων δεν καταλαβαίνει τη σημασία της δικαιοσύνης, την αέναη περιπέτεια των ιδεών, τη λυτρωτική δύναμη του ωραίου και το εκστατικό πάθος του υπερβατικού. Σύντομα θα χάσει και τα πλούτη της.

4. Η παιδεία καλλιεργεί τη συλλογική δράση και τη δημοκρατική συμπεριφορά ... Το πανεπιστήμιο είναι εργαστήρι δημοκρατίας και προετοιμασία της ιδιότητας του πολίτη…

…Το «καλύτερο» πανεπιστήμιο για την Ελλάδα σημαίνει αναβάθμιση σπουδών σε όλα τα επίπεδα και τέλος του πανεπιστήμιου ως εξεταστικού κέντρου και φάμπρικας παραγωγής πτυχίων…Το καλύτερο πανεπιστήμιο δεν μεταδίδει απλώς πληροφορίες – τις έχουμε πια στην άκρη των δακτύλων στο πληκτρολόγιο. Καλλιεργεί την σκέψη, την παρρησία, τον κριτικό στοχασμό και αναστοχασμό και την πειθαρχία μάθησης και δημιουργίας.

Η παιδεία ως προνόμιο και εμπόρευμα

Υπάρχει βέβαια και η αντίθετη άποψη που βλέπει την παιδεία ως προνόμιο και εμπόρευμα. Σύμφωνα με το Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός, οι Έλληνες πλούσιοι ξοδεύουν πέντε φορές πιο πολλά για την παιδεία των παιδιών τους από ό,τι οι φτωχοί. Και όταν η παιδεία λειτουργεί ως εμπόρευμα συντελεί στην αναπαραγωγή των ανισοτήτων.

 Όπως είπε ο Μητσοτάκης, όταν ήταν στην αντιπολίτευση, σε συνέντευξη που έδωσε στο ΣΚΑΪ και αναπαράχθηκε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, η Νέα Δημοκρατία επιδιώκει την ίδρυση όχι μόνο μη κερδοσκοπικών αλλά και ιδιωτικών πανεπιστημίων για να υπάρχει ανταγωνισμός. Αλλά τι σημαίνει ανταγωνισμός στον χώρο της παιδείας; Ποιος θα βάλει τα ψηλότερα δίδακτρα, ποιος καθηγητής θα παίρνει τα περισσότερα χρήματα, πώς θα ανταγωνιζόμαστε οικονομικά σαν να είναι η παιδεία οδοντόπαστα και οι φοιτητές πελάτες;

Στην Μεγάλη Βρετανία, που μέχρι πρόσφατα είχε τα καλύτερα πανεπιστήμια στον κόσμο, τα τελευταία είκοσι χρόνια οι κυβερνήσεις υιοθέτησαν αυτό το μοντέλο και ιδεολογικά και ως μέρος των πολιτικών λιτότητας. Αφαίρεσαν από την κρατική χρηματοδότηση το ένα τρίτο περίπου που δίνονταν στα πανεπιστήμια για την υποστήριξη της διδασκαλίας. Έτσι ενώ τα Πανεπιστήμια παρέμειναν δημόσια αναγκάστηκαν να επιβάλλουν 9,000 λίρες δίδακτρα για να καλύψουν το έλλειμμα…. Με τέτοια στοιχεία οι φοιτητές-πελάτες αποφασίζουν ποιο πτυχίο θα αγοράσουν. Σταδιακά τα  δημόσια πανεπιστήμια θα αρχίσουν να χρεωκοπούν τα ιδιωτικά να πολλαπλασιάζονται. Αλλά ταυτόχρονα το συνολικό σύστημα παρακμάζει, τα Βρετανικά πανεπιστήμια φθίνουν, όπως και με το Brexit οι Βρετανοί πυροβολούν τα πόδια τους.

Αυτά επιδιώκουν τα αλλεπάλληλα μέτρα της κυβέρνησης για τα πανεπιστήμια. Να οδηγήσουν το δημόσιο πανεπιστήμιο και την ανταλλαγή ιδεών σε παρακμή.