«Οι Τούρκοι πυροβολητές δεν μας πετύχαιναν ούτε από τα 80 μέτρα. Αστοχούσαν και ξεσπούσαμε σε γέλια». Η αποκαλυπτική μαρτυρία ενός λοχία για το ηθικό των Ελλήνων στρατιωτών στη μάχη της Κύπρου

Η αρχική φωτογραφία δείχνει τούρκικο άρμα Τ-47 να έχει καταληφθεί από Έλληνες στρατιώτες και να οδηγείται πίσω στη μάχη. Σήμερα σώζεται και εκτίθεται στο μουσείο της Εθνικής Φρουράς στη Λεμεσό. Παρόμοιες στιγμές ηρωισμού και αυτοθυσίας διηγείται ένας μαυροσκούφης της μάχης της Κύπρου κατά την τουρκική εισβολή τέτοιες ημέρες του 1974.
Ο Νίκος Αργυρόπουλος έλαβε μέρος στη Μάχη της Κύπρου το 1974, ως αρχηγός πληρώματος τεθωρακισμένου οχήματος (Marmon Herrington). Μαζί με τους Ελλαδίτες και Κύπριους συμπολεμιστές του πολέμησε και νίκησε τους Τούρκους εισβολείς. Προδόθηκε όμως από το δόγμα «Η Κύπρος κείται μακράν».

Ο Νίκος Αργυρόπουλος ως έφεδρος λοχίας στην Κύπρο, πριν από τον πόλεμο.

Πότε εκδηλώθηκε η τουρκική επίθεση;

Στις 5 π.μ. του Σαββάτου 20 Ιουλίου τουρκικά αεροπλάνα πέρασαν πάνω από τα κεφάλια μας και προσέβαλαν το στρατόπεδο πυροβολικού της Αθαλάσσας. Με το που πέρασαν τα εχθρικά αεροπλάνα αναρωτήθηκα «έχουμε εμείς στρατιωτικά αεροπλάνα στην Κύπρο;». Δεν πρόλαβα να ολοκληρώσω τον συλλογισμό μου και έσκασαν οι δύο πρώτες ρουκέτες.
Αμέσως έλαβα τη διαταγή να επανδρώσω ένα Marmon Herrington. Ο πυροβολητής μου ήταν ο Ανδρέας Μιχαήλ και οδηγός ο Κυριάκος Πελεκάνος. Ο δεύτερος ήταν επίστρατος, άρτι απολυθείς, ο οποίος παρουσιάστηκε αμέσως για να αναλάβει καθήκοντα. Πολύ γρήγορα συγκεντρώθηκαν αυτοβούλως επίστρατοι αναζητώντας όπλα για να πολεμήσουν.
Που μεταβήκατε μετά την αναχώρηση σας από το στρατόπεδο;
Πήγαμε στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ. Εκεί μοιραστήκαμε. Ήμασταν 40 άρματα, που να πρωτοπάμε; Στόχος ήταν να αμυνθούμε της Λευκωσίας, να υπερασπιστούμε το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ και το αεροδρόμιο, επίσης να επιτεθούμε στον τουρκοκυπριακό θύλακα του Κιόνελι. Φθάσαμε στον θύλακα πέντε άρματα.
Φτάσατε και τα πέντε άρματα στο Κιόνελι ή είχατε απώλειες από την εχθρική αεροπορία;
Φθάσαμε αλλά δεν πετύχαμε τον ΑΝΣΚ (ΑΝτικειμενικό ΣΚοπό). Η τουρκική αεροπορία η οποία δρούσε ανενόχλητη μας άλλαξε τα φώτα. Μας ανάγκασε να αλλάξουμε πορεία. Πέρα από τα πυρά των όλμων που έπεφταν βροχή διαπιστώσαμε ότι δεχόμασταν και πυρά πυροβολικού. Μέχρι τότε δεν είχαμε καμία πληροφορία ότι οι οχυρωμένοι στο Κιόνελι διέθεταν πυροβόλα. Συγχρόνως, πέρα από τα αεροσκάφη F-100 τα οποία χτυπούσαν εμάς, τουρκικά μεταγωγικά έρριπταν αλεξιπτωτιστές μέσα στο θύλακα.
Στο Κιόνελι βρεθήκαμε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη. Μπροστά από το χωριό υπήρχε ένα ρέμα το οποίο οι Τούρκοι είχαν διαμορφώσει έτσι ώστε να μην είναι εύκολα προσβάσιμο από τεθωρακισμένα, πόσο μάλλον από τα υποτιθέμενα δικά μας τεθωρακισμένα. Διαπιστώσαμε επίσης ότι είχαν πολύ καλά οχυρωματικά έργα. Είχαν κατασκευάσει τρεις σειρές πολυβολείων. Σε ένα σημείο που ήταν αναμενόμενο ότι απ’ εκεί θα επιτεθούμε.
Δεν καταφέραμε να περάσουμε την τάφρο και εκτελέσαμε αναδίπλωση. Γυρίσαμε πίσω. Μετέβημεν προς ενίσχυση του αεροδρομίου το οποίο δεχόταν σφοδρή αεροπορική επίθεση. Τελικά αποφασίστηκε να διατεθούν τέσσερα άρματα εκεί εν ήδη αντιαεροπορικής υποστήριξης. Οι υπόλοιποι παραμείναμε εκεί κάποιες ώρες μέχρι που ήλθε διαταγή ένας ουλαμός να μεταβεί στον Γερόλακκο όπου αναμενόταν ρίψη αλεξιπτωτιστών.

Οπότε φύγατε από το αεροδρόμιο για τον Γερόλακκο.
Ναι, αναχωρήσαμε πέντε άρματα. Φθάσαμε στην περιοχή και ταχθήκαμε σε διάφορες θέσεις. Εκεί υπήρχαν και κάποια τμήματα πεζικού μεταξύ των οποίων και έφεδροι. Δεν έμαθα ποτέ ποιοι ήταν. Εγώ κατέλαβα μια θέση σε ένα ύψωμα, δίπλα σε ένα διώροφο σπίτι. Απ’ εκεί βλέπαμε προς Λευκωσία και ελέγχαμε μια μεγάλη περιοχή. Αποστολή μας ήταν να αντιμετωπίσουμε το ενδεχόμενο ρίψεως αλεξιπτωτιστών. Πέρασαν ώρες απραξίας οι οποίες μας έκαναν να χαλαρώσουμε.
Κάποια στιγμή καθόμουν στον πύργο του άρματος με το ένα χέρι ακουμπισμένο στη λαβή του πολυβόλου και το άλλο στην κάσα με τα πυρομαχικά. Ξαφνικά βλέπω μπροστά μου, πολύ χαμηλά, ένα τουρκικό μαχητικό! Ο Τούρκος πιλότος προφανώς δεν υπολόγισε το ύψος του εδάφους και εκτέλεσε μια πολύ χαμηλή πτήση σε ένα ύψος 20-30 μέτρων.

Την ώρα που είδα τον όγκο του αεροπλάνου μπροστά μου ξαφνιάστηκα. Από το ξάφνιασμα έσφιξα ενστικτωδώς τα χέρια μου. Με αυτό τον τρόπο ενεργοποίησα το πολυβόλο. Μια ριπή πήρε το αεροπλάνο στην «κοιλιά». Το αεροπλάνο είχε φύγει και εγώ πυροβολούσα ακόμη. Κάποια στιγμή γυρίζω το κεφάλι μου και το βλέπω να βγάζει καπνό.

Πρέπει να το χτύπησα κάπου καίρια. Πήρε μια στροφή και έπεσε. Το πλήρωμα μου ενθουσιάστηκε και άρχισε να φωνάζει «Λοχία το έριξες!». Το νέο μεταδόθηκε και στους άλλους στρατιώτες και έγινε χαμός. Μετά από λίγο ακούσαμε από τον ασύρματο έκτακτο πολεμικό ανακοινωθέν «Προ ολίγων λεπτών κατερρίφθη το όγδοον εχθρικόν αεροσκάφος εις την περιοχήν του Γερολάκκου».

Ο Νίκος Αργυρόπουλος (με τον μπερέ) μαζί με τους συμπολεμιστές του Σταύρο Φιλίππου (διακρίνεται μόνο το κεφάλι) και Μανώλη Τούλιο. Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί πάνω στο τεθωρακισμένο όχημα Marmon Herrington το οποίο διοικούσε ο ίδιος. Διακρίνεται το πολυβόλο Browning 0,30 με το οποίο ο λοχίας κατέρριψε ένα τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος F-100

Αντιμετωπίσατε ρίψη αλεξιπτωτιστών;
Ναι, όταν έπεφταν οι αλεξιπτωτιστές σκοτείνιαζε ο ουρανός. Φαντάσου 20 αεροπλάνα από την μια πλευρά και 20 από την άλλη να ρίχνουν 50 αλεξιπτωτιστές το καθένα.
Σκέψου 2000 αλεξιπτωτιστές. Το κάθε αλεξίπτωτο είναι σαν τον τρούλο μιας εκκλησίας. Μπορείς να φανταστείς την εικόνα 2000 τρούλων να πέφτουν από τον ουρανό;
Τους πυροβολούσαμε αλλά δεν καταλαβαίναμε αν τους χτυπούσαμε. Μπορεί όντως κάποιοι να σκοτώνονταν, μπορεί κάποιοι να προσποιούντο τους νεκρούς, αν και δεν νομίζω ότι είχαν αυτή την πολυτέλεια γιατί και αυτοί δέχονταν συνεχή πυρά. Έπεφταν ολοένα και πιο πολλοί. Απελπιστήκαμε!
Ήταν από τις στιγμές που νοιώθαμε την αριθμητική μας μειονεξία.

Κάποια στιγμή ρίξαμε εμπρηστικά βλήματα μέσα στα σπαρτά και τους ετοιμάσαμε μια πολύ «θερμή» υποδοχή. Έπεφταν μέσα και καίγονταν ζωντανοί.

Βέβαια αυτό μπορούσε να γίνει μια φορά γιατί από την στιγμή που καίγονταν τα σπαρτά δεν μπορούσες να το επαναλάβεις. Δεν ξέραμε τι να κάνουμε την επόμενη φορά. Όμως και οι Τούρκοι δεν γνώριζαν τι θα κάναμε και αραίωσαν τις ρίψεις αλεξιπτωτιστών. Ίσως και να ήταν τυχαίο, δεν ξέρω.
Εν τω μεταξύ, τα τουρκικά πυρά βαρέων όπλων συνεχίζονταν. Πυροβολικό, όλμοι, ότι μπορεί να βάλει το μυαλό σου.

Ο Νίκος Αργυρόπουλος (με το περίστροφο με το χέρι) δίνει οδηγίες σε συμπολεμιστή του κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων

Τι ρόλο θεωρείτε πως έπαιξαν οι Βρετανοί στην εξέλιξη των επιχειρήσεων;
Οι Άγγλοι αναμφισβήτητα βοήθησαν τους Τούρκους. Θα σας διηγηθώ ένα χαρακτηριστικό γεγονός.
Πέρασαν από τις θέσεις μας τρία Land Rover με Άγγλους οδηγούς. Σχεδόν αμέσως έφυγαν και μετέβησαν απέναντι, στις τουρκικές θέσεις.
Μετά από μια ώρα περίπου επέστρεψαν με τετραμελή πληρώματα. Σταμάτησαν πίσω από τις θέσεις μας και άρχισαν να τραβούν φωτογραφίες.
Ένας απ’ αυτούς κάτι σημείωνε, προφανώς έφτιαχνε ένα πρόχειρο σχεδιάγραμμα των θέσεών μας. Λέω «ρε παιδιά τι κάνουν αυτοί;».
Τους μιλήσαμε αγγλικά και δεν απάντησαν. Τα χαρακτηριστικά τους μόνο Άγγλους δεν θύμιζαν. Ήταν μαυριδεροί, με γαμψές μύτες.
Κάποιος Κύπριος στρατιώτης είπε κάτι στα τουρκικά και ένας από τους «Άγγλους» γέλασε. Απευθύνθηκα στους άλλους αρχηγούς των πληρωμάτων, στον Νίκο Θεοδωρόπουλο (λοχία, αρχηγό πληρώματος Marmon Herrington) και του λέω «Νικόλα, μόλις φύγουν πάμε στις εναλλακτικές θέσεις και πιο μακριά ακόμη. Ψάξε να βρεις που θα χωθείς. Μας έρχονται!»
Πράγματι μετά από λίγη ώρα βομβάρδισαν τις πρότερες θέσεις μας!

Το ηθικό των Κυπρίων μάχιμων ποιο ήταν;
Το ηθικό αυτών που είχα στο άρμα μου ήταν σε υψηλά επίπεδα. Ο Ανδρέας Μιχαήλ , που ήλθε στο άρμα μου ως πυροβολητής, είχε υποστεί πριν από την εισβολή ένα καρδιακό επεισόδιο και νοσηλευόταν.
Με την έναρξη των επιχειρήσεων εξήλθε από το νοσοκομείο και παρουσιάστηκε στη μονάδα.
Του λέω «φύγε, δεν σε χρειάζομαι». Μου απαντά «Δεν υπάρχει περίπτωση, θα έλθω μαζί σου».
-«Πήγαινε σε άλλο άρμα».
-«Δεν έχω που να πάω». Αρπάζει έναν νέο στρατιώτη από το πλήρωμα μου και του φωνάζει «κατέβα στραβάδι».
Δεν μπορούσα να τον εμποδίσω.
Κάποια στιγμή μου είπε: «Κοίταξε λοχία όπου πας εσύ εμείς θα είμαστε ένα μέτρο μπροστά».
«Έλα ρε», απαντώ, «όπου είναι να πάμε θα πάμε όλοι μαζί».
Τότε μου λέει ο Κυριάκος Πελεκάνος, οδηγός του άρματος:

«Άκουσε να δεις. Πρώτα θα κλάψουν οι μάνες μας και μετά η δική σου. Δεν υπάρχει περίπτωση να μαυροφορέσει η μάνα σου αν πρώτα δεν μαυροφορέσουν οι δικές μας». Πραγματικά τα λόγια αυτά με έχουν χαρακώσει.

Κατεστραμμένο τουρκικό άρμα από ελληνικά πυρά

Πότε αποσυρθήκατε από τις μάχες;

Στα τέλη Αυγούστου αποσυρθήκαμε στον Κόρνο. Μιλάμε για τα α΄ και β΄ κλιμάκια υποστήριξης των μαχίμων. Ο διοικητής ο Κορκότζελος ήταν στην Κοκιννοτριμιθιά.
Οι ουλαμοί μας ήταν σκορπισμένοι σε διάφορα σημεία. Μετά πήγαμε στο στρατόπεδο της Λακατάμιας.
Εκεί ανέλαβα με δύο βοηθούς, υπό την καθοδήγηση ενός νέου αξιωματικού του ίλαρχου Θεόδωρου Κατσάρη, την ανασυγκρότηση των 21 ΕΑΝ ΚΑΙ 23 ΕΜΑ και την συγχώνευση τους.
Φαντάσου εγώ ήμουν απλός λοχίας. Παράλληλα μου ανατέθηκε η διεξαγωγή έρευνας για τον καθορισμό των απωλειών της 21 ΕΑΝ. Έτρεχα στα νοσοκομεία να μιλήσω με τους γιατρούς για τις συνθήκες τραυματισμού και για την κατάσταση των τραυματιών. Μιλούσα με τους νεκροτόμους για τις συνθήκες θανάτου των νεκρών μας. Μετά ανέλαβα να καταγράψω την εξέλιξη κάθε μάχης. Όλα αυτά καταγεγραμμένα από το χέρι μου. Όλα τα δελτία των νεκρών τα έγραψα εγώ.

Κατεστραμμένο όχημα Marmon Herrigton από πυρά της Τουρκικής Αεροπορίας

Όλο αυτό το διάστημα θεωρούσατε ότι ο πόλεμος συνεχιζόταν; Δεν πιστεύατε ότι είχαμε ηττηθεί;
Εγώ τουλάχιστον πίστευα ότι τίποτε δεν είχε χαθεί. Ότι θα ανασυγκροτούμασταν και θα εκδηλώναμε αντεπίθεση

Πότε πληροφορηθήκατε την ήττα;
Για μας δεν υπήρξε ήττα και αυτό ήταν φυσικό. Μέχρι την τελευταία ημέρα που συμμετείχα στις επιχειρήσεις είχα την ακλόνητη πεποίθηση ότι θα νικήσουμε. Όχι μόνο εγώ, αλλά όλοι. Αργότερα όταν αποσυρθήκαμε από το πεδίο των επιχειρήσεων και έφυγε η έξαψη της μάχης, σταδιακά μας κατέλαβε η απογοήτευση.

Χάσαμε απ’ αυτούς που νικήσαμε. Όταν βλέπεις ότι τους σταματάμε, πώς μπορείς να δεχθείς ότι έχασες;
Θα σου πω ένα χαρακτηριστικό γεγονός. Μια τουρκική περίπολος πέφτει σε ναρκοπέδιο στο χωριό Πυρόϊ. Ο πρώτος στρατιώτης γίνεται κομμάτια. Οι άλλοι πάνε να τον περισυλλέξουν και σκοτώνονται όλοι. Βλέπαμε με τα κιάλια ότι ανάμεσα τους υπήρχε αξιωματικός. Δεν είχε λίγο μυαλό να τους σταματήσει;

Κατά τη διάρκεια των μαχών κάναμε black humor με τους Τούρκους πυροβολητές των αρμάτων. Δεν μπορούσαν να μας πετύχουν σε απόσταση 80 μέτρων! Με νοήματα τους κατευθύναμε τις βολές! Φυσικά αστοχούσαν και τότε ξεσπούσαμε σε γέλια. Νομίζαμε ότι ήμασταν σε πανηγύρι. Είχαμε αντικαταστήσει τα κράνη με τζόκεϊ και μπερεδάκια και φορούσαμε σορτσάκια.

Τα παγούρια μας τις πρώτες μέρες ήταν γεμάτα με φραπέ και οι τσέπες μας γεμάτες τσιγάρα. Μετά τέλειωσαν κι’ αυτά. …Όταν απομακρυνθήκαμε από τις μάχες ακουσίως ήλθε η κατάθλιψη. Αναλογιζόμασταν «τι έγινε ρε παιδιά; Γιατί φύγαμε; Δεν θα γυρίσουμε να τους φάμε λάχανο;». Μας πέρασαν την ηττοπάθεια.
Η συνέντευξη δόθηκε στον ιστορικό Νίκο Γιαννόπουλο
Την αρχική φωτογραφία εντόπισε ο Ακης Βιδινιώτης και δείχνει τούρκικο άρμα Τ-47 που καταλήφθηκε από Έλληνες αρματιστές να οδηγείται πίσω στη μάχη.

mixanitouxronou.gr/