Τι ακριβώς συμβαίνει με τις ψηφιακές ταυτότητες; ( Του Θοδωρή Αντωνόπουλου )

Τέλη Σεπτέμβρη ξεκινά η έκδοση των νέων δελτίων ταυτότητας που υπόσχονται να διευκολύνουν την καθημερινότητα των πολιτών σε έναν διαρκώς ψηφιοποιούμενο κόσμο. Η έλλειψη, όμως, σωστής και υπεύθυνης πληροφόρησης και οι φόβοι για την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων σε συνδυασμό με την έντονη αντίθεση ακροδεξιών και παραθρησκευτικών κύκλων πυροδοτούν έναν ακόμη «διχασμό».

Αυτήν τη στιγμή επικρατεί ένα κομφούζιο, καθώς λεπτομέρειες δεν γνωρίζουν ούτε τα γραφεία έκδοσης ταυτοτήτων.

ΣΕΙΡΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ ΕΧΟΥΝ προκαλέσει οι νέου τύπου ψηφιακές ταυτότητες, οι οποίες θα έχουν μέγεθος τραπεζικής κάρτας και ηλεκτρονικό κύκλωμα για την ενσωμάτωση βιομετρικών χαρακτηριστικών των κατόχων τους.

Αντιδράσεις που κατά βάση προέρχονται από τους γνωστούς ακροδεξιούς και παραθρησκευτικούς κύκλους που, όπως στην περίπτωση των εμβολιασμών αλλά και των «αγέννητων παιδιών» (για να μην αναφέρω τη «Μακεδονία μας», που οπωσδήποτε κάπου θα κολλάει), ομνύουν σε μια ανορθολογική, άκρως επιλεκτική όσο και υστερόβουλη ερμηνεία των ατομικών και των ανθρώπινων δικαιωμάτων –σε αυτούς εντάσσεται η συντριπτική πλειονότητα όσων έσπευσαν αυγουστιάτικα στα κατά τόπους αστυνομικά τμήματα για να ανανεώσουν τις παλιές ταυτότητες, εκείνες ακριβώς στις οποίες οι ομοϊδεάτες τους είχαν εναντιωθεί προ εικοσαετίας γιατί δεν ανέγραφαν πλέον το θρήσκευμα‒, από μερίδα της επίσημης Εκκλησίας αλλά και της αριστεράς, η οποία τις αντιμετωπίζει περισσότερο ορθολογικά μεν, ως ένα ακόμα επίφοβο βήμα προς ένα σύγχρονο «Πανοπτικόν» δε.

Tο κόστος έκδοσης θα είναι δέκα ευρώ, θα έχει δεκαετή διάρκεια και ο σχεδιασμός είναι να έχουμε όλοι εφοδιαστεί με αυτές μέχρι τον Αύγουστο του 2024, οπότε θα λήξουν και όλες οι παλιές, μαζί και οι πρόσφατα ανανεωμένες – από τον Αύγουστο δε του 2026 θα ισχύουν μόνο οι νέες ταυτότητες.

Να πούμε καταρχάς ότι οι νέες, αναβαθμισμένες ταυτότητες δεν διαφέρουν και τόσο από τις παλιές, αν εξαιρέσουμε το περίφημο «τσιπάκι». Όπως ανακοινώθηκε από το υπουργείο ΠροΠο, η έκδοσή τους ξεκινά στις 25/9, ενώ η επίσημη παρουσίασή τους θα γίνει στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Ο πολίτης θα υποβάλει αίτηση στην πλατφόρμα του gov.gr και αφού λάβει τη σχετική ειδοποίηση, κλείνει ραντεβού στο οικείο αστυνομικό τμήμα.

Tο κόστος έκδοσης θα είναι δέκα ευρώ, θα έχει δεκαετή διάρκεια και ο σχεδιασμός είναι να έχουμε όλοι εφοδιαστεί με αυτές μέχρι τον Αύγουστο του 2024, οπότε θα λήξουν και όλες οι παλιές, μαζί και οι πρόσφατα ανανεωμένες – από τον Αύγουστο δε του 2026 θα ισχύουν μόνο οι νέες ταυτότητες. Τα δεδομένα κάθε ταυτότητας θα αποθηκεύονται κεντρικά και πρόσβαση σε αυτά θα έχουν μόνο οι αρμόδιες Αρχές.

Στην μπροστινή πλευρά τα νέα δελτία θα έχουν φωτογραφία του κατόχου, η οποία προβλεπόταν αρχικά να βγαίνει στα αστυνομικά τμήματα, ακριβώς όπως γίνεται χρόνια τώρα στα εκδοτήρια εισιτηρίων με τις φωτογραφίες των καρτών απεριόριστων διαδρομών, υπάρχει όμως το σενάριο να την προσκομίζει και ο πολίτης μετά τις διαμαρτυρίες των επαγγελματιών φωτογράφων (είναι σημαντικό τους έσοδο) που χαρακτήρισε «εύλογες» ο υπουργός ΠροΠο Γιάννης Οικονόμου. Στην ίδια πλευρά θα αναγράφονται ονοματεπώνυμο, ημερομηνία έκδοσης και λήξης, η αρχή έκδοσης και ο μοναδικός αριθμός πρόσβασης κάρτας που προβλέπεται να αντικαταστήσει ΑΜΚΑ και ΑΦΜ και θα παραμένει ίδιος σε περίπτωση απώλειας του δελτίου – αυτός βασικά ιντριγκάρει τους «αντιφρονούντες».

Στην πίσω πλευρά θα υπάρχουν τα ονόματα πατέρα και μητέρας, ο τόπος γέννησης του κατόχου, η ομάδα αίματος (προαιρετικά), το ύψος (μετά τη συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας), η ζώνη μηχανικής ανάγνωσης, το ενσωματωμένο τσιπάκι και το ψηφιακό δακτυλικό αποτύπωμα, ένας ακόμα «νεωτερισμός» που σχολιάστηκε αρνητικά, καθώς τα δακτυλικά αποτυπώματα στις ταυτότητες, εκείνα τα κλασικά με το μαύρο μελάνι, καταργήθηκαν το 2000 ως προσβολή των προσωπικών δεδομένων και της αξίας του ανθρώπου, όπως αναφέρει σε σχετικό του κείμενο, όπου στηλιτεύει τον «βιομετρικό αυταρχισμό», ο δικηγόρος Θανάσης Καμπαγιάννης.

Σε κάθε περίπτωση, τα νέα δελτία δεν θα διαθέτουν σύστημα γεωεντοπισμού ούτε πρόσβαση στους τραπεζικούς λογαριασμούς του κατόχου. Θα εξασφαλίζουν, εντούτοις, υψηλή προστασία από την πλαστογραφία και θα διευκολύνουν τις συναλλαγές με το Δημόσιο. Αντίστοιχες ταυτότητες, εναρμονισμένες με τον ευρωπαϊκό κανονισμό, προβλέπονται για όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. μετά την επί της αρχής συμφωνία και των 27 κρατών-μελών τον Ιούνιο του ’22.

Το γεγονός ότι ήδη 17 χώρες της Ε.Ε. διαθέτουν τέτοιες «αναβαθμισμένες» ταυτότητες αφενός, το ότι τα διαβατήρια, οι τραπεζικές μας κάρτες αλλά και οι δεκάδες εφαρμογές που έχουμε κατεβασμένες σε κινητά, laptops και υπολογιστές μπορούν να παρέχουν σε τρίτους πολύ περισσότερα προσωπικά δεδομένα από αυτά που υποτίθεται ότι θα περιέχει η νέα ταυτότητα, και μάλιστα με την πλήρη συναίνεσή μας, αφετέρου δεν φαίνεται να πτοεί κανέναν από τους επικριτές τους.

Βέβαια, οι εν λόγω αντιδράσεις δεν έχουν ακόμα προσλάβει τη μορφή χιονοστιβάδας, όπως με τις «λαοσυνάξεις» του μακαριστού Χριστόδουλου είκοσι τόσα χρόνια πριν ‒ από τις σπανιότατες περιπτώσεις στην Ελλάδα που η Εκκλησία υπαναχώρησε τελικά στη θέληση της πολιτείας, αν και υπήρξε η αίσθηση ότι ο ανοικονόμητος τότε Αρχιεπίσκοπος περισσότερο επεδίωκε να κάνει επίδειξη δύναμης παρά να αντιταχθεί μέχρι τέλους σε μια ευρωπαϊκή οδηγία με καθολική ισχύ. Και σίγουρα ο Ιερώνυμος δεν φαίνεται διατεθειμένος να αναλάβει έναν τέτοιο ρόλο –σε πρόσφατη παρέμβασή του συνέστησε στους πιστούς «σύνεση και φρόνηση» μέχρι να αποφανθεί η Ιερά Σύνοδος, ενώ μητροπολίτες όπως οι Μεσσηνίας και Δωδώνης επέπληξαν στους αρνητές‒, δεν λείπουν όμως οι σκοταδιστές ρασοφόροι σαν τον Αμβρόσιο που βάζουν λάδι στη φωτιά.

Ήδη, καθώς διαβάζω, προγραμματίζονται συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις, συγκεντρώσεις που εκτός από τη «Δεξιά του Κυρίου» σπονσοράρουν και τα τρία ακροδεξιά κόμματα της Βουλής, όπως είχε κάνει αντίστοιχα το 2000 ο ΛΑΟΣ του Καρατζαφέρη, του Άδωνη και του Βορίδη, προτού οι δύο τελευταίοι «πεφωτιστούν». Θα πυροδοτήσει, άραγε, το ζήτημα των νέων ταυτοτήτων στην Ελλάδα έναν ακόμα διχασμό, πασπαλισμένο στις περισσότερες των περιπτώσεων με μπόλικη δήθεν αντισυστημική «ψέκα»;

Πάντως, η όλη φασαρία δεν έχει προσλάβει τις διαστάσεις της «μητέρας όλων των μαχών» για την αναγραφή του θρησκεύματος. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της aboutpeople, μόλις ένα 12,9% θεωρεί τις νέες ταυτότητες «απειλή για την ελευθερία μας» (ακόμα ένα 9,9% δεν ξέρει/δεν απάντησε), με τους πλέον ανήσυχους να δηλώνουν αντιεμβολιαστές και τακτικά εκκλησιαζόμενοι – όσο για τα πολιτικά τους πιστεύω, προηγούνται σαφώς και αναμενόμενα Σπαρτιάτες, Ελληνική Λύση και Νίκη, με την Πλεύση να είναι η αμέσως επόμενη προτίμηση. Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα ή μήπως, με δεδομένο και το πρόσφατο σκάνδαλο των υποκλοπών, έχουν τελικά κάποια δίκια όσοι ανησυχούν, ακόμα κι αν το διατυπώνουν λάθος;

«Το περίφημο “τσιπάκι” των νέων ταυτοτήτων δεν είναι παρά ένα σύστημα παθητικού RFΙD, σαν αυτό που ήδη διαθέτουν τα διαβατήρια και μπορεί να διαβαστεί από ένα σκάνερ που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση, όπως συμβαίνει π.χ. στα αεροδρόμια. Οι ψηφιακές ταυτότητες δεν είναι μια εντελώς νέα γενιά ταυτοτήτων, καθώς άλλωστε ο σχετικός διαγωνισμός ακυρώθηκε, θα είναι δηλαδή περισσότερο μια εκσυγχρονισμένη μορφή των υπαρχουσών», μου λέει ο Πάνος Λουρίδας, διευθυντής Έρευνας και Ανάπτυξης του Εθνικού Δικτύου Υποδομών Τεχνολογίας και Έρευνας (ΕΔΥΤΕ) και αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

«Προσωπικά, βρίσκω τις αντιδράσεις από αστείες έως τραγελαφικές, δεδομένου ότι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις εταιρείες από τις οποίες αγοράζουμε διάφορα αγαθά online, για παράδειγμα, δίνουμε πολύ περισσότερα προσωπικά στοιχεία από αυτά που θα περιέχουν οι νέες ταυτότητες. Μεγαλύτερη “πρόκληση” θεωρώ το ευρωπαϊκό ψηφιακό πορτοφόλι που ήδη ετοιμάζουμε και στην Ελλάδα, όπου εξάλλου ήδη έχουμε το ψηφιακό πορτοφόλι gov.gr. Tο ΕΔΥΤΕ συμμετέχει ενεργά στις ομάδες ανάπτυξης του ευρωπαϊκού ψηφιακού πορτοφολιού.

Αυτό θα έχει σαφώς περισσότερες δυνατότητες και εφαρμογές και θα ισχύει σε όλη την Ε.Ε. Θα περιέχει, εκτός από τα στοιχεία της ταυτότητας και το δίπλωμα οδήγησης, που έχει ήδη το ψηφιακό πορτοφόλι gov.gr, τίτλους σπουδών του κατόχου, θα μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη συνταγογράφηση φαρμάκων, θα έχει στοιχεία διαβατηρίου, ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την έκδοση κάρτας επιβίβασης σε διεθνή αεροπορικά ταξίδια, θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού οπουδήποτε στην Ε.Ε. κ.ά.

Ήδη γίνονται πολλές συζητήσεις που αφορούν τόσο τις δικλείδες ασφαλείας όσο και το απόρρητο. Εδώ τον λόγο έχουν αφενός η τεχνολογία, αφετέρου το πολιτικό και το νομικό πλαίσιο που θα πρέπει να διασφαλίζει τη χρήση των δεδομένων προς όφελος του πολίτη. Να σημειώσουμε ότι στην Ευρώπη ειδικά δίνεται πολύ μεγάλη σημασία σε θέματα ατομικών δικαιωμάτων και ιδιωτικότητας. Όπως και να έχει, οι νέες ταυτότητες δεν είναι παρά ένα ακόμα δημόσιο έγγραφο, που όμως έχει πολλαπλές εφαρμογές – για τη νέα γενιά τόσο αυτές όσο, ακόμα περισσότερο, το ψηφιακό πορτοφόλι δεν είναι καθόλου κάτι σαν “απειλή” αλλά μια φυσική εξέλιξη των πραγμάτων που διευκολύνει ακόμα περισσότερο την καθημερινότητά τους».

Συμφωνεί, εντούτοις, και ο ίδιος ότι η έλλειψη επαρκούς και υπεύθυνης πληροφόρησης θολώνει το τοπίο. Αυτήν τη στιγμή επικρατεί ένα κομφούζιο, καθώς λεπτομέρειες δεν γνωρίζουν ούτε τα γραφεία έκδοσης ταυτοτήτων. Πολλά ερωτηματικά είχε δημιουργήσει, εξάλλου, πέρσι τέτοια εποχή η ξαφνική ματαίωση του διαγωνισμού για την έκδοση των νέων ταυτοτήτων, προϋπολογισμού ύψους 515 εκατ. ευρώ, ματαίωση που επίσημα αποδόθηκε στην αλλαγή των τεχνικών και οικονομικών παραμέτρων που σχετίζονται με την ανάθεση της προμήθειας, υπήρξαν ωστόσο καταγγελίες για σύνδεση με συγκεκριμένα επιχειρηματικά συμφέροντα, όπως και με την ανάπτυξη του κακόβολου λογισμικού παρακολούθησης Predator – νέος διαγωνισμός δεν έχει προκηρυχθεί ακόμα.  

πηγή