To χαμηλό κάλιο φέρνει υποκαλιαιμία με κούραση, κράμπες, αρρυθμίες, υπέρταση. Πηγές καλίου

Η υποκαλιαιμία #lowpotassium είναι μια κατάσταση επικίνδυνη για τη ζωή και πρέπει να αντιμετωπίζεται πάντοτε με τη βοήθεια του γιατρού

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr iatrikanea

Το κάλιο-Κ+ είναι ένα πολύ σημαντικό μέταλλο, απαραίτητο για την σωστή λειτουργία όλων των κυττάρων, των ιστών και των οργάνων του σώματος. Το κάλιο είναι ένας ηλεκτρολύτης που, μαζί με τους υπόλοιπους ηλεκτρολύτες, ρυθμίζει την κατανομή του νερού στο σώμα, επηρεάζει το pH και συμβάλλει στην διέγερση των νεύρων και των μυών.

Περίπου το 95% του καλίου στο σώμα αποθηκεύεται στο εσωτερικό των κυττάρων, ενώ άλλοι ηλεκτρολύτες, όπως το νάτριο και το χλώριο, βρίσκονται κυρίως έξω από τα κύτταρα. Το κάλιο εισέρχεται στο σώμα μέσω των τροφών. Το κάλιο είναι το κύριο ενδοκυτταρικό κατιόν και είναι απαραίτητο για τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού. Η βασική λειτουργία του καλίου είναι η ρύθμιση της κυτταρικής λειτουργίας, διατηρώντας σταθερό το ηλεκτρικό φορτίο των κυτταρικών μεμβρανών. Επίσης το κάλιο είναι απαραίτητο συστατικό σε πολλές ενζυμικές αντιδράσεις των κυττάρων, στη διατήρηση των επιπέδων των ηλεκτρολυτών στο αίμα και γενικότερα της οξεοβασικής ισορροπίας. Μέρος του διακινείται προς το εσωτερικό των κυττάρων και αποβάλλεται κυρίως από τους νεφρούς και σε μικρότερο ποσοστό από το έντερο με τα κόπρανα και από το δέρμα με τον ιδρώτα. Διαταραχές σε οποιοδήποτε από αυτά τα στάδια μπορεί να προκαλέσει υποκαλιαιμία.

Πηγές καλίου

Καλές πηγές καλίου είναι: τα φρούτα, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και το κρέας. Τροφές πλούσιες σε κάλιο είναι τα φρούτα (οι μπανάνες περιέχουν 422mg Καλίου) και τα λαχανικά το μαγειρεμένο κρέας και ψάρι, το γάλα (ημιάπαχο 366mg Καλίου/ποτήρι), το γιαούρτι.

Τρόφιμα που περιέχουν πολύ κάλιο

Φρούτα		Λαχανικά
Βερίκοκο, ακατέργαστο ξηρα		Κολοκύθια Αγκινάρα
Σύνολο αβοκάντο
Σύνολο μπανανών		φασόλια ξηρά φασόλια και μπιζέλια
Πεπόνι		Καρότα, ακατέργαστα
Ξηροί καρποί		Τεύτλα,
Σύκα, ξηρά		Κινεζικό λάχανο
Χυμός γκρέιπφρουτ		Μπρόκολο, που μαγειρεύεται
Ακτινίδιο		λαχανάκια Βρυξελλών
Mango		Πράσινα, εκτός από το κατσαρό λάχανο
Νεκταρίνι		Γογγύλι
Πορτοκάλι		Φακές
Χυμός από πορτοκάλι		Όσπρια
Παπαγια		Μανιτάρια, που κονσερβοποιούνται
Ρόδι  Χυμός ροδιών		Πατάτες,
Δαμάσκηνα Χυμός δαμάσκηνων		Κολοκύθα
Σταφίδες		Σπανάκι, που μαγειρεύεται
		Ντομάτες/προϊόντα ντοματών
		Φυτικοί χυμοί

Άλλα τρόφιμα
Πίτουρο/προϊόντα πίτουρου
Σοκολάτα
Μελάσες
Γάλα,
Θρεπτικά συμπληρώματα:  Καρύδια/σπόροι
Βούτυρο φυστικιών
Αλατισμένο άλας υποκατάστατα/Lite
Αλατισμένος ελεύθερος ζωμός
καπνός μασήματος
Γιαούρτι

Ποια είναι τα συμπτώματα ανεπάρκειας καλίου;

Εμφανίζονται συνήθως όταν η υποκαλιαιμία φθάσει τα 2.5-3meq/L. Προέρχονται κυρίως από τους μυς ως μυϊκή αδυναμία και την καρδιά ως αρρυθμίες. Σε ευαίσθητες ομάδες (π.χ. άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια) οι αρρυθμίες μπορεί να εμφανιστούν και σε υψηλότερες τιμές καλίου.

Τα χαμηλά επίπεδα καλίου προκαλούν συμπτώματα όπως

• μυϊκή αδυναμία,
• σύγχυση,
• ευερεθιστικότητα,
• κούραση,
• έλλειψη ενέργειας,
• μυϊκές κράμπες,
• διαταραχές στο στομάχι, ακόμα και
• καρδιακές διαταραχές.

Η υποκαλιαιμία είναι μια κατάσταση επικίνδυνη για τη ζωή και πρέπει να αντιμετωπίζεται πάντοτε με τη βοήθεια του γιατρού.

Επίσης αυξάνεται ο κίνδυνος νεφρολιθίασης και οστεοπόρωσης (λόγω αυξημένης νεφρικής αποβολής ασβεστίου).

Επίσης ανεπαρκής πρόσληψη καλίου αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών ασθενειών και ιδιαίτερα εγκεφαλικών επεισοδίων. Το κάλιο δρα προστατευτικά στην οστεοπόρωση, σε αντίθεση με το νάτριο. Ενώ το νάτριο αυξάνει τη νεφρική απέκκριση του ασβεστίου, το κάλιο την μειώνει. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια πρακτική αντικατάστασης του νατρίου από το κάλιο στη διατροφή, λόγω αυτής της προστατευτικής δράσης στην εξοικονόμηση ασβεστίου.

Η υπερκαλιαιμία από την άλλη πλευρά είναι τοξική και μπορεί να προκαλέσει καρδιακές διαταραχές. Είναι όμως σχεδόν αδύνατο να προκληθεί σε άτομα με φυσιολογική νεφρική λειτουργία, μιας και το κάλιο ελέγχεται από τον οργανισμό εντός ενός στενού εύρους με μεγάλη ακρίβεια.

Μυϊκή αδυναμία

Μπορεί να κυμαίνεται από ήπια ως παράλυση. Τυπικά προσβάλλονται πρώτα μύες στα κάτω άκρα ενώ όσο χειροτερεύει η κατάσταση μπορεί να συμμετέχουν ο κορμός και τα άνω άκρα. Αν προσβληθούν οι αναπνευστικού μύες τότε υπάρχει κίνδυνος αναπνευστικής ανεπάρκειας. Ενίοτε συμμετέχουν και οι λείοι μύες του γαστρεντερικού δημιουργώντας εικόνα παραλυτικού ειλεού.

Καρδιακή αρρυθμία

Μπορεί να είναι έκτακτες κολπικές ή κοιλιακές συστολές, φλεβοκομβική βραδυκαρδία, παροξυσμική κολπική ταχυκαρδία, κολποκοιλιακό block, κοιλιακή ταχυκαρδία ή μαρμαρυγή.  

Ο κίνδυνος αρρυθμιών είναι μεγαλύτερος σε άτομα με στεφανιαία νόσο και σε όσους λαμβάνουν διγοξίνη. Αρρυθμίες ςμφανίζονται σε τοξικά επίπεδα διγοξίνης ή σε φυσιολογικά επίπεδα αν συνυπάρχει υποκαλιαιμία.

Ραβδομυόλυση

Ραβδομυόλυση είναι σημαντική βλάβη των μυών και μπορεί να προκαλέσει οξεία νεφρική βλάβη. Μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα με σοβαρή υποκαλιαιμία. Η απελευθέρωση του  καλίου από τα μυικά κύτταρα, συμβάλει στην αύξηση της αιματικής ροής στους μύες κατά την άσκηση, κάτι που αναστέλλεται επί υποκαλιαιμίας. Έτσι παρατηρείται μειωμένη αιματική ροή που μπορεί να προκαλέσει μυική ισχαιμία.

Νεφρική δυσλειτουργία

Η υποκαλιαιμία μπορεί να προκαλέσει πολυδιψία και πολυουρία.

Επηρεάζει και την ικανότητα αποβολής νατρίου. Οπότε επί δίαιτας χαμηλού καλίου μπορεί να παρατηρηθεί αυξημένη κατακράτηση νατρίου, γεγονός που μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση. Αν αυξηθεί η πρόσληψη καλίου ίσως διαπιστωθεί πτώση της αρτηριακής πίεσης κατά 5-7 mmHg σε υπερτασικά άτομα με αυξημένη πρόσληψη νατρίου.

Αιτίες υποκαλιαιμίας

Ελαττωμένη διαιτητική πρόσληψη

Δεν είναι πολύ συχνή γιατί οι περισσότερες τροφές περιέχουν κάλιο. Μπορεί όμως να παρατηρηθεί σε ηλικιωμένους, ασθενείς που λαμβάνουν παρεντερική διατροφή.

Αυξημένη είσοδος στα κύτταρα

Διάφοροι παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν μετακίνηση του καλίου από τον εξωκυττάριο χώρο προς το εσωτερικό των κυττάρων με αποτέλεσμα τη μείωση των επιπέδων του στο πλάσμα.

•   Αυξημένο εξωκυττάριο pH (αλκάλωση)

•   Χορήγηση ινσουλίνης

•   Β2-διεγέρτες για τη θεραπεία του άσθματος

•   Θεραπεία μεγαλοβλαστικών αναιμιών (δηλαδή λόγω έλλειψης Β12, φυλλικού), χορήγηση αυξητικού παράγοντα λευκών για λευκοπενία (π.χ. μετά από χημειοθεραπεία)

•   Περιοδική υποκαλιαιμική παράλυση

•   Ψευδοϋποκαλιαιμία

•   Υποθερμία

Αυξημένες απώλειες από τους νεφρούς

Η αποβολή του καλίου από τους νεφρούς καθορίζεται κυρίως από την έκκρισή του  στο αθροιστικό σωληνάριο. Αυξημένη αποβολή που μπορεί να οδηγήσει σε υποκαλιαιμία, συμβαίνει επί περίσσειας αλατοκορτικοειδών και σε καταστάσεις με αυξημένη ροή νερού και νατρίου στον άπω νεφρώνα (συμβαίνει σε Συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, αποφρακτική ουροπάθεια, σύνδρομο Sjögren, υπερασβεστιαιμία, διάφορες λευχαιμίες). Υπάρχουν  και κληρονομικά νοσήματα όπως τα σύνδρομα Bartter, Gitelman, Liddle που η διάγνωσή τους είναι εξ΄αποκλεισμού άλλων καταστάσεων με παρόμοια ευρήματα, όπως χρήση διουρητικών, έμετοι.

Αυξημένη αποβολή καλίου παρατηρείται και σε

• διαβητική κετοξέωση,
• πολλαπλούς εμετούς,
• μετά από εισπνοή κόλλας (τολουένιο),
• σε υψηλές δόσεις πενικιλίνης.

Αυξημένες απώλειες από το γαστρεντερικό

Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, απελευθερώνονται μέσα στο γαστρεντερικό σωλήνα 3-6 λίτρα γαστρικών, παγκρεατικών, χολικών και εντερικών υγρών που το μεγαλύτερο ποσοστό τους επαναρροφάται. Όλα τα προαναφερθέντα υγρά περιέχουν κάλιο. Συνεπώς η απώλεια σημαντικής ποσότητας κάποιου από αυτά μπορεί να οδηγήσει σε υποκαλιαιμία. Έτσι έμμετοι , ο ρινογαστρικός σωλήνας (γαστρικό υγρό), οι διάρροιες, τα εντερικά συρίγγια, η χρόνια κατάχρηση υπακτικών (εντερικό υγρό ), μπορεί να την προκαλέσουν. 

Αυξημένες απώλειες από το δέρμα

Μικρές ποσότητες καλίου χάνονται καθημερινά με τον ιδρώτα, του οποίου η ποσότητα κάτω από φυσιολογικές συνθήκες δεν είναι μεγάλη και η περιεκτικότητα του σε κάλιο είναι μικρή.

Σε άτομα όμως που γυμνάζονται έντονα σε θερμό κλίμα ο αποβαλλόμενος ιδρώτας μπορεί να φθάσει τα 10 L. Αν λοιπόν δεν αναπληρωθούν οι απώλειες του καλίου, μπορεί να προκύψει υποκαλιαιμία.  Είναι καλά τεκμηριωμένο πως τόσο η αφυδάτωση, όσο και η μείωση των ηλεκτρολυτών μειώνει σημαντικά την αθλητική απόδοση και αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης θερμικών διαταραχών. Για το λόγο αυτό η κατανάλωση υγρών που περιέχουν ηλεκτρολύτες έχει σημαντική ευεργετική δράση στην αθλητική απόδοση με τους κάτωθι τρόπους: α) Διατηρεί το αίσθημα της δίψας. Οι αθλητές δυστυχώς σπάνια καλύπτουν τις απαιτήσεις σε υγρά κατά τη διάρκεια της άσκησης, μιας και το αίσθημα της δίψας μειώνεται προτού αντιμετωπιστεί η αφυδάτωση. β) Επιταχύνει την απορρόφηση των υγρών. Οι ηλεκτρολύτες βοηθούν την καλύτερη απορρόφηση και κατακράτηση των υγρών στο σώμα. γ) Διατηρεί τον όγκο του αίματος. Κατά την άσκηση και ιδιαίτερα σε συνδυασμό με την αφυδάτωση μειώνεται ο όγκος του αίματος, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ταχυκαρδίας και εξάντλησης. Η πρόσληψη ποτών που περιέχουν ηλεκτρολύτες βοηθά στη διατήρηση του όγκου του αίματος.

Υπομαγνησιαιμία

Συνυπάρχει συχνά με την υποκαλιαιμία. Σε ορισμένες περιπτώσεις η αιτία είναι κοινή (π.χ, τοξικότητα από το χημειοθεραπευτικό σισπλατίνη, πρωτοπαθής υπερπαθυρεοειδισμός) ενώ σε άλλες η ίδια η υπομαγνησιαιμία προκαλεί υποκαλιαιμία. Επίσης η υπομαγνησιαιμία συνυπάρχει συχνά με υπασβεστιαιμία. Έτσι αν διαπιστώσουμε υποκαλιαιμία και υπασβεστιαιμία σε έναν ασθενή, θα πρέπει να ελέγξουμε και το μαγνήσιό του.

Η διόρθωση της υποκαλιαιμίας δεν επαρκεί αν δε διορθωθεί ταυτόχρονα και το μαγνήσιο. 

Πολυουρία

Οι φυσιολογικοί άνθρωποι επί υποκαλιαιμίας μπορούν να μειώσουν το αποβαλλόμενο με τα ούρα κάλιο. Αν όμως ο όγκος των ούρων ξεπερνά τα 10L την ημέρα τότε το αποβαλλόμενο κάλιο θα είναι αρκετό για να προκαλέσει υποκαλιαιμία. Αυτό συμβαίνει κυρίως στην ψυχογενή πολυδιψία αλλά και στον κεντρικό άποιο διαβήτη.

Φάρμακα

Αμφοτερικίνη Β και L-dopa

Αιμοκάθαρση-Περιτοναϊκή

Στην αιμοκάθαρση χρησιμοποιούνται διαλύματα χαμηλού καλίου για να απομακρυνθεί η περίσσεια καλίου. Στην περιτοναϊκή τα διαλύματα δεν περιέχουν κάλιο. Αν η πρόσληψη είναι χαμηλή, μπορεί να εμφανιστεί υποκαλιαιμία και να χρειαστεί υποκατάσταση με σκεύασμα καλίου.

Διάγνωση

Συνήθως είναι εμφανής από το ιστορικό όπου μπορεί να αναφέρονται εμετοί, διάρροιες, λήψη διουρητικών. Στις περιπτώσεις που δεν είναι εμφανής χρήσιμη διαγνωστικά είναι η μέτρηση του αποβαλλόμενου με τα ούρα καλίου και ο έλεγχος της οξεοβασικής ισορροπίας.

Χρήσιμη είναι και η μέτρηση του χλωρίου στα ούρα.

Θεραπεία

Η θεραπεία στοχεύει τόσο στη διόρθωση της υποκαλαιμίας όσο και στη διόρθωση της αιτίας που την προκάλεσε.

Απαραίτητη είναι η εκτίμηση των λειτουργικών επιπτώσεων της υποκαλιαιμίας με διενέργεια ηλεκτροκαρδιογραφήματος και αξιολόγηση της μυϊκής αδυναμίας. Από  τη σοβαρότητα των  ευρημάτων θα  εξαρτηθεί η ποσότητα και ο ρυθμός χορήγησης του καλίου.

Υπάρχουν διάφορες μορφές από του στόματος ή ενδοφλέβιου καλίου. Καταλληλότερο στις περισσότερες περιπτώσεις θεωρείται το KCl. Η λήψη από του στόματος μπορεί αν προκαλέσει ελκώδεις και στενωτικές βλάβες στο γαστρεντερικό.  Σε ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν από του στόματος αγωγή ή σε σοβαρές παρενέργειες από την υποκαλιαιμία, θα πρέπει να χορηγείται κάλιο ενδοφλέβια.

Σε υπεραλδοστερονισμό η θεραπεία μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την αιτία που τον προκαλεί. Στο μονόπλευρο αδένωμα ή καρκίνωμα συνιστάται  χειρουργική αφαίρεση του επινεφριδίου που όμως δεν έχει θέση στην αντιμετώπιση της αμφοτερόπλευρης υπερπλασίας. Στην υπερπλασία καταλληλότερη είναι η χορήγηση καλιοσυντηρητικού διουρητικού (σπιρονολακτόνη, αμιλορίδη, τριαμτερένη) για ομαλοποίηση του καλίου. και διόρθωση της υπέρτασης. Η αμιλορίδη ίσως είναι η καλύτερα ανεκτή. Σαν συμπληρωματική αντιυπερτασική αγωγή, χρήσιμη είναι η προσθήκη αναστολέα της αγγειοτενσίνης ή  του μετατρεπτικού ενζύμου. 

Πηγή: medlabnews.gr iatrikanea https://medlabgr.blogspot.com/2013/09/blog-post_23.html#ixzz7q5i9DhEa