Αναζητώντας την Κεντροαριστερά - Μέρος Β ( Σαράντη Μιχαλόπουλου)

"Μία προσπάθεια συμβολής στη συζήτηση για την Κεντροαριστερά"

Σ.Μιχαλόπουλος

Αναφερόμενοι στην εποχή ΠΑΣΟΚ και Σημίτη και θυμίζοντας δύο αποφάσεις (ΙΜΙΑ, ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ) που συγκέντρωσαν και συγκεντρώνουν και σήμερα ποικίλες κριτικές, πρέπει να θυμηθούμε και δύο ακόμη σημαντικά πράγματα, τα οποία, σε αντίθεση με τα προηγούμενα, αναγνωρίζονται ως θετικά σχεδόν από το σύνολο του πολιτικού κόσμου.

Το πρώτο ήταν η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το δεύτερο ήταν η ένταξη της χώρας μας στην νομισματική ένωση.

Στα πλαίσια της συζήτησης περί «Κεντροαριστεράς» και προοδευτικού χώρου, αξίζει να σχολιάσουμε τα παραπάνω τέσσερα παραδείγματα (τα δύο από το πρώτο μέρος αυτού του κειμένου) και να προσπαθήσουμε να τα κατατάξουμε στην αριστερή ή δεξιά πολιτική.

Το πρώτο (Ίμια) σαφώς δεν είναι «πατριωτικό» διότι πλήγωσε την εθνική μας υπερηφάνεια, αλλά ενδεχομένως να ήταν πολύ «πατριωτικό» αν αποφεύχθηκαν χειρότερα πράγματα (π.χ. πολεμική σύρραξη), που θα πλήγωναν περισσότερο και το πατριωτικό συναίσθημα αλλά και την κοινωνία (έχουμε εδώ το παράδειγμα της Κύπρου, όπου χάθηκε σχεδόν το μισό νησί).

Το δεύτερο παράδειγμα (ασφαλιστικό) είναι διαφορετικό από το πρώτο, διότι εδώ ξέρουμε ποιο ήταν το αποτέλεσμα της μη ενέργειας. Ποιος αμφισβητεί ότι ήταν σε βάρος της κοινωνίας και του εργαζόμενου λαού, αφού δεν διορθώθηκε έγκαιρα ένα σύστημα ολοφάνερα θνησιγενές ;

Υπό την έννοια αυτή, εκείνη η κυβέρνηση, μπορεί να έγινε «αρεστή» σε κάποιους που εμφανίζονταν ότι αγωνίζονται για τα δικαιώματα των εργαζομένων, στην ουσία όμως δεν ενήργησε προς όφελος της κοινωνίας και σίγουρα δεν δικαιούται από τη σκοπιά αυτή να χαρακτηρίζεται «σοσιαλιστική», δηλαδή «κοινωνική».

Για τα άλλα δύο παραδείγματα, δηλαδή την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ και την ένταξη της Ελλάδας στη νομισματική ένωση, δεν χρειάζεται σχολιασμός, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία και των πολιτικών κομμάτων αλλά και του ελληνικού λαού συμφωνούν με αυτά και έτσι οι ενέργειες αυτές σίγουρα ήταν «πατριωτικές» και εν τέλει προς όφελος της κοινωνίας.

Αφήνοντας όμως εκείνη την εποχή που είναι αμφισβητούμενη διότι συνδυάστηκε και με φαινόμενα διαφθοράς και διαπλοκής (Τσοχατζόπουλος, Μαντέλης, Τσουκάτος, κλπ.), που σε καμία περίπτωση δεν συνάδουν με ένα Κεντροαριστερό και προοδευτικό χαρακτήρα, ας έρθουμε στις πιο σύγχρονες εποχές που χαρακτηρίζονται από τη χρεωκοπία της χώρας και τα μνημόνια.

Μία Κεντροαριστερή και προοδευτική προσέγγιση προϋποθέτει ευθεία απάντηση στο ερώτημα «πότε και πως χρεωκόπησε η χώρα». Χρεωκόπησε το 2009 ή πολλά χρόνια νωρίτερα ; Χρεωκόπησε από τις ρεμούλες και τις σπατάλες ή και από απροθυμία του πολιτικού συστήματος να συγκρουσθεί με πανίσχυρες συντεχνίες ;

Αριστερός λόγος για μένα είναι αυτός που δεν λαϊκίζει αλλά κοιτάζει στα μάτια τον Έλληνα πολίτη και, από τη μία παραδέχεται τα λάθη του πολιτικού συστήματος και από την άλλη καλεί το λαό να δει και εκείνος τα δικά του λάθη και τις δικές του αντικοινωνικές συμπεριφορές.

Το 2010 βρέθηκα στις Αστικές Συγκοινωνίες της Αθήνας, αρχικά στην ΑΜΕΛ (Μετρό) και ΗΣΑΠ (Ηλεκτρικός) και στη συνέχεια στην ΟΣΥ (Λεωφορεία – Τρόλεϊ).

Στην ΑΜΕΛ, ο αριθμός των εργαζομένων, από 1.250 που ήταν μέχρι αρχές του 2009, έφθασαν στους 1.700 το φθινόπωρο του 2009, λίγο πριν τις εκλογές. 450 νέες προσλήψεις, υπό το πρόσχημα της λειτουργίας νέων σταθμών, που όμως όλοι γνώριζαν ότι δεν θα ξεκινούσαν, διότι είχε προκύψει το σκάνδαλο με την SIEMENS, που διέκοψε την προμήθεια του βασικού συστήματος ασφαλείας του Μετρό, χωρίς το οποίο δεν μπορούσε με τίποτε να λειτουργήσει το τελευταίο. 

Με αυτές τις απολύτως προεκλογικές και αχρείαστες προσλήψεις, το κόστος προσωπικού, όπως ήταν φυσικό, εκτινάχτηκε και μαζί και με μείωση των εσόδων, λόγω εφαρμογής του μέτρου για ενιαίο εισιτήριο αλλά και την έλλειψη επαρκούς ελέγχου των επιβατών για μη πληρωμή εισιτηρίου, οδήγησαν το Μετρό σε έλλειμμα. Ποιος όμως θα πλήρωνε το έλλειμμα αυτό αλλά και τα ελλείμματα των υπόλοιπων φορέων των Αστικών Συγκοινωνιών ;

Η μέχρι τότε πρακτική όλων των κυβερνήσεων ήταν μέσω δανεισμού. Αλλά ενός δανεισμού που δεν προβλεπόταν να καλυφθεί από κάποια έσοδα του Δημοσίου. Το ίδιο το Μετρό είχε κοστίσει 4,5 δις και τα μεγαλύτερα ετήσια κέρδη που έφθασε μία χρονιά ήταν τα 30 εκατ. Σε πόσα χρόνια θα αποπλήρωνε το Ελληνικό Δημόσιο το δάνειο που είχε πάρει από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ; Σε 150 χρόνια ; Αλλά, αν έπρεπε να το αποπληρώσει από φόρους των πολιτών, ήταν αυτό «κοινωνική» πολιτική ;

«Μα βέβαια», θα απαντούσε κάποιος αριστερός ή προοδευτικός, «όπως πληρώνονται και οι δαπάνες για την παιδεία, την περίθαλψη, την ασφάλεια και όλες τις άλλες παροχές του Κράτους προς τους πολίτες». Μάλιστα, κάποιοι πιο «αριστεροί» και πιο «προοδευτικοί», του λεγόμενου «κινήματος» (!) «Δεν πληρώνω», όχι μόνο προέτρεπαν τους χρήστες του Μετρό να μην πληρώνουν, αλλά και οι ίδιοι, με «ακτιβιστικές» ενέργειες προκαλούσαν φθορά στη δημόσια περιουσία, καταστρέφοντας ακυρωτικά μηχανήματα.

Ήταν όμως αυτές οι θέσεις «κοινωνικές» και προοδευτικές ; Είναι «κοινωνικό» να πληρώνουν όλοι οι πολίτες για κάτι που τους παρέχει το Κράτος, ανεξάρτητα αν συμμετέχουν στη χρήση και τα οφέλη της συγκεκριμένης δημόσιας υπηρεσίας ; Και αν είναι, μήπως τότε είναι «αντικοινωνικό», όταν σε κάποιες υπηρεσίες έχει υπεισέλθει το κριτήριο της «χρήσης», όπως τα εισιτήρια των αστικών συγκοινωνιών, τα δημοτικά τέλη, τα διόδια, η κατανάλωση ενέργειας, κλπ. ; Τι τελικά είναι «κοινωνικό» ;

Πέρα όμως από βασικές επιλογές για το τι είναι «κοινωνικό» ή όχι, όπως έχω γράψει και σε προηγούμενο κείμενό μου, η «κοινωνική δικαιοσύνη» πρέπει να αναζητιέται και σε άλλες πτυχές των υπηρεσιών που προσφέρει η Πολιτεία και κυρίως στην πτυχή της οικονομικότητας. Όταν, για παράδειγμα, η είσοδος ιδιωτών στην εμπορία της ηλεκτρικής ενέργειας μείωσε το κόστος κατά 30% σε σχέση με την δημόσια ΔΕΗ, το ερώτημα είναι γιατί δεν έχει γίνει κάτι αντίστοιχο με τις επίσης δημόσιες εταιρίες ΑΔΜΗΕ (Μεταφορά) και ΔΕΔΔΗΕ (Διανομή).

Μία απάντηση θα ήταν ενδεχομένως ότι σε αυτές της δημόσιες επιχειρήσεις δεν «υπάρχει περιθώριο μείωσης του κόστους», αλλά για μένα που έχω  διατελέσει μέλος του ΔΣ του ΔΕΔΔΗΕ, απαντώ ευθέως μπορούσε και εκεί να μειωθεί το κόστος, και μάλιστα χωρίς περικοπές προσωπικού ή μειώσεις μισθών. Το πώς θα μπορούσαν να γίνουν, μπορούν όσοι ενδιαφέρονται να το αναζητήσουν σε σχετικές μελέτες που έχουν γίνει στο παρελθόν από εξωτερικές εταιρίες μεγάλης σχετικής εμπειρίας. Το γιατί δεν έχουν γίνει, η απάντηση είναι ότι οι εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες δεν θέλουν να αλλάξουν δομές, που θα διαταράξουν τις σχέσεις με συντεχνίες. Είναι όμως αυτό χαρακτηριστικό «προοδευτικής αντίληψης» και «κοινωνικής ευαισθησίας» ;

Ας δούμε όμως τι θα σήμαινε μία μείωση του κόστους στις παραπάνω επιχειρήσεις. Πρόσφατα ανακοινώθηκε σαν μέτρο κοινωνικό η μείωση του ΦΠΑ στην ενέργεια από 13% σε 6%. Ο ΦΠΑ είναι ένας φόρος που πληρώνουν όλοι οι καταναλωτές. Το συγκεκριμένο μέτρο αποφασίστηκε, διότι υπήρχαν «πλεονάσματα» στον προϋπολογισμό. Η δική μου θέση είναι ότι η μείωση του κόστους της ενέργειας μπορούσε να επιτευχθεί νωρίτερα, πριν δηλαδή την εξασφάλιση των «πλεονασμάτων», με μείωση άλλων παραγόντων αυτού του κόστους.

Μία τέτοια εξέλιξη θα είχε ευεργετική επίπτωση σε όλα τα νοικοκυριά και μάλιστα πολύ μεγαλύτερη στα λεγόμενα «μικρά νοικοκυριά». Για να γίνει αντιληπτό αυτό που λέω, ας δούμε το παρακάτω παράδειγμα. Ένας λογαριασμός «μικρού» νοικοκυριού είναι, ας πούμε, 100 €, που κατανέμεται χοντρικά σε 33 % (33 €) κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος, 33% (33 €) Μεταφορά Διανομή και 34% (34 €) λοιπές χρεώσεις (Ρύποι, ΤΑΠ, ΕΡΤ, κλπ.). Η μείωση του ΦΠΑ στην ενέργεια θα μειώσει τον παραπάνω λογαριασμό κατά 7% (7 €).   

Όπως έγραψα παραπάνω, στην κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος η εμπλοκή των ιδιωτών μείωσε τα τιμολόγια κατά 30%. Αν η Πολιτεία κατάφερνε να μειώσει τα κόστη των δημόσιων οργανισμών ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ, ΧΩΡΙΣ να τους ιδιωτικοποιήσει, κατά 15%, θα μείωνε τον λογαριασμό αυτού του μικρού νοικοκυριού κατά περίπου 5 € (0,15Χ33), ενώ αν μείωσε το τρίτο σκέλος του λογαριασμού κατά 10%, θα είχαμε επιπλέον μείωση 3,3 €. Συνολικά η μείωση θα ήταν περίπου 8,3 € (σε σχέση με το 7€ από τη μείωση του ΦΠΑ).

Ποιο αλήθεια από τα διάφορα πολιτικά κόμματα και τους λοιπούς πολιτικούς φορείς που διεκδικούν τον τίτλο του προοδευτικού και του «Κεντροαριστερού» έχει παρουσιάσει μία τέτοια προσέγγιση σε θέματα που αναμφισβήτητα είναι κατ’ εξοχή «κοινωνικά» ;

Αντίθετα, πολλά από αυτά και κυρίως όσα άσκησαν κυβερνητική εξουσία έχουν δώσει μέχρι σήμερα αρκετά «δείγματα γραφής». Πολλά από αυτά, στην καλύτερη περίπτωση, ήταν λανθασμένες αποφάσεις, που όμως αναδείκνυαν την βαθύτερη έλλειψη «προοδευτικής αντίληψης» και «κοινωνικής ευαισθησίας».

Όταν, για παράδειγμα, το ΠΑΣΟΚ εκλέχτηκε το 2009 με σύνθημα «λεφτά υπάρχουν» και στη συνέχεια αντιλήφθηκε ότι, όχι μόνο δεν υπήρχαν λεφτά, αλλά το ελληνικό κράτος είχε φθάσει στο χείλος της χρεωκοπίας, εκείνο που έπρεπε να κάνει ήταν να ζητήσει νέα ετυμηγορία του ελληνικού λαού, αφού του εκθέσει με ειλικρίνεια την κατάσταση και του περιγράψει με σαφήνεια τη λύση που πρότεινε εκείνο, κάτι που θα έδινε την ευκαιρία και στα άλλα κόμματα να πάρουν θέση και όχι στη συνέχεια εκ του ασφαλούς να καταγγέλλουν τα μνημόνια.

Επίσης, το ίδιο αυτό κόμμα, όταν αποφάσισε να συγκυβερνήσει με τη ΝΔ και τη ΔΗΜΑΡ για να βγει η χώρα από την περιπέτεια, έπρεπε να μείνει προσηλωμένο στις αρχές που υποτίθεται ότι συμφώνησαν τα τρία κόμματα και όχι να κάνει συμβιβασμούς, όταν το ένα από αυτά (ΝΔ) εκδήλωνε έναν απαράδεκτο αυταρχισμό, με ενέργειες όπως κλείσιμο της ΕΡΤ, πολιτική επιστράτευση προσωπικού αστικών συγκοινωνιών, υιοθέτηση μέτρων με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, απόλυτη αποσιώπηση των αιτίων της κρίσης και κυρίως της περιόδου 2004 – 2009, που κληρονόμησε το έλλειμμα του 15%.

Αλλά και το περίφημο PSI που επιλέχτηκε σαν λύση στην κρίση του χρέους, δεν εξηγήθηκε επαρκώς στον ελληνικό λαό και δεν ζητήθηκε από όλο το φάσμα των πολιτικών δυνάμεων, κυρίως δε από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ, να στηριχθεί σαν εθνική υπόθεση και λύση. Αντίθετα, επιτράπηκε σε κάποιους να το χρησιμοποιήσουν σαν εργαλείο ανεύθυνης προπαγάνδας.

Αλήθεια, πόσοι σήμερα γνωρίζουν ότι το ΙΚΑ δεν έχασε τελικά ούτε ευρώ από το κούρεμα ; Και πόσοι γνωρίζουν ότι όποια ταμεία έχασαν, ήταν διότι δεν αποδέχθηκαν τις προτάσεις της τότε κυβέρνησης ; Είναι άραγε προοδευτικό να μην ακούγεται η αλήθεια, ή, έστω κάποιες ψύχραιμες αναλύσεις, και να ακούγονται μόνο συνθήματα ;

Δυστυχώς όμως, ούτε επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ επιδείχθηκαν πραγματικές δημοκρατικές και προοδευτικές συμπεριφορές. Και δεν αναφέρομαι στο «ύφος και το ήθος» των προσωπικών συμπεριφορών αλλά στις βασικές πολιτικές επιλογές και την τακτική που υιοθέτηση η κυβέρνηση.

Ας δώσω μερικά παραδείγματα.  Γιατί δεν ανέλυσαν με ψυχραιμία και νηφαλιότητα αλλά πρωτίστως με αντικειμενικότητα το πως φθάσαμε στη χρεωκοπία αλλά προτίμησαν την βολική συνθηματολογία "αυτοί που μας χρεωκόπησαν" ; Γιατί στήριξαν τον αγώνα τους σε «αυτά που είχαν κάνει οι κακοί προηγούμενοι», και δεν απάντησαν στα ερώτημα, αν ήταν αχρείαστα τα προηγούμενα μέτρα λιτότητας και οι περικοπές μισθών και συντάξεων, γιατί δεν τα ακύρωσαν αμέσως; Γιατί υιοθέτησαν συνειδητά (με πρόγραμμα) το παλιό μοντέλο «μαζεύω όσα μπορώ και λίγο πριν από τις εκλογές δίνω πίσω (μερικά, όλα, δεν έχει σημασία) σαν "μόνιμα μέτρα ανάπτυξης" ή σαν "13η σύνταξη" και άλλα παρόμοια ; Γιατί κανείς δεν ανέλυσε ποτέ στον ελληνικό λαό πως έχουν προκύψει τα "υπέρ-πλεονάσματα" ; Είναι από ανάπτυξη, είναι από καταπολέμηση φοροδιαφυγής ή λαθρεμπορίας, είναι από τις λίστες Lagard, είναι από "νοικοκύρεμα" του Κράτους, είναι από μείωση δημοσίων επενδύσεων, από τι είναι τελικά ; Πως μπορεί να υπάρχουν πλεονάσματα, όταν  πολίτες και επιχειρήσεις χρωστούν στο Κράτος πάνω από 100 δισεκατομμύρια ;

Πρόσφατη ανακοίνωση του αρμόδιου Υπουργείου υπολογίζει στη "δημοσιονομική" επίπτωση των νέων μέτρων τα έσοδα που θα προκύψουν από τη ρύθμιση των 120 δόσεων. Αλλά σε έναν ισολογισμό, οι εισπράξεις δεν υπολογίζονται σαν έσοδα, καθώς οι απαιτήσεις λογίζονται όταν βεβαιώνονται, άρα λογικά έχουν υπολογιστεί στο πλεόνασμα, ή, μήπως δεν είναι έτσι ; Είναι αυτό ενημέρωση του λαού ;

Αλλά και στον τομέα της δημοκρατικής λειτουργίας, τα δείγματα γραφής δεν ήταν καλύτερα. Σε προηγούμενο κείμενό μου, με τίτλο «Συνταγματική νομιμότητα και πραγματική δημοκρατία» έχω παρουσιάσει μία σειρά από ενέργειες της σημερινής κυβέρνησης που καθόλου δεν συνάδουν με προσήλωση σε δημοκρατικές αρχές και προοδευτικές αντιλήψεις.

Εγώ, ένα μόνο θα ρωτήσω, σαν παράδειγμα και αυτό : Ποιος πολίτης αλλά ίσως και πολλοί πολιτικοί έχουν κάνει μία σύγκριση μεταξύ της «απαράδεκτης πρότασης της τρόϊκας και του ΔΝΤ» που «απορρίφθηκε» με το δημοψήφισμα της 15^ης Ιουλίου 2015 και του τρίτου μνημονίου που εγκρίθηκε με μεγάλη πλειοψηφία από τη Βουλή των Ελλήνων ; Τελικά τι έχει μείνει στον Έλληνα πολίτη ; Ότι η πρόταση της τρόϊκας ήταν κακή και σωστά απορρίφθηκε, ενώ το τρίτο μνημόνιο ήταν ένας «έντιμος» συμβιβασμός που έσωσε την χώρα. Είναι όμως έτσι ; Αν δεν ξέρουμε τι απορρίψαμε και τι δεχθήκαμε, πως είναι δυνατόν να έχουμε σωστή εικόνα ;

Θα μπορούσα να γράψω πολύ περισσότερα. Ίσως και να ανατρέξω στην εικοσαετία διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. Ίσως και να αναφερθώ στον Λαϊκισμό που επικράτησε τότε, στον Αυριανισμό που κυριάρχησε, στα πραγματικά σκάνδαλα όπως της SIEMENS και τόσα άλλα. Κοντά όμως σε αυτά, θα έπρεπε να αναφέρω και πολλά άλλα, που δυστυχώς εκτείνονται μέχρι και το σήμερα (τροπολογίες της τελευταίας στιγμής, αλλαγές στη δικαιοσύνη, επίπληξη σε δημοσιογράφους, μετατάξεις αποσπασμένων υπαλλήλων στη Βουλή , «συγνώμη» βουλευτίνας αλλά «καμία τύψη» από τον πρόεδρο της Βουλής και τόσα άλλα που όλοι γνωρίζουμε}.

Τι νόημα όμως θα είχε μία τέτοια αναφορά ; Σε κάθε περίπτωση, το ζητούμενο θα παρέμενε : Ποια είναι η Κεντροαριστερά που πάρα πολλοί επικαλούνται ; Και από ποιους εκφράζεται πραγματικά ;