Αιτία γι’ αυτό το άρθρο στάθηκε κάποιο δημοσίευμα του Καθηγητή του 23ου Γυμνασίου Αθήνας, προέδρου Πνευματικού Ομίλου από τη Δάφνη Ναυπακτίας, κυρίου Μερτζά, που αναφέρεται στη θρυλική Ρουμελιώτισσα τη Μαρία την Πενταγιώτισσα. Οι πληροφορίες του κυρίου Μερτζά, θεωρώ ότι είναι πλήρως τεκμηριωμένες κι ότι έχει τις δικές του πηγές. Μας δίνει την προσωπικότητά της και τον τόπο καταγωγής της και δεν έχουμε αντίρρηση σε όσα γράφει. Κατόπιν, θα αναφέρω και τις δικές μου πληροφορίες για την μοναδική ομορφιά αυτής της κοπέλας. Εδώ και ενάμιση αιώνα η ιστορία της Πενταγιώτισσας απασχολεί πολύ το πανελλήνιο. Συγγραφείς, λαϊκούς τραγουδιστές, το Θέατρο, τον Κινηματογράφο, τη Λαϊκή ζωγραφική. Ο κύριος Μερτζάς αναφέρει κάποια γεγονότα που δείχνουν την ομορφιά και την έντονη προσωπικότητά της. Θα μεταφέρω εδώ ένα μεγάλο απόσπασμα από το εξαιρετικό κείμενό του, άγνωστα ως τώρα και κατόπιν θα συμπληρώσω και την δική μου μικρή έρευνα και λέω μικρής έκτασης, γιατί οι πολύ ηλικιωμένοι άνθρωποι έχουν πεθάνει.
Και ο κύριος Μερτζάς γράφει: Στις 10 Ιουνίου του 1845, στην Αράχωβα έγινε ένα μεγάλο πανηγύρι, όπου μαζεύτηκε πολύς κόσμος από πολλά σημεία της Ρούμελης. Ο λόγος ότι θα ερχόταν ο Βασιλιάς Όθωνας και η Βασίλισσα Αμαλία με την ακολουθία τους. Ήταν οπλαρχηγοί, στρατηγοί, τσελιγκάδες με τα ασημένια τσαπράζια τους. Λεβεντόκορμα παλικάρια με τις φουστανέλες τους, πανέμορφες χωριατοπούλες με τις πανέμορφες φορεσιές τους και τα χρυσά γιορντάνια τους. Στην πλατεία ο Βασιλιάς και η Βασίλισσα.
Ο χορός άρχισε με δύο μεγάλους κύκλους, ένας των κοριτσιών και ο άλλος των παλικαριών. Γρήγορα τα μάτια της Βασίλισσας έπεσαν πάνω στην πρωτοχορεύτρια, μία πανέμορφη κοπέλα λυγερόκορμη. Έσερνε το χορό και έμοιαζε σαν νεράιδα! Μαγνήτιζε κι αιχμαλώτιζε τα βλέμματα όλων και κυρίως των παλικαριών.
Η βασίλισσα κοίταζε με μεγάλο θαυμασμό, την ομορφιά και την γοητεία της χορεύτριας. Έτσι στράφηκε στον στρατηγό Γρίβα Γαρδικιώτη και του είπε: — «Αλήθεια Στρατηγέ, συνάντησες ομορφότερη κοπέλα απ’ αυτήν που σέρνει το χορό;». Ο στρατηγός ξανακοίταξε την κοπέλα με υπερηφάνεια και χαμογελώντας είπε: — «Μεγαλειοτάτη, σ’ όλη τη Ρούμελη και σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν δύο … δυο ομορφιές… Η μία είναι της Βασίλισσας και η άλλη της Μαρίας της Πενταγιώτισσας… Η κοπέλα που χορεύει πρώτη, είναι η κόρη του Δασκαλόπουλου που μένει στους Πενταγιούς, και κατάγεται από την Βοΐτσα Ναυπακτίας (Ελατόβρυση), για την ομορφιά της μιλάνε όλα τα παλικάρια της Ρούμελης …».
Ο στρατηγός ειδοποίησε και ήρθε η κοπέλα μπροστά στη Βασίλισσα. Εκείνη της χάιδεψε τα μαλλιά, την φίλησε και της είπε: — «Να ζήσεις να χαίρεσαι την ομορφιά σου. Είσαι αρραβωνιασμένη;». Εκείνη σκύβοντας ντροπαλά το κεφάλι της με μάγουλα κατακόκκινα, είπε: — «Όχι ακόμα δεν είμαι αρραβωνιασμένη».
— «Δεν πειράζει, όταν θα πρόκειται να παντρευτείς, να με ειδοποιήσεις να έρθω εγώ να σε στεφανώσω».
Και ο κύριος Μερτζάς συνεχίζει: «Αυτό ήταν το ωραιότερο πανηγύρι της Αράχωβας στη Ρούμελη. Ποτέ γυναίκα δεν χόρεψε με τόση ομορφιά και χάρη, όπως χόρεψε η Μαρία η Πενταγιώτισσα.
Γι’ αυτό και η λαϊκή μούσα διέσωσε τον υπέροχο εκείνο χορό:
«Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά,
και στο Χρυσό κριάρια
και στης Μαρίας την ποδιά
σφάζονται παλικάρια».
Για να ολοκληρώσουμε την εικόνα της αιτίας της τραγωδίας της θρυλικής Ρουμελιώτισσας, θα προσθέσω και τις δικές μου πληροφορίες, που έχω από μία θεία μου, την Φωτεινή Κούστα που είχε γεννηθεί το 1903, θα ήταν τώρα 115 ετών. Το γεγονός αυτό την είχε φέρει πολύ κοντά στην τραγωδία της Πενταγιώτισσας που είχε συμβεί το 1845. Τη ρώτησα τί ακριβώς είχε συμβεί, τί ήξερε γι’ αυτό; Μου είπε ότι ήταν πράγματι μία πανέμορφη κοπέλα και την γύρευαν σε γάμο όλα τα παλικάρια. Αλλά αυτή δεν παντρευόταν κανέναν, γιατί ήταν ερωτευμένη με κάποιον Τούρκο πιθανόν άρχοντα. Οι πληροφορίες από τη Δωρίδα τον ονομάζουν «Τουρκάκι». Δεν ξέρουμε αν ήταν Τουρκάκης από παρατσούκλι ή ήταν Τουρκάκι. Η θεία μου ήταν κατηγορηματική, ότι ήταν Τούρκος. Από εδώ αρχίζει η τραγωδία της. Όταν το άκουσε ο αδελφός της έγινε έξω φρενών. Ήταν ανήκουστο αυτό που άκουσε. Η αδερφή του, η ωραιότερη κοπέλα της Ρούμελης θα παντρευόταν Τούρκο! Αυτό ισοδυναμούσε με προδοσία. Προσπάθησε να την αποτρέψει, αλλά δεν κατάφερε τίποτε, έτσι μάλωσαν πάρα πολύ, αλλά και πάλι δεν άλλαζε γνώμη, στάθηκε αδύνατον να την μεταπείσει.
Μετά από κάποιο ήσυχο διάστημα, ξέσπασε μία μεγάλη συμφορά. Ο αδελφός της βρέθηκε σκοτωμένος και ριγμένος μέσα σε μία χαράδρα. Θύελλα ξεσηκώθηκε παντού σε ολόκληρη τη Ρούμελη. Ο δολοφόνος άφαντος. Αμέσως οι υποψίες έπεσαν επάνω στο δύστυχο εκείνο πλάσμα. Αυτή και μόνο αυτή είχε κίνητρο για τη δολοφονία. Όλη η κλειστή κοινωνία και όχι μόνο, έπεσε επάνω της. Όσα στερητικά σύνδρομα βρίσκονται καλά κρυμμένα βαθειά στο υποσυνείδητο, γίνονται χείμαρρος για να την πνίξει. Όλοι θα την λιθοβολήσουν λεκτικά. Θα την αποκαλέσουν φόνισσα, αλήτισσα και μύρια όσα. Καθένας με το δικό του τρόπο, με το δικό του όπλο. Θα μεταμορφωθούν σε Κρέοντες για να εξοντώσουν την ατίθαση που τόλμησε να παραβεί τους άγραφους νόμους της κλειστής κοινωνίας. Μία πανέμορφη μικρή χωριατοπούλα υπέκυψε στον έρωτα της καρδιάς της, που επάνω στον ανθό της νιότης, δεν ήξερε από φυλές, χρώματα, ηλικίες κ.λπ., που δεν είχε γνωρίσει το άλλο μισό πρόσωπο της κοινωνίας.
Μόνη, χωρίς κανέναν, ανυπεράσπιστη και εξευτελισμένη, θα οδηγηθεί στις φυλακές … δάκρυα … δάκρυα για το άδικο. Ποιό ήταν το έγκλημά της, ο έρωτας της νεανικής καρδιάς και η απερίγραπτη ομορφιά της; Δεν είχε μόνον εκείνη κίνητρο και ποτέ δεν θα σκότωνε τον αδελφό της, το μοναδικό της στήριγμα. Όλοι είχαν κίνητρο. Πρώτος ο Τούρκος και οι συν αυτώ τα παλικάρια που δέχτηκαν την άρνησή της οι κοπέλες που έχαναν εξαιτίας της τους γαμπρούς, όλη η κοινωνία που δε συγχωρεί έρωτες με τον εχθρό, κι η προδοσία πρέπει να τιμωρηθεί, για να γίνει παράδειγμα και ποτέ να μην επαναληφθεί …
Όπως όλα τα παραμύθια έχουν αίσιο τέλος και κάποτε και οι ιστορίες: Την Μαρία την Πενταγιώτισσα ερωτεύτηκε κάποιος συμβολαιογράφος και την παντρεύτηκε. Ποτέ δεν έμαθε κανένας τι απέγινε.
Η ιστορία της όμως ακόμη ζει …
Ο χορός άρχισε με δύο μεγάλους κύκλους, ένας των κοριτσιών και ο άλλος των παλικαριών. Γρήγορα τα μάτια της Βασίλισσας έπεσαν πάνω στην πρωτοχορεύτρια, μία πανέμορφη κοπέλα λυγερόκορμη. Έσερνε το χορό και έμοιαζε σαν νεράιδα! Μαγνήτιζε κι αιχμαλώτιζε τα βλέμματα όλων και κυρίως των παλικαριών.
Η βασίλισσα κοίταζε με μεγάλο θαυμασμό, την ομορφιά και την γοητεία της χορεύτριας. Έτσι στράφηκε στον στρατηγό Γρίβα Γαρδικιώτη και του είπε: — «Αλήθεια Στρατηγέ, συνάντησες ομορφότερη κοπέλα απ’ αυτήν που σέρνει το χορό;». Ο στρατηγός ξανακοίταξε την κοπέλα με υπερηφάνεια και χαμογελώντας είπε: — «Μεγαλειοτάτη, σ’ όλη τη Ρούμελη και σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν δύο … δυο ομορφιές… Η μία είναι της Βασίλισσας και η άλλη της Μαρίας της Πενταγιώτισσας… Η κοπέλα που χορεύει πρώτη, είναι η κόρη του Δασκαλόπουλου που μένει στους Πενταγιούς, και κατάγεται από την Βοΐτσα Ναυπακτίας (Ελατόβρυση), για την ομορφιά της μιλάνε όλα τα παλικάρια της Ρούμελης …».
Ο στρατηγός ειδοποίησε και ήρθε η κοπέλα μπροστά στη Βασίλισσα. Εκείνη της χάιδεψε τα μαλλιά, την φίλησε και της είπε: — «Να ζήσεις να χαίρεσαι την ομορφιά σου. Είσαι αρραβωνιασμένη;». Εκείνη σκύβοντας ντροπαλά το κεφάλι της με μάγουλα κατακόκκινα, είπε: — «Όχι ακόμα δεν είμαι αρραβωνιασμένη».
— «Δεν πειράζει, όταν θα πρόκειται να παντρευτείς, να με ειδοποιήσεις να έρθω εγώ να σε στεφανώσω».
Και ο κύριος Μερτζάς συνεχίζει: «Αυτό ήταν το ωραιότερο πανηγύρι της Αράχωβας στη Ρούμελη. Ποτέ γυναίκα δεν χόρεψε με τόση ομορφιά και χάρη, όπως χόρεψε η Μαρία η Πενταγιώτισσα.
Γι’ αυτό και η λαϊκή μούσα διέσωσε τον υπέροχο εκείνο χορό:
«Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά,
και στο Χρυσό κριάρια
και στης Μαρίας την ποδιά
σφάζονται παλικάρια».
Για να ολοκληρώσουμε την εικόνα της αιτίας της τραγωδίας της θρυλικής Ρουμελιώτισσας, θα προσθέσω και τις δικές μου πληροφορίες, που έχω από μία θεία μου, την Φωτεινή Κούστα που είχε γεννηθεί το 1903, θα ήταν τώρα 115 ετών. Το γεγονός αυτό την είχε φέρει πολύ κοντά στην τραγωδία της Πενταγιώτισσας που είχε συμβεί το 1845. Τη ρώτησα τί ακριβώς είχε συμβεί, τί ήξερε γι’ αυτό; Μου είπε ότι ήταν πράγματι μία πανέμορφη κοπέλα και την γύρευαν σε γάμο όλα τα παλικάρια. Αλλά αυτή δεν παντρευόταν κανέναν, γιατί ήταν ερωτευμένη με κάποιον Τούρκο πιθανόν άρχοντα. Οι πληροφορίες από τη Δωρίδα τον ονομάζουν «Τουρκάκι». Δεν ξέρουμε αν ήταν Τουρκάκης από παρατσούκλι ή ήταν Τουρκάκι. Η θεία μου ήταν κατηγορηματική, ότι ήταν Τούρκος. Από εδώ αρχίζει η τραγωδία της. Όταν το άκουσε ο αδελφός της έγινε έξω φρενών. Ήταν ανήκουστο αυτό που άκουσε. Η αδερφή του, η ωραιότερη κοπέλα της Ρούμελης θα παντρευόταν Τούρκο! Αυτό ισοδυναμούσε με προδοσία. Προσπάθησε να την αποτρέψει, αλλά δεν κατάφερε τίποτε, έτσι μάλωσαν πάρα πολύ, αλλά και πάλι δεν άλλαζε γνώμη, στάθηκε αδύνατον να την μεταπείσει.
Μετά από κάποιο ήσυχο διάστημα, ξέσπασε μία μεγάλη συμφορά. Ο αδελφός της βρέθηκε σκοτωμένος και ριγμένος μέσα σε μία χαράδρα. Θύελλα ξεσηκώθηκε παντού σε ολόκληρη τη Ρούμελη. Ο δολοφόνος άφαντος. Αμέσως οι υποψίες έπεσαν επάνω στο δύστυχο εκείνο πλάσμα. Αυτή και μόνο αυτή είχε κίνητρο για τη δολοφονία. Όλη η κλειστή κοινωνία και όχι μόνο, έπεσε επάνω της. Όσα στερητικά σύνδρομα βρίσκονται καλά κρυμμένα βαθειά στο υποσυνείδητο, γίνονται χείμαρρος για να την πνίξει. Όλοι θα την λιθοβολήσουν λεκτικά. Θα την αποκαλέσουν φόνισσα, αλήτισσα και μύρια όσα. Καθένας με το δικό του τρόπο, με το δικό του όπλο. Θα μεταμορφωθούν σε Κρέοντες για να εξοντώσουν την ατίθαση που τόλμησε να παραβεί τους άγραφους νόμους της κλειστής κοινωνίας. Μία πανέμορφη μικρή χωριατοπούλα υπέκυψε στον έρωτα της καρδιάς της, που επάνω στον ανθό της νιότης, δεν ήξερε από φυλές, χρώματα, ηλικίες κ.λπ., που δεν είχε γνωρίσει το άλλο μισό πρόσωπο της κοινωνίας.
Μόνη, χωρίς κανέναν, ανυπεράσπιστη και εξευτελισμένη, θα οδηγηθεί στις φυλακές … δάκρυα … δάκρυα για το άδικο. Ποιό ήταν το έγκλημά της, ο έρωτας της νεανικής καρδιάς και η απερίγραπτη ομορφιά της; Δεν είχε μόνον εκείνη κίνητρο και ποτέ δεν θα σκότωνε τον αδελφό της, το μοναδικό της στήριγμα. Όλοι είχαν κίνητρο. Πρώτος ο Τούρκος και οι συν αυτώ τα παλικάρια που δέχτηκαν την άρνησή της οι κοπέλες που έχαναν εξαιτίας της τους γαμπρούς, όλη η κοινωνία που δε συγχωρεί έρωτες με τον εχθρό, κι η προδοσία πρέπει να τιμωρηθεί, για να γίνει παράδειγμα και ποτέ να μην επαναληφθεί …
Όπως όλα τα παραμύθια έχουν αίσιο τέλος και κάποτε και οι ιστορίες: Την Μαρία την Πενταγιώτισσα ερωτεύτηκε κάποιος συμβολαιογράφος και την παντρεύτηκε. Ποτέ δεν έμαθε κανένας τι απέγινε.
Η ιστορία της όμως ακόμη ζει …
Σπυριδούλα Πιά
Λαογραφικό Μουσείο
Ελατόβρυσης (ορεινής) Ναυπακτίας
Λαογραφικό Μουσείο
Ελατόβρυσης (ορεινής) Ναυπακτίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου