Του Νικόλα Δημητριάδη
Καθώς παρακολουθούμε από το 2020 την εθνοκάθαρση των Αρμενίων στο Νανγκόρνο Καραμπάχ, υπό την υψηλή εποπτεία της Ρωσίας και της Τουρκίας, δεν μπορούμε παρά να θυμηθούμε τι συνέβη στα ίδια μέρη πριν από έναν αιώνα, την πρώτη, δηλαδή, φορά που δημιουργήθηκε μία ρωσοτουρκική συμμαχία.
Η Αρμενία, όπως και το Αζερμπαϊτζάν, απέκτησαν την ανεξαρτησία τους από τη Ρωσία το 1918, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και τη συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόβσκ, πριν οι μπολσεβίκοι υιοθετήσουν την αυτοκρατορική πολιτική των προκατόχων τους και επανακαταλάβουν τις βραχύβιες αυτές δημοκρατίες το 1920.
Στα δύο χρόνια που κράτησε η ανεξαρτησία της, και ενώ η συνθήκη των Σεβρών προέβλεπε τη δημιουργία μίας «Μεγάλης Αρμενίας» (που θα περιελάμβανε τα λεγόμενα «αρμενικά βιλαέτια» της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας), οι Αρμένιοι βρισκόταν σε διαρκείς μάχες, τόσο με το Αζερμπαϊτζάν, όσο και με τους κεμαλικούς. Εν τέλει, δέχθηκαν και την επίθεση του Κόκκινου Στρατού και τον Δεκέμβριο του 1920 η απομονωμένη Αρμενία ανακηρύχθηκε «Σοβιετική Δημοκρατία».
Τον επόμενο χρόνο, η «Συμφωνία της Μόσχας» μεταξύ Κεμάλ και Λένιν, καθώς και η «Διάσκεψη του Καρς», οριοθέτησαν τα σύνορα των κρατών της περιοχής, καθορίζοντάς τα μέχρι σήμερα. Ο ρωσοτουρκικός αρραβώνας απαίτησε κατ’ αρχήν τη θυσία της Αρμενίας: Οι μεγάλες αρμενικές επαρχίες του Καρς και του Αρδαχάν δόθηκαν ως προίκα στην Τουρκία. Οι δύο αυτές επαρχίες ήταν πριν τον πόλεμο τμήμα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, ο πληθυσμός τους δε ήταν στη συντριπτική του πλειοψηφία αρμενικός. Παρ’όλα αυτά, δόθηκαν από τους Ρώσους στην Τουρκία, για να ακολουθήσει, ασφαλώς, η συνηθισμένη διαδικασία: εθνοκάθαρση του εγχώριου στοιχείου, εποικισμός, βίαιη τουρκοποίηση (όπως συνέβη, και συμβαίνει ακόμη, σε όλα τα μέρη που πάτησε πόδι η Τουρκία: Αλεξανδρέτα, κατεχόμενα Κύπρου, βόρεια Συρία κ.λπ.)
Οι επαρχίες του Καρς και του Αρδαχάν μάς υπενθυμίζουν πως ο δήθεν «εθνικοαπελευθερωτικός», «αντιμπεριαλιστικός» και «αντιαποικιακός» αγώνας των Τούρκων υπό τον Κεμάλ δεν περιορίστηκε μόνο στην απόπειρα διατήρησης των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τη γενοκτονία του χριστιανικού πληθυσμού της. Περιελάμβανε επίσης και την (ιμπεριαλιστικότατη!) κατάκτηση ξένων εδαφών, με αλλοεθνείς πληθυσμούς.
Από την άλλη, των ρωσοτουρκικών συμφωνιών εκείνων επωφελήθηκε αναλόγως και το Αζερμπαϊτζάν, που έλαβε τον θύλακα του Νανγκόρνο Καραμπάχ. Εκεί οι πλειοψηφούντες Αρμένιοι συγκρούονταν με τους Αζέρους από το 1918, μέχρι που κατελήφθη η περιοχή το 1920 από τον Κόκκινο Στρατό (ο οποίος, όπως και σήμερα, παρίστανε την «ειρηνευτική δύναμη»). Επίσης οι Αζέροι έλαβαν και την αυτόνομη επαρχία του Ναχιτσεβάν, αποκτώντας έτσι κοινά σύνορα με τους κεμαλικούς. Από τη μια στιγμή στην άλλη, λοιπόν, οι Αρμένιοι γνώρισαν τη Γενοκτονία, τον εδαφικό ακρωτηριασμό και την απώλεια της ανεξαρτησίας τους, συνθλιβόμενοι ανάμεσα στους δύο κατακτητές τους.
Όπως βλέπουμε, οι σημερινές εξελίξεις στην Αρμενία έχουν τις ρίζες τους στον πρώτο εκείνο ρωσοτουρκικό αρραβώνα. Σήμερα, με τον δεύτερο αρραβώνα εν εξελίξει, Τούρκοι και Αζέροι βρήκαν την ευκαιρία να πάνε ένα βήμα παραπέρα, στη διαχρονική προσπάθειά τους να εξαλείψουν κομμάτι-κομμάτι τον «ενοχλητικό» αρμενικό παράγοντα. Όσο για τη Ρωσία, το πράσινο φως που άναψε για το ξερίζωμα των Αρμενίων από το Νανγκόρνο Καραμπάχ δείχνει ότι επιθυμεί να μετατρέψει την Αρμενία σε έναν «σύμμαχο» ηττημένο, αδύναμο και απόλυτα εξαρτημένο από αυτήν. Έτσι υποθέτει ότι η Αρμενία θα σταματήσει να αλλοιθωρίζει προς τη Δύση και θα προστεθεί στη μακρά σειρά των διαλυμένων κρατών, προτεκτοράτων, κρατιδίων και κατεχόμενων εδαφών που συναπαρτίζουν σήμερα τον περίφημο «Ρωσικό Κόσμο», μαζί με τη Λευκορωσία, την Αμπχαζία, την Οσσετία, τη «Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονμπάς» κ.ά.
Ο πρώτος εκείνος ρωσοτουρκικός αρραβώνας είχε βέβαια και άλλες παράπλευρες απώλειες. Όλοι γνωρίζουμε το πόσο καθοριστική υπήρξε για τη Μικρασιατική Καταστροφή η ρωσική στρατιωτική και οικονομική συνδρομή στον Κεμάλ. Εξίσου καθοριστική υπήρξε και για την αποτυχία του ποντιακού αντάρτικου. Μάταια περιμέναν οι Έλληνες αντάρτες στήριξη από τους «ομόδοξους αδελφούς». Στέλνανε αποστολές στη Ρωσία για να ζητήσουν βοήθεια και οι Ρώσοι τούς συνελάμβαναν και τους παρέδιδαν στους Τούρκους για να τους εκτελέσουν.
Υπήρξε, όμως, και μία τρίτη παράπλευρη απώλεια, πιο παράδοξη. Μαζί με τους «ομόδοξους αδελφούς», ο Κεμάλ απαίτησε ως προίκα και τους… ιδεολογικούς αδελφούς! Έτσι, έναν μήνα πριν υπογράψει τη συμφωνία με τους μπολσεβίκους, ο Κεμάλ συνέλαβε την ηγεσία του Τουρκικού Κομμουνιστικού Κόμματος, τους έβαλε όλους σε ένα πλοίο και το έστειλε αύτανδρο στον πάτο της Μαύρης Θάλασσας, ανοιχτά της Τραπεζούντας. Η ανίερη συμμαχία μπορούσε τώρα να συνεχίσει απρόσκοπτα.
Οι μπολσεβίκοι εξήγησαν στους επιζήσαντες «συντρόφους» του ΚΚΤ, πως όφειλαν να παραμερήσουν την «προλεταριακή επανάσταση» για χάρη της… ρεάλ πολιτίκ. Οι οδηγίες από τη Μόσχα έλεγαν ότι οι συνθήκες στην Τουρκία δεν ήταν ακόμη κατάλληλες για την «κομμουνιστική υπόθεση». Όφειλαν, συνεπώς, να συμβάλουν πρώτα στο να σταθεί το τουρκικό κράτος τα πόδια του και να κάνουν… υπομονή, ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή «θα έρθει και η ώρα τους».
Κάτι τέτοιες νουθεσίες υποθέτουμε θα έχουν και σήμερα οι Ρώσοι για τους εν Ελλάδι οπαδούς τους, που βλέπουν με παράπονο το «ξανθό γένος» να εναγκαλίζεται όλο και πιο σφιχτά με την Τουρκία και το ισλάμ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου