Η "στραβή" που μας έτυχε...( Σκέψεις με αφορμή το εισαγγελικό πόρισμα για το Μάτι)

Σ.Μιχαλόπουλος

«ΠΟΛΙΤΟΚΕΝΤΡΙΚΗ» ΔΙΟΙΚΗΣΗ

Τις τελευταίες ημέρες ήρθε πάλι στην επικαιρότητα το θέμα της μεγάλης καταστροφής στο Μάτι με αφορμή το εισαγγελικό πόρισμα που υποβλήθηκε αρμοδίως και με το οποίο επισημοποιήθηκαν όλα όσα στην ουσία γνωρίζαμε από την πρώτη στιγμή.

Το βασικό συμπέρασμα από την έρευνα που έγινε ήταν ότι δυστυχώς όλος ο κρατικός μηχανισμός ουσιαστικά δεν είναι προετοιμασμένος και οργανωμένος  να αντιμετωπίσει σοβαρές καταστάσεις όπως μεγάλες φυσικές καταστροφές.

Εδώ, η πλέον αντιπροσωπευτική έκφραση που φαίνεται να ειπώθηκε είναι εκείνη της αρμόδιας Περιφερειάρχου «μας έτυχε μία στραβή», η οποία υποδηλώνει ότι ακριβώς δεν υπάρχει η προετοιμασία και οργάνωση που χρειάζεται και το ότι δεν θρηνούμε θύματα σε κάθε σοβαρό περιστατικό είναι καθαρά θέμα τύχης.

Βέβαια, τέτοιες δηλώσεις που αναγνωρίζουν την ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού συνοδεύονται δυστυχώς από τη μόνιμη επωδό «οι προηγούμενοι δεν έκαναν τίποτε και εμείς δεν προλαβαίνουμε από τη μία μέρα στην άλλη να διορθώσουμε όλα τα κακώς κείμενα».

Η παραπάνω τοποθέτηση μπορεί να είναι σωστή ως προς το ένα σκέλος (οι προηγούμενοι δεν έκαναν τίποτε}, αλλά σίγουρα δεν είναι αντίστοιχα σωστή ως προς το δεύτερο σκέλος (δεν προλαβαίνουμε να διορθώσουμε τα πράγματα). Και δεν είναι σωστή, διότι αυτή η «διόρθωση των πραγμάτων» ξεκινά από πράγματα που είναι απλά, δεν έχουν κόστος σημαντικό και δεν υπόκεινται σε «εγκρίσεις» των θεσμών ή άλλων εξωτερικών παραγόντων.

Φυσικά και δεν μπορούμε να αλλάξουμε σε μία μέρα την αυθαίρετη δόμηση. Φυσικά και δεν μπορούμε να ανοίξουμε όλα τα μπαζωμένα ρέματα. Φυσικά και δεν μπορούμε να φτιάξουμε όλα τα αντιπλημμυρικά έργα που απαιτούνται. Φυσικά και δεν μπορούμε να εφοδιάσουμε τον κρατικό μηχανισμό με όλα τα μέσα, πυροσβεστικά αεροπλάνα, πυροσβεστικά οχήματα, προσωπικό και όλα όσα πραγματικά χρειάζονται.

Όμως, εκείνο που προέκυψε με αδιαμφισβήτητο τρόπο από την εισαγγελική έρευνα είναι η τραγική και παντελής έλλειψη μίας νοοτροπίας «επικέντρωσης όλων των κρατικών λειτουργών, από τον μικρότερο μέχρι τον μεγαλύτερο, στον πολίτη». 

Όταν ακούς αρμόδια όργανα να μιλούν με απαράδεκτο τρόπο («να καούν για να μάθουν») για τον πολίτη, το μόνο που σκέφτεται είναι γιατί μέχρι τώρα δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική προσπάθεια να γίνει βίωμα και πίστη όλων λειτουργών του κράτους ότι ο μόνος λόγος ύπαρξής τους είναι ο πολίτης.

Οι επιχειρήσεις μιλούν εδώ και πάρα πολλά χρόνια για «πελατοκεντρικά» συστήματα διοίκησης, διότι αυτό που μπορεί να εξασφαλίσει σ’ αυτές τη διαχρονική επιβίωση και επιτυχία είναι οι πελάτες. Η Πολιτεία θα έπρεπε αντίστοιχα να μιλά και να εφαρμόζει εδώ και πολλά χρόνια κάτι αντίστοιχο, την «πολιτοκεντρική» διοίκηση, δηλαδή μία διοίκηση με επίκεντρο τον πολίτη.

Ας πάρουμε το εξής χαρακτηριστικό παράδειγμα. Οι επιχειρήσεις καταγράφουν τις συνομιλίες με τους πελάτες τους για «να βελτιώσουν τις παρεχόμενες υπηρεσίες». Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι χρησιμοποιούν πράγματι αυτές τις καταγραφές για δική τους βελτίωση, όμως κάποιες από αυτές συνοδεύουν τις επικοινωνίες αυτές με πρόσθετη τηλεφωνική και μάλιστα αυτοματοποιημένη έρευνα ικανοποίησης ή μη των πελατών.

Στη περίπτωση της μεγάλης φωτιάς στο Μάτι, η εισαγγελική έρευνα στηρίχτηκε μεταξύ άλλων και στις καταγραφόμενες σε πάγια βάση συνομιλίες των κρατικών υπηρεσιών (πυροσβεστική, αστυνομία, συντονιστικό όργανο αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, κλπ.). Από αυτές, αποκαλύφθηκαν «τέρατα και σημεία», και ως προς την ασυνεννοησία μεταξύ των υπηρεσιών αλλά και ως προς την απαράδεκτη συμπεριφορά ορισμένων κρατικών λειτουργών, που έκαναν σχόλια ή απαντούσαν σε πολίτες.

Το μεγάλο ερώτημα είναι αν χρειαζόταν μία εισαγγελική έρευνα για να αποκαλυφθούν αυτές οι συνομιλίες και γιατί αυτή η «επεξεργασία» των συνομιλιών δεν έχει καθιερωθεί να γίνεται σε μόνιμη βάση, ώστε να εξάγονται συμπεράσματα και για τη βελτίωση της λειτουργίας των οργανισμών (π.χ. «δεν έχουμε επικοινωνία με τα εναέρια μέσα») αλλά και τον αυστηρό διοικητικό έλεγχο προς άτομα που παρεκτρέπονται λεκτικά στην επικοινωνία τους με τους πολίτες.

Στο θέμα αυτό δεν υπάρχει καμία δικαιολογία της μορφής «οι προηγούμενοι δεν έκαναν τίποτε και εμείς δεν μπορούμε σε μία μέρα να αλλάξουμε όλα τα κακώς κείμενα». Μία τέτοια διαφορετική αντιμετώπιση των πολιτών δεν έχει να κάνει με έλλειψη χρημάτων, με περιορισμούς μνημονίων, με άλλες σημαντικότερες προτεραιότητες. Έχει να κάνει μόνο με την αντίληψη του πως πρέπει να είναι όλος ο κρατικός μηχανισμός απέναντι στον πολίτη, και κυρίως πως θα μπορέσει να γίνει αυτός ο κρατικός μηχανισμός πραγματικά «πολιτοκεντρικός».

Εδώ, η έλλειψη τέτοιας αντίληψης είναι δυστυχώς γενική και διαχρονική. Πέστε μου σε ποια δημόσια υπηρεσία, κεντρική ή αυτοδιοικητική, γίνεται έρευνα γνώμης πολιτών. Πέστε μου σε ποια δημόσια υπηρεσία αξιοποιούνται στοιχεία που έτσι και αλλιώς υπάρχουν, όπως π.χ. μέσος χρόνος τακτοποίησης ενός αιτήματος ή προβλήματος πολίτη. Πέστε μου αν θεσμοί όπως «Συνήγορος του Πολίτη» ή «Συνήγορος του Καταναλωτή» φέρνουν αποτελέσματα και αν οι Πολίτες τους εμπιστεύονται.

Δυστυχώς, η εικόνα του Κράτους είναι απογοητευτική και σε τίποτε δεν καλύπτεται από πραγματικά «ηρωική» προσπάθεια κάποιων δημόσιων λειτουργών (πυροσβεστών, αστυνομικών, γιατρών, δασκάλων και καθηγητών αλλά και απλών ανώνυμων υπαλλήλων) που, σε όχι λίγες περιπτώσεις, χωρίς μέσα, υποστήριξη και εν τέλει στοιχειώδη αναγνώριση, δίνουν όλον τους τον εαυτό για την εξυπηρέτηση των πολιτών.

Επομένως, το μείζον θέμα δεν είναι να βρούμε τους υπαίτιους για τους συνανθρώπους μας που έχασαν συγγενείς ή περιουσίες. Είναι να βάλουμε τις βάσεις για ένα Κράτος με πραγματικό ενδιαφέρον για τον Πολίτη. Και αυτές οι βάσεις μπορούσαν να μπουν εδώ και πάμπολλα χρόνια, αλλά δυστυχώς δεν συζητιούνται ούτε καν σήμερα. Και δεν συζητιούνται, ούτε σε επίπεδο Πολιτείας, ούτε σε επίπεδο των τοπικών κοινωνιών. Και αυτό το τελευταίο είναι κατά τη γνώμη μου χειρότερο του πρώτου, διότι στις τοπικές κοινωνίες είναι πολύ ευκολότερο να εφαρμοστούν «πολιτοκεντρικά» συστήματα οργάνωσης, διότι όλοι, λίγο πολύ, είμαστε γνωστοί. Και μπορούμε ευκολότερα να συμφωνήσουμε για τόσο απλά πράγματα, σαν αυτά που προανέφερα.