Η Σοφία Νικολαΐδου έχει εκδώσει μυθιστορήματα, συλλογές διηγημάτων, μελέτες και μεταφράσεις. Το μυθιστόρημά της Χορεύουν οι ελέφαντες (Μεταίχμιο, 2012) μεταφράστηκε στα αγγλικά και κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Melville House. Το μυθιστόρημά της Απόψε δεν έχουμε φίλους (Μεταίχμιο, 2010), για το οποίο τιμήθηκε με το Athens Prize for Literature, μεταφράστηκε στα εβραϊκά (Kester Books) και στα ρουμάνικα (Editura Omonia). Το βιβλίο της Καλά και σήμερα: Το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος (Μεταίχμιο, 2015) τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας ως έργο που προάγει τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά θέματα και μεταφράστηκε στα ρουμάνικα (Editura Omonia). Από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφορούν επίσης τα μυθιστορήματα Στο τέλος νικάω εγώ (2017), Vor (2021) και Δικά μας παιδιά (2024), το οποίο μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη. Από το 1992 ως το 2018 εργάστηκε ως φιλόλογος σε σχολείο. Από το 2019 διδάσκει Δημιουργική γραφή στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Δικά μας παιδιά, ο τίτλος του τελευταίου μυθιστορήματός σας. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του;
Τα Δικά μας παιδιά είναι ένα μυθιστόρημα που αφορά δύο γενιές: τη γενιά των παιδιών μας, των παιδιών που μεγάλωσαν κλεισμένα στα δωμάτιά τους. Ακούν μουσική με ακουστικά, έχουν για οικογένεια τους φίλους τους και ζουν τη ζωή τους online. Αφορά όμως και τη γενιά των γονιών τους. Τη δική μας γενιά, που πιστέψαμε πως θα γίνουμε καλύτεροι από τους γονείς μας. Αφορά το φλογοβόλο τώρα. Αυτό που συμβαίνει σήμερα, μπροστά στα μάτια μας. Φωνές και ουρλιαχτά στο γήπεδο, στη θύρα με τα θηρία. Αίμα στα πεζοδρόμια. Συμμαθητές που δαγκώνουν σαν οχιές στις αυλές των σχολείων. Κρυφοί λογαριασμοί στα σόσιαλ. Το σήμερα αντικρίζεται με το χθες, με την εποχή που διαμόρφωσε αυτό που είμαστε σήμερα. Τα Δικά μας παιδιά είναι ένα μυθιστόρημα που αποτυπώνει όσα ζούμε. Όσα βράζουν δίπλα μας. Και από την άλλη, ανοίγει για λίγο την πόρτα στα κλειστά δωμάτια, τραβάει για λίγο την κουρτίνα που μας κλείνει τη θέα και μας αφήνει να δούμε αυτά που δεν ξέρουμε, μας πηγαίνει εκεί που μόνο η λογοτεχνία μπορεί να μας πάει, στις ζωές των άλλων.
Θέλετε να μας πείτε για την έρευνα που κάνατε και πόσο απαραίτητη ήταν για να ολοκληρώσετε τη συγγραφή του βιβλίου σας;
Η έρευνα είναι για μένα, σχεδόν πάντα, βασικό κομμάτι της συγγραφής. Άλλοτε πρόκειται για αρχειακή έρευνα, για μελέτη πηγών, κι άλλοτε για συνομιλίες με ανθρώπους. Καμιά φορά συνδυάζονται τα δυο αυτά. Πριν ξεκινήσω να γράφω, αναζητώ τους ανθρώπους που μπορεί να σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το θέμα μου. Που το ξέρουν καλά, γιατί είναι η ζωή τους. Ακούω ατελείωτες ιστορίες – τρελαίνομαι να ακούω ιστορίες. Στην περίπτωση του συγκεκριμένου βιβλίου, οι άνθρωποι αυτοί ήταν κυρίως έφηβοι. Χρειάστηκε κόπος, τρόπος και πολλή επιμονή, για να μπω μαζί τους στα κλειστά δωμάτια. Για να με εμπιστευθούν και να μου μιλήσουν. Έτσι σχηματίστηκε σιγά σιγά η ορυκτή πρώτη ύλη της αφήγησης. Αυτή με τη σειρά της δημιούργησε μια ατμόσφαιρα στο κεφάλι μου, έναν ήχο στ’ αυτιά μου. Δεν αξιοποιώ το υλικό αυτών των συνομιλιών με τρόπο ευθύγραμμο ή μονοφωνικό, άλλωστε η μυθοπλασία προϋποθέτει επινόηση. Όμως το υλικό που συγκεντρώνω μου δίνει συγγραφικά καύσιμα, ανάβει με αιφνίδιο τρόπο τα φώτα του μυαλού. Μου δίνει την ώθηση να ξεκινήσω να γράφω.
Από την επαφή σας με τη νεότερη γενιά, τι διαπιστώνετε πως φταίει για την έξαρση της βίας μεταξύ των ανηλίκων;
Σε ένα τέτοιο ερώτημα αρμόδιος να απαντήσει είναι ένας ειδικός, ψυχολόγος ή κοινωνιολόγος, κάποιος ερευνητής. Δεν είμαι σίγουρη όμως ότι πρόκειται για έξαρση – για να μιλήσουμε για κάτι τέτοιο θα πρέπει να έχουμε στα χέρια μας στοιχεία και στατιστικές σε βάθος χρόνου. Πάρτε για παράδειγμα το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού. Δεν ζήσαμε κι εμείς άγριες σκηνές ως μαθητές στα σχολεία; Όλοι θυμόμαστε τέτοιες σκηνές, απλώς δεν τις ονομάζαμε με τους όρους που χρησιμοποιούμε σήμερα. Είναι σημαντικό να ονομάζονται τα πράγματα, να μην τα κρύβουμε, να μην τα προσπερνάμε. Η βία είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο και σίγουρα δεν είναι σημερινό. Αυτό που κάνει ένας συγγραφέας είναι να μετακινεί τις ακλόνητες βεβαιότητες. Η λογοτεχνία μπορεί και μας περνάει μέσα από τη φωτιά χωρίς να καούμε. Ανοίγει μια πόρτα σε έναν κόσμο που δεν ξέρουμε, μας πηγαίνει εκεί που δεν θα μπορούσαμε μόνοι μας να πάμε. Η αφήγηση είναι κατανόηση –και μάλιστα κατανόηση σε βάθος– της ανθρώπινης κατάστασης.
Το υλικό που συγκεντρώνω μου δίνει συγγραφικά καύσιμα, ανάβει με αιφνίδιο τρόπο τα φώτα του μυαλού.
Μέσα από τις ιστορίες των νεότερων ηλικιακά ηρώων του βιβλίου ξετυλίγονται και οι ιστορίες των γονιών τους. Τελικά, είμαστε θύματα της παιδικής μας ηλικίας και του αποτυπώματος που μας αφήνουν οι γονείς μας;
Δεν θα έλεγα ότι είμαστε θύματα. Το μυθιστόρημα έχει τη δύναμη να αποτυπώνει πολυσύνθετα φαινόμενα χωρίς ευθύγραμμες συνεπαγωγές. Όταν το τώρα αντικρίζεται με το χθες, όταν το παρόν συνομιλεί με το παρελθόν, όταν παρακολουθούμε τη σκυταλοδρομία ανάμεσα στις γενιές, αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα σε μεγαλύτερο βάθος και τα κατανοούμε καλύτερα. Οι γονείς ήταν κάποτε κι αυτοί παιδιά. Και όπως ενηλικιώνονται τα παιδιά τους, έτσι ενηλικιώνονται κάποια στιγμή και οι ίδιοι ως γονείς.
Και πόση ευθύνη έχει η Πολιτεία με τη μορφή των σχολείων;
Δεν είμαι σίγουρη ότι είμαι αρμόδια να απαντήσω. Αν η ερώτηση αφορά τα παιδιά, τα Δικά μας παιδιά, όλα τα παιδιά, ίσως θα ήταν αρκετό να κάνει ο καθένας τη δουλειά του: η Πολιτεία τη δικιά της, οι εκπαιδευτικοί τη δικιά τους, οι γονείς τη δικιά μας και οι συγγραφείς επίσης. Ο καθένας μας αυτό που του αναλογεί. Για αρχή θα ήταν παραπάνω από αρκετό.
Ποιος ήρωας της ιστορίας σας σας προβλημάτισε περισσότερο; Και σε ποιον έχετε λίγο περισσότερη αδυναμία;
Μου βάζετε δύσκολα. Είναι όλοι τους παιδιά μου. Πιο πολύ με ενδιαφέρει –με γοητεύει, θα έλεγα– όταν απαντούν σε τέτοια ερωτήματα οι αναγνώστες. Ας πούμε, βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι μεγαλύτεροι αναγνώστες έδειξαν να έχουν μεγαλύτερη αδυναμία στους έφηβους ήρωες, σε αντίθεση με τους νεαρότερους αναγνώστες που διάβασαν με εξημμένο ενδιαφέρον τις ιστορίες των γονιών. Κάποιοι μάλιστα μου είπαν πως ένιωσαν σαν να άνοιξε η πόρτα στο δωμάτιο με τους ενήλικες, που έμοιαζε ως τότε κλειστό.
Σε ποιο βαθμό μπορεί η λογοτεχνία να συμβάλει στην αντιμετώπιση του φαινομένου της βίας στην οικογένεια και στο σχολείο;
Η λογοτεχνία μπορεί να κάνει αυτό που κάνει πάντα. Να μας κάνει να νιώσουμε και να σκεφτούμε. Να μετακινήσει τις βεβαιότητες, να μας κάνει να καταλάβουμε κάπως παραπάνω το άγνωστο κι αυτό που μας τρομάζει. Να μας κάνει λίγο πιο συμπονετικούς, λίγο πιο ανοιχτούς, ακόμα πιο ανθρώπινους. Η τέχνη, καμιά φορά, έχει τη δύναμη να θεραπεύει. Μας δίνει πιο λεπτουργημένα εργαλεία κατανόησης του κόσμου και των ανθρώπων. Οι λέξεις δεν είναι κενές νοήματος. Πολύ συχνά οι λέξεις είναι πράξεις. Αυτό μάς το μαθαίνει η λογοτεχνία.
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Αν σας απαντούσαν οι γονείς του μυθιστορήματος, η Βάλια, ο Ιορδάνης, η Ζωή, η Στεφάνκα, νομίζω πως θα σας απαντούσαν η αγάπη. Η κατανόηση, η ανθρωπιά. Αυτό το έμαθαν από τα παιδιά τους, όχι χωρίς κόπο. Τα παιδιά τους τους έμαθαν να είναι γονείς. Αν σας απαντούσαν τα Δικά μας παιδιά, ο Κωστής, η Τζίνα, ο Μάκης, ακόμα και ο Φώτης, νομίζω θα σας έλεγαν η δικαιοσύνη. Η φιλία. Η δύναμη του να αντέχεις και να προχωράς.
Δικά μας παιδιά
Σοφία Νικολαΐδου
Μεταίχμιο
352 σελ.
ISBN 978-618-03-4040-2
Τιμή 17,70€
Η Χαριτίνη Μαλισσόβα είναι εκπαιδευτικός και αρθρογράφος λογοτεχνίας στην εφ.«Θεσσαλία»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου