Το νερό , νεράκι...(Σαράντη Μιχαλόπουλου)

Το νερό είναι σε κρίση. Η ενέργεια είναι σε κρίση. Το στεγαστικό είναι σε κρίση. Και το ερώτημα είναι με ποιο τρόπο αντιμετωπίζονται αυτές οι κρίσεις.

ΤΟ ΝΕΡΟ ΝΕΡΑΚΙ, ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΣΠΙΤΑΚΙ  ΚΑΙ ΤΟ ΡΕΥΜΑ ΡΕΥΜΑΤΑΚΙ

Πριν από κάμποσο καιρό ο ΣΚΑΪ άρχισε να παρουσιάζει μία σειρά ρεπορτάζ για τη λειψυδρία και το πρόβλημα νερού, που ήδη υπάρχει σε αρκετές περιοχές. 

Κάποιοι που είναι καχύποπτοι για συγκεκριμένες «πρακτικές» πληροφόρησης, είπαν «Ωχ, να δεις που έρχονται μέτρα για το νερό».

Και πράγματι, μόλις προχθές ο αρμόδιος Υπουργός κ. Σκυλακάκης ανακοίνωσε μέτρα που στοχεύουν στην πιο «εύλογη χρήση» του νερού. Και βέβαια τα μέτρα αυτά έχουν δύο βασικές κατευθύνσεις. Η μία είναι η είσοδος ιδιωτών στη διαχείριση του νερού, «όταν και όπου χρειαστεί», παρά την ρητή διαβεβαίωση του Πρωθυπουργού, πριν λίγο καιρό, ότι το νερό είναι δημόσιο αγαθό και δεν πρόκειται να ιδιωτικοποιηθεί. Η άλλη είναι, αφενός η «ανάκτηση κόστους», όταν αυτό το τελευταίο μεταβάλλεται, κυρίως από τις μεταβολές στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος (και όχι μόνο), αφετέρου δε η εφαρμογή κλιμακωτών τιμολογίων,  ανάλογα με την κατανάλωση, που και σήμερα βέβαια εφαρμόζεται.

Σαν ασφαλιστική δικλείδα, η Ανεξάρτητη Αρχή ΡΑΕΕΥ (πρώην ΡΑΕ = Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, που τελευταία ανέλαβε και τον τομέα των υδάτινων πόρων) καθίσταται υπεύθυνη, ώστε να «προστατεύσει» τους καταναλωτές από υπερβολικές χρεώσεις των διαφόρων παρόχων.

Από τα πρώτα ερωτήματα που τέθηκαν για το προτεινόμενο σύστημα κλιμακωτής χρέωσης ήταν το προφανές: Θα καλύπτει τη μέχρι σήμερα μέση κατανάλωση των νοικοκυριών η κατώτερη κατηγορία κλίμακας, ή τα περισσότερα νοικοκυριά θα δουν αυξήσεις στους λογαριασμούς τους; Και ακόμα περισσότερο, το Υπουργείο πιστεύει ότι η λύση για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας είναι η αύξηση των λογαριασμών του νερού;

Όμως ένα ουσιαστικότερο ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι αν με την παρεμβολή μίας Ανεξάρτητης Αρχής, εν προκειμένω της ΡΑΕΕΥ, στον έλεγχο του κόστους, θα προστατευτεί πραγματικά ο καταναλωτής από τυχόν αδικαιολόγητες αυξήσεις, που μπορεί κάποιοι πάροχοι, όπως π.χ. οι τοπικές Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης, να εφαρμόσουν κάποια στιγμή, επικαλούμενες ακόμη και αναγκαίες επενδύσεις σε υποδομές που θα χρειαστεί να γίνουν (π.χ. αφαλάτωση νερού).

Έχω ξαναγράψει και στο παρελθόν την προσωπική μου εμπειρία για τον ελεγκτικό μηχανισμό της τότε ΡΑΕ, που εξέταζε τους προϋπολογισμούς των Οργανισμών Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ, κλπ.), ώστε να δώσει (ή, να μη δώσει) την τελική της έγκριση για τις λεγόμενες «ρυθμιζόμενες χρεώσεις», που επιβάλλονται στους καταναλωτές και εμφανίζονται στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, ανεξαρτήτως του παρόχου που οι τελευταίοι επιλέγουν.

Ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΔΕΔΔΗΕ, είχα την ευκαιρία να ρωτήσω, κατά τη διάρκεια συζήτησης για τον Προϋπολογισμό του Οργανισμού, αν ο τελευταίος καταρτίζεται σε μηδενική βάση ή αν χρησιμοποιείται σαν βάση ο προϋπολογισμός της προηγούμενης χρονιάς, σε μία προσπάθεια να παρουσιαστεί μία «εύλογη» μεταβολή σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο.

Και η απάντηση που πήρα ήταν ότι, εξετάζονται μεν οι διάφορες κατηγορίες δαπανών μία προς μία, αλλά εν τέλει εκείνο στο οποίο καταλήγουμε είναι η σχέση με τις αντίστοιχες δαπάνες της προηγούμενης χρονιάς, αφού οι βασικές κατηγορίες (π.χ. μισθοδοσία προσωπικού, συντήρηση εγκαταστάσεων, κλπ.) είναι ίδιες.

Την ίδια στιγμή, στο ίδιο Διοικητικό Συμβούλιο συζητήθηκε λίγες εβδομάδες αργότερα, μία μελέτη για την οργάνωση της εταιρίας που έλεγε ότι άνετα και χωρίς ουσιαστικές αλλαγές στις λειτουργικές διαδικασίες, ο Οργανισμός θα μπορούσε να δουλέψει με 25 % λιγότερο προσωπικό.

Εύλογα λοιπόν γεννιέται το ερώτημα αν η ΡΑΕ είχε τότε (και αν έχει και σήμερα) την απαραίτητη τεχνογνωσία και υποδομή σε προσωπικό, για να εξετάσει το εύλογο των δαπανών του προϋπολογισμού που υπέβαλλε η ΔΕΔΔΗΕ, όταν η τελευταία δεν έκανε το αυτονόητο, δηλαδή να προσπαθεί να εξαντλεί τα περιθώρια εκτέλεσης του έργου που της είχε ανατεθεί με τον οικονομικότερο τρόπο.

Πως λοιπόν μία τέτοια Ανεξάρτητη Αρχή θα εξετάζει τα κοστολόγια των παρόχων νερού και θα αποφαίνεται αν πρέπει να αναπροσαρμοστούν τα τιμολόγια τους, λόγω αύξησης του κόστους των τελευταίων ;

Για μένα που έχω νωπή τη σχετική εμπειρία, η απάντηση είναι ότι η παρεμβολή της ΡΑΕΕΥ, σε τίποτε δεν θα προστατέψει τους καταναλωτές. Αντίθετα, μπορεί να είναι και προσχηματική, για να παρουσιαστούν αυξήσεις του κόστος του νερού, που στη συνέχεια θα επιβαρύνουν στους πολίτες.   

Γενικεύοντας το θέμα, θα έλεγα ότι κύριο χαρακτηριστικό αυτής της κυβέρνησης είναι ότι για όλα τα προβλήματα που χρειάζονται για την επίλυσή τους κρατική παρέμβαση και ένα κάποιο κόστος για αναγκαίες επενδύσεις σε υποδομές, εξοπλισμό και πρόσθετο προσωπικό, η λύση είναι η είσοδος ιδιωτών που «κάνουν τη δουλειά αποδοτικότερα και άρα οικονομικότερα», αλλά και η επιβάρυνση, άμεση ή έμμεση, των πολιτών, ώστε να βρεθούν πρόσθετοι πόροι, που απαιτούν τα νέα μέτρα.

Στην Υγεία, για παράδειγμα, εξαγγέλλονται μεν επενδύσεις, προσλήψεις και άλλα παρόμοια, αλλά ταυτόχρονα καθιερώνονται και «απογευματινά ιατρεία και χειρουργεία», με επιβάρυνση των πολιτών.

Για το πρόβλημα της στέγασης που έχει μεγιστοποιηθεί με τις επιλογές της «αγοράς» (βραχυχρόνιες μισθώσεις, κλπ.), εξαγγέλλονται και εδώ μέτρα στήριξης εκείνων που έχουν τις μεγαλύτερες ανάγκες (φοιτητές, νέα ζευγάρια, κλπ.), αλλά στην «εξειδίκευση» των μέτρων παρουσιάζεται μία αρκετά διαφορετική εικόνα, σε σχέση με εκείνη που σχηματίστηκε κατά την αρχική εξαγγελία. 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η απαλλαγή φόρου για τα εισοδήματα από ενοίκια για τρία χρόνια για εκείνους που θα προσφέρουν για μακροχρόνιες μισθώσεις σπίτια που κρατούσαν κλειστά. Στην εξειδίκευση των μέτρων «διευκρινίστηκε» ότι αυτό θα ισχύσει για όσους είχαν κλειστά τα ακίνητα για τρία τουλάχιστον χρόνια. Και πως θα αποδεικνύεται αυτό το κλείσιμο ;  Μήπως από λογαριασμούς ρεύματος, που πρέπει να είναι μηδενικοί, δηλαδή να έχει γίνει διακοπή ; Μήπως θα υπάρχουν και άλλα κριτήρια, ώστε τελικά να καταλήξει όλη η ιστορία σαν το «άνθρακες ο θησαυρός» ; 

Αλλά, ποιες άλλες λύσεις θα μπορούσαν να υπάρξουν ;

Για το θέμα της διαχείρισης των υδάτινων πόρων έχω αναφερθεί σε προηγούμενο άρθρο μου με τίτλο «Των φρονίμων τα παιδιά».

Για το στεγαστικό, αναρωτιέμαι μήπως ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα κατασκευής οικιών, στο παλιό στυλ των εργατικών κατοικιών, που θα περιλαμβάνει και φοιτητικές εστίες, θα μπορούσε να δώσει απάντηση στην «αγορά», που ακολουθεί τους δικούς κανόνες και τις δικές της προτεραιότητες. 

Αυτή η λογική της παροχής δανείων για αγορά κατοικιών, που στην ουσία προσπαθεί να αποφύγει την εμπλοκή του κράτους, βλέπουμε ότι δεν έχει λειτουργήσει μέχρι σήμερα. Και όπου η αγορά δεν προσφέρει λύσεις, η παρέμβαση του κράτους είναι απολύτως επιβεβλημένη. 

Η ενδεχόμενη επίκληση του επιχειρήματος ότι η ΕΕ δεν επιτρέπει τέτοιες κρατικές παρεμβάσεις σίγουρα δεν έχει μεγάλη βάση, καθώς το κράτος παρεμβαίνει σε πολλούς τομείς, χωρίς να μιλά κανείς. Άλλωστε, πολλά μέτρα θα μπορούσαν να παρθούν, χωρίς να παραβιάζονται οι κοινοτικοί κανόνες. Για παράδειγμα, όταν χτίζεται ένα κτίριο για να χρησιμοποιηθεί για Πανεπιστήμιο, κανείς δεν φέρνει αντίρρηση. Γιατί λοιπόν να φέρει αντιρρήσεις, αν το κτίριο του Πανεπιστημίου συνοδεύεται και από ένα κτίριο διαμερισμάτων για φοιτητές, ή, ένα κτίριο πρωτοβάθμιας περίθαλψης, ή ένα γήπεδο άθλησης ή ένα κτίριο πολιτιστικών εκδηλώσεων ;

Βέβαια και εδώ πάλι, οι νεοφιλελεύθερες απόψεις θα μιλήσουν για τα ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, που μπορούν να παρέχουν τέτοιες «ευκολίες», καθώς τις τελευταίες τις πληρώνουν οι χρήστες, μέσω των διδάκτρων. 

Κάποιοι άλλοι θα μπορούσαν να επικαλεστούν ότι το πρόβλημα δεν είναι το κτίσιμο μίας φοιτητικής εστίας, αλλά η στη συνέχεια λειτουργία της. Γιατί όμως η διαχείριση μίας φοιτητικής εστίας να μη μπορεί να είναι οικονομική, και για το κράτος και για τους φοιτητές, με πληρωμή ενοικίων, που να καλύπτουν τα λειτουργικά έξοδα, αλλά και επιβολή όρων χρήσης, που να απαγορεύουν τις αχρείαστες φθορές ; 

Την απάντηση την ξέρω. Αυτά τα πράγματα δεν γίνονται, διότι το Κράτος δεν μπορεί να κάνει τέτοιες δουλειές. Τότε όμως θα ρωτήσω : τι άλλες δουλειές μπορεί να κάνει το Κράτος και δεν μπορεί να κάνει την συγκεκριμένη ; Αν δεν μπορεί να κάνει καμία και η μόνη λύση είναι οι ιδιώτες, τότε ας παραχωρήσει τη θέση του σε άλλους κυβερνήτες, που μπορούν να κάνουν και αυτά και πολλά άλλα. Και βέβαια, δεν αναφέρομαι καθόλου στους λεγόμενους «κρατιστές», που αγωνίζονται μεν για το δίκιο του λαού και των μη προνομιούχων, αλλά τελικά καταλήγουν να υποστηρίζουν πρακτικές που πρωτίστως επιβαρύνουν εμμέσως αλλά σαφώς τη λαϊκή τάξη.

Αναφέρομαι σε όσους πραγματικά θέλουν να αλλάξουν πράγματα στον τόπο προς όφελος των πολλών και που ταυτόχρονα έχουν γνώσεις και εμπειρίες αλλά κυρίως έχουν βούληση να πολεμήσουν την γραφειοκρατία και την νοοτροπία του «δημοσίου». Αυτό το τελευταίο σημαίνει ότι έχουν και τα κότσια να συγκρουστούν με κατεστημένες δομές αλλά και συντεχνίες, που στο όνομα των «δικαιωμάτων» κάποιων ομάδων (ιδιωτών ή και εργαζομένων) παλεύουν για διατήρηση προνομίων, που το σημερινό Κράτος τους έχει παραχωρήσει.

Σε τελευταία ανάλυση, αυτή η περίφημη «λειτουργία της αγοράς» αποτυγχάνει και μάλιστα εμφατικά σε πολλούς τομείς. 

Πρόσφατο παράδειγμα η ενιαία αγορά ενέργειας, που μόνο ενιαία δεν είναι, σύμφωνα και με δηλώσεις τόσο του Πρωθυπουργού, όσο και του αρμόδιου Υπουργού Ενέργειας και Περιβάλλοντος, οι οποίοι ανακοίνωσαν πρόσφατα ότι θα κάνουν σχετικά διαβήματα προς την Ε.Ε. για τη δημιουργία ενός μόνιμου μηχανισμού παρέμβασης, κάθε φορά που θα καταγράφονται ακραίες τιμές, που οφείλονται στην αποκοπή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης από την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά.

Σήμερα λοιπόν ανακαλύπτουμε τις «στρεβλώσεις» της αγοράς ; Και σήμερα επικαλούμαστε την «ενιαία αγορά της Ε.Ε.» αλλά και τους ενιαίους κανόνες της, που συχνά – πυκνά βλέπουμε να καταρρέουν (πάλι πρόσφατο παράδειγμα, το προσφυγικό και το κλείσιμο των συνόρων από την Γερμανία) ;