«Τα οικονομικά της Ελληνικής Επανάστασης του 1821» - Μία πρωτότυπη Έρευνα & μελέτη ( του Ηλία Καΐσιμου , Financial Services, MSc Money, Banking, Finance)

Ελλάδα 1821 : Τα Πρώτα Δάνεια & η Πρώτη Πτώχευση 1827 

Ατμόπλοιο-κορβέτα «Καρτερία»

Εργασία-Ελλάδα 1821 : Τα Πρώτα Δάνεια & η Πρώτη Πτώχευση 1827

(Ηλίας Καΐσιμος - Financial Services, MSc Money, Banking, Finance)

1.Δάνεια Ανεξαρτησίας – Α’ Δάνειο 1824

-Ο Ανδρέας Λουριώτης, εκπρόσωπος της Ελληνικής κυβέρνησης και στενός φίλος του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, βρισκόταν στην Μαδρίτη , Ισπανία το φθινόπωρο 1822, όπου πήγε για να ζητήσει δάνειο, χωρίς όμως επιτυχία, από την  επαναστατική κυβέρνηση της Ισπανίας (1820-1823) που διεκδικούσε την επαναφορά “συντάγματος του 1813” υπό τον Rafael de Riego.  

Στην Μαδρίτη βρίσκονταν, από τον Ιούνιο 1820, οι απεσταλμένοι του Βρετανού Jeremy Bentham (Πρόεδρος, φιλόσοφος, νομικός, κοινωνικός μεταρρυθμιστής)  Edward Blaquiere (πρώην αξιωματικός ναυτικού Βρετανίας, Γαλλικής καταγωγής) και  John Bowring  για να βοηθήσουν την ισπανική επανάσταση  (έληξε το 1823 με την επέμβαση των Γάλλων).

Εκεί συναντήθηκαν ο Ανδρέας Λουριώτης και ο  Edward Blaquiere. Ο τελευταίος τον έπεισε ότι στο Λονδίνο θα έβρισκε πηγές χρηματοδότησης και μάλιστα ο ίδιος θα βοηθούσε τα μέγιστα λόγω των γνωριμιών του. Αμέσως μετά ο Ανδρέας Λουριώτης αναχώρησε για το Λονδίνο. O Edward Blaquiere του γνώρισε πολλούς φιλέλληνες στους οποίους γνωστοποίησε ότι αναζητεί χρηματοδότηση για την Ελληνική επανάσταση μέσω δανείου. 

Οι οπλαρχηγοί ήταν ενάντια στην λήψη δανείου διότι ήταν έντονος ο φόβος κατασπατάλησης από τους κυβερνητικούς (Leicester Stanhope : Greece in 1823 and in 1824; being a series of letters and other documents on Greek Revolution σελίδα 150).

Η Ελληνική κυβέρνηση αναζητούσε δάνειο λόγω περιορισμένων πόρων χρηματοδότησης και αδυναμίας διεξαγωγής στρατιωτικών και ναυτικών επιχειρήσεων.  Ενδεικτικά τα έσοδα του πρώτου εξαμήνου 1823 ήταν το 32% των εξόδων (A’ Εξάμηνο 1823 : Έσοδα 12 εκ. γρόσια, Έξοδα  38 εκ. γρόσια,  ΑΕΠ 1823 - γρόσια 24εκ. ή  £640.000 ή Ισπανικά τάληρα 3.200.000). Ενδεικτικό της οικτρής οικονομικής κατάστασης 1822-1823 είναι ότι Ελληνικές Ομολογίες  αποτιμούνταν στο 15%-17% ενώ οι αγοραστές ήταν δύο-τρία άτομα με όριο τα 3.000-4.000 γρόσια.

- Η τραπεζική αγορά του Λονδίνου ήταν σε πλήρη ακμή μεταξύ 1822-1825 οπότε εκταμιεύτηκαν  £45 εκ. δάνεια σε ξένα κράτη (π.χ. Γαλλία πολεμικά δάνεια). Το 1822 η Βρετανική κυβέρνηση μείωσε το επιτόκιο δανεισμού κρατικών ομολόγων από το 5% στο 4% ενώ αμέσως μετά την έκδοση του Ελληνικού δανείου (21.2.1824) το επιτόκιο μειώθηκε στο 3%. Οι μειώσεις των επιτοκίων συνέβαλαν στην διάθεση των επενδυτών για ανάληψη μεγαλύτερου κινδύνου όπως τα Ελληνικά δάνεια.

-Με αφορμή την γνωστοποίηση του δανείου ιδρύεται την 28.2.1823 η “Επιτροπή Λονδίνου” για την προώθηση του Φιλελληνισμού αποτελούμενη από προσωπικότητες της Βρετανικής ζωής με ιδρυτικά μέλη : Jeremy Bentham, John Bowring (Γραμματέας Επιτροπής Λονδίνου, οικονομολόγος, πολιτικός, Κυβερνήτης του Hong Kong), Edward Blaquiere (πρώην αξιωματικός ναυτικού), Λόρδος Byron (ποιητής), Leicester Stanhope (πρώην αξιωματικός στρατού). Άλλα μέλη : Francis Burdett (βουλευτής), John Hobhouse (βουλευτής), Joseph Hume (βουλευτής), Edward Ellice (έμπορος, πολιτικός), David Ricardo (οικονομολόγος, πολιτικός). 

Η “Επιτροπή Λονδίνου”  ήταν ουσιαστικά δημιούργημα των: 

•  Edward Blaquiere (πιθανώς πράκτορας της Βρετανικής κυβέρνησης William St Clair, That Greece Might Still Be Free, The Philhellenes in The War of Independence 18 Arrivals at Missolonghi παρ.8, τέσσερα χρόνια αργότερα -την άνοιξη 1827 - θα τον βρούμε πάλι στην Ελλάδα προετοιμάζοντας το έδαφος για την ορκωμοσία των Βρετανών Thomas Cochrane, Richard Church (κατά την θητεία του στα Επτάνησα 1811-1815 είχε στο σύνταγμά του τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη) σαν αρχηγοί του Ελληνικού ναυτικού και στρατού αντίστοιχα καθώς και την ανακήρυξη του Καποδίστρια σαν κυβερνήτη της Ελλάδας και 
• John Bowring 

Ο πρώτος ήταν θαυμαστής του φιλόσοφου Jeremy Bentham και συνδέθηκε μαζί του και ο δεύτερος μαθητής του (οι Blaquiere –Bowring ακολούθησαν στην περίπτωση της Ελλάδας την ίδια προσέγγιση όπως με την Ισπανία). 

Από τον πιο κάτω πίνακα προκύπτει ότι υπήρχαν στενές σχέσεις μεταξύ των μελών της Επιτροπής Λονδίνου, της Τράπεζας J&S Ricardo και του ναύαρχου Thomas Cochrane: 

Πρόσωπα	Κατηγορία	Περιγραφή
Λόρδος Byron,   John Hobhouse,	Παλιοί Φίλοι	Είχαν επισκεφτεί μαζί το Μεσολόγγι το 1809
Λόρδος Byron, Leicester Stanhope	Συνεργάτες	Ο Leicester στάλθηκε σαν βοήθεια στον Λόρδο Byron στο Μεσολόγγι 1823-1824.
Thomas Cochrane,   Francis Burdett	Βουλευτές	Το 1807  είχαν συνεργαστεί  για αλλαγές στο κοινοβούλιο
Edward Ellice,  David Ricardo	Συμμαθητές
Αδέλφια David Ricardo 18.4.1772 Jacob Ricardo 1780 Samson Ricardo  19.11.1792	Οικογένεια  του Abraham Ricardo  και της Abigail Delvalle : συνολικά 17 παιδιά κατ΄ελάχιστο- έως 23 μέγιστο	Τράπεζα J&S Ricardo
Edward Ellice,  Joseph Hume,  Thomas Cochrane	Σκωτσέζικη ομάδα	Ο Edward Ellice ίδρυσε το 1836 το Reform Club και υποστήριξε τον Henry John Palmerston σαν Πρωθυπουργό ο οποίος σαν Υπουργός Εξωτερικών απέκλεισε το λιμάνι του Πειραιά για τρεις μήνες 3.1.1850-15.4.1850, Υπόθεση Πατσίφικο-Παρκερικά
Joseph Hume  Edward Blaquiere  John Bowring	Υποστηρικτές  Jeremy Bentham

-Έως το τέλος του 1823 η “Επιτροπή Λονδίνου” είχε μαζέψει εισφορές ύψους £11.241 (μικρό ποσό λόγω κυρίως ότι τα μέλη προέρχονταν  από την αριστερή πτέρυγα της πολιτικής ζωής της χώρας  Whigs και Radicals (William St Clair, That Greece Might Still Be Free, The Philhellenes in The War of Independence ,  15 Enter the British, παράγραφος 22)  λίγο μεγαλύτερο από αυτό  που στάλθηκε από τους British Quakers £8.000 για την ανακούφιση των προσφύγων.  Οι φιλελληνικές οργανώσεις των Η.Π.Α. τo 1824 απέστειλαν USD 80.000 στην “Επιτροπή Λονδίνου” χωρίς καμία αναφορά πως χρησιμοποιήθηκαν στην Ελλάδα (Samuel Gridley Howe : An historical Sketch of the Greek Revolution σελίδα 446), εισφορές £2.200 έφτασαν ακόμη και από την Καλκούτα της Ινδίας. 

Tο 1825 ιδρύεται η Ελληνική Επιτροπή Παρισιού που τα επόμενα τρία χρόνια θα μαζέψει 1,5 εκ. γαλλικά φράγκα περίπου £65.000 (William St Clair, That Greece Might Still Be Free, The Philhellenes in The War of Independence , 26 French Idealism and French Cynicism Enter the British, παράγραφος 10) και χρηματοδότησε  φιλελληνικές στρατιωτικές αποστολές, πρόγραμμα εκπαίδευσης Ελλήνων στην Γαλλία, εξαγόρασε εκατοντάδες σκλάβους μετά την πτώση του Μεσολογγίου, αγόρασε το πλοίο Sauveur που έφτασε στην Ελλάδα με τον ναύαρχο Thomas Cochrane και πολλά άλλα.

-Οι σημαντικότεροι Βρετανοί που συμμετείχαν στην ελληνική επανάσταση  ήταν : α. Λόρδος Byron β. Thomas Gordon συνταγματάρχης του Ελληνικού στρατού συμμετείχε στην άλωση της Τρίπολης γ. Richard Church αρχηγός του Ελληνικού Στρατού δ. Thomas Cochrane ναύαρχος του Ελληνικού ναυτικού ε. Frank Abney Hastings (Βρετανός αξιωματικός ναυτικού, προσήλθε σαν εθελοντής στην Ύδρα την 3.4.1822, συνέταξε τα σχέδια για μία ναυπηγοεπισκευαστική εγκατάσταση στον Πόρο, τους πρώτους Κανονισμούς του Ναυτικού κατά τα αγγλικά πρότυπα, συμμετείχε σε πολλές πολεμικές επιχειρήσεις, κυβερνήτης του πρώτου πολεμικού ατμόπλοιου “Καρτερία” με πλήρωμα 50% Έλληνες και 50% Βρετανούς, πέθανε την 1.6.1828 στην Ζάκυνθο αφού είχε τραυματιστεί σε μάχη στο Αιτωλικό, η καρδιά του βρίσκεται την Αγγλικανική εκκλησία της Αθήνας και το σώμα κάτω από το πυροβόλο στο Κέντρο Εκπαίδευση Πόρου του Πολεμικού Ναυτικού).

-Το κίνητρο των πρώτων φιλελλήνων ήταν η αναγέννηση της Ελλάδας μέσω των ιδεών της Αρχαίας Ελλάδας από την εκφυλιστική κατάσταση στην οποία βρισκόταν η χώρα που δεν θύμιζε σε τίποτα την παλαιά δόξα. Μεγάλος αριθμός Ιταλών φιλελλήνων έφτασε στην Ελλάδα για να πολεμήσει το 1821 ενώ το 1822 αντίστοιχα μεγάλη ήταν η προσέλευση των Γερμανών. 

-Την 3.3.1823 τα μέλη της “Επιτροπής Λονδίνου”  αποφασίζουν να σταλούν στην Ελλάδα o Edward Blaquiere και ο Ανδρέας Λουριώτης για εκτίμηση της κατάστασης για να προχωρήσουν στην χρηματοδότηση της επανάστασης μέσω δανείου (δηλαδή ακολουθήθηκαν οι τραπεζικοί κανόνες χρηματοδότησης). Ο Edward Blaquiere γνώριζε ότι ο Λόρδος Byron (ο μεγαλύτερος ποιητής της εποχής και πολύ δημοφιλής στον τύπο της Ευρώπης) βρισκόταν στην Γένοβα της Ιταλίας όπου και τον συνάντησε κατά την διάρκεια του ταξιδιού του στην Ελλάδα. Κατάφερε να τον στρατολογήσει και να δραστηριοποιηθεί για την Ελληνική επανάσταση (πράγματι τον Αύγουστο 1823 ο Λόρδος Byron έφτασε στην Κεφαλονιά, είχε πλέον γίνει και μέλος της “Επιτροπής Λονδίνου”, την 24.12.1823 αποβιβάστηκε στο Μεσολόγγι (ο Leicester Stanhope είχε ήδη φτάσει την 12.12.1823) μέσω Ζακύνθου όπου έκανε ανάληψη 30.000 ισπανικά τάληρα (δίστηλα) για την χρηματοδότηση του ελληνικού ναυτικού υπό τις επευφημίες 10.000 κατοίκων και πολεμιστών). 

-O Ανδρέας Λουριώτης κατά την επιστροφή του στην Ελλάδα ενημέρωσε την κυβέρνηση για την θετική στάση που συνάντησε στο Λονδίνο για την σύναψη δανείου. Η Ελληνική κυβέρνηση με το διάταγμα 1214/2.6.1823 του Εκτελεστικού σώματος (Πρόεδρος Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, μέλη: Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Ανδρέας Ζαΐμης, Σ.Χαραλάμπης, Γραμματέας Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος) εξουσιοδότησε τους Iωάννη Ορλάνδο (εκπρόσωπος της  Ύδρας, πλοιοκτήτης και σύζυγος της αδελφής του Γεώργιου Κουντουριώτη Πρόεδρος Εκτελεστικού Σώματος από 5.1.1824), Iωάννη Ζαΐμη (εκπρόσωπος Πελοποννησίων προεστών, πολιτικός, καταγωγή Καλάβρυτα, αδελφός του Ανδρέα Ζαΐμη),  Ανδρέα Λουριώτη (στενός φίλος του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, Οικονομικά, Πολιτικές Επιστήμες) να μεταβούν στο Λονδίνο σαν εκπρόσωποι της Ελληνικής κυβέρνησης για την σύναψη δανείου 4 εκ. ισπανικών τάληρων.

H Ελληνική αντιπροσωπεία εκπροσωπούσε και τις τρεις τάσεις εξουσίας αλλά και τις τρεις περιοχές της τότε Ελλάδας νησιά, Πελοπόννησος και Στερεά Ελλάδα.  Ήταν εξαιρετικά ικανοί και μορφωμένοι. Είχαν γνώσεις εμπορίου, ναυπήγησης, ναυλώσεων, ασφαλειών πλοίων, ξένων γλωσσών, Διεθνών Σχέσεων, Οικονομικών Επιστημών, Χρηματιστήριου, Τραπεζών. 

-Ο Edward Blaquiere μετά την επίσκεψή του στην Ελλάδα επέστρεψε στο Λονδίνο τον Μάιο 1823 και την 23.9.1823 έγραψε μια φιλικά διακείμενη έκθεση “Report of the present state of the Greek federation” προς την ‘’Επιτροπή Λονδίνου’’ για την κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα για να προχωρήσει ο φάκελος της χρηματοδότησης μέσω Τραπεζών. 

-Τον Αύγουστο 1823 ο Λόρδος Byron στέλνει δύο άνδρες της συνοδείας του James Hamilton Browne (Σκωτσέζος Φιλέλληνας), Edward John Trelawny (μυθιστοριογράφος, μετά τον θάνατο του Λόρδου Byron πολέμησε στο πλευρό του Οδυσσέα Ανδρούτσου) από την Κεφαλονιά στην Ύδρα για να μεταφέρουν στη κυβέρνηση τις προθέσεις του αλλά και αυτές της “Επιτροπής Λονδίνου”. Μετά από ένα μήνα οι απεσταλμένοι του στην Ύδρα τον πληροφόρησαν ότι η κατάσταση της χώρας λόγω του εμφυλίου πολέμου (είμαστε ένα βήμα πριν τις πολεμικές επιχειρήσεις) δεν ήταν τόσο άσχημη όσο ακουγόταν. Η εξουσία είχε αναληφθεί από ανθρώπους χωρίς ταλέντο αλλά υπήρχε αποφασιστικότητα από τον κόσμο να μην υποταχθεί ξανά στον τουρκικό ζυγό. Επίσης οι επιστολές που έρχονταν από την “Επιτροπή Λονδίνου” τους πληροφορούσαν ότι όλα ήταν έτοιμα για την υπογραφή της σύμβασης δανείου.

-Τον Νοέμβριο 1823 ο Hamilton Browne και ο  Edward John Trelawny επιστρέφουν από την Ύδρα στην Κεφαλονιά μαζί με τους Έλληνες αντιπροσώπους Ανδρέα Λουριώτη και Iωάννη Ορλάνδο. Ο Λόρδος Byron χρηματοδότησε το ταξίδι με £4.000 (αργότερα τα χρήματα επιστράφηκαν και με τόκο)  για την κάλυψη των εξόδων τους (διότι κανένας δεν δεχόταν τις Ελληνικές Ομολογίες αξίας 100.000 γρόσια που κατείχαν για τα έξοδα του ταξιδιού τους) και την 30.11.1823 αναχώρησαν για το Λονδίνο (25.11.1823 είχε ξεκινήσει η Α’ Φάση του Εμφυλίου πολέμου) όπου  έφτασαν την 21.1.1824. Ένα μήνα μετά την 21.2.1824 σύναψαν το Α’ δάνειο της Ανεξαρτησίας με την βοήθεια της “Επιτροπής Λονδίνου”. Ο νέος  Υπουργός Εξωτερικών George Canning (από 16.9.1822) τον Μάρτιο 1823 αναγνώρισε την Ελλάδα σαν  εμπόλεμη χώρα κάτι απαραίτητο για την έκδοση των ομολογιακών δανείων (δόθηκε το όνομά του στην πλατεία Κάνιγγος). 

Είχε προηγηθεί στο τέλος του 1822 η δήλωση του Αμερικανού Προέδρου James Monroe  “ … A strong hope is entertained that these people will recover their independence and resume their equal station among the nations of the earth” και την 6.8.1823 επιστολή του Υπουργού Εξωτερικών John Quincy Adams  “if Greece gains independence, the US will be one of the first countries to enter into diplomatic and commercial relations with it.”

Το δάνειο θα μπορούσε να μην είχε δοθεί εάν δεν γινόταν γνωστό (μέσω των μυστικών υπηρεσιών) ότι υπήρχε ανταγωνισμός για την χορήγηση  δανείου προς την Ελλάδα από τους Ιππότες της Μάλτας. 

Η σύμβαση του δανείου υπογράφηκε στο σπίτι του δημάρχου του Λονδίνου John Garratt :

Δάνεια Ανεξαρτησίας – Α’ Δάνειο £800.000

Ημερ/νία	Εκδότης	Ποσό Δανείου	Επιτόκιο	Διάρκεια	Χορήγηση	Έξοδα	Ποσό προς Διάθεση
21.2.1824	Loughnan Sons and Ο’ Brien	800.000 £	5%	36 έτη	£472.000(1)      (59%)	£109.783 (2)	362.217 £

Οι όροι του δανείου ήταν ευνοϊκότεροι από τις οδηγίες 269/22.6.1823 που είχαν δοθεί από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο (Γενικός Γραμματέας Εκτελεστικού) :  α. τιμή έκδοσης όχι κάτω από 60% επί της ονομαστικής αξίας β. επιτόκιο 6%-8%  γ. διάρκεια 20 χρόνια δ. εγγύηση τα εθνικά κτήματα, δημόσια έσοδα (αλυκές, τελωνεία, ιχθυοτροφεία)

(1)

-Διαχειριστές του δανείου ήταν οι Έλληνες εκπρόσωποι Ανδρέας Λουριώτης, Ιωάννης Ορλάνδος, Τρίτο Μέρος: δύο μέλη της Επιτροπής Λονδίνου Joseph Hume, Edward Ellice και ο Andrew Loughnan με την έγκριση των οποίων (διαχειριστών & τρίτου μέρους) γινόταν η διαχείριση του δανείου (Άρθρο 6) : (Απολογία Λουριώτη - Ορλάνδου : σελίδα 224 Τόμος Α’, σελίδα 113-120 Τόμος Β’)  -Οι προσφορές για το ομολογιακό δάνειο ήταν £2.500.000 (υπερκαλύφθηκε τρεις φορές) -Εισήχθηκε στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου -Τιμολογήθηκε στο 59% της ονομαστικής αξίας έκδοσης, £800.000X59%= £472.000 λόγω του σημαντικού κινδύνου που ανέλαβαν οι επενδυτές αφού:  α. η Ελλάδα δεν ήταν ακόμη κράτος αλλά επαναστατημένη περιοχή (6.7.1827 Παραχώρηση Ανεξαρτησίας στην Ελλάδα από την Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) β. οι Τούρκοι αποκαλούσαν τους Έλληνες τρομοκράτες γ. η Ιερά Συμμαχία της Ευρώπης είδε την Ελληνική επανάσταση σαν απειλή της ειρήνης δ. μαινόταν η Α’ Φάση του Εμφυλίου Πολέμου μεταξύ των Ελλήνων

  

(2)
Προκαταβολή τόκων και χρεολυσίων για τα δύο πρώτα έτη	96.000 £
Προμήθειες Τράπεζας για την πληρωμή των τόκων 2,5% & Ασφάλιστρα 1,5% (Τόκοι :£80.000)	3.200 £
Πληρωμή Δανείου Λόρδου Byron	4.683 £
Αγορά από τον Ιωάννη Ορλάνδο £10.000 ομολογιών	5.900 £
Σύνολο	109.783 £

                                                                                                              

-Την 17.5.1824 κατ’ απαίτηση της “Επιτροπής Λονδίνου”  η Ελληνική Προσωρινή Διοίκηση ενέκρινε νόμο για τον τρόπο διάθεσης του δανείου.    

Συναλλαγματική Ισοτιμία Αγγλικής Στερλίνας  έτους 1822 (Υποδιαιρέσεις £= 20 σελίνια, 1 σελίνι =12 δηνάρια)

=5 ισπανικά τάληρα (δολάρια,δίστηλα)

=25,27 γαλλικά φράγκα

=4,87 δολάρια Η.Π.Α

=37,20 γρόσια(1 γρόσι=40 παράδες)

Δελτίο Συναλλαγματικών Ισοτιμιών, απόφαση Εκτελεστικού Σώματος 16.3.1822, Ευτυχία Δ.Λιάτα “Φλωρία δεκατέσσερα στένουν γρόσια σαράντα, η κυκλοφορία των νομισμάτων στον Ελληνικό χώρο, 15^ος-19^ος αι. σελίδα 289“).

2. Δάνεια Ανεξαρτησίας - Β’ Δάνειο 1825

-Μετά την επιτυχή έκδοση του Α’ δανείου της Ανεξαρτησίας η κυβέρνηση (Βουλευτικό Σώμα) για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο από τους Αιγύπτιους (συμμάχους των Οθωμανών) εξουσιοδότησε τους Ιωάννη Ορλάνδο, Ανδρέα Λουριώτη και  Ιωάννη Ζαΐμη με την απόφαση 3707/14.8.1824 για την σύναψη δεύτερου δανείου. 

-Διαχειριστές του δανείου ήταν οι Έλληνες αντιπρόσωποι Λουριώτης-Ορλάνδος-Ζαΐμης. Ο Ιωάννης Ζαΐμης παρέμεινε για σύντομο διάστημα στο Λονδίνο (3.1824-11.2.1825) και αντικαταστάθηκε από τον Γεώργιο Σπανιολάκη με την απόφαση 8629/8.6.1825 Εκτελεστικού (στην διαχείριση των δανείων πλέον δεν συμμετείχε η “Επιτροπή Λονδίνου” η οποία εξέφρασε την διαμαρτυρία της μέσω του κόμη Pietro Gamba  διότι είχε συμβάλει στην χρηματοδότηση της Ελλάδας στο Α’ δάνειο, επιστολή προσωρινής κυβέρνησης 9.5.1825 “Απολογία Λουριώτη – Ορλάνδου” σελίδα 86 Β’ Τόμος).

-Πριν την έκδοση του δεύτερου δανείου από την Τράπεζα J&S Ricardo, τον Φεβρουάριο 1825, ο χρηματιστής Raphael Bonfil (γνωστός των Τραπεζιτών Ricardo) λίγο πριν την σύναψη του Β’ Δανείου προέβη  σε αγοραπωλησίες των ομολογιών του Α’ Δανείου (με αμοιβή £4.800, σύμφωνα με δήλωση του Ανδρέα Λουριώτη στην αμοιβή αντιστοιχούσαν  ζημιές από αγοραπωλησία ομολογιών Α’ Δανείου) ώστε να ανέβει η τιμή του ομολόγου του Α’ Δανείου για να έχει επιτυχία η  έκδοση του δεύτερου δανείου που σύντομα θα ακολουθούσε (λειτούργησε δηλαδή σαν market maker για την σταθεροποίηση των τιμών). H έκδοση του δεύτερου δανείου σημείωσε επιτυχία αφού  καλύφθηκε τρεις φορές.

-Για να γίνει κατανοητό τι σημαίνει η προμήθεια ποσού £64.000, της Τράπεζας J&S Ricardo για το Β’ Δάνειο της Ανεξαρτησίας, με βάση τα οικονομικά μεγέθη της εποχής ενδεικτικά αναφέρεται ότι :

• το ετήσιο κόστος ανατροφής, εκπαίδευσης και ρουχισμού παιδιών έως τα 14 έτη ήταν £80 και η αποτίμηση της διαθήκης του Abraham Ricardo (πατέρας Jacob και Samson Ricardo), απεβίωσε 21.3.1812, ανέρχονταν στις £45.000 Piero Sraffa with the Collaboration of M.H.Dobb: The Works and Correspodence of David Ricardo Volume X, II The family of Abraham Ricardo 
• η περιουσία του Samson Ricardo, απεβίωσε 14.11.1862, ήταν £140,000 Piero Sraffa with the Collaboration of M. H. Dobb : The Works and  Correspodence of David Ricardo, Volume X, IV.: A Family who’s who, I.: David Ricardo’s Brothers and Sisters

Δάνεια Ανεξαρτησίας – Β’ Δάνειο £2.000.000

Ημερ/νία	Εκδότης	Ποσό Δανείου	Επιτόκιο	Διάρκεια	Χορήγηση	Έξοδα	Ποσό προς Διάθεση
7.2.1825	J &S Ricardo	2.000.000 £	5%	36 έτη	£1.110.000 (1)       (55.5%)	£808.568(2)	301.432 £

Εγγύηση τα εθνικά κτήματα  (200,000 ομολογίες Χ100 Λίρες  εκάστη)

(1)

-Διαχειριστές του δανείου : οι Έλληνες αντιπρόσωποι  -Οι προσφορές για το ομολογιακό δάνειο ήταν £4.500.000   -Εισήχθηκε στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου   -Τιμολογήθηκε στο 55,5% της ονομαστικής αξίας έκδοσης, £2.000.000X55.5%%= £1.110.000 λόγω  του  σημαντικού κινδύνου που ανέλαβαν οι επενδυτές (βλέπε Α’ δάνειο) αλλά και της χειροτέρευσης της κατάστασης

(2)
Προκαταβολή τόκων για δύο έτη και  χρεολυσίων για ένα έτος	220.000 £
Προμήθεια Τράπεζας J&S Ricardo  (£2.000.000X3%=£60.000 πλέον 200.000Χ2%=£4.000)	64.000 £
Αμοιβή ναυάρχου Thomas Cochrane	57.000 £
Αγορά ομολόγων του Α’ Δανείου αξίας έκδοσης £250.000 μέσω του Χρηματιστήριο του Λονδίνου (ήταν όρος στη σύμβαση του Β’ δανείου)  Η αγορά έγινε στο 45.27% Χ£250.000 =£113.182 έναντι 59% της έκδοσης (κέρδος £34.325)	113.182 £
Αγορά ομολόγων του Β’ δανείου αξίας έκδοσης £285.000  μέσω του  Χρηματιστηρίου του Λονδίνου (δεν ήταν όρος στη σύναψης του Β’ δανείου)  Η αγορά έγινε στο 43,30% Χ£218.000 = £94.396 έναντι 55.5% της έκδοσης (κέρδος £26.596). (μεταξύ 1.10.1825 έως 30.11.1825)	94.396 £
6 ατμόπλοια (ναυπηγείο Depford, Λονδίνο Αγγλίας, μηχανές  κατασκευής Alexander Galloway, στην Ελλάδα έφτασαν 4 ατμόπλοια  (Καρτερία, Επιχείρησις, Ερμής Ι, Mercury)  τα άλλα δύο έγιναν παλιοσίδερα	103.000 £
2 Φρεγάτες (ναυπηγείο Leroy, Bayard & Co N.Υόρκη, Η.Π.Α, στην Ελλάδα έφτασε  μόνο η φρεγάτα ‘’Ελλάς’’	156.990 £
Σύνολο	808.568 £

3. Αποστολές  χρημάτων στην Ελλάδα

-Η πρώτη δόση του δανείου £40.000 (£30.000 και άλλες £10.000 σε Ισπανικά τάληρα 50.000)  έφτασε στην Ζάκυνθο στο τέλος Απριλίου 1824 που ήταν υπό Βρετανική κατοχή με το πλοίο “Florida” και θα παραδίνονταν από τον Edward Blaquiere είτε στο Καίσαρα Λογοθέτη είτε στον Samuel Barff (Βρετανός Τραπεζίτης φίλος του Λόρδου Byron που ζούσε μόνιμα στο νησί από το 1816) για να δοθούν στους Έλληνες απεσταλμένους Εμμανουήλ Ξένο (έμπορος) και Νικόλα Καλλέργη αφού πρώτα ληφθεί η σύμφωνη γνώμη των:

α. Λόρδο Byron (είχε αποβιώσει από 19.04.1824) 

β. Leicester Stanhope (έφτασε στην Ζάκυνθο την 12.5.1824 όπου του παραδόθηκε επιστολή ανάκλησή του στην Βρετανία από 19.3.1824, από τον Βρετανό αντισυνταγματάρχη Sir Frederick Stovin, μετά από παρέμβαση του George Canning λόγω της διαμάχης του με τους Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και Γεώργιο Κουντουριώτη από την περιοδεία του στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα όπου συνάντησε τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και Ναύπλιο για να κατευνάσει τις εμφύλιες διαμάχες) και 

γ. Λάζαρου Κουντουριώτη (αδελφός του Προέδρου του Εκτελεστικού Σώματος Γεώργιου Κουντουριώτη)

Ο Βρετανός αρμοστής της Ζακύνθου Frederic Adam (διαταγή  του 24.7.1824) δεν δέχτηκε να παραδοθούν τα χρήματα μόνο στον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο (κυβερνητικός) παρά τις εκκλήσεις του Edward Blaquiere (έφτασε στην Κεφαλονιά τον Δεκέμβριο 1823) όπου συνάντησε τους Leicester Stanhope (έφτασε στην Κεφαλονιά 22.11.1823) και Λόρδο Byron και όλοι μαζί βρέθηκαν τον Ιανουάριο 1824 στο Μεσολόγγι) διότι η Ελλάδα είχε ουσιαστικά δύο κυβερνήσεις (Α’ Φάση του Εμφυλίου πολέμου μεταξύ κυβερνητικών  Γεώργιος Κουντουριώτης πλουσιότερος Έλληνας της εποχής, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος  και αντικυβερνητικών Θεόδωρος Κολοκοτρώνης). 

- Η δεύτερη δόση του δανείου £40.000 φτάνει στη Ζάκυνθο με την συνοδεία του Thomas Gordon στις αρχές Ιουνίου 1824  με το πλοίο “Little Sally” η οποία παραδόθηκε στον Samuel Barff (όπως και η πρώτη δόση). 

-Με την παρέμβαση της “Επιτροπή Λονδίνου” (και της Βρετανικής κυβέρνησης κατ’ επέκταση) τα χρήματα δόθηκαν τμηματικά (την 21.7.1284 στάλθηκε ποσό £20.000 από την Ζάκυνθο στο Ναύπλιο και την 16.8.1824 τα υπόλοιπα £60.000) στην κυβερνητική παράταξη γεγονός που σηματοδότησε την επικράτηση της στο εμφύλιο πόλεμο αλλά και την βρετανική επιρροή στην πολιτική ζωή της χώρας έως και σήμερα.

- Η τρίτη δόση του δανείου £50.000 έφτασε στο Ναύπλιο στα μέσα Σεπτεμβρίου 1824 με το πλοίο “Florida” ενώ οι δυο νέοι εκπρόσωποι της “Επιτροπής Λονδίνου”  αλλά και της Τράπεζας “Loughnan Sons and Ο’ Brien” James Hamilton Browne (Σκωτσέζος Φιλέλληνας)  και Henry Lytton Bulwer (πολιτικός, συγγραφέας, μετέπειτα πρέσβης της Βρετανίας στην Κωνσταντινούπολη)  έφτασαν στο Ναύπλιο δια ξηράς δύο ημέρες πριν φτάσει το πλοίο (παρών στην παράδοση χρημάτων ήταν και ο Edward Blaquiere) για:

α. να εκτιμήσουν  εάν η Ελλάδα μπορεί να εγγυηθεί το μη εκταμιευθέν ποσό (δηλαδή η Τράπεζα είχε διαπιστώσει πολύ μεγάλο κίνδυνο για το δάνειο και δεν ήθελε να δώσει τα υπόλοιπα χρήματα) και

β. να παραδώσουν την τρίτη δόση £50.000 με την τήρηση οδηγιών για την διάθεσή τους

Αφού όμως έμαθαν ότι οι δύο πρώτες δόσεις £80.000 είχαν παραδοθεί από τον Samuel Barff στους Έλληνες δεν είχαν πλέον ισχυρή  διαπραγματευτική δυνατότητα (Henry Lytton Bulwer  ”An Autumn in Greece-1825'' σελίδα 77). Η Ελληνική κυβέρνηση αρχικά δεν συμφώνησε  με τις προτάσεις για την διάθεση των χρημάτων. Τελικά την 1.10.1824 έκαναν δεκτές τις προτάσεις τους και παραδόθηκαν τα χρήματα της τρίτης δόσης £50.000 από τον πλοίαρχο Hodgson του “Florida” λόγω ασθένειας των Browne-Bulwer. Οι απεσταλμένοι  δεν μπορούσαν οι ίδιοι να κάνουν χρήση των κεφαλαίων με αποτέλεσμα την ματαίωση των ναυτικών προπαρασκευών (απολογία Λουριώτη - Ορλάνδου σελίδα 185, 231, Henry Lytton Bulwer  ”An Autumn in Greece- 1825'' σελίδα 131) κάτι που θα στοιχίσει  αφού τον επόμενο χρόνο έγινε απόβαση των Αιγυπτίων στην Ελλάδα και ακολούθησε η πτώση του Μεσολογγίου.

-Η τέταρτη δόση £60.000 (£20.000 του Α΄ Δανείου και £40.000 του Β΄ Δανείου έφτασε στο Ναύπλιο την 8.4.1825 με το πλοίο Lively (με συνοδεία των Count Pecchio και Count Gamba εκπροσώπων της Τράπεζας), η πέμπτη δόση £40.000 την 25.5.1825 με το πλοίο Little Sally, η έκτη δόση £50.000 τον Ιούλιο 1825 με το πλοίο Nimble.

-Η έβδομη δόση £50.000 (250.000 Ισπανικά τάληρα)  προγραμματίστηκε για την 29.7.1825 αλλά η Τράπεζα J&S Ricardo αρνήθηκε την αποστολή χρημάτων προφασιζόμενη την κρίσιμη κατάσταση στην Ελλάδα (αποβίβαση Αιγυπτίων στην Πελοπόννησο, πτώση Νιόκαστρου -Πύλου και Τρίπολης). Αφού όμως οι Έλληνες αντιπρόσωποι αποδέχτηκαν μετά από πίεση την αγορά εκτός σύμβασης ομολογιών του Β’ Δανείου μέσω του Χρηματιστηρίου αξίας £158.000 έναντι £64.910 (στο 41.00% έναντι 55.5% της τιμής εισαγωγής) χρησιμοποιώντας τα χρήματα του Β’ Δανείου για την στήριξη της τιμής τους ή για κερδοσκοπία εκ μέρους της Τράπεζας που αφού οι τίτλοι έμεναν στην κατοχή της (οι τίτλοι θα έπρεπε στέλνονται στην Τράπεζα της Αγγλίας για φύλαξη). Μετά από αυτό η Τράπεζα J&S Ricardo  πραγματοποίησε την αναβληθείσα χρηματαποστολή  στο Ναύπλιο με το πλοίο Little Sally τον Δεκέμβριο 1825. 

-Για τα υπόλοιπα ποσά £187.088 έως τις £527.088 που ήταν οι συνολικές αποστολές δεν υπάρχουν στοιχεία εκτός από αυτή της 31.1.1826 ποσού £30.000 με το πλοίο Little Sally και των μετρητών που στάλθηκαν στον Gordon £15.108 και στο Μεσολόγγι £ 3.350.

-Παρά το μεγάλο ποσό βρετανικών στερλινών  που εισέρευσε στην Ελλάδα σε μετρητά οι περιηγητές δεν βρήκαν την στερλίνα να χρησιμοποιείται στις καθημερινές συναλλαγές, αυτό σημαίνει ότι ή αποθησαυρίστηκε ή μετατράπηκε σε άλλα νομίσματα μέσω χυτηρίων.

 

4. Ναυπήγηση Πλοίων

4α. Ναυπήγηση οκτώ πλοίων (Έξι ατμόπλοια & Δύο Φρεγάτες)

Ημερομηνία Παραγγελίας	Είδος	Κόστος	Εμπορικός Οίκος/Ναυπηγείο	Ημερομηνία Παράδοσης Πλοίων	Τελική Ημερομηνία Παράδοσης	Ημερομηνία Άφιξης στην Ελλάδα
Μάιος1825	2 φρεγάτες	USD495.000  (τελικά πληρώθηκε 711.891.69 για μια φρεγάτα)	Ναυπηγεία Νέας Υόρκης α. Christian Bergh (πλοίο Hope-Ελλάς) β. The Smith and Dimon Shipyard (πλοίο Liberator) Εμπορικοί Οίκοι a.Herman LeRoy & William Bayard Jr & Co.(*)  b. G.G. & S.S. Howland	Νοέμβριος 1825	Ιούνιος 1827	Ελλάς - Δεκέμβριος 1827
Μάρτιος 1825	Ατμόπλοιο Κορβέτα Καρτερία	£10.000 Επιπλέον ποσό £5.000 δόθηκαν από Abney Hastings	Ναυπηγείο : Deptford London, Ναυπηγός:Daniel Brent  Μηχανές : Alexander Galloway Smithfield, London	Ιούνιος 1825	Ιούνιος 1826	3.9.1826
16.8.1825	5 ατμόπλοια κορβέτες (Τα πλοία Alert, Lasher σάπισαν στο ναυπηγείο λόγω έλλειψης χρηματοδότησης)	£93.000)	Ναυπηγείο : Deptford London, Ναυπηγός : Daniel Brent Μηχανές :Alexander Galloway, Smithfield London	31.10.1825	α. Επιχείρησις (Enterprise) Αύγουστος 1827 (σε κακή κατάσταση Απολ. 351 β. Ακαταμάχητος (Irrisistable) μεταφορές Αύγουστος 1828 γ. Ερμής Ι (Mercury) Οκτώβριος 1828 (μόνο για μεταφορές)	α. Επιχείρησις  Σεπτέμβριος 1827  Το 1828 έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις. Ελλιμενίστηκε στον Πόρο και διαλύθηκε το 1832 β. Ακαταμάχητος  Σεπτέμβριος 1828 δεν υπάρχουν στοιχεία σε επιχειρήσεις γ. Ερμής Ι (μόνο μεταφορές) Δεκ.1928. O Thomas Cochrane πλήρωσε επιπλέον £2.000

(*) Ο William Bayard, Πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής της Νέας Υόρκης ήταν  συνεταίρος του εμπορικού οίκου Herman LeRoy & William Bayard Jr. & Co.

4β. Ναυπήγηση έξι ατμόπλοιων στην Βρετανία

-O Frank Hastings  έβλεπε ότι η κυριαρχία στην θάλασσα ήταν το κλειδί της επιτυχίας της Ελληνικής επανάστασης διότι όλα τα τουρκικά φρούρια εφοδιάζονταν από τη θάλασσα. Πίστευε στην τεχνολογική εξέλιξη των πολεμικών πλοίων που ήταν η κίνηση με τον ατμό. Μάλιστα είχαν ήδη ναυπηγηθεί τα πρώτα ατμόπλοια για εμπορικούς σκοπούς π.χ. Charlotte Dundas (1801), Thames (1812), Falcon (1824). Η νέα εποχή είχε ξεκινήσει.

Έγραψε τις σκέψεις του στο Λόρδο Byron τον Ιανουάριο 1824 που βρισκόταν στο Μεσολόγγι για την κατασκευή ενός ατμόπλοιου στην Ελλάδα ενώ τη μηχανή θα την προμηθευόταν από την Αγγλία (Leicester Stanhope : Greece in 1823 and in 1824; being a series of letters and other documents on Greek Revolution σελίδα 68).

Το 1825 δόθηκε η ευκαιρία να πραγματοποιήσει τα σχέδιά του για το πρώτο ατμόπλοιο, αφού επέστρεψε στην Βρετανία μαζί με τον Edward Blaquiere με το πλοίο Αμφιτρίτη (Οκτώβριος 1824). Τον Φεβρουάριο 1825 οι Έλληνες αντιπρόσωποι στην Βρετανία αποδέχτηκαν πρόταση των Edward Blaquiere και Frank Hastings για την κατασκευή του ατμόπλοιου. Η Τράπεζα J&S Ricardo παρέδωσε την 23.3.1825 ποσό £10.000 στον Joseph Hume για την κατασκευή του πλοίου “Καρτερία”. Την ναυπήγηση ανέλαβε ο Daniel Brent και τον μηχανoλογικό εξοπλισμό ο Alexander Galloway. 

-Μετά την υπογραφή του δεύτερου δανείου 21.2.1825 (οι Έλληνες αντιπρόσωποι επισκέφτηκαν με το Τραπεζίτη Jacob Ricardo και τον αξιωματικό του Βρετανικού Ναυτικού Captain Pearee όλα τα σημεία στο Λονδίνο για να βρουν μεταχειρισμένα πλοία αλλά κρίθηκαν ακατάλληλα.  Έγινε πρόταση στον ναυπηγό (εργολάβος) Gordon για την κατασκευή δύο φρεγατών αλλά ο χρόνος παράδοσης μετά από 14 μήνες ήταν απαγορευτικός. Έγινε προσπάθεια αγοράς πλοίων μέσω της  Σουηδίας  και της Γαλλίας αλλά πάλι χωρίς αποτέλεσμα. 

-Την 17.8.1825 υπογράφεται συνεργασία (Memorandum) για την 

• την ανάληψη της αρχηγίας του Ελληνικού στόλου από τον Thomas Cochrane με αμοιβή 57.000 που θα έχει σαν βοηθούς τους Francis Burdett (βουλευτής), John Hobhouse (βουλευτής), Edward Ellice (μελών της Επιτροπής Λονδίνου). Το  παράδοξο είναι ότι οι Έλληνες εκπρόσωποι ήθελαν να αποδεσμευτούν από την κηδεμονία των μελών της Επιτροπή Λονδίνου για αυτό δεν τους περιέλαβαν στην δεύτερη δανειακή σύμβαση αλλά  με αυτή την ενέργειά τους ξεκίνησε ένας νέος κύκλος εξάρτησης.
• την προμήθειά πέντε ακόμη ατμόπλοιων που θα ήταν έτοιμα σε 3 μήνες το πολύ για να αναχωρήσουν για την Ελλάδα. Οι αντιπρόσωποι έδωσαν εντολή στην Τράπεζα να παρακρατήσει ποσό £150.000 για τα πλοία (£57.000 αμοιβή Thomas Cochrane, ποσό £93.000 για πέντε ατμόπλοια)

-Την 27.8.1825 υπογράφεται συμφωνία μεταξύ της Τράπεζας J&S Ricardo των ναυπηγών Brent, Gordon και του κατασκευαστή μηχανών Alexander Galloway για την κατασκευή πέντε ακόμη ατμόπλοιων εν αγνοία των Ελλήνων αντιπροσώπων (Ανδρέα Λουριώτη, Ιωάννη Ορλάνδου, Γεωργίου Σπανιολάκη) συνολικού κόστους £93.000  με τελική παράδοση όλων των πλοίων μετά από τρεις μήνες, Νοέμβριος 1825. Μεταξύ των άλλων προέβλεπε ότι θα γινόταν η τελευταία πληρωμή £4.000 εάν ήταν ο Thomas Cochrane ήταν ευχαριστημένος (προβλεπόταν ακόμη και διαιτησία). Ο Thomas Galloway γιος του Alexander μετέβη στην Αίγυπτο το 1824, έγινε αρχιμηχανικός και ονομάστηκε Galloway Bay, απεβίωσε το 1836. Μετά τον θάνατό του ο αδελφός του John Alexander  συνέχισε το έργο του για το σιδηρόδρομο και το κανάλι  Αλεξάνδρεια, Κάιρο, Σουέζ που προηγήθηκε του καναλιού του Σουέζ. 

-Την 11.9.1825 ο Ανδρέας Λουριώτης μαθαίνει από τον Καλλέργη φίλο του Frank Hastings ότι δόθηκε παραγγελία για την κατασκευή ατμόπλοιων από την Τράπεζα J&S Ricardo. Ο  Ανδρέας Λουριώτης  (αφού συνεννοήθηκε με τους Ιωάννη Ορλάνδο, Γεωργίου Σπανιολάκη) επισκέφτηκε την επόμενη ημέρα την Τράπεζα J&S Ricardo για να πληροφορηθεί ποιος έδωσε την εντολή κατασκευής ατμόπλοιων. Εκεί  πληροφορείται ότι ο Thomas Cochrane δεν βρήκε έτοιμα πλοία στο Λίβερπουλ και στην Γλασκώβη αλλά ούτε ο Jacob Ricardo στο Λονδίνο και μετά από αυτά δόθηκε παραγγελία κατασκευής νέων ατμόπλοιων στον Galloway κατασκευαστής μηχανών και στους ναυπηγούς Brent, Gordon με παράδοση των πλοίων σε 3 μήνες. Ο Ανδρέας Λουριώτης ενημέρωσε τους Ιωάννη Ορλάνδο, Γεωργίου Σπανιολάκη και συμφώνησαν να μην διαμαρτυρηθούν περαιτέρω διότι ήταν ανώφελο αφήνοντας τα πράγματα ως έχουν παρότι είχαν περάσει 4 μήνες την αναμενόμενη παράδοση του πλοίου Καρτερία (Ιούνιος 1825).

-Ο καιρός περνούσε και η ημερομηνία παράδοσης των πλοίων (Νοέμβριος 1825) παρήλθε άπρακτη. Ο Frank Hastings με την επιστολή του 16.1.1826 προς Edward Ellice (απολογία Λουριώτης - Ορλάνδος σελίδες 345-346, William St Clair : That Greece Might Still Be Free, 18 A New Fleet σημείωση 7) πρότεινε τότε την αγορά μεταχειρισμένων πλοίων, τύπου East Indiamen έναντι £25,000 έκαστο κάτι που δεν έγινε δεκτό. 

-Τον Μάιο 1826 (αντί του Ιουνίου 1825) παραδόθηκε το  ατμόπλοιο “Καρτερία” αλλά  λόγω έκρηξης στο λεβητοστάσιο στο Γιβραλτάρ (βασικό τεχνικό μειονέκτημα των ατμόπλοιων ήταν η υπερθέρμανση  των λεβητοστάσια που έδιναν ώθηση στους κινητήρες) έφτασε με τον άνεμο  στο Κάλιαρι της νήσου Σαρδηνίας, Ιταλία  για επισκευές (το πρόβλημα ήταν ότι ο Hastings άλλαξε το καύσιμο από κάρβουνο σε ξυλάνθρακα). Στην Ελλάδα έφτασε τον Σεπτέμβριο 1826 ενώ τα κανόνια έφτασαν τον Δεκέμβριο 1826 μέσω Η.Π.Α με το πλοίο “Ελλάς”.

                                                   

Ατμόπλοιο κορβέτα “Καρτερία”

 

-Τον Φεβρουάριο 1827 ο Thomas Cochrane αναχώρησε από την Μασσαλία για την Ελλάδα μαζί με τον πλοίο Sauveur (δωρεά της Επιτροπής Φιλελλήνων Παρισιού και Μασσαλίας) μαζί με δύο yacht (αγοράστηκαν από τον ίδιο). Το ατμόπλοιο “Επιχείρησις” έφτασε στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο 1827 και χρησιμοποιήθηκε σε λίγες επιχειρήσεις ενώ τα πλοία “Ακαταμάχητος“ και “Ερμής Ι” έφτασαν τον Σεπτέμβριο και Δεκέμβριο 1828 αντίστοιχα και χρησιμοποιήθηκαν μόνο για μεταφορές.

4γ. Ναυπήγηση Δύο φρεγατών στις  Η.Π.Α.

-Την 24.8.1824 η Ελληνική κυβέρνηση έδωσε την έγκριση στην “Επιτροπή Λονδίνου” για  την ναυπήγηση οκτώ φρεγατών. 

-Τον Δεκέμβριο 1824 αποφασίστηκε στο Λονδίνο από τους Έλληνες αντιπροσώπους η ναυπήγηση δύο φρεγατών από τις Η.Π.Α με τα χρήματα του πρώτου δανείου (έως £150.000 δηλαδή USD730.500). 

Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής της Νέας Υόρκης William Bayard ήταν και μέτοχος στον εμπορικό οίκο LeRoy, Bayard and Company που ανέλαβε την ναυπήγηση μιας εκ των δύο φρεγατών. 

-Την 1.3.1825 στάλθηκε στην Νέα Υόρκη (έφτασε την 10.4.1825), Η.Π.Α. ο Γάλλος στρατηγός  Francois Antoine Lallemand (βετεράνος του Ιππικού  των πολέμων του Ναπολέοντα) σαν αντιπρόσωπος των Ελλήνων για την επίβλεψη και κατασκευή των πλοίων.

-Την 5.3.1825 η Ελληνική Κυβέρνηση δια του αντιπροσώπου της Francois Antoine Lallemand έδωσε την παραγγελία για τις δύο φρεγάτες στους εμπορικούς οίκους.

-Tην 13.3.1825 το Εκτελεστικό Σώμα της κυβέρνησης με την 5403 απόφαση , έδωσε την έγκρισή του.

-Την 11.5.1825 οι οίκοι ναυπήγησης έλαβαν έγγραφη συγκατάθεση για την παραγγελία των πλοίων χωρίς να ληφθεί πρόνοια για κόστος και χρονοδιάγραμμα παράδοσης.

-Την 15.6.1825 η “Επιτροπή Λονδίνου” εγκρίνει την ναυπήγηση δύο φρεγατών και συνέστησε οικονομία χωρίς καθορισμό χρονοδιαγράμματος παράδοσης και πρόβλεψη νομικών συνεπειών για την πλημμελή παράδοση τους.

-Την 31.10.1825 οι οίκοι ναυπήγησης έγραψαν προς την “Επιτροπή Λονδίνου”  ότι το κάθε πλοίο στοιχίζει USD600.000 σύνολο USD1.200.000. H Τράπεζα J&S Ricardo είχε ήδη πληρώσει USD 750.000 (£155.900) για τις δύο φρεγάτες δηλαδή επιπλέον USD 450.000 (£93.750) από την αρχική συμφωνία με παράδοση τον Φεβρουάριο 1826.

-Την 27.2.1826 ο Francois Antoine Lallemand ζητά να μάθει εάν δόθηκε άδεια για πώληση των φρεγατών. Από εκείνη την χρονική στιγμή οι Λουριώτης – Ορλάνδος κατηγορούν τον Γεώργιο Σπανιολάκη ότι διαφοροποιήθηκε διότι οι ίδιοι δεν συμφώνησαν στην πρόταση της Τράπεζας J&S Ricardo για προσημείωση των φρεγατών υπέρ της Τράπεζας με καταβολή £15.000 ώστε να μπορούν να τις πουλήσουν όπου θέλουν

-Την 12.4.1826 ο απεσταλμένος της Ελληνικής κυβέρνησης Αλέξανδρος Κοντόσταυλος (έμπορος με έδρα το Λονδίνο) φτάνει στις Η.Π.Α για να διευθετήσει τα θέματα της καθυστερήσεων παράδοσης αλλά και κόστους των δύο φρεγατών που είχε φτάσει σε δυσθεώρητο ύψος. Μετά από διαβουλεύσεις που κράτησαν έξι μήνες (μεταξύ του Αλέξανδρου Κοντόσταυλου, του δικηγόρου και μέλους της Βουλής Edward Everet, του Προέδρου των Η.Π.Α. John Quincy Adams, του Υπουργού Εξωτερικών Henry Clay, του Υπουργού Ναυτιλίας Samuel Southhard κ.λ.π.) συμφωνήθηκε η αγορά της μιας φρεγάτας από το Αμερικανικό Δημόσιο έναντι του ποσού της εκτίμησης USD 233.570,97 ώστε το ποσό αυτό να χρησιμοποιηθεί για την αποπληρωμή του υπολοίπου των εμπορικών οίκων για την παραλαβή της δεύτερης φρεγάτας  “Ελλάς” από την Ελλάδα.

-Η αρχική απαίτηση των εμπορικών οίκων Bayard – Howland (επιστολή τους 15.6.1826) ήταν USD 396.098,75 (USD 261.840,75  πλέον προμηθειών USD 134.258). Λόγω του εξαιρετικά μεγάλου ποσού της απαίτησης ο Αλέξανδρος Κοντόσταυλος προσέφυγε στην διαιτησία η οποία την 27.7.1826 περιόρισε την οφειλή σε USD 156.856,30 (περιορισμός της οφειλής κατά USD 240.000). Εκ νέου ζητήθηκε αναίρεση για τον περαιτέρω περιορισμό της οφειλής ενώ ταυτόχρονα προσδιορίστηκε πλειστηριασμός για την 19.8.1926. Μπροστά στον κίνδυνο να χάσουν μεγάλα ποσά από τον πλειστηριασμό οι εμπορικοί οίκοι συμβιβάστηκαν σε μικρότερο ποσό USD 128.315. 

-Το ποσό που πληρώθηκε από το Αμερικανικό Δημόσιο για την αγορά της μιας από τις δύο φρεγάτες USD 233.570,97 κατανεμήθηκε  ως εξής:

• USD128.315,00 αποπληρωμή δύο εμπορικών οίκων 
• USD   4.500,00 διαιτησία 
• USD 18.396,84 είδη για την φρεγάτα
• USD   5.495,50 κανόνια
• USD 52.028,24 έξοδα πλοιάρχου και πληρώματος
• USD  9.649,06  διάφορα έξοδα
• USD15.186,33 δόθηκε στον Αλέξανδρο Κοντόσταυλο (Ελληνική κυβέρνηση)

-Ενώ το Αμερικανικό Δημόσιο αγόρασε την δεύτερη  φρεγάτα έναντι USD 233.570,97 η Ελλάδα πλήρωσε για την φρεγάτα “Ελλάς” USD 682.785.43 (+192%)

-Την 16.10.1826 η φρεγάτα “Ελλάς” αναχωρεί από τις Η.Π.Α και τον Δεκέμβριο 1826 παραδόθηκε στην Αίγινα στην Διοικητική Επιτροπή μαζί με το ποσό USD17.972 (USD15.186,33 πλέον USD1.705 Επιτροπή Λονδίνου, USD1.080,67 Walter & Sons). 

Φρεγάτα Constitution – πρωτότυπο Ελλάς

 

5. Ελληνικά Δάνεια, Χρηματιστήριο του Λονδίνου, Κερδοσκοπία

-Ο Γραμματέας της “Επιτροπής Λονδίνου”  John Bowring (έλαβε αμοιβή £11.000 για τις υπηρεσίες του για την έκδοση του Α’ Δανείου από την Τράπεζα Loughnan Sons and Ο’ Brien G.F. Bartle : Bowring and The Greek Loans of 1824 and 1825 σελίδες 72-73)

-Η τιμή του ελληνικού ομολόγου του Α’ Δανείου στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου αρχικά ανέβηκε πάνω από την τιμή εισαγωγής και έφτασε την 2.3.1824 από το 59% στο 63%. Στην συνέχεια η τιμή του παρουσίαζε κάμψη λόγω πωλήσεων για αποκόμιση κερδών από τους επενδυτές. 

-Οι  John Bowring, Joseph Hume (μέλη της “Επιτροπής Λονδίνου” και κάτοχοι ομολόγων £25.000 ο πρώτος και £10.000 ο δεύτερος από την έκδοση του Α’ Δανείου) έχαναν αντί να κερδίζουν και άρχισαν να πιέζουν τον Απρίλιο 1824  τα μέλη των Ελλήνων αντιπροσώπων να προβούν σε αγορές ομολόγων από τα χρήματα του Α’ δανείου για να σταματήσει η πτώση της τιμής τους  ώστε οι ίδιοι να μην έχουν απώλειες. Την 14.5.1824 γνωστοποιήθηκε ο θάνατος του Λόρδου Βύρωνα με αποτέλεσμα η τιμή να πέσει ακόμη περισσότερο  (13.6.1824 στο 44,75%).

-Από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο 1824, οι Έλληνες αντιπρόσωποι προέβησαν σε αγοραπωλησίες ομολογιών ύψους £109.000 μετά από πίεση και της Τράπεζας Loughnan Sons and O’Brian με κέρδος £5.891.

-Την 21.9.1824 ο John Bowring επέστρεψε στην Ελληνική κυβέρνηση ομολογίες £25.000 λόγω της πτώσης της τιμής τους στο 46% ενώ η τιμή τους στο Χρηματιστήριο ήταν στο 41% και αργότερα στα μέσα του φθινοπώρου όταν η τιμή ανέβηκε ζήτησε την επιστροφή των ομολογιών οι οποίες τελικά του δόθηκαν (από την συναλλαγή δεν εκτιμάται ζημιά για την Ελληνική κυβέρνηση).

-Στις αρχές Οκτωβρίου 1824, ο Edward Blaquiere επέστρεψε από την Ελλάδα στην Αγγλία  (Medway, Λονδίνο) με το  ελληνικό πλοίο  “Αμφιτρίτη”  με ένα φορτίο με ελληνικά προϊόντα (σταφίδα κ.λ.π.) για να δείξει ότι η Ελλάδα είναι μια ακμάζουσα χώρα και θα αποπληρώσει το χρέος και με 10 Ελληνόπουλα. Δύο από αυτά τα έντυσε με ελληνικά κοστούμια και τα πήγε ακόμη και στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου όπου έγιναν δεκτά με χειροκροτήματα με συνέπεια την άνοδο των τιμών του ελληνικού ομολόγου.

- Την 31.8.1824 Joseph Hume πούλησε στο Χρηματιστήριο ομολογίες £10.000 με ζημιά £1.300 στο 46% (τις είχε αγοράσει στο 59%). Την 17.12.1824 απαίτησε (ώστε να έχει την ίδια μεταχείριση με τον John Bowring) και έλαβε από τους  Έλληνες αντιπροσώπους το ποσό της ζημιάς £1.300 και επιπλέον τόκους £54. 

         Κερδοσκοπία Μελών “Επιτροπής Λονδίνου” & Ελλήνων Αντιπροσώπων & Τραπεζών

Ημερ/νία	Ονοματεπώνυμο	Ομολογίες	Σχόλια	Κέρδος/ (Ζημιά)
Ιούνιος - Αύγουστος 1824	Loughnan Sons and O’Brien	Α’ Δάνειο £109.000	Κέρδη από αγοραπωλησία ομολογιών Α’ Δανείου από την Τράπεζα Loughnan Sons and O’Brien με χρήματα του Α΄Δανείου	5.891 £
21.9.1824	John Bowring	Α’ Δάνειο £25.000	Την 21.9.1824 η ελληνική κυβέρνηση (με εντολή Λουριώτη Ορλάνδου) αγόρασε  από ομολογίες £25.000 του Α’ Δανείου στο 49% με αξία £12.250 ενώ η χρηματιστηριακή τιμή ήταν στο 41%. Πωλητής ήταν ο John Bowring  που αποδέχτηκε ζημιά  £2500 ενώ για την Ελληνική κυβέρνηση ήταν £2000. Στην συνέχεια όταν οι τιμές των ομολογιών  ανέβηκαν ο John Bowring ζήτησε να λάβει πίσω τις ομολογίες όπως και έγινε. Από την συναλλαγή δεν εκτιμάται ζημιά για την Ελληνική κυβέρνηση.	--------
17.12.1824	Joseph Hume	Α’ Δάνειο £10.000	Την 31.8.1824 o Joseph Hume πούλησε τις ομολογίες του με ζημιά £1.300. Ο Λουριώτης Ορλάνδος τον αποζημίωσαν για την ζημιά που υπέστη £1.300 πλέον τόκοι £54. Η ζημιά  δεν καταλογίστηκε  στους Λουριώτη Ορλάνδο (**)
7.2.1825	Raphael Bonfil	Β’ Δάνειο Μεσιτεία	Πληρωμή για αγοραπωλησίες ομολογιών  Α’ Δανείου πριν την έκδοση του Β’ Δανείου με σκοπό την άνοδο της τιμής των ομολογιών. Από τις πράξεις προέκυψε ζημιά που μαζί με την αμοιβή του χρηματιστή ήταν £4.800	(£4.800) καταλογίστηκε Απολογία σελίδα 33 στους Λουριώτη Ορλάνδου
22.11.1825 15.10.1825 19.11.1825	Ανδρέας Λουριώτης- Ιωάννης Ορλάνδος William Burton	Β’ Δάνειο £14.000 Β’ Δάνειο £13.000	α. Την 22.11.1825 οι Λουριώτης Ορλάνδος μεταβίβασαν  στην Ελληνική κυβέρνηση  τις παρακάτω ομολογίες £14.000 του Β’ Δανείου στο 56,50% με αξία £7.910  ενώ η χρηματιστηριακή τιμή  ήταν στο 23%με αξία £3.220 Οι ομολογίες είχαν αγοραστεί από τους Λουριώτη Ορλάνδο τον Μάρτιο 1825 ενώ αργότερα   προσκόμισαν στοιχεία ότι είχαν αγοραστεί για τρίτους οι οποίοι δεν κατέβαλαν χρήματα αλλά έγραψαν επιστολές ότι οι ομολογίες τους ανήκουν  Γεώργιος Ψύχας (Γραμματέας) £ 4.000  Μανιάκης (σπουδαστής)           £ 6.000  Χωρίς ιδιοκτήτη                         £ 4.000                                                   £14.000 β. Την 15.10.1825 και 19.11.1825 η Ελληνική κυβέρνηση (με εντολή των Λουριώτη Ορλάνδου) αγόρασε ομολογίες £13.000 του Β’ Δανείου στο 55.88% με αξία £7265 ενώ  η χρηματιστηριακή τιμή ήταν στο 24.92% με αξία £ 3.240  Πωλητής ήταν ο William Burton (broker) γνωστός των αδελφών Jacob και Samson Ricardo, κάτοχοι των ομολογιών :  William Burton                   £ 9.000  George Lee (Γραμματέας) £ 4.000  Σύνολο                              £13.000	(£10.060) καταλογίστηκε  Απολογία σελίδα 33 στους Λουριώτη Ορλάνδου
12.10.1825	Edward Blaquiere	Β’ Δάνειο £ 8.000	Αγορά από την Ελληνική κυβέρνηση ομολογιών £8.000 του Β’ Δανείου ιδιοκτησίας Edward Blaquiere που πληρώθηκαν στην αρχική τιμή 55%(Μάρτιος 1825) με αξία £4.400 ενώ η τρέχουσα αξία ήταν στο 27% με αξία £2.160
15.3.1825-25.10.1825	J&S Ricardo	Β’ Δάνειο £158.000	Έγιναν αγορές ομολογιών £158.000 Β’ Δανείου  από 15.3.1825 έως 25.10.1825 χωρίς συμβατική υποχρέωση αλλά μετά από πίεση στους Έλληνες αντιπροσώπους στο 42.78% έναντι £67.895	------------
25.6.1825  27.6.1825	Ελληνική κυβέρνηση	Β’ Δάνειο £25.000	Έγιναν αγορές ομολογιών £25.000 Β’ Δανείου  από 25.6.1825 & 27.6.1825 στο 46.20% έναντι £11.550 από  Παντιά Ράλλη με εντολή  Λουριώτη Ορλάνδο λόγω πτώσης Νιόκαστρου για λογαριασμό της Ελληνικής κυβέρνησης	-----------
			Συνολική Ζημιά (Αποτέλεσμα Κερδοσκοπίας)	(8.969 £)

*οι συνολικές αγορές ομολογιών £218.000 Β’ Δανείου αγοράστηκαν έναντι £99.020 ενώ στο απολογισμό αναγράφεται £94.396 (£99.020-£94.396 =£4.625 τόκοι ομολογιών)

** οι ζημιές από την αγορά/πώληση του Joseph Hume δεν καταλογίστηκαν στο Πόρισμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου

-Οι κερδοσκοπικές κινήσεις συνεχίστηκαν ένα χρόνο το 1825 μετά με την έκδοση του Β’ Δανείου. Πιο συγκεκριμένα : 

-Οι παρακάτω ομολογίες £35.000 μεταφέρθηκαν με εντολή Λουριώτη - Ορλάνδου στην Ελληνική κυβέρνηση λόγω της πτώσης της τιμής των ομολογιών του Β’ Δανείου στην Ελληνική κυβέρνηση με ζημιά £10.060: 

• οι Έλληνες εκπρόσωποι αγόρασαν με τα χρήματα του Β’ Δανείου τον Φεβρουάριο 1825 μέσω Χρηματιστηρίου ομολογίες £14.000 στην τιμή 56,50% για λογαριασμό τρίτων (ένας από αυτούς  παραμένει άγνωστος) οι οποίοι ποτέ δεν κατέβαλαν τα χρήματα 
• ο χρηματιστής William Burton (γνωστός των τραπεζιτών Ricardo) αγόρασε ομολογίες του Β’ Δανείου £13.000 στο 55,88% μέσω Χρηματιστηρίου (τιμή έκδοσης 56%), προφανώς για λογαριασμό των Λουριώτη - Ορλάνδου, αφού μετά την πτώση της τιμής των ομολογιών  αγοράστηκαν από την Ελληνική κυβέρνηση στο 55.88% ενώ η τιμή τους στο Χρηματιστήριο ήταν στο  24.92%
• o Edward Blaquiere αγόρασε τον Μάρτιο 1825 ομολογίες £8.000 στο 54% οι οποίες την 12.10.1825 αγοράστηκαν από την Ελληνική κυβέρνηση στο 54% ενώ η τιμή τους στο Χρηματιστήριο ήταν στο 27%

-Από 15.3.1825-25.10.1825 αγοράστηκαν χωρίς συμβατική υποχρέωση ομολογίες £158.000 του Β’ Δανείου στο 42.78% έναντι £67.895 με χρήματα του Β΄ Δανείου μετά από πίεση της Τράπεζας J&S Ricardo.

- Από 25.6.1825-27.6.1825 αγοράστηκαν μέσω του Παντιά Ράλλη μετά από εντολή των Λουριώτη-Ορλάνδου ομολογίες £25.000 στο 46.20% έναντι £11.550 (μετά την πτώση του Νιόκαστρου Πύλου 6.5.1825).

6. Έλεγχος Δανείων

-Υπήρξαν πολλές αλληλοκατηγορίες μεταξύ των Ελλήνων αντιπροσώπων και των μελών της “Επιτροπής Λονδίνου” (τρίτο μέρος της σύμβασης). Τον Σεπτέμβριο 1825 φτάνει στην Αγγλία ο νέος Έλληνας αντιπρόσωπος ο Γεώργιος Σπανιολάκης σε αντικατάσταση του Ιωάννη Ζαΐμη (από 12.2.1825).

-Τον Ιούλιο 1826 ο John Bowring έγραψε ένα άρθρο στην “Westminster Review” απαντώντας  στο βιβλίο “Greece Vindicated” του Ιταλού κόμη και Φιλέλληνα Alerino Palma που ζητούσε πλήρη έλεγχο των Ελληνικών δανείων και ένα πιο ενεργό ρόλο της “Επιτροπής Λονδίνου” ότι απαιτούνταν έλεγχος για το Β’ δάνειο. Μετά από αυτές τις αποκαλύψεις οι επενδυτές έχασαν την πίστη τους.

-Την 4.8.1826 έγινε αποτυχημένη δοκιμή των μηχανών των ατμόπλοιων προξενώντας μεγάλο θόρυβο στον τύπο του Λονδίνου. 

-Την 7.8.1826 ο Γεώργιος Σπανιολάκης κοινοποιεί στην “Επιτροπή Λονδίνου” και τους αντιπροσώπους την απόφαση της Γενικής Συνέλευσης της Επιδαύρου της 13.4.1826 και το έγγραφο της 15μελούς Επιτροπής της Επιδαύρου της 15.6.1826) για την παύση των Ελλήνων αντιπροσώπων στο Λονδίνο  λόγω αρνητικών δημοσιευμάτων στο Ευρωπαϊκό τύπο και φήμες για κατάχρηση των δανείων με τοποθέτηση των Francis Burdett, Γεώργιος Σπανιολάκης, Jacob Ricardo που ανέλαβαν να δοθεί απολογισμός των δύο ελληνικών δανείων (σελίδα 223 Απολογίας Λουριώτη - Ορλάνδου). Δηλαδή ο Jacob Ricardo θα έλεγχε ο ίδιος τους λογαριασμούς του.

 -Την 26.8.1826 η αντικατάσταση των Ελλήνων αντιπροσώπων ανακοινώθηκε στον Βρετανικό τύπο και έτυχε πολύ άσχημης υποδοχής με συνεχή δημοσιεύματα έως και τα μέσα Νοεμβρίου 1826 ενώ παράλληλα συστήθηκε Επιτροπή Ομολογιούχων  για την εξέταση των λογαριασμών των δύο δανείων. 

Η Τράπεζα Loughnan Sons and Ο’ Brien συμφώνησε και έδωσε πλήρη λογαριασμό ενώ η Τράπεζα J&S Ricardo αρνήθηκε να γίνει έλεγχος στον λογαριασμό ενώ ούτε ο Γεώργιος Σπανιολάκης συναίνεσε στον έλεγχο.  

- Την 2.9.1826 ο Ιωάννης Ορλάνδος διαμαρτυρήθηκε για τις κατηγορίες για κακοδιαχείριση κατά την διάρκεια της σύσκεψης της Επιτροπής Ομολογιούχων των Ελληνικών Δανείων και εγκατέλειψε οριστικά την Αγγλία εν αγνοία του  Ανδρέα Λουριώτη.

-Την 4.9.1826 σε σύσκεψη των κατόχων του ομολογιακού δανείου έγιναν αποκαλύψεις ότι η Τράπεζα J&S Ricardo έλαβε μεγάλα ποσά σαν προμήθεια καθώς και οι Έλληνες αντιπρόσωποι ενώ άλλα ποσά παρέμειναν αδιευκρίνιστα προκαλώντας νέες περιπέτειες. Ο Leicester Stanhope πρότεινε μια πολυμελή επιτροπή να προβεί σε έρευνα για την κακοδιαχείριση του δανείου και να συνταχθεί έκθεση.  

-Την 23.10.1826 η Επιτροπή Ομολογιούχων, μετά από 20 συνεδριάσεις εξέδωσε μια έκθεση (δημοσιεύτηκε στον τύπο) με υπεκφυγές ενώ πολλοί ομολογιούχοι κατηγόρησαν την Επιτροπή για απόκρυψη πληροφοριών που έριχναν ευθύνες στην Τράπεζα.

-Από τον Σεπτέμβριο έως τον Νοέμβριο 1826 τα σκάνδαλα των ελληνικών δανείων απασχολούσαν τον Βρετανικό τύπo (δημοσιεύτηκαν οι συναλλαγές των ομολογιών των Bowring, Hume που ζήτησαν από τους  Έλληνες αντιπροσώπους να αποζημιωθούν λόγω της πτώσης των τιμών των (βλέπε πιο πάνω πίνακα). 

7. Απολογισμός Δύο πρώτων Δανείων Ανεξαρτησίας £2.800.000 (εκταμίευση £1.582.000)

                   

                                     Πίνακας Απολογισμού Δύο Ελληνικών Δανείων

Α/Α	Περιγραφή	Ποσά	Ποσοστό
α	Αποπληρωμή Α’ & Β’ Δανείου με τα χρήματα των δανείων	207.578 £	12,77%
β	Χρεολύσια, Τόκοι, Προμήθειες Τραπεζών	383.200 £	23,57%
γ	Αμοιβή ναυάρχου Thomas Cochrane	57.000 £	3.50%
δ	Κατασκευή πλοίων	259.990 £	16,00,%
ε	Πολεμοφόδια	80.698 £	4,96%
στ*	Χρηματαποστολές	564.659 £	34,73%
ζ	Διάφορα	72.600 £	4,47%
	Σύνολο	£1.625.725**	100,00%

*στ. Χρηματαποστολές : Μετρητά £527.088 πλέον Συναλλαγματικών £37.571 

**Το ποσό £1.625.725 αποτελείται : Δάνεια £1.582.000, Διάφορα έσοδα : £ 43.725

                                           

 

Αγορές Χρέους Α’ & Β’ Δανείου μέσω Χρηματιστηρίου Λονδίνου υπέρ της Ελληνικής Κυβέρνησης με χρήματα των δανείων

	Δάνεια			Ταμειακά Υπόλοιπα
Ημερομηνία	Ποσό Δανείου	Πληρωμές	Υπόλοιπο	Εκταμίευση	Πληρωμές	Υπόλοιπο
21.2.1824	800.000 £	250.000 £	550.000£	472.000 £	£113.182(*)	358.818 £
16.2.1825	2.000.000 £	218.000 £	1.782.000£	1.110.000 £	£  94.396 (**)	1.015.604 £
Σύνολο	2.800.000 £	468.000 £	2.332.000£	1.582.000 £	207.578 £	1.374.422 £

(*) η αγορά έγινε στο 45.27% έναντι 59% της έκδοσης (κέρδος £34.325)

(**) η αγορά έγινε στο 43,30% έναντι 55.5% της έκδοσης (κέρδος £26.596). Την 24.2.1830 ποσό £30.000 ομολογιών πωλήθηκαν σε τιμή μεταξύ 60%-61% με κέρδος από τον Jean-Gabriel Eynard στον οποίο είχαν ενεχυριαστεί για λήψη δανείου δίνοντας μέρος των κερδών στην ελληνική κυβέρνηση.

Από τον Πίνακα Απολογισμού Δύο Ελληνικών Δανείων έχουμε  τις εξής διαπιστώσεις:

α. Ποσό £207.578 (ποσοστό 12,77% των δανείων) χρησιμοποιήθηκε για την αγορά του ομολογιών ύψους  £468.000 για λογαριασμό της Ελληνικής Κυβέρνησης με σημαντική έκπτωση από τις τιμές εισαγωγής των ομολογιών στην αγορά του Λονδίνου. 

Η αγορά ομολογιών ύψους £250.000 του Α’ Δανείου έναντι £94.396 με χρήματα του Β’ Δανείου ήταν συμβατική υποχρέωση. 

Η αγορά επιπλέον ομολογιών ύψους £218.000 έναντι ποσού £94.396 δεν ήταν συμβατική υποχρέωση αλλά αποτέλεσμα της πίεσης από την Τράπεζα J&S Ricardo  στους Έλληνες αντιπροσώπους.

β. Ποσό £383.200 (ποσοστό 23,57% των δανείων) αναλώθηκε για την πληρωμή τόκων και χρεολυσίων για δύο έτη και προμήθειες Τραπεζών. Το ποσό που έλαβε σαν προμήθεια για το Β’ δάνειο η Τράπεζα J&S Ricardo ήταν £64.000 που σύμφωνα με την εφημερίδα “Times” 5.9.1826 ήταν σχεδόν διπλάσιο όλων των εισφορών των Φιλελλήνων όλης της Ευρώπης. 

γ. Την 16.8.1825 που υπογράφηκε σύμβαση μεταξύ των Ελλήνων αντιπροσώπων και του ναυάρχου Thomas Cochrane  με αμοιβή £57.000 (ποσοστό 3.50%) (αν λάβουμε υπόψιν τα οικονομικά μεγέθη της εποχής η αμοιβή του ήταν 8.9% των εσόδων ( £640.000 ) , προϋπολογισμού της κυβέρνησης του 1823 !

Έφτασε στην Ελλάδα με καθυστέρηση 15 μηνών την 15.3.1827 με το πλοίο Sauveur (δώρο της “Επιτροπής Παρισιού & Μασσαλίας”) μαζί με δύο ακόμη yacht είχε αγοράσει με δικά του χρήματα. Την 10.4.1827 αναλαμβάνει ναύαρχος του Ελληνικού στόλου.  Αναχώρησε από την Ελλάδα τον Φεβρουάριο 1828 (επέστρεψε για να φέρει το πλοίο Ερμής Ι στο τέλος του Δεκεμβρίου 1828).

Σχετικά με τους λόγους της αναχώρησής του  έγραψε την 20.4.1828  από το Παρίσι προς τον Ανδρέα Λουριώτη που ζητούσε να επιστραφεί η αμοιβή του μεταξύ άλλων τα εξής:

- η ελληνική κυβέρνηση έδωσε άδεια σε πειρατικά πλοία για χρηματικούς λόγους

-ναύαρχοι άλλων χωρών αποκαλούσαν τον Thomas Cochrane  αρχηγό πειρατών

- οι πρόσοδοι από τα νησιά δόθηκαν σε άλλες χρήσεις χωρίς να υπάρχουν πόροι για τους αξιωματικούς και τους ναύτες

-στην Ελλάδα δεν υπάρχουν έμπειροι αξιωματικοί και ναύτες για τα πολεμικά πλοία ενώ οι ναύτες δεν έχουν καμία πειθαρχία, δεν κάνουν τίποτα εάν δεν πληρωθούν  αν και σε ατομικό επίπεδο επιδεικνύουν γενναιότητα

δ. Ποσό £316.990 (ποσοστό 19,50% των δανείων) δαπανήθηκε για την κατασκευή 8 πλοίων (2 φρεγατών και 6 ατμόπλοιων) αλλά τελικά παραδόθηκαν 2 μόνο ετοιμοπόλεμα :

-ατμόπλοιο “Καρτερία” (άφιξη στο Ναύπλιο Σεπτέμβριος 1826, τα πυροβόλα έφτασαν μέσω Η.Π.Α τον Δεκέμβριο 1826 κόστισαν £3.000 και πληρώθηκαν από τον Frank Abney, έμεινε στην υπηρεσία έως το 1830)

-φρεγάτα “Ελλάς” (άφιξη στο Ναύπλιο Νοέμβριος 1826), εξαιρετικής κατασκευής. Έλαβε μέρος σε πολλές επιχειρήσεις. Πυρπολήθηκε την 1.8.1831 μαζί με την κορβέτα Ύδρα από τον Ανδρέα Μιαούλη (Αγγλικό Κόμμα)  λόγω ανταρσίας  εναντίον του Ιωάννη Καποδίστρια.

-Τα άλλα τρία ατμόπλοια  “Επιχείρησις” (άφιξη Σεπτέμβριος 1827 έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις το  1828, λόγω προβλημάτων διαλύθηκε το 1832), δύο ακόμη πλοία  δεν χρησιμοποιήθηκαν σαν πολεμικά αλλά μόνο για μεταφορές “Ακαταμάχητος”  (άφιξη Οκτώβριος 1828), “Ερμής Ι” (Δεκέμβριος 1828).  Τα πλοία Άγρυπνος (Alert), Κυματοπλήκτης (Dasher) δεν ολοκληρώθηκε η κατασκευή τους λόγω έλλειψης χρηματοδότησης και σάπισαν στο Λονδίνο.

Συνοπτικά η Ελλάδα ξόδεψε £300.000 για να έχει ουσιαστικά μόνο δύο πολεμικά πλοία ενώ και το 1831 δεν είχε κανένα από τα παραπάνω. 

Η τροπή των πολεμικών γεγονότων θα ήταν διαφορετική αν είχε γίνει αποδεκτή  πρόταση για αγορά μεταχειρισμένων πλοίων έναντι £25.000 το καθένα π.χ. η πτώση του Μεσολογγίου θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί την 10.4.1826 (μετά από τρεις φάσεις πολιορκίας) αλλά και όλη η τροπή του πολέμου θα ήταν διαφορετική με την έλευση τόσων αξιόμαχων πλοίων αφού θα αποκοβόταν η παροχή βοήθεια στα φρούρια μέσω θαλάσσιων οδών.

ε. Ποσό £80.689 (ποσοστό 4,96% των δανείων) σε πολεμοφόδια

στ. Ποσό £564.659 (ποσοστό 34,73% των δανείων) σε έφτασε σε μετρητά & συναλλαγματικές στην Ελλάδα

Τα χρήματα που έφτασαν στην Ελλάδα ξοδεύτηκαν για τις εμφύλιες διαμάχες (Α’ και Β’ Φάση Εμφυλίων Πολέμων) μεταξύ των Ελλήνων .

Μαρτυρίες για κατασπατάληση των χρημάτων στην Ελλάδα:

i. οι Έλληνες αποκαλούσαν ο ένας τον άλλο κερδοσκόπους και καταχραστές (Βιβλίο Κόμη Gamba - Τίτλος " Το τελευταίο ταξίδι του Λόρδου Byron στην Ελλάδα"  Κεφάλαιο Ι σελίδα 34)

ii.Ο Henry Lytton Bulwer (Βρετανός πολιτικός, διπλωμάτης) που παρέδωσε την τρίτη δόση του Δανείου τον Σεπτέμβριο 1824 παρέμεινε στην Ελλάδα το φθινόπωρο 1824  και έγραψε το Βιβλίο ”Ένα φθινόπωρο στην Ελλάδα''. Στην σημείωση της σελίδας 20 γράφει : ''Το όφελος από τα δάνεια της Ελλάδας περιορίστηκε στο ναυτικό (οι νησιώτες Σπετσών, Ύδρας) και στην περιοχή του Ναυπλίου (=Napoli di Romania). Αυτοί που δεν χρηματίστηκαν ήταν αηδιασμένοι από τον τρόπο που ξοδεύτηκαν''.

iii. Ο Jean-Gabriel Eynard (τραπεζίτης και προσωπικός φίλος του Ιωάννη Καποδίστρια) έγραψε την 27.7.1826 στην εφημερίδα “The Times” προς τον Leicester Stanhope (μέλος της “Επιτροπής Λονδίνου”) ότι η κακή διαχείριση του δανείου είχε φέρει την Ελλάδα στα πρόθυρα της καταστροφής (Η Ιστορία των Εθνικών Δανείων – Ανδ.Μιχ.Ανδρεάδου (1904) σημείωση 51).

iv. Ο στρατηγός Thomas Gordon (Βρετανός αρχιστράτηγος συμμετείχε στην άλωση της Τρίπολης το 1821 σαν αρχηγός των δυνάμεων υπό τον Δημήτριο Υψηλάντη αλλά έφυγε από την Ελλάδα διαμαρτυρόμενος για τις σφαγές των Τούρκων κατά την άλωση, η γυναίκα του Βαρβάρα Κανά ήταν Ελληνοαρμενικής καταγωγής) προσκλήθηκε για να παρακολουθήσει την διαχείριση του δεύτερου δανείου αλλά αρνήθηκε (όταν διάβασε τις οδηγίες που έπρεπε να εφαρμόσει) αφού η γνώμη του ήταν ότι : “Με εξαίρεση ίσως του Ζαΐμη τα μέλη του Εκτελεστικού δεν ήταν καλύτεροι από τους κοινούς κλέφτες” (George Finlay – History Of Greek Revolution  Τόμος Α’ σελίδες 377-378, Ιστορία του Gordon Τόμος Β’).

Παρά ταύτα το Μάιο 1826 επέστρεψε στην Ελλάδα σαν εκπρόσωπος της “Επιτροπής Λονδίνου” με £14.000 το υπόλοιπο του Β’ δανείου. Στα μέσα Μαΐου 1826 έδωσε £10.000 στους Σουλιώτες καπεταναίους ενώ μέχρι τέλος του 1826 ξόδεψε όλα τα χρήματα που είχαν απομείνει.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας βρήκε μια χώρα με μηδέν υπόλοιπο στο Ταμείο.

ζ. Ποσό £72.609 ήταν τα λοιπά έξοδα ποσοστό 4.47% των δανείων)

8.Έλεγχος Δανείων Ανεξαρτησίας - Ελεγκτικό Συμβούλιο

Με την απόφαση 50/29.10.1834 με απόφαση Ελεγκτικού Συνεδρίου οι εκπρόσωποι της Ελληνικής κυβέρνησης στην Βρετανία Ανδρέας Λουριώτης και Ιωάννης Ορλάνδος για την διαπραγμάτευση των δύο πρώτων δανείων της Ανεξαρτησίας συνολικού ποσού £2.800.000 κρίθηκαν :

α. οριστικά αλληλέγγυα χρεώστες με το ποσό £ 28.769,19 

β. έως 30.6.1835 να προσκομίσουν τα σχετικά στοιχεία και να δικαιολογήσουν τις αναφερόμενες δαπάνες των δανείων

Στην ίδια απόφαση τα έξοδα διατροφής, διαβίωσης, ενοικίων για δυόμιση χρόνια στο Λονδίνου (έως 30.4.1826) ανήλθαν σε £8.712 τα οποία χαρακτηρίζονται σαν υπερβολικά (για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης £15.000 κόστισε το πρώτο ατμόπλοιο  “Καρτερία”) ενώ για την πλουσιοπάροχη ζωή των Ελλήνων αντιπροσώπων υπάρχουν πολλές αναφορές της εποχής καθόσον η Ελλάδα ήταν σε απελευθερωτικό πόλεμο.

Μετά από διάφορες χρονοβόρες διαδικασίες 14 ετών το Ελεγκτικό Συμβούλιο (εισήχθηκε στην Δημόσια Διοίκηση 15.4.1833 με διάταγμα “Περί της διαιρέσεως του Βασιλείου και της διοικήσεώς του” (φ. 12) «Προς συζήτησιν των σπουδαιότερων του Κράτους υποθέσεων και λύσιν διοικητικών αμφισβητήσεων θέλει συστηθή Συμβούλιον της Επικρατείας”)  δεν προέβη σε τελική απόφαση για τον έλεγχο των λογαριασμών των δανείων (την 15.10.1840 ο Ιωάννης Ορλάνδος υπέβαλε την απολογία του και την 7.8.1946 ζήτησε από την Βουλή την επίσπευση της υπόθεσή του με αναφορά στην Βουλή και την Γερουσία) ενώ στις αρχές της δεκαετίας 1950 οι πρωταγωνιστές των δανείων έφυγαν από την ζωή.

Όσον αφορά τις δύο φρεγάτες που κατασκευάστηκαν στις Η.Π.Α  καταλογίστηκε με την απόφαση 175/3.10.1836 του Συμβουλίου Επικρατείας στον Αλέξανδρο Κοντόσταυλο  ποσό Δραχμών 174.080,70 αλλά αργότερα το 1843 έγινε άρση της απόφασης.

9. Αναδιάρθωση Δανείων Ανεξαρτησίας £2.800.000 (ή £2.331.800 μετά τις εξαγορές)

O κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας  την 31.8.1827 είχε υποβάλει υπόμνημα στις χώρες της Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας να του χορηγηθεί δάνειο £1.000.000. Η Αγγλία απέρριψε το αίτημα διότι ήθελε να εισπραχθούν τα ήδη χορηγηθέντα δάνεια. 

Ο Καποδίστριας απάντησε  “Oυκ αν λάβετε παρά του μη έχοντος” και έτσι οδηγηθήκαμε στην πρώτη πτώχευση.

Το 1878 επιτεύχθηκε συμβιβασμός (κούρεμα της οφειλής) με τους ομολογιούχους των δύο δανείων £2.800.000 (ή £2.331.800 μετά τις εξαγορές) υπό τον Ιωάννη Γεννάδιο (Γραμματέα Ελληνικής Πρεσβείας Λονδίνου) με παραίτηση ποσού £10.300.000 (κεφάλαιο και τόκοι) που είχε συσσωρευτεί από το 1827 λόγω κήρυξης πτώχευσης από την Ελλάδα. 

Εκδόθηκαν νέες ομολογίες ονομαστικού κεφαλαίου £1.200.000 με επιτόκιο 5% με εγγύηση τα έσοδα του τελωνείου της Κέρκυρας και μέρος των εισπράξεων των τελών χαρτοσήμου. Εκπρόσωπος των ομολογιούχων ήταν ο Κάρολος Μέρλιν (Γενικός Διευθυντής Ιονικής Τράπεζας) και εφαρμόστηκε το σύστημα CAC (Collective Active Clauses) που είναι μια συλλογική δράση ομολογιούχων κατά πλειοψηφία (διαδικασία αντίστοιχη με το Private Sector Involvement (PSI) έτους 2012 για το ελληνικό χρέος. Την συλλογή των ποσών για την αποπληρωμή του δανείου ανέλαβε η Εθνική Τράπεζα.

10.Καίρια ερωτήματα για τα οποία δεν έχουν δοθεί  απαντήσεις

Για ποιο λόγο:

α. δεν υπήρχε σχέδιο δράσης για τους σκοπούς  χρήσης των χρημάτων των δανείων  εκτός των χρηματαποστολών ανά δύο ή τρεις μήνες;

β. τα χρήματα που δόθηκαν για πλοία και πολεμοφόδια ήταν πολύ μικρό μέρος των δανείων 23.50%, οι παραγγελίες για κατασκευή πλοίων δόθηκαν με μεγάλη καθυστέρηση (την 27.8.1825 τα πέντε ατμόπλοια, την 23.3.1825 πλοίο Καρτερία και την 7.2.1825 οι δυο φρεγάτες ενώ το Α’ δάνειο £472.000 εκταμιεύτηκε  την 21.2.1824 και το δεύτερο £1.110.000 την 7.2.1825) ενώ ήταν γνωστές οι προετοιμασίες των Αιγυπτίων για απόβαση στην Ελλάδα ήδη από 21.3.1824 (απόβαση Αιγυπτίων 26.2.1825 στην Μεθώνη) ;

γ. οι Έλληνες εκπρόσωποι (με την συμμετοχή και του Γεώργιου Σπανιολάκη ο οποίος στην συνέχεια συνασπίστηκε με την Τράπεζα J&S Ricardo) :

i. αποδέχτηκαν έστω εν αγνοία τους την από 20.8.1826 συμφωνία κατασκευής για κατασκευή  πέντε νέων ατμόπλοιων παρά την εξόφθαλμη καθυστέρηση παράδοσης του Καρτερία (παραδόθηκε Μάιο 1826 αντί Ιούνιο 1825);

ii. δεν πήραν μέτρα τον Νοέμβριο 1825 όταν δεν παραδόθηκε κανένα από τα πέντε νέα ατμόπλοια όπως  ένδικα μέσα, πολιτική πίεση, παύση πληρωμών; 

δ. προσέλαβαν την Σκωτσέζικη ομάδα (που θα έπρεπε να έχει πρωτοστατήσει για την έγκαιρη παράδοσή τους αφού έδωσαν οδηγίες κατασκευής των πλοίων) με επικεφαλής των πλοίων τον  Thomas Cochrane και συνεργάτες τους Francis Burdett, Edward Ellice, John Hobhouse  μέλη της “Επιτροπής Λονδίνου” από τους οποίους ήθελαν να αποστασιοποιηθούν;

ε. οι παραγγελίες των φρεγατών στις Η.Π.Α. έγιναν χωρίς συμφωνητικό για κόστος και  ημερομηνία παράδοσης;

στ. αμέσως μετά την εκταμίευση του Α’ Δανείου οι Έλληνες αντιπρόσωποι αλλά και η Ελληνική κυβέρνηση δεν έκαναν χρήση των μεγάλων διαθεσίμων αλλά αντίθετα ασχολήθηκαν με αγοραπωλησίες ομολογιών  του Α’ δάνειου (1824) και του Β’ δανείου (1825) για τους ίδιους, τα μέλη της “Επιτροπής Λονδίνου”, φίλους  και μάλιστα με μεγάλα ποσά (βλέπε σχετικό πίνακα);

ζ. μεγάλο μέρος των δανείων ποσό £94.396 ξοδεύτηκε από την Τράπεζα J&S Ricardo σε επαναγορές ομολογιών Β’ Δανείου το φθινόπωρο 1825 χωρίς να υπάρχει συμβατική υποχρέωση, με την παρουσία του Γεώργιου Σπανιολάκη, όταν ήταν επείγουσα η ανάγκη ολοκλήρωσης κατασκευής των δύο φρεγατών);

Τον Νοέμβριο 1825 τα ναυπηγεία των Η.Π.Α. ενημέρωσαν την “Επιτροπή Λονδίνου” ότι θα απαιτηθούν επιπλέον £55.000 για την ολοκλήρωση των φρεγατών.

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός έστω και εκείνη την χρονική στιγμή οι Έλληνες αντιπρόσωποι δεν ρευστοποίησαν τις ομολογίες  για να εξοφλήσουν την κατασκευή των φρεγατών αλλά έστειλαν μετά από έξι μήνες την 12.3.1826 τον Αλέξανδρο Κοντόσταυλο με οδηγίες για συμβιβασμό με τα ναυπηγεία των Η.Π.Α. Οι δύο φρεγάτες θα μπορούσαν να έχουν παραληφθεί  έως τον Μάρτιο 1826 (που θα έκαναν μεγάλη διαφορά στην πολιορκία του Μεσολογγίου) αντί μιας που τελικά έφτασε στην Αίγινα τον Δεκέμβριο 1826.

η. ο Γεώργιος Σπανιολάκης που έφτασε στο Λονδίνο τον Σεπτέμβριο  πήρε το μέρος της Τράπεζας J&S Ricardo (η οποία έκανε πρόταση για ενεχυρίαση των φρεγατών στην Η.Π.Α. με αντίτιμο ποσό £15.000 που ήταν κυριολεκτικά ψίχουλα) από τον Φεβρουάριο 1826 και δεν συμφώνησε για τον έλεγχο του λογαριασμού της (Επιτροπή Ομολογιούχων Σεπτέμβριος 1826); 

Στην περίπτωση που είχε τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα για την παράδοση των πλοίων ή είχε προτιμηθεί η αγορά μεταχειρισμένων η  επανάσταση του 1821 θα είχε λήξει ήδη από το 1826. Ο Ελληνικός στόλος θα ήταν ακαταμάχητος σε όλες τις θάλασσες, τα τουρκικά φρούρια δεν θα μπορούσαν να εφοδιαστούν μέσω θαλάσσης, οι εξορμήσεις των στόλων  Τούρκων και Αιγυπτίων θα είχαν εμποδιστεί.

Εδώ λοιπόν υπάρχει το καίριο ερώτημα : Ποιος ωφελήθηκε από την μεγάλη καθυστέρηση παράδοσης των πλοίων που έγινε με την “σύμφωνη γνώμη” της Τράπεζας, των κατασκευαστών, της Σκωτσέζικης ομάδας και την εκκωφαντική απουσία της Ελληνικής κυβέρνησης;

11. Συμπεράσματα

- Ο  αεικίνητος Edward Blaquiere διεκπεραίωσε με επιτυχία τον φάκελο “Ελλάδα” για λογαριασμό της Βρετανίας με :

• την χορήγηση δανείων από τις Βρετανικές Τράπεζες το 1824-1825
• τον ορισμό Βρετανών αρχηγών την άνοιξη 1827 του Ελληνικού στόλου και Στρατού 
• την πολιτική και οικονομική εξάρτηση της Ελλάδας  και την επέμβαση της Βρετανίας στα εσωτερικά της χώρας

-Οι Έλληνες αποδέχτηκαν τον ρόλο Βρετανίας  στα εσωτερικά της χώρας (μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο των Η.Π.Α.)

-Τα δάνεια της Ανεξαρτησίας 1824-1825 θα μπορούσαν: 

• να εμποδίσουν την απόβαση των Αιγυπτίων στην Πελοπόννησο, να είχε αποφευχθεί η πτώση του Μεσολογγίου
• να έχουν κάνει την Ελλάδα μεγάλη στρατιωτική δύναμη και η επανάσταση να έχει τελειώσει από το 1826

Το αποτέλεσμα όμως ήταν πολύ διαφορετικό αφού :

• το μεγαλύτερο μέρος του ποσού που στάλθηκε σε μετρητά £527.088 (αποτελούσε το 82% των εσόδων της κυβέρνησης του έτους 1823) κατασπαταλήθηκε σε εμφύλιες διαμάχες (Α’ και Β’ Εμφύλιος Πόλεμος) 
• παραδόθηκαν δύο μόνο ετοιμοπόλεμα πλοία στο τέλος του 1826 από τα οκτώ που παραγγέλθηκαν  έναντι £259.990 και στο έτος 1831 δεν υπήρχε κανένα (το ένα ανατινάχτηκε και το άλλο παροπλίστηκε) 

-Τέλος τα δάνεια μετά από 50 χρόνια ρυθμίστηκαν ποσό £1.200.000 (από £2.331.800 της αρχικής οφειλής) και αποπληρώθηκαν.

Θα έλεγε τις ότι η χώρα αύτη ηλευθερώθη επίτηδες, διά να αποδειχθή, ότι δεν ήτο ικανή προς αυτοδιοίκησιν (Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης – Διήγημα Βαρδιάνος στα Σπόρκα-1893)

Πηγές (Sources) : υπερσύνδεσμοι στο κείμενο (hyperlinks on the text)

το άρθρο σε .pdf