Η μυθολογία του Μεγάλου Αλεξάνδρου όπως φτάνει στις μέρες μας μέσα από αφηγήσεις αιώνων.
Ποιος ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος; Και πώς αυτός ο Μακεδόνας στρατηγός, ο οποίος πέθανε σε ηλικία μόλις τριάντα δύο ετών, έφτασε να κατακτήσει μια τεράστια επικράτεια που εκτείνεται από την Ελλάδα και φτάνει μέχρι τη σημερινή Αίγυπτο, το Ιράν, το Κιργιστάν και ακόμη και τη βόρεια Ινδία;
Στα ερωτήματα η σε κάποια από αυτά μπορούμε να απαντήσουμε με βάση μια σειρά ιστορικών πηγών. Το πιο προκλητικό είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Αλέξανδρος εισέβαλε ως στρατηλάτης στους πολιτισμούς, με τα αξιοσημείωτα επιτεύγματά του να ιντριγκάρουν το κοινό και τους ειδικούς, να αναλύονται και να γεννούν μια αξεπέραστη μέχρι σήμερα, είκοσι τρεις αιώνες μετά, μυθολογία.
Η έκθεση στη Βρετανική Βιβλιοθήκη που λήγει αυτές τις μέρες εξερευνά τους διαφορετικούς και αξιοσημείωτα διαρκείς θρύλους που ξεπήδησαν για τον Αλέξανδρο και τους τρόπους με τους οποίους διαδοχικοί πολιτισμοί τους διαμόρφωσαν μέσα από τη δική τους οπτική.
Όσοι αναζητούν τον πραγματικό άντρα, δεν θα βρουν πολλά σε αυτή την έκθεση. Υπάρχει μια μικρή βαβυλωνιακή πλάκα, που γράφτηκε όσο ζούσε, το 331 π.Χ., η οποία καταγράφει τη νίκη του επί του Δαρείου, του βασιλιάς της Περσίας, και ένα νόμισμα που δείχνει την ήττα του από τον Ινδό ηγεμόνα Πόρο το 326 π.Χ., το οποίο μπορεί να είχε εκδοθεί από αυτόν ή από έναν διάδοχο. Όπως έχει δηλώσει ο Adrian Edwards, επικεφαλής των έντυπων συλλογών στη Βρετανική Βιβλιοθήκη, «στόχος μας δεν είναι να προσπαθήσουμε να βρούμε τον ιστορικό Αλέξανδρο», αφού για να συμβεί αυτό θα έπρεπε η βιβλιοθήκη να έχει αρχαιολογικά θραύσματα.
Μια έκθεση στη Βρετανική Βιβλιοθήκη εξερευνά τους διαφορετικούς και αξιοσημείωτα διαρκείς θρύλους που ξεπήδησαν για τον Αλέξανδρο και τους τρόπους με τους οποίους διαδοχικοί πολιτισμοί τους διαμόρφωσαν μέσα από τη δική τους οπτική.
Στη βιβλιοθήκη «έχουμε τη μετά θάνατον ζωή, έχουμε την αφήγηση, και αυτό μπορούμε να επιδείξουμε. Δεν πιστεύουμε ότι το έχει κάνει κανείς αυτό πουθενά πριν», συνεχίζει ο Adrian Edwards.
Η ποικιλομορφία και ο πλούτος του υλικού που μπορεί να παρουσιάσει η βιβλιοθήκη είναι εντυπωσιακή, αποτυπώνοντας μερικές από τις εκθαμβωτικές ιστορίες που ειπώθηκαν για έναν άνθρωπο σε διάστημα δύο χιλιετιών. Υπάρχει ένα μικρό θραύσμα παπύρου που χρονολογείται από τον δεύτερο ή τρίτο αιώνα μ.Χ., στο οποίο ένα παιδί σκιαγράφησε μια φανταστική ομιλία που θα μπορούσε να είχε κάνει ο Αλέξανδρος αφού νίκησε τον Δαρείο. Ένα εικονογραφημένο χειρόγραφο 750 ετών του μεσαιωνικού μπεστ σέλερ «Alexander Romance» απεικονίζει τον στρατηγό να υποδέχεται τους πολίτες της Ρώμης και ένα γαλλικό χειρόγραφο του 16ου αιώνα αφηγείται έναν θρύλο του ναυαγίου του στη Βρετανία.
Βλέπουμε τον Αλέξανδρο να εμφανίζεται ως χριστιανός ηγεμόνας σε έναν αιθιοπικό μαγικό κύλινδρο, ως Πέρσης φιλόσοφος βασιλιάς σε μια συλλογή ποιημάτων του 12ου αιώνα από το Χεράτ στο Αφγανιστάν και να επισκέπτεται την Κάχα στη Μέκκα –τον πιο ιερό τόπο του Ισλάμ τώρα– στο ένα Ιρανικό Βιβλίο των Βασιλέων που χρονολογείται στον 16ο αιώνα.
Αιθιοπικός κύλινδρος (πιθ. του 18ου αιώνα). Ο Μέγας Αλέξανδρος απεικονίζεται ως χριστιανός ηγεμόνας που αποτρέπει το κακό. © Βρετανική Βιβλιοθήκη
Οι μύθοι διατρέχουν τους αιώνες, με τον δάσκαλο του νεαρού μελλοντικού Ερρίκου Η' να συγκρίνει τον εαυτό του με τον δάσκαλο του Αλεξάνδρου, Αριστοτέλη, σε ένα φυλλάδιο που δόθηκε στον μαθητή του, ενώ στον πρωτότοκο γιο του βασιλιά Ιάκωβου Α', τον πρίγκιπα Ερρίκο Φρειδερίκο, δόθηκε το αισιόδοξο παρατσούκλι «δεύτερος Αλέξανδρος», αν και θα πέθαινε στα δεκαοκτώ. Αξιοσημείωτο είναι ότι η παιδική του πανοπλία ήταν καλυμμένη με εικονογραφήσεις του Μακεδόνα στρατηγού και παρουσιάζεται στην έκθεση.
Ο Αλέξανδρος εξακολουθεί να εμφανίζεται πολλούς αιώνες αργότερα – π.χ. σε ένα κόμικ του Σούπερμαν που χρονολογείται στο 1983, όπου ένας μεγαλομανής κακοποιός που ονομάζεται Planeteer απάγει οκτώ αρχηγούς κρατών, συμπεριλαμβανομένης της Μάργκαρετ Θάτσερ, σε μια προσπάθεια να υποδυθεί τη μετενσάρκωση του Αλέξανδρου.
«Η διαρκής απήχηση του Αλεξάνδρου σήμερα είναι ένας λόγος για τον οποίο η έκθεση φαίνεται επίκαιρη», λέει ο Edwards. «Οι ιστορίες μάς λένε ότι προσπαθούσε να δημιουργήσει μια πολυπολιτισμική αυτοκρατορία, να συγχωνεύσει την περσική με την ελληνική κουλτούρα – γνωρίζουμε ότι αυτό οδήγησε σε δυσαρέσκεια μεταξύ των στρατιωτών του και στις δύο πλευρές».
Επίσης, ο Αλέξανδρος έχει φτάσει στις μέρες μας ως ένας ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρας της ιστορίας, αφού φημιζόταν για τις σχέσεις του με άνδρες και γυναίκες, που συζητήθηκαν ακόμη και στη διάρκεια της ζωής του.
Από τα πιο εντυπωσιακά εκθέματα είναι ένα χειρόγραφο από το Ιράν που δείχνει τον Αλέξανδρο να κατακτά την Κίνα και εκτίθεται μαζί με ένα ινδικό ποίημα για την ήττα του από τους Ρώσους. Ανάμεσά τους βρίσκεται ένα κόμικ της DC από το 1979, «η κορυφή του Ψυχρού Πολέμου», που δείχνει μια μάχη μεταξύ του μακεδονικού στρατού του Αλεξάνδρου και των Κινέζων. Οι μυώδεις άντρες που ιππεύουν στις εικόνες και των δυο εικονογραφήσεων είναι εντυπωσιακά παρόμοιες και, μολονότι δημοσιευμένες σε εντελώς διαφορετικά μέσα, είναι πολύ σχετικές.
Πέρα από τον μύθο ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν υπαρκτό πρόσωπο, μαθητής του Αριστοτέλη, που ένωσε την Ελλάδα υπό την κυριαρχία του, νικώντας την Περσική Αυτοκρατορία και φτάνοντας, διά του πολέμου, μέχρι την Ινδία, πριν πεθάνει μόλις στα τριάντα δύο του. Ίδρυσε πόλεις που πήραν το όνομά του, Αλεξάνδρεια, από την Αίγυπτο μέχρι το Αφγανιστάν. Ένα νέο στυλ τέχνης, αισθησιακό και συναισθηματικό διαδόθηκε στον νέο «ελληνιστικό» κόσμο που δημιούργησε.
Η κληρονομιά του είναι το εύρος των πηγών από τις οποίες αντλεί η έκθεση. Υπάρχουν μικρογραφίες από την Περσία, την Ινδία και την Τουρκία, όπου η ιστορία του Αλεξάνδρου δεν ξεχάστηκε ποτέ: οι κατακτήσεις και οι περιπέτειές του είναι εξίσου εμφανείς στον μεσαιωνικό και πρώιμο σύγχρονο ισλαμικό πολιτισμό και στη δύση. Στην Αιθιοπία πίστευαν ότι ήταν χριστιανός: ένας αιθιοπικός κύλινδρος του 18ου αιώνα τον απεικονίζει στο διάσημο άλογό του, τον Βουκεφάλα, να πολεμά τον Σατανά.
 |
| Ρωμαϊκό χάλκινο μετάλλιο (τέλη 4ου - αρχές 5ου αι. μ.Χ.) που απεικονίζει τον Αλέξανδρο στη μία πλευρά και τη μητέρα του στην άλλη. Φωτο: © Trustees of the British Museum |
Οι επιμελητές της έκθεσης αναμειγνύουν την ποπ κουλτούρα με τα κλασικά της μεσαιωνικής τέχνης, δημιουργώντας μια νέα και μυθική αφήγηση που θολώνει τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας.
Η γοητεία του Αλεξάνδρου διαμέσου των αιώνων ξεπερνά την αλήθεια ενός προσώπου καθιστώντας τον θεόμορφο και υπεράνθρωπο, στοιχεία που πέρασαν σε μεταγενέστερες μυθολογίες. Για παράδειγμα, σε ένα νόμισμα ο Αλέξανδρος κρατά τον κεραυνό του Δία για να δείξει ότι κατάγεται από τον άρχοντα των θεών, ενώ σε ένα άλλο τον απεικονίζει επάνω στον Βουκεφάλα να επιτίθεται σε εχθρούς που είναι επάνω σε έναν ελέφαντα: τιμά τη Μάχη του Υδάσπη στο Παντζάμπ το 326 π.Χ., όταν ο Αλέξανδρος νίκησε τον Ινδό ηγεμόνα Πόρο προτού τον κάνει σύμμαχο.
Το συναρπαστικό πρόσωπό του μέχρι σήμερα δημιουργεί τεράστια ερωτήματα σχετικά με την αυτοκρατορία, την εξουσία και τη φιλοδοξία.
lifo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου