Απληστία μετόχων, συγκέντρωση πλούτου, περιορισμός του ανταγωνισμού, έξαρση της προσοδοθηρίας και ιδεολογική καθυστέρηση, υπονομεύουν καινοτομία, δημιουργία και ανταγωνισμό. Γράφει ο Αθ. Χ. Παπανδρόπουλος.
Είμαι σίγουρος ότι οι πολέμιοι του «νεοφιλελευθερισμού» δεν υπάρχει περίπτωση να είναι εστω και κατ’ ελάχιστον γνώστες του βαρυσήμαντου έργου του Φρίντριχ φον Χάγιεκ, τον οποίον εσφαλμένα παρουσιάζουν ως εμπνευστή του όρου, χωρίς όμως να γνωρίζουν τι ακριβώς είχε πει για τον νεοφιλελευθερισμό, όταν με πρωτοβουλία του συστήθηκε η Mont Pelerin Society, το 1947.
Τότε λοιπόν ο νομπελίστας εκπρόσωπος της αυστριακής Σχολής Οικονομικής Σκέψης είχε μιλήσει για τον «νέο φιλελευθερισμό» ως σύστημα ιδεών ικανό να προάγει τον ανταγωνιστικό και δημιουργικό καπιταλισμό, τον υποκειμενισμό και το καινοτόμο επιχειρηματικό πνεύμα, ως μέσα υλικής και πνευματικής αναβάθμισης της έννοιας της ελευθερίας.
Για τον Χάγιεκ, το οικονομικό επιχειρείν είναι αφεαυτό ένα υποσύνολο μιας ευρείας συνάρτησης ανακάλυψης νέων πρακτικών, ικανών να προκαλέσουν μια καλύτερη κινητοποίηση υποκειμενικών γνώσεων για τον καθένα. «… Αυτοί που δεν αναζητούν συνεχώς να καταλάβουν ποιοι είναι ώστε να ανακαλύψουν το υποκειμενικό τους πεδίο, ώστε να αποκτήσουν εσωτερική ισορροπία, είναι περιττό να περιμένουν κάτι από τον οικονομικό φιλελευθερισμό και αυτή την ίδια την ελευθερία…».
Αν δεν με απατά η μνήμη μου, κάτι παρόμοιο δεν έλεγε λίγο πριν εγκαταλείψει τα εγκόσμια και ο αριστερός Μισέλ Φουκό;
Σύμφωνα λοιπόν με τον «χαγιεκικό» τρόπο σκέψης, ο νεοφιλελευθερισμός, αν δεν είναι παραγωγικός, καινοτόμος, ανταγωνιστικός και ευνοϊκός στον υποκειμενισμό, τότε αποτελεί διαστρέβλωση του καπιταλισμού. Περίπου τα ίδια πιστεύει και η αυστριακή Σχολή Οικονομικής Σκέψης, η οποία μέσω του κορυφαίου εμπνευστή της Καρλ Μένγκερ είχε ταχθεί εναντίον της προσοδοθηρικής αριστοκρατίας και αστικής τάξης.
Τι παρατηρούμε σήμερα στην παγκόσμια οικονομία; Η δυνητική μακροπρόθεσμη μεγέθυνση των χωρών του ΟΟΣΑ ήταν πάνω από 4% τον χρόνο τη δεκαετία του 1980, λίγο μεγαλύτερη από 3% την περίοδο του 1990, 2,5% τα έτη 2000 και 1,5% μετά το 2010.
Είναι σαφές έτσι ότι ο περίφημος «νεοφιλελεύθερος» καπιταλισμός οδήγησε σε μόνιμη απώλεια κερδών παραγωγικότητας και σε αποδυνάμωση της τεχνικής προόδου.
Είναι πολύ πιθανόν, ορισμένα χαρακτηριστικά του σύγχρονου καπιταλισμού να εξηγούν αυτή την υποχώρηση των κερδών παραγωγικότητας: οι υψηλές απαιτήσεις για τις αποδόσεις των ιδίων κεφαλαίων, η συγκέντρωση του πλούτου και των περιουσιακών στοιχείων, η μη ανταγωνιστική συγχώνευση επιχειρήσεων, η δημιουργία μονοπωλιακών συνθηκών και οι υπεραμοιβές διοικήσεων των εταιρειών.
Στη σημερινή συγκυρία, οι απαιτήσεις των μετόχων και των διαφόρων επενδυτικών ταμείων για αποδόσεις 15% στον χώρο του ΟΟΣΑ, όταν τα επιτόκια άνευ ρίσκου είναι 13 ποσοστιαίες μονάδες πιο κάτω, υποδηλώνει «απληστία» των μετόχων, η οποία αφεαυτή είναι αντιπαραγωγική.
Με αφορμή έτσι την κατάσταση αυτή, οι επιχειρήσεις αποφεύγουν να πραγματοποιήσουν χρήσιμες και αποτελεσματικές επενδύσεις, γεγονός που αποδυναμώνει μακροπρόθεσμα επενδυτικά σχέδια.
Παρατηρείται έτσι στο σύνολο των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ μια τάση υποεπένδυσης, η οποία φυσικό είναι να πλήττει την παραγωγικότητα. Αντιθέτως ενισχύει την απόδοση των ιδίων κεφαλαίων, φαινόμενο περισσότερο προσοδοθηρικό παρά παραγωγικό.
Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με την άνοδο των ανισοτήτων και τη συγκέντρωση πλούτου, στις ΗΠΑ ιδιαίτερα, σε όλο και πιο λίγα χέρια, έχει ως αποτέλεσμα την τόνωση των κακών επενδύσεων και όχι αυτών που δημιουργούν προστιθέμενη αξία. Οι λίγοι που έχουν κεφάλαιο στερούν τη δυνατότητα να επενδύσουν οι πολλοί που διαθέτουν όρεξη για επιχειρείν, όραμα και καινοτόμο δυναμισμό. Οι κάτοχοι προσοδοθηρικού κεφαλαίου είναι χειρότεροι εχθροί του καπιταλισμού και αυτό δεν το λέμε εμείς, το έχει γράψει με μεγάλα γράμματα ο Γιόζεφ Σουμπέτερ. «Ο πιο ιδιόρρυθμος οπαδός της Αυστριακής Σχολής, στην οποίαν ποτέ δεν θέλησε να προσχωρήσει από σνομπισμό».
Από αυτά που προηγούνται, γίνεται προφανές ότι στη σημερινή λειτουργία του ο «νεοφιλελευθερισμός» στην ουσία έχει συνδεθεί με το κράτος για να αποκομίζει οφέλη χωρίς παρακινδυνευμένες επενδύσεις. Ως γνωστόν, το κράτος χρησιμοποιεί το μονοπώλιο των νόμων για να δημιουργεί δικαιώματα και θεσμούς που ευνοούν το συμφέρον του. Αντί όμως, όπως στο παρελθόν, να γεννά δικαιώματα πάνω στη γη, το κεφάλαιο και την εργασία για να εξυπηρετεί ανάγκες του ηγεμόνα και της αριστοκρατίας, στηρίζει την προσοδοθηρία εις βάρος πολλών παραγωγικών και καινοτόμων κυρίως επενδύσεων.
Η αυθόρμητη φιλελεύθερη τάξη έτσι, που είναι η πεμπτουσία του φιλελευθερισμού, πάει περίπατο, προς όφελος μιας συντεχνιακής κοινωνίας που στο βάθος είναι πλέον μεγάλος εχθρός του καπιταλισμού.
Έχουμε έτσι μια βαθιά παραμόρφωση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας ευνοϊκά μόνο για τη συντεχνιακή ανάπτυξη, που σημαίνει ότι στο βάθος του ορίζοντα υπάρχει το τέλος της «δημιουργικής καταστροφής».
Αυτής ακριβώς που φέρνει κοινωνική ευημερία. Υπό παρόμοιες συνθήκες, ο νεοφιλελευθερισμός θα πρέπει να είναι το αγαπημένο παιδί των πολέμιών του, γιατί στην ουσία είναι ισχυρός αντίπαλος του παραγωγικού καπιταλισμού, που μόνον αυτός παράγει πλούτο προς διανομή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου