Η Άγνωστη Αντίσταση Κατά της Δικτατορίας

 

 ΠΗΓΗ

Με αφορμή την επέτειο του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου το Tvxs.gr παρουσιάζει ολόκληρο το ντοκιμαντέρ του Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα «Η Άγνωστη Αντίσταση Κατά της Δικτατορίας», το οποίο χωρίζεται σε τέσσερα μέρη.

Μέρος Πρώτο: Η Συνωμοσία των Συνταγματαρχών

Καθώς οι εκλογές του Μαΐου 1967 πλησιάζουν, η ΚΥΠ προειδοποιεί ότι η Ένωση Κέντρου και ο Γεώργιος Παπανδρέου θα κερδίσουν τις εκλογές. Όπως αποκαλύπτουν Αμερικανοί διπλωμάτες -μεταξύ τους και ο τότε πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα Φίλιπ Τάλμποτ- ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ζητά από την Ουάσιγκτον το πράσινο φως για την πραγματοποίηση ενός πραξικοπήματος. Τελικώς οι δύο πλευρές συμφωνούν στην πολιτική «βλέποντας και κάνοντας»: αν ο Παπανδρέου κερδίσει τις εκλογές, να εξετάσουν ξανά τις επόμενες κινήσεις τους.

Η αναβολή αποτελεί χρυσή ευκαιρία για τον Παπαδόπουλο και τους συνταγματάρχες που σχεδιάζουν από καιρό την κατάληψη της εξουσίας, με η χωρίς την έγκριση του βασιλιά. Όπως αποκαλύπτει ο πρώην βουλευτής Νίκος Φαρμάκης και αποδεικνύουν τα έγγραφα που παρουσιάζονται για πρώτη φορά, ο Παπαδόπουλος του αναθέτει ήδη από τον Ιούνιο του 1966 να επιβλέψει ένα σχέδιο για την κατάληψη της Αθήνας. Τον Απρίλιο του 1967 αποφασίζουν να προχωρήσουν σε μια μυστική σύσκεψη, την οποία περιγράφει ο Στυλιανός Παττακός.

Όμως η συμφωνία βασιλιά-Αμερικανών έχει διαρρεύσει με αποτέλεσμα τα κόμματα να εφησυχάσουν. Ο Ανδρέας, διηγείται η Μαργαρίτα Παπανδρέου, αρχίζει να κοιμάται ξανά σπίτι του και ο τότε υπουργός Γεωργίας, Ευάγγελος Αβέρωφ, παίρνει φιλοαγροτικά μέτρα που είναι βέβαιος ότι εξασφαλίζουν την νίκη της συντηρητικής ΕΡΕ στις εκλογές.

Ο Νίκος Οικονομάκος με εντολή του Χαρίλαου Φλωράκη έχει στήσει ένα μηχανισμό συλλογής πληροφοριών, που θα τους προειδοποιούσε για το πραξικόπημα. Ο πληροφοριοδότης ζητά 50.000 δρχ για να του δώσει μια σημαντική πληροφορία: ότι θα γινόταν πραξικόπημα. Τα ταμεία όμως της ΕΔΑ είναι άδεια γιατί έχουν αγοράσει έπιπλα για τα γραφεία και η πληροφορία θα έρθει κατόπιν εορτής. Έτσι όλοι θα συλληφθούν με τις πιτζάμες. Παρόλα αυτά, ήδη την πρώτη μέρα θα πραγματοποιηθούν μεγάλες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στα Γιάννινα και το Ηράκλειο.

Μιλούν μεταξύ των άλλων ο πράκτορας Τζων Φατσέας, στενός φίλος του Παπαδόπουλου που παρακολουθεί τα ίχνη του για λογαριασμό της CIA, ο Γεώργιος Ράλλης που σε μια μεγάλη συνέντευξη λίγο πριν τον θάνατο του διηγείται πως προσπάθησε να κινητοποιήσει το 3ο Σώμα Στρατού πριν συλληφθεί, ο Αντώνης Καρκαγιάνης για τη δολοφονία του Παναγιώτη Ελή στον Ιππόδρομο.

Μέρος Δεύτερο: Η Ελλάδα στο Γύψο 

Οι συνταγματάρχες απαγορεύουν το λόγο ακόμη και στα μικρά παιδιά. Σε ένα δημοτικό σχολείο της Κρήτης, ρωτούν τους μαθητές τι έγινε την 21η Απρίλη. Κανένα από τα παιδιά δεν ήξερε γιατί ο δάσκαλος τους δεν τους είχε μιλήσει. Ένας μαθητής σηκώνει το χέρι του για να πει ότι έγινε δικτατορία και βάζουν τους ανθρώπους στην φυλακή και τους βασανίζουν. Από την επόμενη μέρα στο σχολείο θα αρχίσουν μαθήματα εθνικιστικής διαπαιδαγώγησης. 

Οι πρώτες εκδηλώσεις αντίστασης θα ξεκινήσουν τις πρώτες μέρες μετά την δικτατορία. Ο Γιώργος Βότσης μιλάει για τον πολύγραφο του ΠΑΜ, ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος για τις επιχειρήσεις του ΠΑΚ και ο Α. Γ. Μαγκάκης για τις βόμβες που μετέφεραν μαζί με τον Σημίτη. Οι αγωνιστές που συλλαμβάνονται βασανίζονται φρικτά στην ταράτσα της Ασφάλειας στην οδό Μπουμπουλίνας και ο Μίκης Θεοδωράκης που έχει συλληφθεί κάτω από περιπετειώδεις συνθήκες, γράφει στο κελί του στην ασφάλεια τραγούδια για έναν από αυτούς. 

 Ανάμεσα σε αυτούς που οδηγούνται στην ασφάλεια είναι και ο Μανώλης Μητσιάς, μέλος της ομάδας ΠΑΜ Θεσσαλονίκης και του Γιάννη Χαλκίδη, που δολοφονείται από τα όργανα της δικτατορίας στη Θεσσαλονίκη. Η τύχη του Σήφη Βαλυράκη δεν είναι καλύτερη: μετά την πρώτη απόδραση του από την ΕΣΑ συλλαμβάνεται στα σύνορα, ενώ στη δεύτερη καταφέρνει να κολυμπήσει μέχρι την Αλβανία, όπου συλλαμβάνεται ως κατάσκοπος και οδηγείται σε στρατόπεδο καταναγκαστικών έργων. 

 Έχοντας καθυστερήσει επειδή για το δικό του πραξικόπημα ήθελε την έγκριση των Αμερικανών, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επιχειρεί ένα κακοσχεδιασμένο αντικίνημα που θα καταλήξει σε αποτυχία. Ακόμη και η μέρα που επιλέγει (13 Δεκεμβρίου) έχει να κάνει με το γεγονός, εξηγεί ο Αμερικανός διπλωμάτης Ρόμπερτ Κίλι, με το γεγονός ότι θεωρεί το 13 τυχερό αριθμό.

Μέρος 3ο: Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών 

Το κίνημα του βασιλιά και η απόπειρα δολοφονίας του Παπαδόπουλου από τον Αλέκο Παναγούλη έχουν αποτύχει. Οι Συνταγματάρχες αναδεικνύονται πια σε απόλυτους κυρίαρχους του παιχνιδιού και εμπνευστές της νέας εθνικής κουλτούρας, όπως αυτή εκφράζεται στις Γιορτές Πολεμικής Αρετής που κατακλύζουν το Παναθηναϊκό Στάδιο. 

Τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη απαγορεύονται και αυτός φυλακίζεται στην Ασφάλεια της οδού Μπουμπουλίνας. Από το κελί του ακούει τα ουρλιαχτά του Ανδρέα Λεντάκη που ανακρίνεται στην ταράτσα. Τα πιο φριχτά βασανιστήρια όμως θα τα υποστούν οι στρατιωτικοί που θα προσπαθήσουν να αντιδράσουν. Ο Άγγελος Πνευματικός διηγείται πως τον έθαψαν ζωντανό συμμαθητές του από τη Σχολή Ευελπιδων. 

Οι περισσότερες αντιστασιακές οργανώσεις έχουν εξαρθρωθεί, η αντίθεση όμως στο καθεστώς των συνταγματαρχών συνεχίζει να εκφράζεται, ακόμα και με μικρές συμβολικές πράξεις, όπως το χειροκρότημα στις μπουάτ κάθε φορά που ακούγεται η λέξη ελευθερία. 

Ο Γιώργος Μωράκης, φύλακας του Παναγούλη στο Μπογιάτι διηγείται πως τον βοήθησε να αποδράσει. Η Κίττυ Αρσένη θα φύγει κρυφά στο εξωτερικό για να καταθέσει για τα βασανιστήρια στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Η χούντα θα στείλει δύο ψευδομάρτυρες για να διαβεβαιώσουν τους Ευρωπαίους πως τα περί βασανιστηρίων είναι ψέματα. Αυτοί όμως θα το σκάσουν από το ξενοδοχείο τους και θα καταθέσουν την αλήθεια.

Μέρος 4ο: Η κατάρρευση 

Τον Απρίλη του 1969, οι Συνταγματάρχες οργανώνουν στο Στάδιο τη γιορτή νεολαίας για τα δίχρονα του καθεστώτος, που καταλήγει σε αυθόρμητο και παρατεταμένο γιουχάισμα του Παπαδόπουλου από χιλιάδες μαθητές. Μια νέα γενιά ορθώνει το ανάστημα της απέναντι στη δικτατορία. Ο Νικήτας Λιοναράκης και ο Παναγιώτης Κανελλάκης μαζεύουν για λογαριασμό της ΕΚΙΝ υπογραφές για να γίνουν εκλογές στους φοιτητικούς συλλόγους. Oι πρώτες φοιτητικές κινητοποιήσεις αρχίζουν. 

Στο Ναυτικό ετοιμάζουν από καιρό σχέδιο κατάληψης της Σύρου. Ο Αλέξανδρος Παπαδόγγονας έρχεται σε επαφή με τον Ευάγγελο Αβέρωφ και ζητά την στήριξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Το άρθρο του Καραμανλή στη "Βραδυνή", τον Απρίλη του 1973 θα δώσει το πράσινο φως για το κίνημα του ναυτικού. Το κίνημα θα εκδηλωνόταν στις πρώτες ώρες της 23ης Μαΐου, το σχέδιο όμως θα προδοθεί και οι αξιωματικοί συλλαμβάνονται. Ο Νίκος Παππάς, κυβερνήτης του πολεμικού πλοίου "Βέλος" παίρνει την απόφαση να αποχωρήσει από την άσκηση του ΝΑΤΟ και να καταπλεύσει στο Φιουμιντσίνο της Ιταλίας, ζητώντας πολιτικό άσυλο. Η ανταρσία του Βέλους ανατρέπει την πεποίθηση ότι οι συνταγματάρχες ελέγχουν τις Ένοπλες Δυνάμεις. 

Ο Παπαδόπουλος προχωρά σε δημοψήφισμα, και αναθέτει στο Σπύρο Μαρκεζίνη τον σχηματισμό κυβέρνησης που θα διεξάγει εκλογές το Φεβρουάριο του 74. Ο Ιωαννίδης διαφωνεί. Ο Σπύρος Νικολάου, νομικός σύμβουλος του Γεώργιου Παπαδόπουλου θα εγκρίνει τον Οκτώβρη του 1973 διάταγμα για την απόταξη του Ταξίαρχου Ιωαννίδη, το διάταγμα όμως δε θα δημοσιευτεί ποτέ στην εφημερίδα της Κυβέρνησης. Ο Δημήτρης Ιωαννίδης θα ανατρέψει τελικά τον Παπαδόπουλο στις 25 Νοεμβρίου, μία εβδομάδα μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου. 

Την αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου, διαδέχεται η πρώτη τουρκική εισβολή στην Κύπρο, στις 20 Ιουλίου. Ο Σπύρος Νικολάου φέρνει σε επαφή τον Φαίδωνα Γκιζίκη με τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Στις 23 Ιουλίου ο Φαίδων Γκιζίκης καλεί στη βουλή τους πολιτικούς αρχηγούς, στον εθνικό κήπο όμως παραφυλάει μια ομάδα καταδρομών...