Πάσχα στην Ιτέα : Το ψήσιμο των αρνιών - Αναμνήσεις σε μια παλιά φωτογραφία (σχόλια του Ν.Καζατζόπουλου)

 Μάιος 1934

Σχολιασμός μιας Φωτογραφίας…

Σκαλίζω αρκετά συχνά μέσα στο χρόνο τις φωτογραφίες που έχω μαζέψει πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι στους δύο προσφυγικούς συνοικισμούς στην Ιτέα – στην πόλη που μεγάλωσα και συνεχίζω να ζω ακόμη .

Είναι μια διαδικασία που μου γεννιέται όπως είπα συχνά και μου προκαλεί τα πιο γλυκά συναισθήματα , τις πιο τρυφερές αναμνήσεις . Είμαι βέβαιος ότι αυτά τα συναισθήματα δεν έχουν την προφανή εξήγηση που ισχύει σ΄ αυτές τις περιπτώσεις. Δεν έχουν να κάνουν με τον διακτινισμό που μας δημιουργούν οι φωτογραφίες αυτές σε χώρους και χρόνους που συνδέονται με τα παιδικά μας χρόνια , την εφηβεία μας ,τις γειτονιές που μεγαλώσαμε , τις πλατείες που παίζαμε μπάλα και τσελίκι .

Νομίζω το κέντρισμα σε αυτή συνήθεια το δίνουν αυτές οι φωτογραφίες γιατί υποσυνείδητα μέσα μου αναπτύσσονται επιπλέον ξεχωριστά συναισθήματα που τα δημιουργεί ο απεικονιζόμενος οικιστικός περίγυρος των προσφυγικών συνοικισμών και οι συνειρμοί σε καταστάσεις και πρόσωπα που υπάρχουν ή δεν υπάρχουν σ΄αυτές .

Κάθε φορά χωρίς να το καταλάβω επικεντρώνομαι ξεφυλλίζοντας το άλμπουμ σε μια μόνο φωτογραφία που μου δημιουργεί ένα στοπ στην αλληλουχία των φευγαλέων αναμνήσεων . Είναι κάποιο από τα σπίτια που έκτισε η ΕΑΠ (Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων ) στο τέλος της δεκαετίας του ΄20 ή στις αρχές της δεκαετίας του ΄30 . 

Μου άρεσαν πολύ βέβαια εκείνες οι φωτογραφίες που μπροστά στους πλίθινους μαντρότοιχους ή μέσα στις αυλές κατάφορτες από λουλούδια απεικονίζονταν οι μικρασιάτες παππούδες και γιαγιές μας .Ήταν οι περισσότεροι σε νεαρή ηλικία και μια και προέρχονταν από αγροτικές περιοχές της Μ.Ασίας είχες άμεσα την αίσθηση της διαφορετικότητας από τον ντόπιο πληθυσμό .

Το τελευταίο κοίταγμα των παλιών φωτογραφιών είχε το κίνητρο τον ερχομό του Πάσχα . 

Το ψήσιμο των αρνιών του Πάσχα στις γειτονιές του συνοικισμού είναι από τις ωραιότερες αναμνήσεις μου .Είχα συγκεντρώσει πολλές τέτοιες από την δεκαετία του ΄50 , αλλά αυτή τη φορά κόλλησα σε μια πολύ παλιά – δεν θυμάμαι ποιος μου την έδωσε . Στο πίσω μέρος της υπήρχε μισοσβησμένη η ημερομηνία , Μάιος 1934. Την είχα ξεχάσει , με μια πρώτη ματιά κανένα δεν γνώριζα ,είπα θα την δείξω στους λίγους παλιούς που είναι εν ζωή , αλλά το είχα αμελήσει, ήταν ευκαιρία να ασχοληθώ μαζί της .

Επιστρατεύοντας ακούσματα , ιστορίες , μαρτυρίες και γνώσεις από προσωπικές αναζητήσεις και με αναφορά το έτος 1934 , άρχισα να ψάχνω με επιμονή να εντοπίσω ποια είναι τα πρόσωπα της φωτογραφίας .

Α μάλιστα , αρχίζω να είμαι σχεδόν βέβαιος για κάποιους . Από αριστερά πρέπει να είναι ο Βασίλης Χατζησεβαστός , μετά ο Γιώργος ο Πάντζος , ο Παναγιώτης ο Βαλάσης ,α και ο μπάρμπα Χρήστος . Δεξιότερα δεν αναγνωρίζω κανένα από τους μεγάλους , όσο για τα παιδιά της πρώτης σειράς ελάχιστα θα ζουν βρισκόμενα στην ένατη και δέκατη δεκαετία της ζωής τους . 

Όλοι αυτοί θα είχαν σηκωθεί από τα μαύρα χαράματα , να ανάψουν την φωτιά με τις κληματόβεργες , σε αυτό συμφωνούσαν , ότι με αυτές γινόταν πιο νόστιμο το αρνί . Όσο για τις κληματόβεργες κάποιος θα σιγοψιθύριζε στον διπλανό του ότι ο δείνα δεν έφερε τις απαιτούμενες αγκαλιές απ ΄αυτές.

 

θα είχαν μοιράσει και αποδεχτεί ο καθένας το ρόλο του πάντα μετά από σχετικές διαφωνίες και εγωισμούς και όταν η φωτιά θα ήταν έτοιμη θα πήγαινε ο καθένας να φέρει το σουβλισμένο αρνί να το βάλει επάνω στα παράλληλα μαδέρια εκατέρωθεν της φωτιάς σε μια υποδοχή από καρφωμένες μεγάλες πρόκες . 

Εκεί θα ακολουθούσε ένας δεύτερος γύρος διαφωνιών και εγωισμών σχετικά με το πότε πρέπει να αλατίζεται το αρνί και σε ποια θέση πρέπει να μπουν τα αρνιά πάνω στη φωτιά που είχε να κάνει με το βάρος του καθενός για το καλύτερο ψήσιμό τους . 

Στην εν λόγω φωτογραφία βλέπω ότι είναι ήδη ψημένα , ο Χατζησεβαστός είναι έτοιμος να το βγάλει , ενώ είναι βέβαιο θα έχει προηγηθεί ένας τρίτος γύρος διαφωνιών κατά πόσο είναι έτοιμο το αρνί και αυτό θα συνέβαινε για το κάθε αρνί .

Περίμεναν να βγει και το τελευταίο αρνί από την φωτιά , να τοποθετηθούν όρθια στον παρακείμενο τοίχο – το τηρούσαν με ευλάβεια αυτό – και τότε άρχιζε το γλέντι .

Η κάθε μια νοικοκυρά έφερνε από το σπίτι της τηγανητά συκωτάκια και έντερα , κόκκινα αβγά , τυρί φέτα και κρασί . Έκοβαν τις ξεροψημένες πέτσες από αρνιά ,κομμάτια από το κρέας – ο καθένας παίνευε το δικό του – και άρχιζε το φαγητό , το ποτό και ο χορός με ακούσματα από τις πατρίδες τους αλλά και με το τσάμικο της Ρούμελης . 

Είμαι βέβαιος ότι ο Κιότης Πάντζος θα χόρευε σόλο τον απτάλικο ,τον είχα θαυμάσει πολύ αργότερα σε μεγάλη ηλικία και οι Λιβισιανοί της παρέας τους δικούς τους αυτοσχεδιασμούς. Αργά το μεσημέρι θα έψελναν το ¨Χριστός Ανέστη ¨ και θα αποσύρονταν στα σπίτια τους κατάκοποι , ιδρωμένοι , πολλοί και μεθυσμένοι για να κοιμηθούν , από φαΐ ούτε λόγος δεν πήγαινε πλέον τίποτα κάτω .

Καλά όλες αυτές οι μνήμες , αλλά θα ήθελα να μάθω και ποια είναι τα παιδιά της φωτογραφίας , ποια βρίσκονται στη ζωή , τι έκαναν στη ζωή τους , θα μάθαινα έτσι περισσότερα για τους προσφυγικούς συνοικισμούς της Ιτέας.

Νίκος Καζατζόπουλος