Στενός κλοιός αιολικών σε αρχαιολογικούς χώρους

Η θέση του φωτοβολταϊκού σταθμού ακριβώς στα όρια της «Ζώνης Προστασίας Β’» του Αρχαιολογικού Χώρου των Δελφών και του ευρύτερου Δελφικού Τοπίου

Ιστορικά μνημεία σε Λακωνία, Ηλεία, Εύβοια, Κοζάνη και Βοιωτία με θέα τις ανεμογεννήτριες ● Ακόμα και στον ομφαλό της γης εισβάλλουν «πράσινα» πάρκα, αλλοιώνοντας το προστατευμένο τοπίο.

Καθώς το δεύτερο μεγάλο κύμα της επέλασης της «πράσινης» ενέργειας ετοιμάζεται να σαρώσει τη χώρα, γιγαντιαίες ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά σχεδιάζεται να περικυκλώσουν και να αλώσουν αρχαιολογικούς τόπους, ενώ η εγκατάστασή τους θα αλλοιώσει τη φυσιογνωμία των τοπίων τους και θα προσβάλει βάναυσα την ιερότητά τους.

Ως αρωγοί στην εισβολή των αιολικών και των ηλιακών πάνελ γύρω ή μέσα στους αρχαιολογικούς χώρους λειτουργούν η υπουργός Λίνα Μενδώνη και οι υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, παραγκωνίζοντας αν χρειαστεί και τις τοπικές Εφορείες Αρχαιοτήτων.

Με τις ευλογίες Μενδώνη

Παρακάμπτοντας τις επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρουν οι γιγαντιαίες τεχνολογικές εγκαταστάσεις στο τοπίο των αρχαιολογικών χώρων, η Λίνα Μενδώνη και το υπουργείο Πολιτισμού φαίνεται ότι διαθέτουν στη φαρέτρα τους… πρωτοποριακές μεθόδους για τον μετριασμό του κακού.

Αυτό αποκαλύφθηκε στην περίπτωση της κατασκευής του αιολικού σταθμού της Βούρλας στη Νάξο, ο οποίος αποτελείται από 14 ανεμογεννήτριες ύψους άνω των 100 μέτρων και αποτελεί το τμήμα ενός μεγάλου αιολικού εργοστασίου του Ομίλου Κοπελούζου με 95 ανεμογεννήτριες, που εκτείνεται στην Ανδρο, την Τήνο, τη Νάξο και την Πάρο. Ενάντια στο έργο έχουν προσφύγει στο ΣτΕ οι δήμοι όλων των νησιών με τη στήριξη των τοπικών κοινωνιών.

Καθώς την περίοδο που διανύουμε γνωμοδοτούν υπηρεσίες σχετικά με τη νέα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, ώστε να τροποποιηθεί η Απόφαση Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων του έργου, η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού έδωσε την έγκρισή της θέτοντας τον όρο «να εξεταστεί, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων, η δυνατότητα κατάλληλου χρωματισμού του πυλώνα (των ανεμογεννητριών) προκειμένου να εντάσσεται στο περιβάλλον, να μειωθούν οι ανακλάσεις και η οπτική όχληση που μπορεί να επιφέρουν στο τοπίο. Οι πυλώνες προβαλλόμενοι στον ουρανό να μην εμφανίζουν αντίθεση με αισθητικές επιπτώσεις στο τοπίο».

Την απόφαση υπογράφει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη που, τουλάχιστον, παραδέχεται πως «μπορεί» να επιφέρουν οπτική όχληση στο κυκλαδικό τοπίο, αλλά δεν αναιρεί τη θέση του αιολικού λόμπι που υποστηρίζει ότι τα αιολικά πάρκα έχουν αρμονική σχέση με τον τουρισμό.

Στη Δελφική Γη

Στις 30 Δεκεμβρίου η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) εξέδωσε άδεια παραγωγής για φωτοβολταϊκό σταθμό συνολικού εμβαδού περίπου 1,8 τετρ. χλμ., η νοτιοανατολική πλευρά του οποίου συμπίπτει με το όριο της «Ζώνης Προστασίας Β’» του αρχαιολογικού χώρου των Δελφών και του ευρύτερου Δελφικού Τοπίου.

Παράλληλα, σχεδιάζεται η εγκατάσταση ήδη αδειοδοτημένων ανεμογεννητριών, ύψους 150 μέτρων, στην κορυφογραμμή της Κίρφης (για τους ντόπιους Ξεροβούνι), ακριβώς απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο. Ορατές από τους Δελφούς είναι και οι ανεμογεννήτριες ύψους 100 μέτρων σε ορεινή προστατευόμενη περιοχή Natura πάνω από το Γαλαξίδι, η εγκατάσταση των οποίων έχει ήδη προχωρήσει.

Οι εγκαταστάσεις αυτές έρχονται να προστεθούν στην ήδη επιβαρυμένη διαχρονικά Δελφική Γη που, αν και προστατεύεται από το 1981, με το μεγαλύτερο μέρος της και τη θάλασσά της να έχουν ενταχθεί στους προστατευόμενους οικoτόπους Natura, έχει δεχτεί βαριά πλήγματα από βιομηχανικές δραστηριότητες, όπως τις εξορύξεις βωξίτη και τις ιχθυοκαλλιέργειες. Ενα ακόμη πλήγμα για το Δελφικό Τοπίο ήρθε το 2018, όταν με Υπουργική Απόφαση του ΥΠΕΝ αναθεωρήθηκε το Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο Στερεάς Ελλάδας, βάσει του οποίου οριοθετούνται γύρω από το Μνημείο των Δελφών ζώνες αποδιδόμενες στη μεταλλευτική δραστηριότητα, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην εντατική ιχθυοκαλλιέργεια.

Ωστόσο, πριν από λίγες μέρες, το Συμβούλιο της Επικρατείας απέρριψε τις αιτήσεις ακύρωσης της απόφασης αυτής που είχαν υποβληθεί από τον Δήμο Δελφών, την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, τον Σύνδεσμο ΟΤΑ «Ο Αρίων» και δύο σωματεία. Κι αυτά συμβαίνουν όταν η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού έχει προσφύγει στην UNESCO για την εγγραφή του Μνημείου των Δελφών στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς σε Κίνδυνο.

Στη Μάνη

Στη Μάνη -μια περιοχή που κατά τα λοιπά είναι στο σύνολό της προστατευόμενη- η λαίλαπα των «αιολικών πάρκων» βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή, με τις εμπλεκόμενες εταιρείες να έχουν ξεκινήσει μια προσπάθεια εξουδετέρωσης οποιουδήποτε εμποδίου στην ανεξέλεγκτη εγκατάσταση ανεμογεννητριών στη χερσόνησο.

Ετσι, στην παρούσα φάση έχουν επικεντρώσει τις προσπάθειές τους στην αφαίρεση ενός περιοριστικού όρου ο οποίος είχε τεθεί από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) το 2016 και είχε υπογραφεί το 2017 από την τότε υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου. Σύμφωνα με αυτόν τον όρο, που αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση, οι ανεμογεννήτριες δεν δύνανται να είναι ορατές από τους παραδοσιακούς οικισμούς Ειδικής Κρατικής Προστασίας, τους χαρακτηρισμένους ως νεότερα μνημεία από το υπουργείο Πολιτισμού, δηλαδή την Αρεόπολη, την Κίττα, τη Μίνα και τη Βάθεια.

Στη βάση αυτού του περιορισμού εγκρίθηκε η εγκατάσταση των αιολικών σταθμών στη Μάνη, τόσο από το ΚΣΝΜ το 2016 όσο και από το ΣτΕ το 2018, το οποίο εξέτασε την προσφυγή 28 συλλόγων και 1.150 Μανιατών που ζητούσουν την ακύρωση των αρχικών υπουργικών αποφάσεων για αδειοδότηση του 2012. Ετσι, από τον αρχικό αριθμό των 46 ανεμογεννητριών, που κατανέμονταν σε τέσσερα αδειοδοτημένα «αιολικά πάρκα», δόθηκε το πράσινο φως από το ΣτΕ για τα δύο από αυτά, ενώ για τα άλλα δύο εκκρεμεί η εκδίκαση.

Τελικά, άδεια λειτουργίας έλαβαν 15 ανεμογεννήτριες οι οποίες δεν είναι ορατές από κεντρικά σημεία των προαναφερόμενων οικισμών, παρόλο που είναι ορατές από πολλούς άλλους παραδοσιακούς οικισμούς, μνημεία και κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους, αλλοιώνοντας βάναυσα το μανιάτικο τοπίο.

Ωστόσο, οι ενδιαφερόμενες εταιρείες ζητούν πλέον την ακύρωση του όρου της ορατότητας, ώστε να εγκαταστήσουν και τις άλλες 9 ανεμογεννήτριες που περικόπηκαν με τον περιοριστικό όρο και ταυτόχρονα να δρομολογηθούν χωρίς εμπόδια και άλλα «αιολικά πάρκα» για τα οποία δεν έχει ακόμη εκδοθεί άδεια εγκατάστασης. Για τον σκοπό αυτό υπέβαλαν «αίτηση θεραπείας» στην υπουργό Πολιτισμού, ζητώντας την αφαίρεση αυτού του όρου.

Η κ. Μενδώνη έκανε αναπομπή του θέματος στις 14/12/20 στο ΚΣΝΜ, ωστόσο έγινε δεκτό το αίτημα συλλόγων της Μάνης για αναβολή της συζήτησης και αναμένεται ο ορισμός νέας ημερομηνίας. Σημειώνεται πως το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Ανατολικής Μάνης έχει ταχθεί με κατηγορηματικό τρόπο κατά της εγκατάστασης ανεμογεννητριών στη Μάνη.

Στον ναό του Επικούριου Απόλλωνα

Στις 16 Δεκεμβρίου κατατέθηκε αίτηση στη ΡΑΕ για την εγκατάσταση 72 ανεμογεννητριών, ύψους 185 μέτρων, που, εφόσον εγκατασταθούν, θα περικυκλώσουν τον ναό του Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες της Φιγαλείας στην Ηλεία. Δεκάδες ανεμογεννήτριες σε ακτίνα έως 5 χιλιομέτρων θα είναι ορατές από τον αρχαιολογικό χώρο του Επικούριου Απόλλωνα, το πρώτο ελληνικό μνημείο που εντάχθηκε στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Κάποιες άλλες θα εγκατασταθούν σε απόσταση 2 χιλιομέτρων από το φαράγγι και τους καταρράκτες της Νέδας. Η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών θα επιφέρει την ισοπέδωση της κορυφογραμμής του όρους Λυκαίου, όπου, σύμφωνα με την αρκαδική εκδοχή του μύθου, γεννήθηκε ο Δίας. Στην περιοχή υπάρχουν πολύ σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία, όπως το τέμενος του Δία στην Ιερά Κορυφή, ενώ οι αρχαιολογικές ανασκαφές βρίσκονται σε εξέλιξη.

Στο Καβοντόρο

Στο Καβοντόρο και στην Καρυστία γενικότερα, από τα δέκα σημεία όπου γίνονται έργα για την κατασκευή αιολικών βιομηχανικών εγκαταστάσεων, στα μισά τουλάχιστον ανακαλύπτονται αρχαία, καταγγέλλει το Αντι-Αιολικό Μέτωπο Καρυστίας. Πρόκειται για μια ανεξερεύνητη από αρχαιολογικής άποψης περιοχή, που μέχρι πρότινος παρέμενε αναλλοίωτη.

Οι αρμόδιες αρχαιολογικές υπηρεσίες παρέχουν απλόχερα θετικές εγκρίσεις και αναλαμβάνουν δράση οι εργολάβοι που τοποθετούν πυλώνες πάνω στα ευρήματα (Καψούρι) ή πετσοκόβουν το σημείο με δρόμους (Καθάρα-Ανατολή) ή το γεμίζουν με μπάζα από τις πλατείες για τις βάσεις των ανεμογεννητριών (Δρακότειχος στα Πλακωτά) ή φτιάχνουν εγκαταστάσεις ακριβώς πάνω στα αρχαία (Αμυγδαλιά) ή πολύ κοντά σε αυτά (Γιαννίτσι).

Για την κατασκευή του υποσταθμού στην Αμυγδαλιά η οδοποιία έκοψε τον αρχαίο οικισμό στη μέση, ενώ ο αρχαιολογικός χώρος είναι πολύ πιθανό να συνεχίζεται κάτω από τον υποσταθμό.

Από την Κοζάνη έως την Κοιλάδα των Μουσών

Στην Κοζάνη η Εφορεία Αρχαιοτήτων (ΕΦΑ) αποφάσισε να μη χορηγήσει άδεια εκσκαφής για την εγκατάσταση αιολικού σταθμού σε έκταση εμβαδού 1.535 τ.μ. στην κοινότητα Κοιλάδας, διότι η προτεινόμενη εγκατάσταση αλλοιώνει και προσβάλλει τον περιβάλλοντα χώρο των κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων «Τούμπα Κρεμαστής» και «Σκοπός», όπου έχουν εντοπιστεί νεολιθικοί οικισμοί και τάφοι. Για την έκδοση της απόφασης λήφθηκε υπόψη και η ομόφωνη γνωμοδότηση του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Δυτικής Μακεδονίας (16/12/2020).

Εντούτοις, η απόφαση μιας Εφορείας Αρχαιοτήτων φαίνεται ότι δεν αρκεί, αφού τα αρμόδια όργανα του υπουργείου Πολιτισμού μπορούν να ξεμπλοκάρουν τα εμπόδια για τους επενδυτές. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν όσα διαδραματίστηκαν με τον αρχαιολογικό χώρο της Κοιλάδας των Μουσών στη Βοιωτία, όπου έντονο ενδιαφέρον για την εγκατάσταση αιολικών στα υψώματα και στους πρόποδες του Ελικώνα εκδηλώνεται το 2002. Με την ΕΦΑ Βοιωτίας να δέχεται σε ετήσια βάση πλήθος αιτημάτων για την εγκατάσταση μικρών ή μεγάλων αιολικών πάρκων στα υψώματα που περιβάλλουν την Κοιλάδα των Μουσών, εγκρίνοντας όσα δεν είναι ορατά από την Κοιλάδα -μέχρι στιγμής 70 ανεμογεννήτριες- και απορρίπτοντας αυτά που χωροθετούνται στα όρια ή εντός του αρχαιολογικού χώρου.

«Από το σύνολο των αιτημάτων που έχουν εγκριθεί από την ΕΦΑ Βοιωτίας προκύπτει ότι όλοι οι ορεινοί όγκοι περιμετρικά της Κοιλάδας των Μουσών θα καλυφθούν με ανεμογεννήτριες, ενώ σε συνδυασμό με τις διανοίξεις οδοποιίας και τους αναγκαστικούς εκβραχισμούς η ευρύτερη περιοχή θα μετατραπεί σε έναν απέραντο εργοταξιακό χώρο», αναφέρει η Υπηρεσία. Ωστόσο, πρόσφατα υποβλήθηκαν προς την ΕΦΑ Βοιωτίας 10 νέα αιτήματα μεμονωμένων ανεμογεννητριών.

Οπως σημειώνει η ΕΦΑ, τα τελευταία χρόνια υποβάλλονται αιτήματα που αφορούν 1 ή 2 ανεμογεννήτριες, τα οποία και εξαιρούνται από οποιαδήποτε περιβαλλοντική αδειοδότηση. Στη συνέχεια, οι ίδιοι ενδιαφερόμενοι αιτούνται με άλλη επωνυμία την εγκατάσταση εξίσου μεμονωμένων ανεμογεννητριών, οι οποίες είναι όμορες με τις αρχικές αδειοδοτηθείσες, διαμορφώνοντας εκτεταμένες εγκαταστάσεις αιολικών.

Από τις 10 ανεμογεννήτριες, οι 7 σχεδιάζεται να εγκατασταθούν σε απόσταση κάτω των 40 μέτρων, κατά μέσο όρο, από το νότιο όριο του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου, οι 2 σε απόσταση 20 και 120 μέτρων επίσης από το νότιο όριό του και μία εντός κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου. Αν και η ΕΦΑ Βοιωτίας απέρριψε αυτά τα αιτήματα, οι εταιρείες προσέφυγαν στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο επικαλούμενες νομικούς λόγους, μεταξύ των οποίων την παράβαση των αρχών χρηστής διοίκησης και την έλλειψη νόμιμης, πλήρους και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας από την Υπηρεσία.

Προκρίνοντας ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας προηγείται της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και αμφισβητώντας την υποχρέωση της ΕΦΑ Βοιωτίας να γνωμοδοτήσει επί του θέματος. Και, ω του θαύματος, το ΚΑΣ ενέκρινε ομόφωνα τις συγκεκριμένες αιτήσεις, ενώ με ανάλογες διαδικασίες δρομολογούνται νέες αδειοδοτήσεις τουλάχιστον 11 ανεμογεννητριών στην περιοχή.

Πηγή