Το βιασμένο αρχαιολογικό τοπίο και οι γιορτές της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας

"Ο εορτασμός των 2.500 χρόνων της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας ξεκινά με νέα απόφαση λειτουργίας διαλυτηρίου πλοίων επί του αρχαιολογικού χερσαίου και ενάλιου χώρου για τα επόμενα 15 χρόνια." 

 

Ο Τύμβος των Σαλαμινομάχων. Φωτ. Κωνσταντίνος Ζηργάνος-Καζολέας. 

Το διαλυτήριο πλοίων "Ναυπηγεία Κυνόσουρας Α.Ε." στη Σαλαμίνα λειτουργεί με πρώτη αδειοδότηση επί χούντας το 1971, δίπλα και γύρω από τον Τύμβο των Σαλαμινομάχων. Ακολούθησαν επάλληλες άδειες λειτουργίας. Η τελευταία δόθηκε το 1998 με αόριστη διάρκεια. Το 2007 ο ΟΛΠ παραχώρησε χώρο στο διαλυτήριο και το 2018, η Cosco ανανέωσε τη σύμβαση του έως το 2052. 

Η Αρχαιολογική Υπηρεσία από τη Μεταπολίτευση ως σήμερα προσπαθεί με νύχια και με δόντια να σώσει την Κυνόσουρα, τον αρχαίο Λιμένα Αμπελακίων και τον Τύμβο των νεκρών της ναυμαχίας. Πάντα σκοντάφτει στο υψηλό πολιτικό ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο ναυπηγείο-διαλυτήριο. 

Χάρη όμως στους αρχαιολόγους, και παρά τις τρικλοποδιές, η Κυνόσουρα, ο Λιμένας Αμπελακίων και ο Τύμβος των Σαλαμινομάχων αποτελούν σήμερα αρχαιολογικό χώρο (Ζώνη Α' Προστασίας) με απόλυτη προστασία. Επιπλέον, το 2016 η Κυνόσουρα εξαιρέθηκε από την παραχώρηση στην Cosco και πέρασε στο Ελληνικό Δημόσιο. Τον Μάϊο του 2019 με απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού απορρίφθηκε η χρήση ναυπηγοεπισκευής στον χερσαίο και ενάλιο χώρο Κυνόσουρας και Αμπελακίων που ζητούσε η Cosco με το Master Plan και απαιτήθηκε η δρομολόγηση της απομάκρυνσης όλων των ναυπηγείων από την αρχαιολογική ζώνη λόγω της ύψιστης σημασίας του τοπίου της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας. Η ίδια θέση μεταφέρθηκε και σε όλες τις σχετικές συνεδριάσεις της ΕΣΑΛ για το Master Plan του ΟΛΠ. Επιπλέον ο χώρος του ναυπηγείου-διαλυτηρίου περιελήφθη στα 2.330 ακίνητα του Δημοσίου που εξαιρέθηκαν από το Υπερταμείο. Για αυτά ισχύει το άρθρο 123 του νόμου 4611/2019 για τα ακίνητα μνημεία που είναι εκτός συναλλαγής και ανεπίδεκτα χρησικτησίας. 

Η αγωνιώδης προσπάθεια διάσωσης του μνημειακού στεριανού και θαλασσινού τοπίου της Κυνόσουρας διαρκεί χρόνια. Φαινόταν ότι επιτέλους, είχε φτάσει κοντά στο τέλος με την παύση λειτουργίας των ρυπογόνων και καταστροφικών για το αρχαιολογικό τοπίο και τη θάλασσα εγκαταστάσεων. Χρειάστηκε όμως μία απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/68813/4143) για να τιναχτούν όλα στον αέρα. Αγνοήθηκε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και η υπουργική απόφαση του Μαΐου 2019, αγνοήθηκαν οι δύο εξαιρέσεις παραχώρησης από τον ΟΛΠ και το Υπερταμείο - και εγκρίθηκε η λειτουργία του διαλυτηρίου για άλλα 15 έτη! Με αυτό τον πανηγυρικό τρόπο, η κυβέρνηση ξεκινά τους εορτασμούς για τα 2.500 χρόνια από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας μετατρέποντας τον Τύμβο και τον αρχαίο λιμένα σε χαβούζα για σκράπ και ρυπογόνα απόβλητα διαλυτηρίων. 

Μέσα σε ελάχιστους μήνες έχουν κατορθώσει στη θάλασσα του Πειραιά τα ακατόρθωτα: τοξικά βυθοκορήματα στο Παλατάκι με τον προβλήτα κρουαζιέρας της Cosco, υγρά απόβλητα πετρελαίων στη θάλασσα της Δραπετσώνα με την Oil One και καταστροφή της Κυνόσουρας με τα "Ναυπηγεία Κυνόσουρας Α.Ε." ως το 2052! 

Νίκος Μπελαβίλας* 22 Αυγούστου 2020 

*Ο Νίκος Μπελαβίλας είναι καθηγητής στο ΕΜΠ και διευθύνει το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος. 

Πηγή: www.lifo.gr

Για το βιασμένο τοπίο και τις γιορτές της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας     

Οι γιορτές για τα 2.500 χρόνια από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας θα γίνουν σε ένα κατεστραμμένο τοπίο, από τη ρύπανση, τα διαλυτήρια πλοίων, τα ναυπηγεία, τα γιγαντιαία έργα της Cosco. Ο Δήμαρχος Πειραιά ανακοίνωσε περιχαρής στο Δημοτικό Συμβούλιο, τη συμμετοχή μας στις εκδηλώσεις για την επέτειο μίας από τις μεγαλύτερες και καθοριστικές θαλασσινές συγκρούσεις της Ιστορίας. Οι εκδηλώσεις θα γίνουν τον Σεπτέμβριο στο προστατευμένο και ευπρεπές περιβάλλον της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων στον Πειραιά, καθώς ο ιερός τόπος της ναυμαχίας είναι ένας σκουπιδότοπος με ρυπαίνουσες ανεξέλεγκτες χρήσεις.   

Ο Τύμβος των Σαλαμινομάχων είναι καταπατημένος από τα ναυπηγεία. Το παρθένο τοπίο της Κυνόσουρας προς το νότο προβλέπεται να δεχθεί άλλα δύο ναυπηγεία, παρότι ολόκληρη η χερσόνησος (600 στρέμματα) εξαιρέθηκε από την παραχώρηση προς την Cosco και αποτελεί δημόσιο ενιαίο αρχαιολογικό χώρο. Το αρχαίο λιμάνι των Αμπελακίων, με τον βυθό γεμάτο ευρήματα, ο τόπος όπου διανυκτέρευσε πριν την κρίσιμη μέρα ο συμμαχικός στόλος υπό την ηγεσία των ναυάρχων της Αθήνας και της Σπάρτης Θεμιστοκλή και Ευρυβιάδη, είναι διάσπαρτο από ναυάγια που διαλύονται. Ο "Θρόνος του Ξέρξη" απέναντι, κάθεται σε μία βόμβα μεγατόνων με τις δεκάδες δεξαμενές καυσίμων που ανά πάσα στιγμή μπορούν να τινάξουν το Πέραμα και τον μισό Πειραιά στον αέρα. Η Ψυττάλεια, όπου το αθηναϊκό άγημα με τον Αριστείδη τον Δίκαιο αποδεκάτισε τους Πέρσες, δέχεται σήμερα στο εργοστάσιο βιολογικού καθαρισμού, τα απόβλητα όλου του Λεκανοπεδίου. Σε ό,τι έχει απομείνει από το νησί προγραμματίζεται να εγκατασταθεί επίσης ναυπηγείο. Στα στενά που συγκρούστηκαν οι στόλοι, τα φουγάρα πλοίων και εργοστασίων, οι επιχωματώσεις της θάλασσας, οι αμμοβολές και τα νέα κτίρια, η φωτορύπανση και η ηχορύπανση από τους γερανούς, έχουν διαλύσει προ πολλού την ιστορική εικόνα. Και τέλος, ο "Τάφος" του ίδιου του ναυάρχου, το Μνημείο Θεμιστοκλή, θα χαθεί σε λίγο από τη θαλασσινή θέα, καθώς μπροστά του κτίζεται ο νέος προβλήτας της κρουαζιέρας της Cosco. 

Αυτή είναι η πραγματική τιμή που αποδίδεται στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. 

Ο Δήμαρχος στην τοποθέτησή μας απάντησε πως δυστυχώς τα περισσότερα βρίσκονται εκτός των διοικητικών ορίων του δήμου και δεν μπορεί να παρέμβει. Είναι λογικό: η δόξα από το ιστορικό γεγονός είναι δωρεάν με άμεσο επικοινωνιακό κέρδος, η σύγκρουση με την Cosco όμως έχει κόστος. 

Τέλος για να συνεννοηθούμε. Το λιμάνι του Πειραιά και η πόλη γύρω του ζει από τη ναυτιλία και τη βιομηχανία. Όμως η μακροχρόνια πολιτική της ρύπανσης και της καταστροφής κάνει τις κοινωνίες να μισούν στο τέλος τις παραγωγικές χρήσεις. Μόνο που δεν φταίνε οι χρήσεις, ούτε οι κοινωνίες, αλλά οι επιχειρηματίες χρήστες οι οποίοι δεν καταλαβαίνουν ούτε από περιβάλλον ούτε από ιστορία αν είναι να κερδίσουν γρήγορα. Το λιμάνι του Πειραιά μπορεί και οφείλει να λειτουργεί και να αναπτύσσεται με όρους ευρωπαϊκούς και όχι με όρους τριτοκοσμικούς. Θυμίζουμε λοιπόν στους "Μένουμε Ευρώπη" της πόλης μας ότι σε απόσταση μόλις τριών χιλιομέτρων από τα παλάτια της Βενετίας λειτουργεί μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές ζώνες της Ιταλίας και δεν το αντιλαμβάνεται ο επισκέπτης. Όσο για τη Βαλέτα της Μάλτας, πόλη-μνημείο της UNESCO- εκεί φιλοξενούνται τεράστια ναυπηγεία κάτω και μέσα στα μεσαιωνικά της τείχη, σε μία σχέση αρμονική του ιστορικού περιβάλλοντος και της σύγχρονης παραγωγής. 

Νίκος Μπελαβίλας 28 Ιουλίου 2020 

Πηγή: www.lifo.gr

Ο Τύμβος των Σαλαμινομάχων και το λιμάνι των Αμπελακίων. Φωτ. Κωνσταντίνος Ζηργάνος-Καζολέας.