Ιντερνετικός μεσαίωνας με παραπληροφόρηση, συνωμοσίες και τοξικά σχόλια

Στις σκοτεινές γωνίες του WhatsApp, του Facebook και του Twitter οι συνωμοσίες, η παραπληροφόρηση και τα τοξικά σχόλια δημιουργούν τόπους παρηγοριάς γι' αυτούς που αισθάνονται χαμένοι σε έναν περίπλοκο κόσμο. 

Άνθρωποι σε όλον τον κόσμο αναζητούν την ηδονή μιας απόκρυφης ερμηνείας που τους συνδέει με μια ευρύτερη ομάδα πεφωτισμένων ατόμων 

ΟΙ ΣΕΛΙΔΕΣ ΠΟΥ ΣΟΥ ΛΕΝΕ «αυτό που δεν θα σου πουν στις ειδήσεις», οι «ΛΕΜΕ ΟΧΙ» στις μάσκες/το 5G/τα εμβόλια, είναι υπερβολικά δημοφιλείς παγκοσμίως. Μυστηριώδεις τόποι όπου επιτέλους όλα εξηγούνται, ωραία και τακτοποιημένα. Και ποιος δεν θα ήθελε λίγη γαλήνη επιτέλους; Έναν χώρο όπου όλα βγάζουν νόημα; Ο Romain Gary, συγγραφέας και σκηνοθέτης, λάτρευε τα λεξικά, γιατί «είναι το μοναδικό μέρος στον κόσμο όπου τα πάντα εξηγούνται». Δεν είχε μπει στα κατάλληλα σημεία του Ίντερνετ. Δεν ακολουθούσε τους κατάλληλους λογαριασμούς στα σόσιαλ. 

Στις σκοτεινές γωνίες του WhatsApp, του Facebook και του Twitter οι συνωμοσίες, η παραπληροφόρηση και τα τοξικά σχόλια δημιουργούν τόπους παρηγοριάς γι' αυτούς που αισθάνονται χαμένοι σε έναν περίπλοκο κόσμο. Τοξικά σχόλια που πετάγονται σαν δηλητήριο από παντού, πασπαλισμένα με λίγη «πληροφόρηση» για όλα τα σημαντικά θέματα. Φανατισμένοι οπαδοί με υπερβολικά πολύ χρόνο, τρολ, συνωμοσιολόγοι και αργόσχολοι που μπορούν για ώρες να περιπλανιούνται από κοινή συνομιλία σε ποστ και από fb γκρουπ σε βίντεο ταΐζουν διαρκώς μια θορυβώδη ιντερνετική πραγματικότητα που καταφέρνει υπερβολικά συχνά να γίνεται τοξική και ανυπόφορη. 

Οι συνωμοσίες δεν είναι κάτι καινούργιο. Τα «Πρωτόκολλα τον σοφών της Σιών», για παράδειγμα, ένα βιβλίο με αντισημιτικές θεωρίες συνωμοσίας, κυκλοφορούν με επιτυχία εδώ και πολλές δεκαετίες. Άνθρωποι σε όλον τον κόσμο αναζητούν την ηδονή μιας απόκρυφης ερμηνείας που τους συνδέει με μια ευρύτερη ομάδα πεφωτισμένων ατόμων. Ειδικά τώρα είναι πανεύκολο να βρεις την ομάδα σου, χρειάζονται μόλις μερικά κλικ. Πολλοί ψάχνουν άλλοθι σε δικές τους ανεπάρκειες: 5G, Εβραίοι, εμβόλια που μεταδίδουν ιούς, ερμηνεύουν βολικά τις αποτυχίες τους. 

Ταυτόχρονα, πολλοί άνθρωποι αδυνατούν να ξεχωρίσουν τι είναι αλήθεια και τι ψέμα στο Ίντερνετ. Είναι πανεύκολο να το πάθεις, χρειάζεται ελάχιστη απροσεξία.   

Όσοι ορέγονται μια ορθολογική κοινωνία με έναν υψηλού επιπέδου δημόσιο διάλογο πρέπει να καταλάβουν ότι, εκτός από επιδημιολόγους και γιατρούς, χρειαζόμαστε και κοινωνιολόγους και ανθρωπολόγους που θα μας εξηγήσουν συμπεριφορές που μας φαίνονται περίεργες ή ακόμα και επικίνδυνες 

Νομίζω ότι όλα αυτά είναι δηλητηριώδη για τις δημοκρατίες, ειδικά αν προσθέσουμε την κρυφή ή φανερή επιθυμία των χρηστών των σόσιαλ να περιβάλλονται μόνο από προφίλ που τους μοιάζουν, κοινωνικά, ταξικά, μορφωτικά. Το πλησίασμα ανθρώπων με διαφορετικές απόψεις είναι πανδύσκολο. Η ουσιαστική ενημέρωση απαιτεί διάβασμα και ψάξιμο, τη στιγμή που πολλοί άνθρωποι αρνούνται να συγκεντρωθούν ακόμα και για δύο λεπτά. Τοξικότητα, παραπληροφόρηση και συνωμοσίες απορροφούν προσοχή που θα έπρεπε να διοχετεύεται αλλού.   

Λύσεις; Καταρχάς, οι «ορθολογικοί», αντί να περιγελούν αφ' υψηλού όσους δεν συμμερίζονται τις επιστημονικές θέσεις, πρέπει να δείξουν ενσυναίσθηση και να φανταστούν τους λόγους που οι «άλλοι» καταφεύγουν σε θεωρίες συνωμοσίας. Οι λόγοι μάλλον ποικίλλουν και πολλοί αξιόλογοι αναλυτές προσπαθούν να τους εντοπίσουν. 

Όσοι ορέγονται μια ορθολογική κοινωνία με έναν υψηλού επιπέδου δημόσιο διάλογο πρέπει να καταλάβουν ότι, εκτός από επιδημιολόγους και γιατρούς, χρειαζόμαστε και κοινωνιολόγους και ανθρωπολόγους που θα μας εξηγήσουν συμπεριφορές που μας φαίνονται περίεργες ή ακόμα και επικίνδυνες και θα καλλιεργήσουν των κατανόηση ομάδων ανθρώπων που αποκλίνουν απ' αυτό που, για την ώρα, εντελώς προσωρινά, είναι το κοινωνικώς προσδοκώμενο. Πρέπει να τους ακούσουμε/διαβάσουμε ή, μάλλον, έπρεπε να το είχαμε κάνει όταν μιλούσαν για πιθανόν αντι-δημοκρατικές παρενέργειες του fb, του Twitter, για παραποίηση της πραγματικότητας μέσω Instagram και για συνωμοσίες. Σε μια δημοκρατία δεν αρκεί η συγκαταβατική ανωτερότητα απ' την πλευρά των «ορθολογικών» (η ίδια η λέξη είναι κάπως αυτάρεσκη). Χρειάζεται κατανόηση και δημοκρατική συζήτηση. Και ίσως ενέργειες που θα βοηθήσουν περισσότερους ανθρώπους να αισθανθούν ότι αυτός ο κόσμος του υποτιθέμενου ορθολογισμού, της υπεύθυνης ενημέρωσης και της κοινής μας πραγματικότητας τους περιλαμβάνει και τους αφορά. 

Η πολιτεία έχει ευθύνες, ειδικά τώρα με την πανδημία. Για να είναι λιγότερο ελκυστικές οι «εξηγήσεις» τύπου «μας ψεκάζουν» πρέπει να μη μένουν τεράστια κενά στην κατανόηση των πολιτών όσον αφορά τα μέτρα που λαμβάνονται. Η ελπίδα ότι ο ορθολογισμός θα επικρατήσει δεν συνάδει με ένα σύστημα προαποφασισμένων διαταγών όπου πολίτες εντέλλονται απλώς να συμμορφώνονται με κίνδυνο πρόστιμα, συλλήψεις και διασυρμό. Όταν η πολιτεία μάς καλεί να ασκούμε θεμελιώδη δικαιώματά μας με προσαρμογές ή περιορισμούς (π.χ. με μάσκες ή σε μικρές ομάδες), οφείλει να αιτιολογεί. Η δημόσια υγεία είναι μια πολύ καλή εξήγηση, αλλά η πολιτεία οφείλει να μιλάει γι' αυτήν με ειλικρίνεια, αξιόπιστα δεδομένα και καθαρότητα, σαν να απευθύνεται σε ενήλικες, όχι σε νήπια που θέλουν αστυνόμευση. Η πολιτεία φέρει κάθε φορά το βάρος να εξηγεί τους λόγους που κάτι απαγορεύεται, ενώ κάτι άλλο επιτρέπεται. Το ερώτημα δεν είναι τι κάνουν οι «ψεκασμένοι» που καλούν σε «ανυπακοή» αλλά τι καθήκοντα λογοδοσίας και ενημέρωσης έχει μια κυβέρνηση δημοκρατικής κοινωνίας σε καιρό πανδημίας. 

Βίβιαν Στεργίου

Πηγή: www.lifo.gr