Νεοέλληνες και οδική συμπεριφορά ( Δ.Γ Παπαδήμα )

Η "Καραμπόλα"...λέξη που ακούγεται συχνά τον τελευταίο καιρό στα δελτία ειδήσεων των ΜΜΕ και αναφέρεται σε απώλεια ανθρώπινων ζωών , βαρειών τραυματισμών καθώς και σε ανυπολόγιστης αξίας υλικές ζημιές τροχαίου υλικού.

Η λέξη καραμπόλα σημαίνει διαδοχική σύγκρουση πολλών οχημάτων σε δρόμους ταχείας κυκλοφορίας (εθνικούς αυτοκινητοδρόμους) και μπορεί να οφείλεται σε :

·       κακές καιρικές συνθήκες (χαμηλή ορατότητα-ολίσθηση λόγω πάγου ή ολίσθηση λόγω συγκέντρωσης νερού επί του οδοστρώματος , υδρολίσθηση)

·       κακό οδόστρωμα η/και πλημμελής συντήρηση αυτού (λακκούβες , σκασίματα ασφάλτου, μπαλώματα με υλικά διαφορετικής πρόσφυσης και οδικής συμπεριφοράς )

·       Μηχανική βλάβη του οχήματος ή κακή συντήρηση αυτού (σπάσιμο φρένων-κλατάρισμα λάστιχου κλπ) και τέλος

·       Το σπουδαιότερο που κατά την άποψή μου συνιστά η ελλιπής η/και ανεπαρκής εκπαίδευση των οδηγών.

Σαν παλιός εκπαιδευτής αλλά και σαν οδηγός (επί 62 έτη) , παντός τύπου τροχοφόρου τόσον στους Ελληνικούς και Ευρωπαϊκούς δρόμους όσον και της «Μαύρης» Ηπείρου , χωρίς να προξενήσω ατύχημα , παρακολουθώ μ ενδιαφέρον τις ειδήσεις στην τηλεόραση και ακούω μετά προσοχής τα συμπεράσματα των ειδικών που φιλοξενούνται στα κανάλια για να διαλευκάνουν τα αίτια των δυστυχημάτων.

Δεν αμφισβητώ βεβαίως την ορθότητα των συμπερασμάτων τους , αλλά με σοκάρει το γεγονός ότι σχεδόν ποτέ δεν έχουν αποδώσει έστω και κατά ένα μέρος , την αιτία του ατυχήματος/δυστυχήματος στην ανεπαρκή ή ανύπαρκτη εκπαίδευση των οδηγών υπαιτίων των συμβάντων.

Λόγω των αρκετών τεχνικών γνώσεων που διέθετα , αλλά και της ευχέρειας που μου έδινε εκείνα τα «πέτρινα» χρόνια η καλή γνώση της Αγγλικής γλώσσας, στην επιμελή ανάγνωση τεχνικών δεδομένων , τοποθετήθηκα , αμέσως μετά την αποφοίτησή μου απ την σχολή εφέδρων αξιωματικών του πυροβολικού , στην τότε πρωτοιδρυθείσα μηχανοκίνητη μονάδα βαρέος πυροβολικού.

Εκεί μετεκπαιδεύτηκα από τους ειδικούς της Αμερικανικής αποστολής JUSMAG , στο υλικό της μονάδος που αποτελείτο από μοτοσυκλέτες HARLEY , JEEP ¾ DODGE , φορτηγά GMC 6X6 και ταχυκίνητα ερπυστριοφόρα ρυμουλκά high speed tractor M4 των 18τόνων που ρυμουλκούσαν το οβιδοβόλο των 8’’ 16τόνων , μήκους συρμού 17 μέτρων. Στην μονάδα αυτή τοποθετήθηκα στο γραφείο κινήσεως και ταυτόχρονα στο γραφείο εκπαιδεύσεως στο υλικό της μονάδος. Εκεί μου δόθηκε η δυνατότητα να διεισδύσω στα μυστικά της τεχνολογίας των μηχανών και να μου αποδοθεί εν συνεχεία έγγραφη εύφημη μνεία στην οποία αναφέρεται ότι ο υποφαινόμενος διαθέτει «άπειρες» τεχνικές γνώσεις….

Τα αυτοκίνητα του 1953 και πριν , δεν έχουν καμμιά σχέση με τα σημερινά. Ήταν δύσχρηστα , με μηχανικό τιμόνι , μηχανικά φρένα ή υδραυλικά χωρίς την συσκευή servo. Το κιβώτιο ταχυτήτων δεν ήταν «συγχρονιζέ» όπως τα σημερινά . Έτσι , ήταν απαραίτητο να γίνεται απ τον οδηγό , ο συγχρονισμός των στροφών της μηχανής με τις στροφές των τροχών την συγκεκριμένη στιγμή με διπλή σύμπλεξη ! Πράγμα που απαιτούσε τεράστια εμπειρία.

Η επίλυση τέτοιων δυσκολιών προϋπέθετε στρατιώτες με στοιχειώδη έφεση στα τεχνολογικά θέματα , αλλά τότε όπως και τώρα η πελατειακή πολιτική , που κατέστρεψε την προσπάθεια ορθολογικής δόμησης της χώρας μας , είχε σαν αποτέλεσμα να επανδρώνεται οι συγκεκριμένες μονάδες με νεοσύλλεκτους που δεν είχαν επιβιβασθεί σε αυτοκίνητο ούτε σαν επιβάτες !

Τα χρόνια εκείνα ο στρατός ήταν το μοναδικό σχολείο που εκπαίδευε οδηγούς και το επεδίωκαν με κάθε μέσο όσοι ήθελαν να χρησιμοποιήσουν το δίπλωμα οδήγησης για την επαγγελματική τους αποκατάσταση μετά την απόλυσή τους. Όταν ο υποδιοικητής μου – ο μόνος αξιωματικός της μοίρας που ήξερε οδήγηση – μου ανέθετε τον ρόλο του εκπαιδευτή οδηγού μου είπε χαρακτηριστικά : « Παπαδήμα , πρώτα θέλω να τους μάθεις πώς να το σταματάνε και μετά πώς να το ξεκινάνε και συνέχισε παραφράζοντας μια πάγια στρατιωτική οδηγία που συνιστούσε συντήρηση του οχήματος πριν την πορεία κατά τις στάσεις και μετά το πέρας της πορείας , αλλάζοντας την λέξη συντήρηση με την «εκπαιδευτική μέθοδο» που βγήκε απ τον παράδεισο….Μη σπεύσετε να την αποδοκιμάσετε , απλά αναλογισθείτε σε ποια χρόνια αναφέρομαι.

Το κάθε «στραβάδι» μόλις ανέβαινε λοιπόν στο τιμόνι , το έπαιζε «μάγκας» και διακινδύνευε έτσι με την αλόγιστη οδηγική του συμπεριφορά τόσον την ζωή του όσον και την ζωή των επιβαινόντων συναδέλφων του. Ήταν η αρχή της εποχής που το «τιμόνι» θεωρείτο κοινωνική καταξίωση . Κάθε τρίμηνο αναλάμβανα μια καινούρια σειρά φαντάρων για εκπαίδευση και στις δύο ειδικότητες( τροχοφόρων και ερπυστριοφόρων) . Στην 18μηνη περίοδο που υπήρξα εκπαιδευτής , δεν έπαθα την παραμικρή ζημιά παρά το γεγονός ότι  οι υπηρεσίες που μου είχαν ανατεθεί ήταν αντικειμενικά υπεράνθρωπες. Πολλούς απ τους οδηγούς που εκπαίδευσα στον στρατό , τους συνάντησα μετά από πολλά χρόνια σαν επιτυχημένους αυτοκινητιστές και όλοι τους μου έδειξαν την ευγνωμοσύνη ,τον σεβασμό και την αγάπη τους για τις γνώσεις και τις εμπειρίες που τους μετέδωσα.

Αυστηρή εκπαίδευση λοιπόν και όχι άδεια οδήγησης με φακελάκι κατ οίκον , για να σταματήσουν οι καραμπόλες στους δρόμους . Το αυτοκίνητο είναι το μέσον που μπήκε στην ζωή μας για να την βελτιώσει , αλλά στα χέρια ενός ανεκπαίδευτου γίνεται όργανο που αφαιρεί ζωές και καταστρέφει όνειρα και περιουσίες. Το φρένο δεν είναι το όργανο που σταματά το όχημα όταν αυτό κινείται με μεγάλες ταχύτητες , ο σκοπός του είναι να ακινητοποιηθεί το όχημα όταν ο οδηγός έχει ήδη μετριάσει την ταχύτητά του κάνοντας χρήση της μηχανής και των ταχυτήτων. Η μηχανή είναι το μέρος εκείνο του οχήματος που παράγεται η απαιτούμενη ενέργεια για την κίνηση , αλλά και για την επιβράδυνσή του. Στον κορμό της μηχανής είναι συνδεδεμένο ένα άλλο όργανο , ο συμπλέκτης που παρέχει την δυνατότητα στον οδηγό να συμπλέκει ή να αποσυμπλέκει την κίνηση της μηχανής , από το κιβώτιο ταχυτήτων. Στο κιβώτιο ταχυτήτων υπάρχουν γρανάζια . Τα γρανάζια είναι μοχλοί που μετατρέπουν την ενέργεια της μηχανής με την παρέμβαση του οδηγού άλλοτε σε ταχύτητα και άλλοτε πολλαπλασιάζουν την ενέργειά της για να υπερνικήσει το όχημα τις θετικές ή αρνητικές κλίσεις του οδοστρώματος . Διαχρονική η πάγια οδηγία προς τους οδηγούς ότι , με όποια ταχύτητα ανεβαίνουμε την ανηφόρα με την ίδια κατεβαίνουμε την κατηφόρα.

Τα φρένα του αυτοκινήτου απ την συνεχή άσκοπη χρήση υπερθερμαίνονται και παύουν να υπηρετούν το σκοπό τους . Καθημερινά παρατηρώ στους δρόμους οδηγούς να στρίβουν με πατημένο το φρένο πάνω στην στροφή . Αυτή η ενέργεια μπλοκάρει την λειτουργία ενός άλλου οργάνου του αυτοκινήτου , του διαφορικού , ο σκοπός του οποίου είναι να «διαφοροποιεί» τις στροφές των τροχών προς εξουδετέρωση της φυγόκεντρης δύναμης που αναπτύσσεται στις στροφές επί του οχήματος και τείνει να το εκτρέψει της πορείας του. Ασφαλέστερο είναι  να μειώνουμε την ταχύτητα του οχήματός μας πριν την στροφή με την χρήση των ταχυτήτων και όχι με τα φρένα . Ο έμπειρος οδηγός οφείλει να υπαγάγει στο παρασυμπαθητικό του , την κίνηση του δεξιού χεριού του στον λεβιέ των ταχυτήτων , όταν παρατηρήσει ανωμαλίες στο οδόστρωμα ή εμπόδια ή συνωστισμό προπορευόμενων οχημάτων , πριν το πόδι του κινηθεί προς το πεντάλ του φρένου.

Φαντασθείτε τους οδηγούς αγώνων να πατούσαν φρένο με τις ταχύτητες που αναπτύσσουν . Σίγουρα θα εκτρέπονταν της πορείας τους και θα ευρίσκονταν στα…χωράφια.

Το 1965 επιστρέφοντας από ένα ταξίδι στην Χαλκίδα με το φορτηγό της τότε επιχείρησής μου υπερφορτωμένο κατά 70% , λίγο έξω απ την Θήβα έσπασαν τα φρένα του. Με σπασμένα φρένα εφαρμόζοντας όσα έμαθα και δίδαξα στον στρατό , γύρισα στην Ιτέα σώος και αβλαβής.

Τι έψαχναν οι ειδικοί να βρουν στην τελευταία , τραγική για μια νέα γυναίκα , καραμπόλα των 35 αυτοκινήτων ; Το ότι είχαν σπάσει τα φρένα της νταλίκας πάνω στον αυτοκινητόδρομο; Εάν ο οδηγός της ήταν έμπειρος θάπρεπε το πολύ στα 50 μέτρα προ της πρόσκρουσης να σταματήσει το όχημα , κάνοντας χρήση των ταχυτήτων και μόνον.

Στους συμπατριώτες μου οδηγούς λείπει αυτό που οι Αγγλοσάξωνες αποκαλούν road courtesy  (οδική ευγένεια). Το παρατηρεί κανείς καθημερινά στην κυκλοφορία αλλά και στο παρκάρισμα . Πιστεύουν ότι μόνο αυτοί έχουν δικαίωμα να κινούνται πάνω στον δρόμο και ότι ο δρόμος είναι δικός τους . Ας παρατηρήσει κανείς το πώς παρκάρουν τα αυτοκίνητά τους σαν «πλίνθους και κεράμους ατάκτως εριμμένους» . Λυπηρό καθότι η χώρα μας είναι τουριστική και με την συμπεριφορά μας αυτή προκαλούμε και γελοιοποιούμαστε στα μάτια των άναυδων επισκεπτών μας που εκτός αυτού , βλέπουν το μοναδικό φαινόμενο παγκοσμίως , δηλαδή αντί οι οδηγοί να επιβραδύνουν ή και να ακινητοποιούνται στις διαβάσεις πεζών , επιταχύνουν ! Επίσης ανεπίτρεπτος πέρα για πέρα και «νευρικός» ο τρόπος οδήγησής μας  .Από αδιαφορία πάλι και η πλήρης τύφλωση του αντίθετα κινούμενου οχήματος με πρόσθετους προβολείς οχημάτων , ανταγωνιστικών του επιταφίου της Μ. Παρασκευής .

Στην Ελβετία , είδα τροχονόμους να καταστρέφουν με ειδικό σφυράκι τα ,  μη εργοστασιακά , πρόσθετα φανάρια προπορευόμενου οχήματος συμπατριώτη μας νοιώθοντας πως ρεζιλευόμασταν στα μάτια τους , με την υποτιμητική συμπεριφορά τους. Κίνδυνο καραμπόλας εγκυμονεί και η οδήγηση σε μικρή απόσταση από προπορευόμενη νταλίκα που το απότομο φρενάρισμα θα έχει σαν επακόλουθο την σύγκρουση των ακόλουθων οχημάτων. Άλλος ο χρόνος και η απόσταση φρεναρίσματος του φορτηγού και άλλος του επιβατικού αυτοκινήτου . Στην περίπτωση αυτή το Ι.Χ θα βρεθεί κάτω απ το προπορευόμενο φορτηγό με ολέθριες συνέπειες.

Νομίζω πως δεν χρειάζεται κάποια τρόϊκα να μας πείσει να αποκτήσουμε τρόπους συνετής οδικής συμπεριφοράς , λαμβάνοντας υπ όψη ότι στον δρόμο δεν είμαστε μόνοι και ότι ο δρόμος δεν είναι ιδιοκτησία κανενός εποχούμενου.

το άρθρο είχε δημοσιευθεί στην ΩτΦ με τίτλο "Καραμπόλα"

Δήμος Γ.Παπαδήμας , Μάρτιος 2015