Ο χωροταξικός αφορισμός του Δελφικού τοπίου

Τοπιογραφία

Δυτικά του αλπικού μεγαλείου του Παρνασσού, στα εκτεταμένα ελατοδάση του. Στη φωλέα του Πανός, με το σουραύλι του να σαγηνεύει τις Κωρύκειες Νύμφες. Πορεία προς Νότο μέσα στο ελατόδασος. Ξέφωτο, αποκάλυψη. Πέρα από τη γαλάζια μελωδία του Κορινθιακού, σε άψογη παράταξη τα Αροάνια, η Κυλλήνη κι ο Ερύμανθος κρύβουν τους μικρούληδες διάσπαρτους κάμπους της Πελοποννήσου. Κάτω δεξιά η αργυρόχρωμη λίμνη της εληάς, όαση πεδινή μετά το χαοτικό ανάγλυφο της Γκιώνας και των Βαρδουσίων.  
Αριστερά οι έδρες του φωτός, η Υάμπεια και η Ναυπλία κρατούν αιώνια στα πόδια τους την Κασταλία.

Ανατριχιάζεις στη σκέψη ότι πίσω από την πλάτη σου απλώνεται η Πίνδος, που επιμένει και μπροστά σου, στην Πελοπόννησο, για να σβήσει στο Ταίναρο και τον Καβο Μαλιά, να βγεί στην επιφάνεια για δύο τελευταίες ανάσες, στα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα, λίγο πριν έλθει το σκάφος της Κρήτης να ορίσει το νότιο σύνορο του πιο υπέροχου μικροπελάγους του πλανήτη. 

Σε κυριεύει τρέμουλο γλυκό, να στέκεσαι στον ομφαλό της Ελλάδας. Ανθρώπινη στιγμή στο περίτεχνο της Ευρώπης ενώτιο, που  γέρνει κομψά προς την Ανατολή, αναδευόμενο θαρρείς από της Δύσης τους ανέμους.

Το αρχαίο μονοπάτι κατηφορίζει, οδηγώντας σε στο Απολλώνειον, στο ναό του Ακεσίου, του Αλεξίκακου, του Επικούρειου, του Αποτρόπαιου, του Ιατρού, στον πνευματικό ομφαλό της γης του Αγγελου Σικελιανού, στον τόπο του αρχετύπου μιάς Κοινωνίας των Εθνών. 

Δ ε λ φ ο ί

 Η νομική προστασία του Δελφικού τοπίου.

Τον Φεβρουάριο του 1981, η Ελλάδα κύρωσε με το νόμο 1126/1981 τη Συνθήκη του Εκπαιδευτικού Επιστημονικού & Πολιτιστικού Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO) για την προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής & Φυσικής Κληρονομίας.

Σχεδόν ταυτοχρόνως, το ελληνικό κράτος, έχοντας επίγνωση «της μοναδικότητας της ευρύτερης περιοχής Δελφών, ως αρχαιολογικού χώρου και ως φυσικού τοπίου, τόσο στον ελληνικό όσο και στον διεθνή χώρο» και διαπιστώνοντας «την ανάγκη λήψεως μέτρων, προληπτικών και κατασταλτικών για την ορθολογική, χωροταξική και περιβαλλοντική διαχείριση της ευρύτερης περιοχής Δελφών» την οριοθέτησε, κηρύσσοντάς την  προστατευτέα, διά του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (απόφαση αριθ. 8/1981). Σημειωτέον, ότι το ανωτέρω όργανο, προκειμένου να λάβει την εν λόγω απόφαση, συγκροτήθηκε από ολόκληρη σχεδόν την κεντρική Διοίκηση του κράτους, η οποία ανέλαβε την εξειδίκευση της προστασίας σε όλα τα επίπεδα.

Ούτω πως προέκυψε η νομική εκδοχή του Δελφικού Τοπίου, το οποίο περιλαμβάνει την Αμφισσα, το Γαλαξείδι, την Ιτέα και την Αράχωβα, τα νοτιοανατολικά υψώματα της Γκιώνας, ολόκληρο τον κάμπο της Αμφισσας, τις νότιες και δυτικές υπώρειες του Παρνασσού και το μεγαλύτερο μέρος των χερσονήσων που ορίζουν τον Κρισσαίο Κόλπο (κόλπος Ιτέας). Το 1987, ολόκληρος ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών εντάχθηκε στον Κατάλογο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομίας της UNESCO, σήμερα δε, στο κατά τα άνω οριοθετηθέν Δελφικό Τοπίο περιλαμβάνονται μεγάλα τμήματα πέντε (5) περιοχών, που έχουν ενταχθεί στο ευρωπαϊκό οικολογικό Δίκτυο Νατούρα 2000.

Όμως, μετά την οριοθέτηση του προστατευτέου Δελφικού τοπίου, ακολούθησε μία ασυντόνιστη σχετική νομοθέτηση 

(π.δ. θέσπισης ΖΟΕ που ακυρώθηκε δικαστικώς, αποφάσεις του υπουργείου Πολιτισμού περί καθιέρωσης ζωνών προστασίας, Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια Ιτέας και Άμφισσας), 

η οποία επέφερε απόλυτη σύγχυση, σχετικώς με τα όρια και το εύρος προστασίας του. Κανένα απ΄αυτά τα νομοθετήματα δεν έλαβε υπόψιν του την ανωτέρω απόφαση του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας & Περιβάλλοντος, αλλά και κανένα δεν την κατήργησε. Επομένως η απόφαση αυτή ισχύει μέχρι σήμερα, και ανεξαρτήτως των τετελεσμένων σε βάρος του Δελφικού τοπίου και των μεταγενέστερων νομοθετικών εκπτώσεων στην προστασία του, η σημασία της αναδεικνύεται σε συνάρτηση με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου, την οποίαν η Ελλάδα κύρωσε με το νόμο 3827/2010. 

Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 6 της Σύμβασης, κάθε κράτος μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης που την υπογράφει, αναλαμβάνει την υποχρέωση να λάβει συγκεκριμένα μέτρα, όπως μεταξύ άλλων ….. να αναγνωρίζει τα δικά του τοπία…… να αναλύει τα χαρακτηριστικά τους, τις δυνάμεις και τις πιέσεις που τα μετασχηματίζουν, να σημειώνει τις μεταβολές, να εκτιμά τα τοπία που έχουν αναγνωρισθεί… λαμβάνοντας υπόψιν τις συγκεκριμένες αξίες που τους έχουν αποδοθεί από τις ενδιαφερόμενες πλευρές, καθώς και να ορίσει τους στόχους ποιότητας τοπίων για τα τοπία που έχουν αναγνωρισθεί και εκτιμηθεί ………. 

Στόχοι της Σύμβασης είναι η προώθηση της προστασίας των τοπίων, η διαχείριση και ο σχεδιασμός τους (αρθρο 3). 

Προστασία τοπίων σημαίνει δράσεις για να συντηρηθούν και να διατηρηθούν τα σημαντικά ή ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός τοπίου, που δικαιολογούνται από την αξία του ως κληρονομιάς, η οποία πηγάζει από τη φυσική του διαμόρφωση και/ή από την ανθρώπινη δραστηριότητα (άρθρο 1 στοιχ. δ).

Διαχείριση τοπίων σημαίνει δράση, από την προοπτική της βιώσιμης ανάπτυξης, για να διασφαλισθεί η σε τακτική βάση συντήρηση ενός τοπίου, ώστε να κατευθύνονται και να εναρμονίζονται μεταβολές που προξενούνται από κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές διαδικασίες (άρθρο 1 στοιχ. ε).

Σχεδιασμός τοπίων σημαίνει δυναμική δράση με μακροπρόθεσμη προοπτική, για να ενισχύονται, αποκαθίστανται ή να δημιουργούνται τοπία (άρθρο 1 στοιχ. στ). 

Όπως προείπαμε, το ελληνικό κράτος έχει προ πολλού αναγνωρίσει και εκτιμήσει με συγκεκριμένα κριτήρια και  με τον πλέον επίσημο τρόπο, τουλάχιστον ένα τοπίο, το Δελφικό. Τι απομένει λοιπόν για την προσήκουσα εκπλήρωση των εκ της Συμβάσεως υποχρεώσεων σε σχέση με αυτό ;

Μα η καταγραφή των «πληγών» του και των κινδύνων που το απειλούν και η κατάρτιση και εφαρμογή συγκεκριμένου εξειδικευμένου σχεδιασμού για την προστασία του και τη  βιώσιμη διαχείρισή του.

Ποιους αφορούν προεχόντως τα ανωτέρω καθήκοντα ;

Μα τους χωροτάκτες μας, εθνικού τε και περιφερειακού επιπέδου.

Αλλά αυτοί έχουν αποστεί από τη βιώσιμη ανάπτυξη, όπως καταδεικνύει η πρόσφατη αναθεώρηση των  χωροταξικών σχεδίων των περιφερειών της χώρας.

Το αναθεωρημένο Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο της Στερεάς Ελλάδος.

Ο χωροταξικός σχεδιασμός είναι δίκαιο διαμορφωτικό του μέλλοντος, έγραφε ο ε.τ. αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, Νικόλαος Ρόζος, εφ΄όσον τείνει στην επίτευξη μίας επιθυμητής μελλοντικής κατάστασης και χαράσσει την κατεύθυνση προς την οποίαν θα πρέπει να κινηθούν τα ληπτέα μέτρα. 

Εάν έτσι είναι και πράγματι έτσι είναι, τότε θα πρέπει, είτε να προετοιμασθούμε ψυχολογικώς για τον οδυνηρό αποχαιρετισμό προς το Δελφικό τοπίο, όπως το γνωρίζουμε από την ιστορική μας μνήμη μέχρι τη σημερινή πραγματικότητα, είτε να οργανώσουμε διαρκή και ατελεύτητη μάχη για τη διάσωσή του.

 Οι επιλογές/κατευθύνσεις του κυνικού αναθεωρητικού χωροτάκτη της Στερεάς Ελλάδος, οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην επίτευξη μίας απολύτως ανεπιθύμητης κατάστασης σε ό,τι αφορά το Δελφικό τοπίο και για να το διατυπώσουμε με αρχαιοελληνικούς όρους, στοιχειοθετούν την απόλυτη ύβριν προς αυτό.

Η προσφάτως εγκριθείσα αναθεώρηση του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου Στερεάς Ελλάδας, διά της οποίας, σημειολογικώς ειπείν, αφαιρέθηκε  από την ονομασία, που του προσέδοσε ο νόμος 2742/1999, ο όρος  «αειφόρου ανάπτυξης», προωθεί/ενθαρρύνει/επιτρέπει εντός του Δελφικού τοπίου, εκτεταμένες ζώνες επιφανειακής τε και υπόγειας εξορυκτικής δραστηριότητας  και συναφών  βιομηχανικών υποδομών στην ενδοχώρα και στις ακτές,

σε όλες σχεδόν τις ορεινές εξάρσεις, ζώνες υποδοχής αιολικών πάρκων, δηλαδή συστοιχιών των «τυπικών» ανεμογεννητριών του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ, δηλαδή των  παρωχημένης τεχνολογίας τοπιοκτόνων τεχνικών συστημάτων εκμετάλλευσης της αιολικής ενέργειας, τα οποία οι κεντροευρωπαίοι κατασκευαστές τους αδημονούν να ξεφορτωθούν, φορτώνοντάς τα στον πλέον πειθήνιο και διαχρονικό πελάτη τους,

ζώνες ιχθυοκαλλιεργειών  εντός της θαλάσσιας περιοχής που έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο Νατούρα 2000.

Πρόκειται κατ΄ουσίαν περί αφορισμού, με την χωροταξική/πολεοδομική έννοια του όρου.

Το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος & Βιωσιμότητας δεν ανησυχεί μόνον για την τύχη του Δελφικού Τοπίου. Προβληματίζεται έντονα για το ζοφερό μέλλον του εθνικού φυσικού και πολιτιστικού τοπίου, που προδιαγράφει ο αναθεωρημένος οικονομικός, χωροταξικός και ενεργειακός σχεδιασμός και η απότομη (επι)στροφή στην αγρία ανάπτυξη.

Το Επιμελητήριο δεν θα παύσει να υπενθυμίζει προς πάσα κατεύθυνση τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και να καλεί στις επάλξεις την Κοινωνία των Πολιτών.

Γιώργος Χριστοφορίδης

Νομικός επιστήμων 

              Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος