Γιατί Δεν Είμαστε Ευχαριστημένοι Με Όσα Έχουμε;

Άρθρο της Ναταλίας Κουτρούλη, MSc, ψυχολόγος υγείας

«Όλο ατυχίες μου συμβαίνουν», «Αν είχα καλύτερη δουλειά, περισσότερα χρήματα, μεγαλύτερο σπίτι, όλα θα ήταν διαφορετικά».

Παράπονο, ζήλια, αδικία. Αυτά είναι τα συναισθήματα που «κρύβονται» πίσω από τις παραπάνω φράσεις και ίσως να τα έχουμε αισθανθεί και εμείς οι ίδιοι. Πράγματι, συχνά νιώθουμε αδικημένοι από τη ζωή, τη μοίρα, πιστεύοντας ότι οι άνθρωποι γύρω μας έχουν μεγαλύτερη εύνοια, περισσότερη τύχη, επιπλέον ευκαιρίες. Τι είναι, τελικά, αυτό που μας οδηγεί να αισθανόμαστε μονίμως ανικανοποίητοι; Να μην μπορούμε να απολαύσουμε τη ζωή και να δαπανάμε χρόνο και φαιά ουσία ζηλεύοντας όσα απολαμβάνουν οι άλλοι;

Ζήτημα ασφάλειας

Είναι στη φύση του ανθρώπου να επιδιώκει να καλύπτει τις βασικές του ανάγκες, να αισθάνεται ότι έχει εξασφαλίσει την επιβίωσή του. Όσο περισσότερα και καλύτερα πράγματα έχει κανείς στην κατοχή του, τόσο πιο ασφαλής νιώθει. Πρακτικά και συναισθηματικά, η δυνατότητά μας να καλύπτουμε τις ανάγκες, τις φιλοδοξίες, τις επιθυμίες μας μάς κάνει να νιώθουμε «εξασφαλισμένοι», πιο επιτυχημένοι, λιγότερο εκτεθειμένοι σε προβλήματα. Μας προσφέρει προστασία, μας γεμίζει με ένα αίσθημα ικανοποίησης ότι μπορούμε να ζήσουμε αυτό που θέλουμε. Η επιθυμία αυτή για εξασφάλιση μέσω της κατοχής υλικών αντικειμένων είναι και η αιτία εμφάνισης συναισθημάτων όπως η ζήλια, ο φθόνος, ο ανταγωνισμός, η αδικία.

Βέβαια, σήμερα έχουν αυξηθεί οι ανάγκες και επομένως τα αγαθά που σχετίζονται με τα χρήματα, με αποτέλεσμα αυτά να μετατρέπονται σε πειρασμούς για τον σύγχρονο άνθρωπο, ο οποίος πλέον δεν καλύπτεται με το λίγο, αλλά επιδιώκει το «όλο και περισσότερο». Ο άνθρωπος, όταν εξοικειώνεται με μια κατάσταση, βολεύεται σε αυτήν, θέλει να την παγιώσει και, αν είναι δυνατόν, να αυξήσει την ικανοποίηση που του προσφέρει. Όπως συμβαίνει π.χ. με μια γεύση που μας αρέσει και θέλουμε να τη γευόμαστε ξανά και ξανά. Άλλος, βέβαια, είναι σε θέση να διατηρήσει το μέτρο και άλλος καταλήγει στην απληστία.

Το αίσθημα της αδικίας

Υπάρχουν αντικειμενικές καταστάσεις που μας κάνουν να νιώθουμε αδικημένοι. Όπως π.χ. στην περίπτωση που ενώ μας άξιζε μια εργασιακή θέση λόγω προσόντων, τελικά την πήρε ένας άλλος υποψήφιος, με λιγότερες δυνατότητες, μόνο και μόνο γιατί γνώριζε τον διευθυντή. Ωστόσο, συχνά το αίσθημα της αδικίας είναι επίπλαστο, αφού συνήθως κάνουμε προβολή σε ένα πρότυπο του οποίου γνωρίζουμε μόνο ένα κομμάτι του. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, τη φράση «Πόσο άδικο είναι αυτή η γυναίκα να είναι τόσο όμορφη». Κάνοντας αυτήν τη σκέψη, παραβλέπουμε άλλες πτυχές αυτού του προτύπου, όπως π.χ. τις θυσίες που έχει κάνει αυτή η γυναίκα για να αποκτήσει το καλλίγραμμο αυτό σώμα (π.χ. στερητικές δίαιτες και εξαντλητική άσκηση), τις οποίες ίσως εμείς δεν θα ήμασταν διατεθειμένοι να κάνουμε. Ουσιαστικά, δηλαδή, δεν γνωρίζουμε εκ των έσω το πρότυπο με το οποίο συγκρίνουμε τον εαυτό μας.

Το αίσθημα της αδικίας που νιώθουμε συνήθως προκύπτει από πρώιμες εμπειρίες μας. Μπορεί, δηλαδή, να βλέπαμε τους γονείς μας να το αναπαράγουν στην παιδική μας ηλικία ή να το προέβαλλαν εκείνοι σε εμάς, λέγοντάς μας π.χ. «Τι άτυχος που είσαι που δεν πήρες τα μάτια της γιαγιάς σου», δημιουργώντας μας την αίσθηση ότι είναι άδικο αυτό που μας συμβαίνει και κάνοντάς μας να νιώθουμε ότι είμαστε άτυχοι.

Μαθαίνεται η απόλαυση;

Σύμφωνα με τη Θετική Ψυχολογία (κλάδος της ψυχολογίας που μελετά τις θετικές διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως η αισιοδοξία, το νόημα της ζωής και η ψυχική ανθεκτικότητα, οι οποίες μας ωθούν να εξελιχθούμε), η ιδιότητα του «απολαμβάνειν» είναι είτε ιδιοσυγκρασιακό χαρακτηριστικό (το κληρονομήσαμε) είτε επίκτητο (προέρχεται από το περιβάλλον μας ως πρότυπο ή από την προσωπική μας ωρίμαση, σκέψη και επεξεργασία). Ουσιαστικά, έχει να κάνει με το να είμαστε ευχαριστημένοι με αυτά που έχουμε, με το να βρίσκουμε κάτι ευχάριστο σε οποιαδήποτε κατάσταση.

Για να μπορούμε να απολαμβάνουμε, πρέπει να συνυπάρχουν δύο στοιχεία: η προσπάθεια να βρίσκουμε χαρά σε όσα ζούμε αυτήν τη στιγμή και η αισιοδοξία για το μέλλον. Οι υπερβολικές προσδοκίες μπαίνουν εμπόδιο σε αυτήν τη διαδικασία, αφού μας οδηγούν συχνά στη ματαίωση, στην απογοήτευση. Η ζωή περιλαμβάνει πολλές δυσκολίες, γι’ αυτό είναι σημαντικό να είμαστε ρεαλιστές, να αναμένουμε τις αναπόφευκτες δυσκολίες που θα βρεθούν στον δρόμο μας. Μια δυσκολία σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί ένδειξη αδικίας ή αποτυχίας, ούτε υπάρχει κάποια σκοπιμότητα πίσω από αυτήν. Όχι, το σύμπαν δεν συνωμοτεί εναντίον μας!

Μπορώ να είμαι ικανοποιημένος με όσα έχω;

Ικανοποιημένος με όσα έχει και άρα ευτυχισμένος δεν είναι αυτός που δεν συναντά ατυχίες στη ζωή του, αλλά εκείνος που αντιμετωπίζει με συγκεκριμένους τρόπους τις διάφορες καταστάσεις της ζωής. 

Ποιες είναι, λοιπόν, οι στρατηγικές που εφαρμόζουν οι ευτυχισμένοι άνθρωποι;

* Θέλουν να είναι ευτυχισμένοι: Στρέφουν, δηλαδή, το βλέμμα τους προς την ευχάριστη πλευρά. Έχουν στη φύση τους την αισιοδοξία και την τάση να αντιλαμβάνονται τα πράγματα από τη θετική τους σκοπιά.

* Επιτρέπουν στον εαυτό τους να χαρεί: Δεν έχουν το αίσθημα της μιζέριας. Αφήνονται να γελάσουν με την ψυχή τους, να απολαύσουν ένα φαγητό, να ζήσουν με όλο τους το είναι ένα ηλιοβασίλεμα.

* Ξέρουν να δίνουν: Τα θετικά συναισθήματα ανακυκλώνονται. Δίνοντας θετικά συναισθήματα στους άλλους, παίρνουν και αυτοί με τη σειρά τους. Δεν αφήνουν, δηλαδή, τα πάντα στην τύχη, αντίθετα, καθορίζουν οι ίδιοι την τύχη τους.

Step by step

Πρακτικά βήματα για να μάθουμε να εκτιμάμε όσα έχουμε:

Λίστα ευγνωμοσύνης

Φτιάχνουμε μια λίστα με όλα τα καλά που μας έχουν συμβεί και τα συγκρίνουμε με τα αντίστοιχα αρνητικά. Η σύγκριση αυτή συνήθως μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε ότι τελικά τα άσχημα πράγματα που μας συμβαίνουν είναι λίγα, ενώ αυτά για τα οποία θα έπρεπε να είμαστε ευγνώμονες είναι πολύ περισσότερα.

Αλυσίδα θετικών επιπτώσεων

Αφιερώνουμε λίγο χρόνο στο να αναλογιστούμε τις ωφέλιμες επιδράσεις που έχουν στη ζωή μας τα θετικά πράγματα που μας συμβαίνουν. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι έχουμε μια δουλειά, το οποίο είναι από μόνο του ένα θετικό στοιχείο -ιδιαίτερα στις μέρες μας-, έχει πολλά ακόμα ευνοϊκά επακόλουθα, όπως το ότι μας δίνεται η δυνατότητα να καλύπτουμε τις ανάγκες μας, να είμαστε δημιουργικοί κ.λπ.

Ευχάριστες καταστάσεις

Δημιουργούμε εμείς οι ίδιοι ευχάριστες καταστάσεις. Βρίσκουμε, για παράδειγμα, ευκαιρίες να διοργανώσουμε πάρτι με φίλους, σχεδιάζουμε μικρές ή μεγάλες αποδράσεις, ξεκινάμε ένα καινούργιο χόμπι.

Κοινωνικές συναναστροφές

Σχετιζόμαστε με άλλους. Οι επαφές με τους γύρω μας μάς δίνουν συναισθηματική πληρότητα, μας βοηθούν να δημιουργήσουμε ένα νέο πλαίσιο αντιλήψεων, να δούμε τα πράγματα από νέες οπτικές γωνίες και να εξελιχθούμε.

www.vita.gr