Stress είναι η κατάσταση της απειλούμενης ή διαταραγμένης ομοιόστασης του οργανισμού, η διατάραξη της ισορροπίας του οργανισμού στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει ένα στρεσογόνο ερέθισμα.
Το αυτόνομο νευρικό σύστημα του οργανισμού χωρίζεται στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα και το παρασυμπαθητικό. Το αυτόνομο νευρικό σύστημα νευρώνει τους ενδοκρινείς αδένες και δρα άσχετα από τη θέλησή μας. Όταν έχουμε στρες διεγείρεται το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και έχουμε τις δράσεις του συμπαθητικού (αύξηση καρδιακού-αναπνευστικού ρυθμού, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, αύξηση του σακχάρου κλπ.). Το στρες εκλαμβάνεται ως απειλή και μπροστά στην απειλή ο ανθρώπινος οργανισμός αντιδρά με δύο τρόπους, με πάλη ή με φυγή. Για να είναι όμως ο οργανισμός ικανός για πάλη ή φυγή πρέπει να αλλάξουν κάποιες λειτουργίες του και αυτές αλλάζουν με τη διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Ένας διαφορετικός ορισμός του στρες είναι λοιπόν «η διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος». Όταν διεγείρεται το κεντρικό νευρικό σύστημα εκκρίνονται κατεχολαμίνες, οι οποίες διεγείρουν το κεντρικό νευρικό σύστημα οπότε ο οργανισμός βρίσκεται σε εγρήγορση. Όταν διεγείρεται το συμπαθητικό και έχουμε στρες τότε καταπιέζεται το παρασυμπαθητικό. Όταν ο οργανισμός βρίσκεται σε χαλάρωση, τότε εκκρίνεται ακετυλοχολίνη που προκαλεί μείωση της μεταβολικής διαδικασίας και έτσι επανέρχεται ο οργανισμός σε κατάσταση ηρεμίας.
Παραγωγικό στρες vs καταστροφικό στρες.
Τα δύο συστήματα άμυνας του οργανισμού στο στρες είναι το συμπαθητικό νευρικό σύστημα (ΣΝΣ) και το σύστημα του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (ΥΥΕ). Αυτά τα δύο συστήματα δρουν συνεργικά για τη διατήρηση της ομοιόστασης του οργανισμού. Τα δύο συστήματα είναι προορισμένα για καταστάσεις περιορισμένης διάρκειας όπου απαιτείται άμεση αντίδραση. Το παρόν εξελικτικό στάδιο του ανθρώπου δεν επιτρέπει την παρατεταμένη αντιμετώπιση ενός γεγονότος που μπορεί να προκαλέσει χρόνιο ψυχικό στρες. Το φυσιολογικό στρες είναι λοιπόν το στρες το οποίο μπορεί μεν να είναι οξύ, όμως διαρκεί για λίγο και ο οργανισμός επανέρχεται γρήγορα στην κατάσταση της ισορροπίας. Όταν το στρες μετατρέπεται από οξύ σε χρόνιο, τότε γίνεται νοσογόνο. Αυτό το αποκαλούμε «όριο υποχώρησης» - και είναι ένα όρος που δανειζόμαστε από τη Φυσική - πέρα από το οποίο έχουμε βλάβες μη αναστρέψιμες. Όλες οι χρόνιες νόσοι είναι χρόνιες δυσομοιοστατικές καταστάσεις.
Δεν είναι λοιπόν όλα τα είδη στρες τα ίδια. Κάποιο από το στρες που αντιμετωπίζουμε στη ζωή μπορεί να είναι επιζήμιο, να μην προωθεί την ευζωία και κάποιοι τύποι στρες στην πραγματικότητα μπορεί να αποδειχθούν υγιείς για εμάς. Για π.χ το χρόνιο στρες είναι το πιο επιβλαβές για την υγεία μας και την ευζωία. Αυτός ο τύπος του στρες μπορεί να ενεργοποιήσει την αντίδραση στρες του οργανισμού για μεγάλες χρονικές περιόδους αφήνοντάς μας εξουθενωμένους. Αντίθετα, το «καλό» στρες μπορεί να είναι ευεργετικό και απαραίτητο στην πραγματικότητα για τη συνολική μας ευζωία. Αυτός είναι ο τύπος του «θετικού» στρες που μας κρατάει ζωντανούς και ενθουσιώδεις για τη ζωή. Ο ενθουσιασμός της παρακολούθησης μιας ταινίας δράσης και περιπέτειας, η συμμετοχή σε extreme sports ή μια ψυχαγωγική πρόκληση συμμετοχής σε «δωμάτια απόδρασης» είναι παραδείγματα καλού στρες. Η προσμονή του πρώτου ραντεβού, η πρώτη μέρα σε μια καινούρια εργασία και άλλες παρόμοιες καταστάσεις, επίσης βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα του «καλού» στρες. Χωρίς το «καλό» στρες θα βαριόμασταν και σε πιο σοβαρές περιπτώσεις θα γινόμασταν καταθλιπτικοί. Θα είχαμε μειωμένα κίνητρα για να πετύχουμε στόχους και έλλειψη νοήματος για τη ζωή χωρίς επαρκή ποσότητα «καλού» στρες. Το να μην προσπαθεί κάποιος να πετύχει στόχους, το να μην ξεπερνά προκλήσεις, το να μην έχει λόγο για να σηκωθεί το πρωί θα μπορούσε να αποδειχτεί καταστροφικό. Οπότε το «καλό» στρες μας κρατάει υγιείς και χαρούμενους. Ωστόσο, μεγάλη ποσότητα «καλού» στρες, επίσης μπορεί να διαταράξει την ισορροπία του οργανισμού. Αν το πρόγραμμά σας υπερφορτωθεί και είναι στρεσογόνο, ακόμα και αν υπερφορτωθεί με ευχάριστες δραστηριότητες, μπορεί να αισθανθείτε στρεσαρισμένοι και εξουθενωμένοι, να μην αισθάνεστε χαλαροί και να μην επιτυγχάνετε μια υγιή ισορροπία. Πρέπει λοιπόν να επικρατήσει η ισορροπία, η ισορροπία ανάμεσα στις δραστηριότητες εργασίας και διασκέδασης. Αν θέσετε πολλές δραστηριότητες στη ζωή σας και καταπιαστείτε με πολλές προκλήσεις, ακόμα και το «καλό» στρες μπορεί να μετατραπεί σε χρόνιο στρες και να οδηγήσει σε εξουθένωση.
Τρόποι να κάνετε το στρες δημιουργικό.
Μάθετε τα όριά σας: δουλέψτε στο πώς θα πετύχετε την ισορροπία στη ζωή σας. Αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστεί ίσως να περικόψετε υποχρεώσεις και δραστηριότητες (ειδικά αυτές που δεν σας ευχαριστούν) προωθώντας συνήθειες που σας κάνουν να αισθάνεστε άνετα και σας εκφράζουν.
Αντιμετωπίστε τα γεγονότα ως προκλήσεις: oι έρευνες δείχνουν ότι όταν ένα γεγονός γίνεται αντιληπτό ως απειλή, η ανταπόκριση είναι διαφορετική σε σχέση με το να γίνει αντιληπτό ως πρόκληση. Οι απειλές προκαλούν μεγαλύτερη αντίδραση στρες και δημιουργούν μεγαλύτερα επίπεδα ανησυχίας. Απ’ την άλλη μεριά, οι προκλήσεις μπορούν να προκαλέσουν ενθουσιασμό και ευχαρίστηση, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν. Οπότε, πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που μιλάμε στον εαυτό μας για όσα μας συμβαίνουν και να επικεντρωθούμε στους πόρους που διαθέτουμε για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις από το να σκεφτόμαστε τί μπορεί να πάει λάθος και πόσο καταστροφικό θα ήταν κάτι τέτοιο. Όταν προσεγγίζουμε το στρες ως πρόκληση, διαχειριζόμαστε ευκολότερα τις καταστάσεις και έχουμε περισσότερη ζωτική ενέργεια.
Μη γίνεστε συγκεντρωτικοί: ο καθένας χρειάζεται κάποια βοήθεια κάποια στιγμή. Το να έχετε ένα χέρι βοήθειας κάνει μια κατάσταση να φαίνεται λιγότερο συγκλονιστική. Με τη βοήθεια μπορείτε να γίνετε διπλά παραγωγικοί και η ανησυχία σας θα μειωθεί γνωρίζοντας ότι έχετε κάποιο πρόσωπο διαθέσιμο να σας συμπαρασταθεί.
Εισάγετε μια προοπτική στα καθήκοντά σας: μπορείτε να γίνετε μέρα με τη μέρα πιο παραγωγικοί στα καθήκοντά σας, αν συνειδητοποιήσετε τι είναι σημαντικό και τι όχι. Μπορεί να ξοδεύετε πολύ χρόνο για να στρεσάρεστε για πράγματα που δεν είναι σημαντικά με αποτέλεσμα να χάνετε τη μεγάλη εικόνα. Κρατήστε λοιπόν μια θετική στάση στο ξεκίνημα της ημέρας, ασχολούμενοι με καθήκοντα που πρέπει οπωσδήποτε να γίνουν και παραμερίστε λιγότερο σημαντικά καθήκοντα που μπορεί να αποτελούν χάσιμο χρόνου.
Επικεντρωθείτε στο στρες και αντιμετωπίστε το: μερικές φορές, το να επικεντρωθείτε στο στρες είναι καλό γιατί σας βοηθάει να επικεντρωθείτε ταυτόχρονα στους μηχανισμούς που πρέπει να υιοθετήσετε για να το διαχειριστείτε, σε σχέση με το να προσπαθείτε να το αποφύγετε. Μπορείτε να καταγράφετε τί σας στρεσάρει καθώς και το χειρότερο που μπορεί να συμβεί. Σε ύστερο χρόνο, μπορείτε να ανατρέξετε στις σημειώσεις σας και να δείτε αν ό,τι σας φόβιζε ήταν πραγματικά τόσο σημαντικό. Συνήθως, τα πράγματα καταλήγουν να μην είναι τόσο άσχημα όσο μπορεί να φαίνονται στην πρώτη ματιά. Χρειάζεται λοιπόν να κοιτάτε κάποιες φορές τις καταστάσεις αποστασιοποιημένοι και με καθαρό μυαλό.
Το στρες μπορεί να καταστρέψει τη ζωή σας μόνο αν το επιτρέψετε. Με το να μάθετε να το διαχειρίζεστε, μπορείτε να το μετατρέψετε σε παραγωγικό και να γίνετε πιο ευτυχισμένοι. Δεν πρέπει να το αφήνετε να σας κατακλύζει.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Glei DA, Goldman N, Chuang YL, Weinstein M. Do chronic stressors lead to physiological dysregulation? Testing the theory of allostatic load. Psychosomatic Medicine November 2007.
2. Li G, He H. Hormesis, allostatic buffering capacity and physiological mechanism of physical activity: a new theoretic framework. Medical Hypotheses, May 2009.
Αντιμετωπίστε τα γεγονότα ως προκλήσεις: oι έρευνες δείχνουν ότι όταν ένα γεγονός γίνεται αντιληπτό ως απειλή, η ανταπόκριση είναι διαφορετική σε σχέση με το να γίνει αντιληπτό ως πρόκληση. Οι απειλές προκαλούν μεγαλύτερη αντίδραση στρες και δημιουργούν μεγαλύτερα επίπεδα ανησυχίας. Απ’ την άλλη μεριά, οι προκλήσεις μπορούν να προκαλέσουν ενθουσιασμό και ευχαρίστηση, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν. Οπότε, πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που μιλάμε στον εαυτό μας για όσα μας συμβαίνουν και να επικεντρωθούμε στους πόρους που διαθέτουμε για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις από το να σκεφτόμαστε τί μπορεί να πάει λάθος και πόσο καταστροφικό θα ήταν κάτι τέτοιο. Όταν προσεγγίζουμε το στρες ως πρόκληση, διαχειριζόμαστε ευκολότερα τις καταστάσεις και έχουμε περισσότερη ζωτική ενέργεια.
Μη γίνεστε συγκεντρωτικοί: ο καθένας χρειάζεται κάποια βοήθεια κάποια στιγμή. Το να έχετε ένα χέρι βοήθειας κάνει μια κατάσταση να φαίνεται λιγότερο συγκλονιστική. Με τη βοήθεια μπορείτε να γίνετε διπλά παραγωγικοί και η ανησυχία σας θα μειωθεί γνωρίζοντας ότι έχετε κάποιο πρόσωπο διαθέσιμο να σας συμπαρασταθεί.
Εισάγετε μια προοπτική στα καθήκοντά σας: μπορείτε να γίνετε μέρα με τη μέρα πιο παραγωγικοί στα καθήκοντά σας, αν συνειδητοποιήσετε τι είναι σημαντικό και τι όχι. Μπορεί να ξοδεύετε πολύ χρόνο για να στρεσάρεστε για πράγματα που δεν είναι σημαντικά με αποτέλεσμα να χάνετε τη μεγάλη εικόνα. Κρατήστε λοιπόν μια θετική στάση στο ξεκίνημα της ημέρας, ασχολούμενοι με καθήκοντα που πρέπει οπωσδήποτε να γίνουν και παραμερίστε λιγότερο σημαντικά καθήκοντα που μπορεί να αποτελούν χάσιμο χρόνου.
Επικεντρωθείτε στο στρες και αντιμετωπίστε το: μερικές φορές, το να επικεντρωθείτε στο στρες είναι καλό γιατί σας βοηθάει να επικεντρωθείτε ταυτόχρονα στους μηχανισμούς που πρέπει να υιοθετήσετε για να το διαχειριστείτε, σε σχέση με το να προσπαθείτε να το αποφύγετε. Μπορείτε να καταγράφετε τί σας στρεσάρει καθώς και το χειρότερο που μπορεί να συμβεί. Σε ύστερο χρόνο, μπορείτε να ανατρέξετε στις σημειώσεις σας και να δείτε αν ό,τι σας φόβιζε ήταν πραγματικά τόσο σημαντικό. Συνήθως, τα πράγματα καταλήγουν να μην είναι τόσο άσχημα όσο μπορεί να φαίνονται στην πρώτη ματιά. Χρειάζεται λοιπόν να κοιτάτε κάποιες φορές τις καταστάσεις αποστασιοποιημένοι και με καθαρό μυαλό.
Το στρες μπορεί να καταστρέψει τη ζωή σας μόνο αν το επιτρέψετε. Με το να μάθετε να το διαχειρίζεστε, μπορείτε να το μετατρέψετε σε παραγωγικό και να γίνετε πιο ευτυχισμένοι. Δεν πρέπει να το αφήνετε να σας κατακλύζει.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Glei DA, Goldman N, Chuang YL, Weinstein M. Do chronic stressors lead to physiological dysregulation? Testing the theory of allostatic load. Psychosomatic Medicine November 2007.
2. Li G, He H. Hormesis, allostatic buffering capacity and physiological mechanism of physical activity: a new theoretic framework. Medical Hypotheses, May 2009.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου