Ελευσίνια Μυστήρια: Αφιέρωμα στα μεγάλα μυστήρια της αρχαίας Ελλάδας

Ελευσίνα και Ελευσίνια Μυστήρια

Ελευσίνα! Μία πόλη στα Δυτικά της Αττικής, με μεγάλη ιστορία και ιδιαίτερο ενεργειακό ενδιαφέρον. Μία πόλη, που η φήμη και η αίγλη της χάνονται στα βάθη των αιώνων. Αρχαία πόλη-κράτος, με ισχυρό βασίλειο και στρατό, η Ελευσίνα έγινε γνωστή σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο αλλά και στον ρωμαϊκό για τις μοναδικές, μυσταγωγικές της τελετές που ονομάζονταν Ελευσίνια Μυστήρια.

Τι σημαίνουν όμως αυτές οι τελετές και κυρίως, τι σχέση μπορούν να έχουν όλα αυτά με τις ενέργειες και τον σημερινό άνθρωπο; Όσο απλά μπορεί να μας τα εξηγήσει ένας ειδικός, τόσο δύσκολο είναι για τον σημερινό άνθρωπο να καταλάβει τη σημασία που είχαν αυτές οι τελετές στη ζωή όχι μόνο των κατοίκων της Ελευσίνας, αλλά στη ζωή του κάθε αρχαίου Έλληνα που εκτιμούσε και τιμούσε τόσο το σώμα, μα και το πνεύμα.

Σε εκείνον τον χώρο λοιπόν, που διασώζεται καταπληκτικά παρά τις καταστροφές των επιδρομών και του χρόνου, λάμβαναν χώρα τελετές, που «καθάριζαν» θα λέγαμε το πνεύμα και το μυαλό του ανθρώπου από τις περιττές και φθηνές συμπεριφορές της καθημερινότητας, βάζοντας τον εν συνεχεία σε μία πνευματική ανοδική πορεία, που θα μπορεί να αναγνωρίζει και να ευαγγελίζεται τα υψηλά ιδανικά των αρχαίων Ελλήνων.

«Κάτι» αισθανόμαστε σε αυτούς τους χώρους

Και να πως εξηγείται αυτή η αίσθηση του υπερφυσικού που αντιλαμβανόμαστε όταν βρισκόμαστε σε τέτοιους χώρους. Οι άνθρωποι δεν έπρατταν μα ούτε και έλεγαν στην τύχη λόγια ασυνάρτητα και άσχετα με την πράξη. Έχοντας καλά μελετήσει τη φύση και τα σημάδια της, διαδραμάτιζαν με ολική συγκέντρωση πνεύματος τις τελετές, γεγονός που απελευθέρωνε ενέργεια. Ενέργεια είτε θετική, είτε αρνητική. Σε όλους μας θα έχει τύχει να περάσουμε από ένα σημείο και κάτι να μας ενοχλεί μην ξέροντας το τι είναι αυτό και να μάθουμε στη συνέχεια ότι σε εκείνο το σημείο είχε συμβεί κατά το παρελθόν ένα άσχημο περιστατικό.

Η ενέργεια δεν χάνεται

Η ενέργεια πρέπει να ξέρουμε ότι δεν χάνεται, ούτε καταστρέφεται. Μόνο μετουσιώνεται. Έτσι λοιπόν η απελευθέρωση μεγάλων δόσεων ενέργειας από τον άνθρωπο, μπορεί να μην γίνεται αντιληπτή στην καθημερινότητα, μόλις όμως ο άνθρωπος ησυχάσει και συγκεντρωθεί τότε αρχίζει να αισθάνεται. Η εμπιστοσύνη στο αίσθημα, σε αυτό το περίεργο «κάτι» που αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος όταν κλείνει τα μάτια, αυτό ήταν πάντα η πυξίδα της έρευνας για όλα τα ζητήματα. Είτε μιλάμε για ιστορία και φιλοσοφία, είτε μιλάμε για μαθηματικά και φυσική. Αυτή η ενέργεια λοιπόν, είναι τόσο διάχυτη στο χώρο των ελευσίνιων μυστηρίων, που ακόμη και ο πιο αδιάφορος επισκέπτης δεν μπορεί να μη ρωτήσει τί συνέβαινε σε αυτό το μέρος.

Τι ήταν τα Ελευσίνια μυστήρια;

Τα ελευσίνια μυστήρια ήταν μυσταγωγικές τελετές, οι διασημότερες των αρχαίων Ελλήνων. Λάμβαναν χώρα κάθε τέσσερα χρόνια και ήταν αφιερωμένα στη Δήμητρα και την κόρη της Περσεφόνη. Ολόκληρα τα μυστήρια στηρίζονταν στον μύθο της Περσεφόνης, που την άρπαξε ο Πλούτωνας, ενώ η μητέρα της Δήμητρα την αναζητούσε. Τα μυστήρια είχαν ως σκοπό τους να μυήσουν τον άνθρωπο στην πραγματική ζωή, τη ζωή δηλαδή μετά την ύλη, τη μετά θάνατον ζωή. Τον οδηγούσαν στο να απελευθερωθεί από τα δεσμά του σώματος που του προσέθεταν οι συνεχείς μετενσαρκώσεις, έτσι ώστε να επιστρέψει εκεί από όπου ήλθε, στον ουράνιο κόσμο, στον κόσμο των υψηλών ιδανικών και των ιδεών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι όσοι συμμετείχαν στα ελευσίνια μυστήρια, ορκίζονταν πρώτα αιώνια σιωπή για τα όσα θα ζούσαν ως μύστες. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Σωκράτης αν και έφτασε να μυηθεί τελικά δεν μυήθηκε διότι θα έδινε όρκο αιώνιας σιωπής, πράγμα που όπως ξέρουμε από τη φύση του δεν μπορούσε να το στηρίξει, μιας και μετά θα αμφισβητούσε όσα θα είχε ζήσει αναζητώντας έτσι την άλλη αλήθεια, την-καθ αυτόν- καθολική.

Τα μέρη των Μυστηρίων

Τα Ελευσίνια μυστήρια χωρίζονταν σε δύο μέρη, τα Κατώτερα και τα Ανώτερα. Πραγματοποιούνταν κάθε τέσσερα χρόνια δύο φορές τον χρόνο. Τα Μικρά Μυστήρια πραγματοποιούνταν στην εαρινή ισημερία και τα Μεγάλα Μυστήρια στη φθινοπωρινή. Ο συμβολισμός τους είχε να κάνει με την «κατάβαση» κατά τον μύθο, της ψυχής στον κόσμο της ύλης, δηλαδή συμβολικά στο βασίλειο του Πλούτωνα και την ανάβαση της ψυχής στον κόσμο της Υπερφύσης, της Αληθινής Γης, που το ονόμαζαν το βασίλειο της Δήμητρας, της Παγκόσμιας Ψυχής.

Ένα άλλο άξιο παρατήρησης και συζήτησης θέμα, που το βρίσκουμε σε όλες τις θρησκείες, είναι τα σύμβολα και οι συμβολισμοί. Στη ζωή των αρχαίων Ελλήνων οι συμβολισμοί έχουν πολύ έντονη παρουσία, όπως και στα Ελευσίνια μυστήρια άλλωστε. Εδώ βρίσκουμε την ψυχή να συμβολίζεται από την Περσεφόνη, που όταν βρίσκεται στους ανώτερους κόσμους είναι ζωντανή και αποδεσμευμένη από τις υλικές αντιλήψεις, ενώ όταν βρίσκεται στο σώμα, στην ύλη, βρίσκεται όπως έλεγαν στον τάφο της ψυχής που είναι το πηγάδι των κακών.

Μέσα από τις διδαχές των μυστηρίων, μαθαίνουμε ένα νέο στοιχείο για τη ζωή, τη γνώση του ανθρώπου και τον θάνατο. Οι μύστες πίστευαν ότι πεθαίνοντας ο άνθρωπος δεν απελευθερώνεται και δεν μαθαίνει τις αλήθειες της ζωής επειδή μόνο και μόνο πέθανε. Πρέπει όσο είναι εν ζωή να υπερβεί τον υλικό κόσμο, να φύγει από την άγνοια και να περάσει στην κατάσταση της γνώσης που θα τον συντροφεύει για πάντα και μετά τον θάνατό του.

«Ο θνητός είναι νεκρός που κοιμάται»

Ένα άλλο ερώτημα που απαντάται μέσω των μυστηρίων αυτών, είναι οι βραδινές τελετές. Πολλοί πιστεύουν πως οι συμμετέχοντες τελετών προτιμούν να διαδραματίζουν το βράδυ τις τελετές τους για να μην γίνονται αντιληπτοί και ορατοί από τους πολλούς. Κατά πόσο ευσταθεί όμως αυτό για επίσημα μυστήρια ενός κράτους στα οποία συμμετείχαν κυρίως οι άρχοντες και εξέχοντα πρόσωπα της εποχής; Ο λόγος είναι άλλος, είναι ουσιαστικός. Είναι ενεργειακός. Τα μεσάνυχτα πίστευαν πως οι αόρατοι κόσμοι πλησίαζαν τη γήινη σφαίρα και ότι οι ψυχές αποκτούν υλική υπόσταση

Αποκήρυξη της αυτοκτονίας

Ακόμη ένα σπουδαίο φιλοσοφικό ερώτημα, βλέπουμε να απασχολεί τους ελευσίνιους μύστες, με συγκεκριμένη μάλιστα τοποθέτηση. Είναι το ζήτημα της αυτοκτονίας, που εμπεριέχεται σε όλες τις θρησκείες του κόσμου. Οι ελευσίνιοι μύστες κατέκριναν την αυτοκτονία, υποστηρίζοντας πως αιώνια θλίψη συντροφεύει την ψυχή του ατόμου που αφαίρεσε τη γήινη ζωή του. Υποστήριζαν πως συνέβαιναν και άλλα τρομερά κατά την αυτοκτονία κάποιου και μετά, γεγονότα για τα οποία τους απαγορεύονταν αιωνίως να μιλήσουν.

Τα Μικρά Μυστήρια λοιπόν ήταν το πρώτο δοκιμαστικό στάδιο για να περάσουν στα Ανώτερα Μυστήρια, τα αφιερωμένα στη Δήμητρα, όπου εκεί τους αποκαλύπτονταν πολλές και σπουδαίες φιλοσοφικές αλήθειες. Στις περιγραφές που έχουν διασωθεί γίνεται λόγος για έξοχα οράματα και τη χαρά της ζωής μετά τον θάνατο, όταν ο άνθρωπος έχει πρώτα εξαγνιστεί και μυηθεί. Η μύηση αυτή, κρατούσε 9 ημέρες.

Η ψυχή εισέρχεται στον Άδη

Τι σήμαινε αυτό; Ότι ο μύστης μάθαινε να γίνεται σύνδεσμος μεταξύ ανθρώπου και Πλούτωνα. Τον παρακαλούσε να τον αφήσει όπως την Περσεφόνη, την ψυχή του δηλαδή να ανέβει στον πάνω κόσμο της αλήθειας.

Το πηγάδι της Περσεφόνης

Όπως μπορούμε να δούμε και από τις φωτογραφίες μας, στον χώρο υπήρχε ένα πηγάδι. Σε αυτό κατέβαινε ο μύστης για να συμβολίσει τη γέννηση του ανθρώπου στην άγνοια. Ωστόσο, υπήρχε εκεί και μια δεύτερη δίοδος, που οδηγούσε έπειτα από το πηγάδι το σκοτεινό, το μύστη σε μία υπέρλαμπρη αίθουσα, που όπως θα δούμε παρακάτω διδάσκονταν τα μεγαλύτερα μυστικά των Ελευσίνιων μυστηρίων.

Διαδικαστικό

Οι τελετές αυτές λάμβαναν χώρα σε αίθουσες που φωτίζονταν ολοένα και περισσότερο, για να δείξουν την σταδιακή άνοδο της ψυχής στον πάνω κόσμο. Στην αίθουσα η οποία βρίσκονταν πιο κοντά στην επιφάνεια της γης και άρα φωτίζονταν πιο έντονα από τις άλλες, βρίσκονταν το άγαλμα τη θεάς Δήμητρας. Εκεί διδάσκονταν τα υψηλότερα μυστικά των Ελευσίνιων Μυστηρίων, με τους ιεροφάντες και τους ιερείς να καθοδηγούν τον μύστη.

Οράματα

Τα διασωθέντα κείμενα μας παρέχουν μαρτυρίες μυημένων όπου κατά τη διάρκεια της μύησης υποστήριζαν ότι συνέβαιναν ανεξήγητα φαινόμενα και έβλεπαν απόκοσμες παρουσίες. Τέτοιες μαρτυρίες έχουμε και σήμερα από πιστούς θρησκειών που λαμβάνουν μέρος σε μυστήρια και τελετές. Αποτέλεσμα φαντασίας, θρησκευτικής πίστης ή συνεργασίας αόρατων στον άνθρωπο δυνάμεων; Ίσως να περάσουν πολλά χρόνια που το ερώτημα αυτό θα απαντηθεί υπεύθυνα και τεκμηριωμένα.

Οι 9 ημέρες των μυστηρίων

Η πρώτη ημέρα των μυστηρίων, ήταν η 14η Βοηδρομιώνος. Κατά την έναρξη, ομάδα εφήβων ξεκινούσαν από την Αθήνα πομπή όπου κατέληγε την 6η ημέρα στην Ελευσίνα, κατά την οποία μετέφεραν τις γνωστές ελευσίνιες κύστες. Αυτά ήταν ξύλινα κιβώτια, καλά κλεισμένα, στα οποία εμπεριέχονταν αντικείμενα που σχετίζονταν με τη Θεά, χωρίς να ξέρουμε σήμερα ποια ήταν αυτά.

Δεύτερη μέρα, όλοι συγκεντρώνονταν στην Ποικίλη Στοά της Αθηναϊκής αγοράς. Εκεί λάμβανε χώρα από τους ιερείς η ανακήρυξη της έναρξης των Μεγάλων Μυστηρίων, ενώ ακολουθούσε η Πρόρρηση, δηλαδή η επίσημη ανακοίνωση για όλους εκείνους που απαγορεύονταν η μύηση στα μυστήρια της Θεάς.

Η Τρίτη ημέρα, ήταν η ημέρα της τελετής «Αλαδε μύσται». Οι μύστες σχημάτιζαν πομπή και έφταναν στη θάλασσα του Φαλήρου, ενώ ο καθένας έφερε μαζί του και ένα μικρό γουρουνάκι. Αφού οι συμμετέχοντες εξαγνίζονταν στη θάλασσα, θυσίαζαν και τα γουρουνάκια χωρίς να τα φάνε, αφού ήταν ημέρα νηστείας και μετά το τέλος των μυστηρίων.

Τέταρτη ημέρα, ημέρα θυσιών. Τελούνταν μεγάλη θυσία στο εν άστει Ελευσίνιο προς τιμή της Δήμητρας, που περιελάμβανε επιπλέον και ένα ψάρι, ένα μπαρμπούνι συγκεκριμένα.

Τη Πέμπτη ημέρα, τη 18η Βοηδομιώνος, τελούνταν μεγάλη θυσία προς τιμή του Θεού Ασκληπιού, στο εν άστει Ελευσίνιο των Αθηνών. Εκείνη την ημέρα οι Αθηναίοι υποδέχονταν τις μεγάλες εκτός Αθηνών προσωπικότητες που έρχονταν στην Αθήνα για τις τελετές. Την εορτή αυτή την ονόμαζαν Επιδαύρεια και αυτό γιατί υπήρχε μύθος που υποστήριζε ότι ο Ασκληπιός έφτασε κάποτε στην Αθήνα μετά την έναρξη των μυστηρίων και για να μυηθεί θεσπίστηκε δεύτερη ανάλογη θυσία.

Την έκτη ημέρα, πραγματοποιούνταν ημεγάλη πομπή προς το τελεστήριο της Θεάς στην Ελευσίνα, ενώ οι κύστες με τα αντικείμενα επέστρεφαν στο χώρο φύλαξής τους. Η πομπή αυτή ονομάζονταν Ίακχος, ενώ προπορευόταν και το άγαλμά του, που ήταν η θεότητα που οδηγούσε τους μύστες στον δρόμο προς την Ελευσίνα. Τα γραπτά αναφέρουν ότι η πομπή κινούνταν με συγκεκριμένο, συντονισμένο, χορευτικό βηματισμό και όλοι οι συμμετέχοντες επαναλάμβαναν δυνατά τις λέξεις «Ιακχ ω Ιακχε». Το βράδυ η πομπή έφτανε στο Καλλίχωρον Φρέαρ, στον ιερό χώρο της Θεάς. Πραγματοποιούνταν τότε μία τελευταία τελετή με ύμνους και αναμμένους πυρσούς.

Την έβδομη μέρα, ξεκινούσε το μυστικό μέρος των μυστηρίων, για τα οποία δεν υπάρχουν πολλές και τεκμηριωμένες καταγραφές.

Την όγδοη μέρα οι μύστες αφού είχαν παρακολουθήσει το προηγούμενο βράδυ τις κινήσεις των άστρων και της σελήνης, κάνοντας λόγο για την περιπλάνηση της Δήμητρας, παρακολουθούσαν τελετουργικό δράμα που αναπαρίστανε την ένωση της Δήμητρας με τον Δία. Μετά από αυτό το τελετουργικό, πραγματοποιούνταν ο ύψιστος βαθμός μύησης. Η Εποπτεία.

Την ένατη και τελευταία μέρα, πραγματοποιούνταν η τελετή των πλυμμοχόων. Κατά την τελετή αυτή, σήκωναν ψηλά δύο δοχεία ένα προς την ανατολή και ένα προς τη δύση και έχυναν το περιεχόμενο αναφωνώντας μυστικά λόγια. Μία μορφή Σπονδής προς τους Θεούς, με ιδιαίτερη ενεργειακή ένταση.

Δώστε σημασία στο «αόρατο»

Όλα τα παραπάνω μας περιγράφουν γλαφυρότατα, το γιατί οι Αρχαίοι Έλληνες-αλλά και όχι μόνο- και άλλοι αρχαίοι πολιτισμοί, άφησαν τέτοια πλούσια πνευματική παρακαταθήκη σε όλους εμάς. Ένα τεράστιο κιβώτιο γνώσης θα λέγαμε, μία πνευματική κίστη, για να μας διδάσκει πως η ζωή δεν είναι μόνο αυτό που βλέπουμε. Πως η ζωή δεν θέλει βιασύνη, θέλει συγκέντρωση σε ό,τι κάνουμε, πίστη σε υψηλά ιδανικά και αναπαραγωγή των σπουδαίων. Να εξετάζουμε, να διαβάζουμε, να δίνουμε χρόνο στο ορατό, μα κυρίως στο αόρατο.

Η γνώση είναι ένα αστείρευτο πηγάδι. Λίγο να καταφέρουμε να πιούμε από αυτό, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα γίνουμε πιο ολοκληρωμένοι απ ότι πιστεύουμε ότι είμαστε, θα γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Ας δίνουμε λοιπόν χώρο και χρόνο στο ορατό, μα κυρίως στο αόρατο, σε αυτή τη μικρή αίσθηση του διαφορετικού που νιώθουμε όταν κλείνουμε τα μάτια, που μας λέει στην καρδιά, πως πέρα από αυτό που βλέπουμε, πέρα από αυτό που αγγίζουμε, υπάρχει και κάτι άλλο, ίσως πολύ πιο σπουδαίο από όλα όσα ξέρουμε σήμερα.