ΤΣΟΥΧΤΡΕΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ: ΣΤΑΧΥΟΛΟΓΩΝΤΑΣ ΜΕ ΑΠΛΑ ΛΟΓΙΑ ΩΣ ΜΗ ΕΙΔΙΚΟΙ , ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ, ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ.

Το πρόβλημα με τις τοξικές μέδουσες – τσούχτρες φέτος το καλοκαίρι είναι πολύ μεγάλο και όλοι  όσοι έχουν σχέση και επαφή με την θάλασσα  παρακολουθούν με αγωνία τις εξελίξεις περιμένοντας πλέον από τα αρμόδια Υπουργεία να βγάλουν επίσημες ανακοινώσεις και να λάβουν μέτρα πρόληψης και προστασίας ώστε να αποκλειστεί  ή μονιμοποίηση του προβλήματος. 

Απ’ ότι φαίνεται  η παρουσία τους δεν πρόκειται να εξαλειφθεί άμεσα για το υπόλοιπο  καλοκαίρι και πολλά απλά ερωτήματα εξακολουθούν να  διατυπώνονται από τους απλούς πολίτες  και σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει και σύγχυση με τις βασικές οδηγίες σχετικά με το θέμα.  

Ξεκινώντας από τα αυτονόητα για τους ειδικούς που εμείς οι πολλοί όμως δεν τα γνωρίζουμε:

Οι  «τσούχτρες» είναι ένα από τα πολλά είδη μεδουσών που μπορεί να συναντήσει κάποιος στην θάλασσα, μόνο που αυτό το είδος έχει δηλητήριο, τοξική ουσία ή …. . Όπως και να το πούμε είναι κάποια ουσία που προκαλεί ζημιά στο ανθρώπινο δέρμα. Οι τσούχτρες έχουν το κλασικό σχήμα της μέδουσας, «καπέλο»    και πλοκάμια,  όπως φαίνεται και στην φωτογραφία και είναι φτιαγμένες από υλικό σαν ζελέ, ημιδιάφανες ,  χρώματος μωβ ή καφέ και τουλάχιστον αυτές που έχουν εμφανιστεί μέχρι σήμερα έχουν μήκος από λίγα έως 20 με 25 εκατοστά. 

Κανονικά ζουν στα ανοιχτά πελάγη και αυτό μας λέει και η πρώτη από τις δύο λέξεις του επίσημου επιστημονικού τους ονόματος  Pelagia nochiluca. Το γιατί για πρώτη φορά στην ιστορία φέτος παρουσιάστηκε τόσο μεγάλο και επικίνδυνο πρόβλημα  είναι   μία άλλη πτυχή του θέματος που πρέπει να απασχολήσει σοβαρότατα τους αρμόδιους αλλά ας μείνουμε στις σταχυολόγηση των βασικών πληροφοριών καθώς και των πρώτων βοηθειών σε περίπτωση τσιμπήματος από μέδουσα.  

Το «δηλητήριο» αυτές οι μέδουσες το έχουν όχι πάνω στο σώμα τους που φαίνεται στην φωτογραφία αλλά σε δύο τουλάχιστον (από επί τόπου καταγραφή) λεπτές κλωστές ( νηματίδια)  φτιαγμένες από διάφανο υλικό σαν ζελέ αλλά αρκετά ανθεκτικό για το πάχος τους. Αυτές οι κλωστές είναι λίγο μακρύτερες από τα πλοκάμια της τσούχτρας όταν αυτή είναι μικρή αλλά γίνονται πολύ μακριές όταν αυτή γίνει δέκα ή είκοσι εκατοστά μήκος. Όπως φαίνεται στην πιο κάτω φωτογραφία, σε μία μέδουσα 15 εκατοστών μήκος οι κλωστές  φτάνουν μέχρι και τέσσερεις  φορές το μήκος της μέδουσας. 

Αυτές οι κλωστές  είναι   διάφανες και αόρατες  όταν η τσούχτρα κολυμπά μέσα στην θάλασσα είτε την κοιτά  κάποιος από έξω από την θάλασσα (όπως φαίνεται και στην πρώτη φωτογραφία) είτε από μέσα με μάσκα. Καθώς η τσούχτρα κολυμπά οι κλωστές  «σέρνονται» πίσω από αυτή.   

Αν τα ακόλουθα ισχύουν και για αυτή την μέδουσα θα το πουν πιο υπεύθυνα οι επιστήμονες  αλλά αν κρίνουμε από τις όμοιες μέδουσες σε σχετικά ντοκιμαντέρ, τις κλωστές αυτές τις χρησιμοποιούν και για άμυνα αλλά και για να τρέφονται συλλαμβάνοντας θαλάσσιους οργανισμούς   κατάλληλου μεγέθους  ,  τους οποίους αρχικά τους ακινητοποιήσουν με το δηλητήριο.  Μέρος της διατροφής τους   είναι (για τα είδη των ντοκιμαντέρ τουλάχιστον) και ο γόνος των ψαριών.

Στον άνθρωπο, το δηλητήριο προκαλεί   βλάβες στο δέρμα ή όπου αλλού ακουμπήσει. Για τις  μέδουσες των ντοκιμαντέρ  τουλάχιστον, όταν  οι κλωστές (νηματίδια)   ακουμπήσουν σε κάποιο σημείο του μήκους τους πάνω σε κάτι , τα νηματίδια συσπώνται και κουλουριάζονται γύρω από το σημείο που έχουν επαφή με το ξένο σώμα. Ίσως από αυτό να έχουμε την συνηθισμένη μορφή στο δέρμα μετά από χτύπημα τσούχτρας.

Τι να μην κάνουμε όταν μας χτυπήσει τσούχτρα.

Στις βασικές οδηγίες πρώτων βοηθειών που θα βρει κάποιος σε πλήθος άρθρων, είναι ότι δεν τρίβουμε αρχικά το σημείο του δέρματος που έχει πληγεί. Αυτό επειδή η κάθε κλωστή έχει κυλινδρική διατομή και έχει γύρω γύρω δηλητήριο. Αρχικά η  μία πλευρά της μόνο έχει ακουμπήσει πάνω στο δέρμα. Αν κάποιος τρίψει το σημείο με την κλωστή κολλημένη ακόμα πάνω σε αυτό, τότε διαλύει   την κλωστή (από   ζελέ είναι φτιαγμένη) και στην πραγματικότητα κάνει επάλειψη με επιπλέον δηλητήριο στο δέρμα.

Μία άλλη οδηγία είναι να μην ξεπλένουμε με γλυκό νερό. Αυτό αφορά πιθανά  ότι το υλικό της κλωστής είναι από ζελέ με πολύ αλάτι όπως  η θάλασσα και  αν του  βάλουμε   γλυκό νερό, το υλικό θα «ρουφήξει» μόρια νερού για να εξισώσει την αρμύρα (όπως όταν ξαρμυρίζουμε το τουρσί), θα διαλυθεί (επειδή είναι πολύ λεπτό),  και το δηλητήριο από τις πλευρές της κλωστής που δεν έχει ακουμπήσει αρχικά στο δέρμα θα απελευθερωθεί πάνω στο δέρμα κάνοντας ακόμα μεγαλύτερη ζημιά.

Πολλές φορές ως  πρώτη αντίδραση μετά τον πρώτο   πόνο και χωρίς να ξέρουμε ακόμη τι μας τσίμπησε, κάνουμε ενστικτωδώς κίνηση με όποιο χέρι βολεύει για να διώξουμε ότι μας τσιμπάει, είτε έντομο είτε μέδουσα είτε φυτό. Αμέσως μετά το τσίμπημα της τσούχτρας και   όσο κολυμπάμε ακόμα  ή και όταν βγούμε από το νερό, εάν τα δάχτυλά μας έρθουν σε επαφή με τις κλωστές με το δηλητήριο, εκτός ότι μπορεί να «αλείψουμε» το ζελέ της κλωστής με  το δηλητήριο στο δέρμα στο σημείο που έχουμε ήδη τσιμπηθεί, την ίδια ζημιά μπορεί να πάθει και το δέρμα των δαχτύλων. Μπορεί το   δέρμα στα δάχτυλα στην περιοχή που πιάνουμε να έχει μεγαλύτερο πάχος νεκρού ιστού και στους άντρες  να έχει λίγο μεγαλύτερες αντοχές σε σχέση με το γυναικείο, στα παιδιά όμως έχει την ίδια ευαισθησία με όλο το υπόλοιπο δέρμα και σε όλες τις περιπτώσεις, το δηλητήριο της τσούχτρας εάν έρθει σε επαφή με ζωντανό ιστό θα κάνει την ίδια ζημιά.   Έτσι όποιος κρατήσει την ψυχραιμία του μπορεί να κάνει έντονες κινήσεις σπρώχνοντας συνεχώς  θαλασσινό νερό  με φόρα   πάνω στο δέρμα  που έχει πληγεί και να απομακρύνει όσο γίνεται αρχικά τις κλωστές, θα πρέπει όμως να μην «πιάσει»  την περιοχή που τον πονάει. 

Τι πρέπει να κάνουμε:

Αρχικά πρέπει ψύχραιμα να βγούμε από την θάλασσα και να απομακρύνουμε την κλωστή που έχει μείνει κολλημένη πάνω στο δέρμα. Η κλωστή αυτή δυστυχώς δεν είναι απλά μια κλωστή από ζελέ που κυλάει εύκολα και φεύγει αν της ρίξουμε νερό αλλά έχει περιμετρικά και σε όλο το μήκος της μικρά αγκάθια, αόρατα στο μάτι του ανθρώπου,  που χώνονται  και «μαγκώνουν» πάνω στο δέρμα.  

Σχετική  οδηγία είναι   αρχικά το πολύ καλό και συνεχόμενο πλύσιμο με θαλασσινό νερό.   Από όσα έχουμε διαβάσει σε  πιο «ειδικά» άρθρα , μία καλή εκδοχή είναι εάν υπάρχει ψιλή ξερή άμμος στην παραλία,  να ρίξουμε ξηρή άμμο πάνω στην περιοχή που έχει χτυπήσει η τσούχτρα. Το υγρό ζελέ της κλωστής   κολλάει πάνω στην άμμο   και όταν γυρίσουμε ανάποδα την περιοχή και τινάξουμε την άμμο, ξεκολλάει και η κλωστή και μετά φυσικά πλύσιμο πάλι με πολύ θαλασσινό νερό  και πάντα όχι τρίψιμο.  

Μία άλλη από τις  υπάρχουσες   οδηγίες είναι το πλύσιμο με ξύδι . Στις ίδιες οδηγίες αναφέρεται και   η χρήση αμμωνίας και  άλλων φαρμακευτικών σκευασμάτων που υποδεικνύουν   οι γιατροί κ.λ.π.  Αυτό δημιουργεί αρχικά μία σύγχυση σε όσους δεν είμαστε ειδικοί αλλά κάτι θυμόμαστε από το σχολείο. Όσοι θυμούνται την Χημεία της τρίτης Γυμνασίου στο κεφάλαιο «Βάσεις και Οξέα», έλεγε  ότι το δηλητήριο της μέλισσας είναι « Όξινο», δηλαδή «οξύ», γι’ αυτό βάζουμε αμμωνία που είναι «Βάση» και το εξουδετερώνει . Το δηλητήριο της σφήκας είναι «Βάση» γι’ αυτό βάζουμε ξίδι που έχει πολύ «Οξύ» και το εξουδετερώνει. Το ανάποδο δεν βοηθάει καθόλου. Οι ειδικοί θα μας πουν τελικά τι σχέση έχει το δηλητήριο της τσούχτρας με αυτά αλλά οι «ειδικές»  οδηγίες από δημοσιεύματα αναφέρουν και τα δύο.  Ίσως αφορά το ότι το ξύδι είναι φυσικό καθαριστικό, αρκετά φτηνό, δεν κάνει την ζημιά που κάνει το γλυκό νερό ειδικά στην περίπτωση της τσούχτρας και  το έχουμε σπίτι μας συνήθως.  Μαρτυρίες παθόντων λένε ότι είχαν πολύ καλά αποτελέσματα με το πλύσιμο της περιοχής με αμμωνία.   Εκτός από συσκευασίες αμμωνίας με  μπίλια  (που πρέπει να τρίψεις την περιοχή και ίσως να μην είναι κατάλληλη  για την περίπτωση), κυκλοφορούν και συσκευασίες σε μπουκαλάκι με κανονικό μεγάλο στόμιο. 

Όσοι έχουν αναφέρει ότι «έλουσαν» επαναλαμβανόμενα με αμμωνία την περιοχή του δέρματος αμέσως μετά   το πρώτο πλύσιμο με θάλασσα κ.λ.π., είχαν σύμφωνα με τους ίδιους σημαντικά μικρότερη τελική βλάβη στο δέρμα.   

Σε καμία περίπτωση δεν έχουμε βρει αναφορά ότι το ένα ή το άλλο υλικό έκανε κάτι κακό και ίσως και τα δύο να βοηθούν το καθένα με τον τρόπο του.

Με κάθε επιφύλαξη και από μαρτυρίες πληγέντων, μετά από το πολύ πλύσιμο με θάλασσα ή   με ότι άλλο προτείνουν οι ειδικοί και μόνο αφού σίγουρα έχει φύγει η κλωστή, να βοηθά το σκούπισμα της περιοχής (με πετσέτα ή χαρτομάντηλο) με απαλή κίνηση  από την υγιή περιοχή του δέρματος προς το κέντρο του χτυπήματος και χωρίς να συνεχίζει στην απέναντι πλευρά με το υγιή δέρμα. Αυτό μπορεί  να απομακρύνει επιπλέον υλικό από το ζελέ που έχει μείνει μαζί με τα «μαγκωμένα» αγκάθια. Σε αυτή την περίπτωση δεν σκουπίζουμε δύο φορές με την ίδια επιφάνεια πετσέτας ή χαρτομάντηλου  για να μην αλείψουμε με την δεύτερη κίνηση υγιές δέρμα με το δηλητήριο που μπορεί έχουμε σκουπίσει με την πρώτη.  Σίγουρα δεν σκουπίζουμε σφικτά για να μην σπρώξουμε τα αγκάθια που έχουν ήδη χωθεί στο δέρμα βαθύτερα.

Είτε επειδή δεν  θα καθαρίσουμε καλά το δέρμα,   είτε επειδή είναι αναπόφευκτο (κάποιος ειδικός θα μπορούσε να μας πει πιο υπεύθυνα) , πιθανά μέρος από τις  μύτες  από τα αγκάθια   που χώθηκαν στο δέρμα να μείνουν μέσα στο δέρμα. Υπάρχουν μαρτυρίες όπου μετά τις πρώτες παρεμβάσεις ο πόνος από χτύπημα τσούχτρας έπεσε σε ανεκτά επίπεδα και ο παθών σταμάτησε να ασχολείται ιδιαίτερα με το τραύμα βάζοντας απλά κάποιες κατάλληλες αλοιφές. Μετά όμως από δύο με τρείς ημέρες η ενόχληση στο δέρμα στο σημείο που είχε χτυπήσει η τσούχτρα  «ξαναφούντωσε» μέχρι και ξαναέγινε πληγή ακόμη χειρότερη από την αρχική. Αυτό μπορεί να οφείλεται πιθανά στο ότι ο οργανισμός αρχικά έχει αντιμετωπίσει ήπια το δηλητήριο. Αφήνοντας όμως  μέσα αγκάθια που εξακολουθούν να έχουν δηλητήριο το οποίο απελευθερώνουν   σε μικρές ποσότητες αλλά συνεχόμενα στο δέρμα,  προκαλείται  τελικά αλλεργική αντίδραση. 

Αυτό που έχει καταγραφεί από τις μαρτυρίες θυμάτων ,είναι πως τα καλύτερα αποτελέσματα για το τσίμπημα μέδουσας επιφέρει :

• το πλούσιο συνεχές ξέπλυμα του σημείου τσιμπήματος με νερό θάλασσας επί τόπου.

• το εν συνεχεία επαναλαμβανόμενο "λούσιμο" με αμμωνία και  πλύσιμο με ξύδι ψύχραιμα και με προσοχή στο σπίτι 

• και τέλος επανάλειψη της επάλειψης του τραύματος τις επόμενες ημέρες , με ξύδι , μαζί με όποιες άλλες αλοιφές ή διαλύματα συνιστούν οι γιατροί.