Η τρομοκρατία και οι συνέπειές της στον φόβο, την ισλαμοφοβία, την ασφάλεια, την λογοκρισία και την οικονομία

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, διευθυντή σύνταξης, iatrikanea / medlabnews.gr

Η τελευταία τρομοκρατική επίθεση στο Λονδίνο με τους επτά νεκρούς και 48 τραυματίες, επιδρά με πολλούς τρόπους σε όλο τον κόσμο αλλά και σε εμάς στην Ελλάδα.

Η τρομοκρατία αποτελεί ένα σύνθετο κοινωνικό και πολιτικό φαινόμενο, που έχει αναδειχθεί ως ένα από τα πλέον επίκαιρα της εποχής μας λόγω της μαζικής και παγκοσμιοποιημένης διάστασης που έχει λάβει, αλλά και της εξέλιξης της τεχνολογίας, που επιτρέπει τη μεγιστοποίηση της κλίμακας και της ισχύος των τρομοκρατικών ενεργειών. Από την άλλη το τελευταίο διάστημα παρατηρήθηκε να συμβαίνουν τρομοκρατικές ενέργειες με όπλα τα οποία δεν μπορούν να ελεγχθούν και να αποκλειστούν, όπως είναι ένα αυτοκίνητο ή ένα φορτηγό. Το χειρότερο επίσης είναι ότι οι τρομοκράτες είναι άνθρωποι που ζουν ανάμεσά μας και είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθούν και να εντοπιστούν έγκαιρα από τις αρχές.

Ο φόβος

Αυτό έχει ως συνέπεια να αυξάνει τον φόβο που κάθε τέτοια ενέργεια ακολουθεί. Ο φόβος της  τρομοκρατίας διευθύνει και καθοδηγεί πλήθη ψυχών και συνειδήσεων. Ο φόβος είναι ένα βασικό συναίσθημα  του ανθρώπου που προκαλείται από τη συνειδητοποίηση ενός πραγματικού ή πλασματικού κινδύνου ή απειλής. Είναι ένας μηχανισμός προστατευτικού χαρακτήρα, μια φυσιολογική αμυντική αντίδραση του οργανισμού χωρίς να απαιτείται συνειδητή σκέψη. Ο φόβος μπορεί επίσης να βιωθεί μέσα από μια μεγαλύτερη ομάδα ή κοινωνικό σύνολο, και μπορεί να συνδυάζεται με την κοινωνική επιρροή και να γίνει μαζική υστερία. Aπό την πρώτη στιγμή που έγιναν κατανοητά τα αποτελέσματα του φόβου πάνω στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση, πολλοί ήταν αυτοί που έσπευσαν να τα εκμεταλλευτούν.

O φόβος, ως συστατικό στοιχείο της τρομοκρατικής ενέργειας, μπορεί με τις ατομικές αλλά και τις ευρύτερες κοινωνικές του επιπτώσεις να αποτελέσει αντικείμενο της ψυχιατρικής προσοχής. Οι άμεσες και οι έμμεσες επιπτώσεις μιας τρομοκρατικής ενέργειας στην ψυχική υγεία των θυμάτων, αλλά και οι επιπτώσεις της τρομοκρατίας ως φαινομένου που συντελεί στη διαμόρφωση των κοινωνικών συνθηκών, υπογραμμίζουν τη σημασία της συγκεκριμένης μελέτης. Τα άμεσα θύματα μιας τρομοκρατικής επίθεσης διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης διαταραχής μετατραυματικού stress, αλλά και κατάθλιψης, διαταραχής πανικού, φοβιών, διαταραχής γενικευμένου άγχους και κατάχρησης ουσιών. Παρά το γεγονός ότι οι τρομοκρατικές επιθέσεις, καθώς και οι φυσικές ή οι τεχνολογικές καταστροφές, δεν φαίνεται να προκαλούν σημαντική αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας του γενικού πληθυσμού, η σύγχρονη τρομοκρατική απειλή, με την αδιαμφισβήτητη ισχύ που διαθέτει, ενδέχεται να διαιωνίζει το φόβο στην κοινωνία ως σύνολο. Συνεπώς, η καχυποψία, η μισαλλοδοξία και η αποξένωση, που αναπόδραστα αναπτύσσονται σε καθεστώς φόβου, δρουν επιβαρυντικά στην κοινωνική συνοχή με ενδεχόμενο τη διάρρηξη των κοινωνικών δεσμών και την αλλοτρίωση. Σε αυτή τη βάση, η πιθανότητα εμφάνισης μακροχρόνιων επιπτώσεων στην ψυχική υγεία των μελών μιας κοινωνίας δημιουργεί εύλογο προβληματισμό

Η αύξηση της ισλαμοφοβίας

Η καχυποψία, η ξενοφοβία, ο ρατσισμός και η μισαλλοδοξία, που αναπόδραστα αναπτύσσονται σε καθεστώς φόβου, δρουν επιβαρυντικά στην κοινωνική συνοχή με ενδεχόμενο τη διάρρηξη των κοινωνικών δεσμών και την αλλοτρίωση. Με βάση αυτή την οπτική, η πιθανότητα εμφάνισης μακροχρόνιων επιπτώσεων στην ψυχική υγεία των μελών μιας κοινωνίας αποτελεί ρεαλιστική ανησυχία.

Η ευρωπαϊκή ήπειρος είναι στα πρόθυρα διάλυσης από δικά της, τρόπον τινά, (καθώς ποτέ δεν υπήρξε πραγματική Ε.Ε ως "Ένωση")  εσωτερικά ζητήματα. Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός έχει ταυτόχρονα στρατηγική και μεταφυσική. Δεν είναι απλά κάποια άτομα που έχουν μόνο έναν αντιδυτικό θυμό ο οποίος, τυφλά μετουσιώνεται σε πολύνεκρες επιθέσεις. Στόχος των ακραίων ισλαμιστών, (οι οποίοι σύμφωνα με στατιστικές απαρτίζουν το 20-25% του συνόλου των μουσουλμανικών πληθυσμών) αναφορικά με την Ευρώπη είναι η ευκαιρία της περαιτέρω αποδυνάμωσής της. Η ρευστή κατάσταση της Ευρώπης, προσφέρεται για φρικαλεότητες από την πλευρά του ΙΚ. 

Επομένως, ο στόχος δεν είναι απλώς η επικράτηση του τρόμου στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.

Ο στόχος είναι να διεγείρει την ισλαμοφοβία στην Ευρώπη. Η ακροδεξιά της Ευρώπης έχει εκτιναχθεί και έχει πολυδιάστατη μορφή σε σχέσεη με αυτήν που είχε πολλές δεκαετίες πριν. Μια κατεύθυνση ακροδεξιάς που έχει τα εκάστοτε εθνικά χαρακτηριστικά (ανάλογα με τη χώρα στην οποία εκφράζεται) είναι η ισλαμοφοβική. Μια πιθανή αιτιώδης σχέση που συνιστά ουσιαστικά και τη στρατηγική μορφωμάτων τρόμου σαν το ΙΚ είναι η ακόλουθη: Η ριζοσπαστικοποίηση των μετριοπαθών μουσουλμάνων που ζουν στην Ευρώπη. Τα δημογραφικά δεδομένα του Ισλάμ στην Ευρώπη είναι εντυπωσιακά, κυρίως αυτά που υπολογίζονται μέχρι το 2050.  Το κύμα ισλαμοφοβίας στην Ευρώπη διευρύνεται και βαθαίνει.

Η ασφάλεια

Θέλοντας να αντιμετωπίσουν τα τρομοκρατικά φαινόμενα οι αρχές θεσπίζουν αυστηρότερα κριτήρια ασφαλείας. Οι υπεύθυνοι ασφαλείας εφάρμοσαν αρχικά και καθιέρωσαν τελικά αυστηρότερους κανόνες, προκειμένου να αποτρέψουν ένα ενδεχόμενο χτύπημα, λίγο μετά την επίθεση. Όμως έτσι βρίσκουν την δυνατότητα οι υπεύθυνοι ασφαλείας να εφαρμόζουν σε κάποιες περιπτώσεις, παράλογους και μη πρακτικούς κανόνες, στο όνομα της ασφάλειας.

Με το πρόσχημα της ασφάλειας των πολιτών μετά από τις πρώτες κιόλας μαζικές τρομοκρατικές ενέργειες,  οι προσωπικές ελευθερίες των πολιτών γρήγορα και βίαια καταπατήθηκαν στο όνομα του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, ενώ ακόμα και σήμερα, είναι αμφίβολο το κατά πόσο ο κόσμος μας είναι πράγματι, ένα ασφαλέστερο μέρος. Οι κάμερες παρακολούθησης εξαπλώθηκαν με ταχύτατους ρυθμούς στους δημόσιους χώρους. 

Το διαδίκτυο

Ένα μέρος που είχε σχετική ελευθερία έκφρασης λόγου φτάνει στο σημείο να καταπατείται στο όνομα της ασφάλειας. Και αυτό είναι το διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα. Έτσι στο όνομα της πρόληψης της τρομοκρατίας το Twitter γνωστοποίησε ότι εργάζεται για να αντιμετωπίσει την εξάπλωση της εξτρεμιστικής προπαγάνδας στον ιστότοπό του. "Το τρομοκρατικό περιεχόμενο δεν έχει καμία θέση στο Twitter" τόνισε ο Νικ Πικλς, επικεφαλής στη Βρετανία δημόσιας πολιτικής στο Twitter. Στην ανακοίνωση που εκδόθηκε ο ίδιος προσθέτει ότι το δεύτερο εξάμηνο του 2016, ο ιστότοπος προχώρησε στη διαγραφή σχεδόν 400.000 λογαριασμών. Το Facebook ανακοίνωσε ότι στοχεύει να μετατρέψει την πλατφόρμα του ως μέσο κοινωνικής δικτύωσης σε "εχθρικό περιβάλλον" για τους τρομοκράτες σε Δελτίο Τύπου που εξέδωσε μετά την επίθεση στο Λονδίνο και αφού η πρωθυπουργός της Βρετανίας Τερέζα Μέι ζήτησε από τις εταιρείες του Διαδικτύου να αναλάβουν δράση.  "Θέλουμε το Facebook να αποτελέσει εχθρικό περιβάλλον για τους τρομοκράτες" επισήμανε ο Σάιμον Μίλνερ, διευθυντής πολιτικής της εταιρείας κοινωνικής δικτύωσης σε μια ανακοίνωση που εστάλη μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Όπως καταλαβαίνετε μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά. Δηλαδή δεν φαντάζεστε να πιστεύετε ότι μέσα σε μερικές ώρες κάποιοι άνθρωποι άρχισαν να σβήνουν έναν έναν 400.000 λογαριασμούς. Αυτό το αναλαμβάνουν αλγόριθμοι που κάποιοι τους ορίζουν κανόνες (πχ. αν υπάρχουν κάποιες λέξεις ή αν γράφει κάτι επιλήψιμο τότε ο υπολογιστής διαγράφει τον λογαριασμό). Με αυτόν τον τρόπο υπάρχει φυσικά ο κίνδυνος της λογοκρισίας ή του να φοβάται κανείς να γράψει αυτά που θέλει για να μην του σβήσει τον λογαριασμό το σύστημα.

Το πετρέλαιο και η οικονομία

Όμως πέρα από αυτά το τρομοκρατικό κτύπημα στο Λονδίνο έχει και άλλες επιπτώσεις. Και μια από αυτές είναι η απόφαση διακοπής των διπλωματικών σχέσεων της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Μπαχρέιν και της Αιγύπτου, που ακολουθήθηκαν από αντίστοιχες αποφάσεις της Λιβύης και της Συρία, έρχονται 48 ώρες μετά την έναρξη των επιχειρήσεων ανακατάληψης της ντε φάκτο πρωτεύουσας του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία, της Ράκκα. Με τον τρόπο αυτό η δυτική συμμαχία επιδιώκει να “στραγγαλίσει” οικονομικά τους τρομοκράτες του ISIS στέλνοντας παράλληλα μήνυμα ενότητας του συνασπισμού κατά της τρομοκρατίας και εμπλέκοντας ενεργά ισλαμικές δυνάμεις. Η Σαουδική Αραβία δείχνοντας το Κατάρ επιτυγχάνει να διατηρήσει τα προσχήματα απέναντι στις ΗΠΑ, τον μεγαλύτερο αγοραστή του πετρελαίου της, ενώ παράλληλα θέτει σε ισχύ τη συμφωνία εκατοντάδων δισεκατομμυρίων που σύνηψε με τον Ντόναλντ Τραμπ. 

Αυτή η συνέπεια έχει ως αποτέλεσμα να ενισχύει τη μεταβλητότητα στην αγορά πετρελαίου με την τιμή του μαύρου χρυσού να κινείται αρχικά έντονα ανοδικά και υπερβαίνοντας το ψυχολογικό φράγμα των 50 δολαρίων ανά βαρέλι. 

Οποιαδήποτε όμως ανοδική μεταβολή έχει επιπτώσεις και στην τιμή που θα πληρώνουμε το πετρέλαιο και την βενζίνη στην δική μας αγορά, επιβαρύνοντας ακόμα πιο πολύ την τσέπη μας. 

Το σίγουρο είναι ότι μια τρομοκρατική ενέργεια όπως η τελευταία στο Λονδίνο ή πριν λίγο καιρό στην Γαλλία δεν έχει μόνο συνέπειες στην ψυχική υγεία των πολιτών αλλά βρίσκει έδαφος η αρρωστημένη φαντασία κυβερνώντων και αρχών να ασκήσουν εξουσίες που δεν θα τολμούσαν μέχρι πρότινος. Επίσης υποκρύπτουν αρκετά οικονομικά συμφέροντα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμα και για μεγάλες γεωπολιτικές αλλαγές.