Βουλιάζει η Στρατονίκη από τα φουρνέλα των χρυσοθήρων

Σαν να πέρασε ο Εγκέλαδος από τα σπίτια της Στρατονίκης...

«Η διατάραξη του εδάφους έχει επιπτώσεις και στα δίκτυα υποδομής του οικισμού, ύδρευσης και αποχέτευσης, κάτι που μπορεί να έχει άμεσες συνέπειες στην υγεία των κατοίκων». Περιφερειακοί σύμβουλοι, Ιούνιος 2014

Απέχει 27 χλμ. από την Ιερισσό και 85 από τη Θεσσαλονίκη. Η Στρατονίκη, βγαλμένη λες από ταινία του Αγγελόπουλου, πανέμορφη και κρυμμένη μέσα στο βουνό, πήρε τ' όνομά της από την αδερφή του βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκκα, που έχτισε την πόλη Στρατονικεία προς τιμήν της αδερφής του.

Το χωριό τώρα κινδυνεύει να βουλιάξει, αφού τα φουρνέλα που χρησιμοποιεί η «Ελληνικός Χρυσός» στις υπόγειες στοές που έχει ανοίξει κάτω από τη Στρατονίκη προκαλούν ρωγματώσεις στο έδαφος και στα κτίρια.

Στις 7 Ιουνίου με έγγραφό του στο υπουργείο Περιβάλλοντος ο Δήμος Αριστοτέλη κρούει τον κώδωνα του κινδύνου «αφού το φαινόμενο βρίσκεται σε εξέλιξη και φαίνεται να επιδεινώνεται». Ο δήμος τονίζει πως «άπτεται της ασφάλειας του πληθυσμού» και ζητά από το υπουργείο να επισπεύσει τις όποιες ενέργειές του. Είναι το δεύτερο σχετικό έγγραφο του δήμου στο ΥΠΑΠΕΝ - η πρώτη κρούση είχε γίνει στις 30 Μαρτίου

Βυθίσεις εδάφους

Ο δήμος επικαλείται την έκθεση αυτοψίας που υπέβαλε η υπηρεσία δόμησης τον Φεβρουάριο του 2014, όπου διαπιστώνει «τη δημιουργία και μάλιστα κατά τρόπο έντονο επάλληλων εξάρσεων και βυθίσεων του εδάφους σε πλατείες και δρόμους, δημιουργώντας κυματισμούς σε άλλοτε επίπεδες επιφάνειες».

Στα τέλη της ίδιας χρονιάς το τμήμα Πολεοδομίας ενημερώνει τον δήμο πως, σύμφωνα με τους κατοίκους του χωριού, καθημερινά πραγματοποιούνται υπόγειες εκρήξεις στις 5 τα ξημερώματα, στη 1.30 το μεσημέρι και στις 9 το βράδυ με έντονη δόνηση και δυνατό ήχο.

Χρειάστηκε μόνο «ταχύς οπτικός έλεγχος» για να διαπιστώσουν οι υπάλληλοι ρωγμές σε κατοικίες κι αυλές, αποκολλημένα κεραμίδια και πλακάκια, κουφώματα σπιτιών που έχουν μετακινηθεί.

Η Πολεοδομία ενημερώνει πως λόγω έλλειψης προσωπικού και ακατάλληλου εξοπλισμού δεν μπορεί να εκτιμήσει με ακρίβεια την έκταση των ρωγματώσεων: «κρίνεται άμεσος κι επιτακτικός ο έλεγχος», σημειώνουν οι υπάλληλοι, αφού «το μεταλλείο αυξάνει αισθητά την πιθανότητα μεγέθυνσης των εντοπισμένων βλαβών και των μόνιμων παραμορφώσεων και μετακινήσεων του εδάφους λόγω των υπόγειων στοών που έχουν διανοιχτεί κι εξακολουθούν να επεκτείνονται εντός και πλησίον του οικισμού».

Τον Ιούνιο του 2014 το χωριό επισκέπτονται περιφερειακοί σύμβουλοι της Λαϊκής Συσπείρωσης και υποβάλλουν επερώτηση στον περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας.

Οι σύμβουλοι του ΚΚΕ μεταξύ άλλων διαπιστώνουν «ρωγμές όχι μόνο σε κατοικίες, αλλά και σε χώρους συνάθροισης, όπως στην εκκλησία και στο δημοτικό σχολείο. Στους λιθοστρωμένους δρόμους του οικισμού σε πάρα πολλά σημεία υπάρχουν παλαιές και νέες ρωγματώσεις, υποχωρήσεις και καθιζήσεις ως συνέπεια της διατάραξης του εδάφους.

»Από τις ρωγμές στους δρόμους τα όμβρια ύδατα διεισδύουν στις θεμελιώσεις των κτισμάτων, κάτι που προκαλεί ανομοιόμορφη ρευστοποίηση του εδάφους και καθίζηση των θεμελίων. Η διατάραξη του εδάφους έχει επιπτώσεις και στα δίκτυα υποδομής του οικισμού, ύδρευσης και αποχέτευσης, κάτι που μπορεί να έχει άμεσες συνέπειες στην υγεία των κατοίκων».

Οι περιφερειακοί σύμβουλοι το εκτιμούν «ως αποτέλεσμα των τριών εκρήξεων που γίνονται καθημερινά από την εταιρεία στις στοές κάτω από τον οικισμό».

Ετοιμόρροπο το σχολείο

Τον Αύγουστο του 2015 το τμήμα πολεοδομίας του δήμου συντάσσει «έκθεση επικινδύνου κατασκευής» για το δημοτικό σχολείο από δομική και στατική άποψη. Με δελτίο Τύπου ο δήμος ενημερώνει πως «με γνώμονα την ασφάλεια των μαθητών και των περιοίκων, διατάχθηκε η άμεση εκκένωση του πέτρινου Διδακτηρίου Στρατονίκης και η απαγόρευση διέλευσης κατοίκων πλησίον και εντός του κτιρίου, με χρήση της υφιστάμενης περίφραξης» [...] «εν μέρει και λόγω αστάθειας που δημιουργεί σε γεωλογικό επίπεδο η λειτουργία του υπόγειου μεταλλείου».

Ενα μήνα αργότερα, ύστερα από αυτοψία, το Ινστιτούτο Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών διαπιστώνει επέκταση του φαινομένου σε σχέση με το 2008 και το 2014. Στις 17 και 18 Σεπτεμβρίου γίνονται συσκέψεις στα γραφεία της Επιθεώρησης Μεταλλείων Βορείου Ελλάδας και στις 8/10 το ΙΓΜΕ προτείνει στο ΥΠΑΠΕΝ πλαίσιο λεπτομερούς έρευνας με καταγραφή ζημιών στα κτίσματα και από ομάδα γεωλόγων, μηχανικών, μεταλλειολόγων και εδαφοδυναμικών, ενώ τα πορίσματα προτείνει να αξιολογηθούν από εξειδικευμένο δημόσιο φορέα.

Τον Μάρτιο του 2016 οι επιθεωρητές Περιβάλλοντος διαπιστώνουν πως «το φαινόμενο βρίσκεται σε εξέλιξη, φαίνεται να επιδεινώνεται» και σημειώνουν πως «αυτό προκαλεί την ανησυχία και τις διαμαρτυρίες των κατοίκων του οικισμού». Οι επιθεωρητές ζητούν από το ΙΓΜΕ να προχωρήσει αμέσως σε ενέργειες

Ακινησία αρμοδίων

«Εχουμε πληθώρα καταγγελιών από τους κατοίκους ότι οι ρωγματώσεις και στο έδαφος και στα σπίτια τους διευρύνονται. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τα έγγραφα των επιθεωρητών Μεταλλείων και του ΙΓΜΕ», λέει στην «Εφ.Συν.» ο δήμαρχος Αριστοτέλη, Γιώργος Ζουμπάς.

«Οι κάτοικοι ανησυχούν και διατείνονται ότι το φαινόμενο είναι αποτέλεσμα των υπόγειων δραστηριοτήτων της εταιρείας. Μέχρι ώρας οι αρμόδιες υπηρεσίες δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να... υποδεικνύει η μία στην άλλη τι πρέπει να γίνει και στο τέλος δεν γίνεται τίποτα. Θα πρέπει άμεσα το υπουργείο Περιβάλλοντος να κινήσει τις διαδικασίες και τις υπηρεσίες για να αποφύγουμε τα χειρότερα».

Στις 22 Ιουλίου οι επιθεωρητές Μεταλλείων καλούν όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες σε σύσκεψη για το θέμα, ενώ αναμένεται να δημοσιοποιηθεί το σχετικό πόρισμα της Επιθεώρησης μεταλλείων.

Από τον μετροπόντικα στα φουρνέλα

«Η εξόρυξη με φουρνέλα του μεταλλείου κάτω από τη Στρατονίκη, που είχε ξεκινήσει από την TVX στις αρχές του 2000, σταμάτησε τον Ιανουάριο του 2003 με απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου Επικρατείας, αφού είχε ήδη προκαλέσει σημαντικές ζημιές στα σπίτια του χωριού», σημειώνει σε παλαιότερο άρθρο της η Μαρία Καδόγλου από το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων.

Οπως εξηγεί η κ. Καδόγλου, «η Εγκριση Περιβαλλοντικών Ορων που έλαβε η “Ελληνικός Χρυσός” το 2005 στηρίχθηκε εξ ολοκλήρου σε μια απάτη: ότι η εξόρυξη θα γίνει χωρίς τη χρήση εκρηκτικών, με το μηχάνημα Road Header, έναν τύπο “μετροπόντικα”. Οι επιστημονικές επιτροπές που όρισε η κυβέρνηση και τα πέντε συναρμόδια υπουργεία -Ανάπτυξης, ΠΕΧΩΔΕ, Αγροτικής Ανάπτυξης, Πολιτισμού, Υγείας- που αδειοδότησαν τη νέα εξόρυξη, αποδέχθηκαν πλήρως τον ισχυρισμό της εταιρείας ότι “μόνο η εξόρυξη με το Road Header (μηχανική εκσκαφή) διασφαλίζει τη Στρατονίκη και τους κατοίκους της, αφού θα αντικαταστήσει τα επικίνδυνα εκρηκτικά”.

«Το παραμυθάκι του μετροπόντικα έγινε πιστευτό χωρίς δεύτερη κουβέντα και έτσι οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς έγιναν συνεργοί στο έγκλημα εναντίον της Στρατονίκης! [...] Τα φουρνέλα κάτω από τα πόδια των κατοίκων ουδέποτε σταμάτησαν.

»Στην “Τεχνική Εκθεση” που παρουσίασε τον Μάιο του 2008 η ειδική, ορισμένη από το υπουργείο Ανάπτυξης, “Επιτροπή Ελέγχου Τήρησης των Περιβαλλοντικών Ορων” στο μεταλλείο, βεβαιώνεται ότι η εξόρυξη γίνεται παράνομα, αποκλειστικά με εκρηκτικά. Το περίφημο Road Header έφτασε πράγματι στη Στρατονίκη τον Αύγουστο του 2008, όχι όμως για να αντικαταστήσει τα φουρνέλα στην εξόρυξη, αλλά για να διανοίξει τη νέα παράνομη στοά!»

Απελπισμένοι, αλλά επίμονοι

Eγγραφα του Δήμου Αριστοτέλη σχετικά με τις ρωγματώσεις σε σπίτια | 

Το μεταλλείο μικτών θειούχων στη θέση «Μαύρες Πέτρες» βρίσκεται εξ ολοκλήρου κάτω από τη Στρατονίκη, ένα από τα μαντεμοχώρια που ψωμίζεται σχεδόν αποκλειστικά από τα μεταλλεία.

Ωστόσο, το γεγονός ότι καθημερινά κάτω από τα πόδια των κατοίκων η γη τρέμει από τις εκρήξεις, έχει προκαλέσει μια ισχυρή αντίδραση στην εξόρυξη.

«Διαρκή πράξη βιασμού που προκαλεί τρόμο στους κατοίκους, ρήγματα στο έδαφος, ρωγμές στα σπίτια, τους ναούς και τα δημόσια κτίρια» χαρακτηρίζουν τις υπόγειες στοές οι κάτοικοι που συμμετέχουν στην «Πρωτοβουλία ενάντια σε κάθε νέα μεταλλευτική δραστηριότητα, μεταλλουργίες χρυσού και χημικές βιομηχανίες».

«Η λειτουργία του μεταλλείου απαξιώνει συστηματικά τις πατρογονικές εστίες και εν τέλει διαπράττει Υβριν σε μια ιστορική παρουσία εκατοντάδων χρόνων, καταπατώντας ανθρώπινα δικαιώματα, αφού αποτελεί το μοναδικό ευρωπαϊκό έδαφος όπου γίνεται εξόρυξη με φουρνέλα κάτω από κατοικίες, κατά παράβασιν μάλιστα των όρων αδειοδότησής του», σημειώνουν.

Οι κάτοικοι εξηγούν πως για να λειτουργήσει το μεταλλείο, για περισσότερο από οκτω μήνες, το 2002, υφίσταντο καθημερινά την αστυνομική καταστολή που είχε επιβληθεί με την παρουσία δυνάμεων των ΜΑΤ στο χωριό, με αποτέλεσμα εκατοντάδες απ’ αυτούς να συρθούν στα δικαστήρια.

Παράλληλα προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας όπου δικαιώθηκαν το 2002 (με εταιρεία εκμετάλλευσης την TVX Gold), για να απορριφθεί η προσφυγή τους το 2010 (με εταιρεία εκμετάλλευσης την «Ελληνικός Χρυσός Α.Ε.»).

«Απελπισμένοι αλλά επίμονοι», όπως τονίζουν, σ’ ένα χωριό που φθίνει σε μέσο όρο ηλικίας και πληθυσμιακή πυκνότητα, οι κάτοικοι συνέχισαν τον αγώνα τους με αλλεπάλληλες μηνυτήριες αναφορές (για το γεγονός πως η εταιρεία παραβιάζει τους όρους αδειοδότησής της, χρησιμοποιώντας φουρνέλα αντί της μηχανικής εκσκαφής), με εκδηλώσεις ενημέρωσης, με αίτημα σε ειδικούς επιστήμονες για να εκπονηθούν μελέτες για την αποκατάσταση της Στρατονίκης.